Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Dąbrowski

Protokolant: Sekretarz sądowy Wioleta Żochowska

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2016 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Bank Spółka Akcyjna w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 30 grudnia 2014 roku nr (...)

I oddala odwołanie

II zasądza od powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XVII AmA 28/15

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany w dalej „Prezesem UOKiK” lub „Prezesem Urzędu”) 30 grudnia 2014 roku wydał decyzję nr (...) (dalej zwana również (...)), w której:

I  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4 i 5 tej ustawy po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Bank S.A. w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na wprowadzeniu zmian do „Regulaminu rachunków oszczędnościowo–rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych” w trakcie obowiązywania umów o prowadzenie rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej we frankach szwajcarskich, polegających na wycofaniu obsługi gotówkowej rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo – rozliczeniowych i rachunków lokat terminowych, skutkujących pozbawieniem konsumentów możliwości wypłaty gotówkowej, w walucie lokaty, środków pochodzących z lokaty terminowej po upływie terminu, na jaki umowa została zawarta, co stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, o jakim mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i stwierdził zaniechanie jej stosowania z 1 listopada 2013 roku.

II  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4 i 5 tej ustawy po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Bank S.A. w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na wywodzeniu przez Bank skutków prawnych z wzorca umowy o nazwie „Regulamin rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych”, w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2013 roku, niedostarczanego konsumentom w czasie trwania stosunku umownego o prowadzenie rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej, co narusza art. 384 § 1 w zw. z art. 3841 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny i jednocześnie stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust.1 ustawy z 20 września 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i stwierdza się zaniechanie jej stosowania z 1 kwietnia 2014 roku.

III  na podstawie art. 106 ust.1 pkt 4 ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4 i 5 tej ustawy po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Bank S.A. w W. nakłada się na (...) Bank S.A. w W., z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I i II sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 3 313 689 zł (trzy miliony trzysta trzynaście tysięcy sześćset osiemdziesiąt dziewięć złotych), płatną do budżetu państwa.

W odwołaniu od powyższej decyzji powód (...) Bank S.A. w W. (dalej również (...) lub Bank) zaskarżył ją w całości wnosząc o jej uchylenie w całości, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku, o zmianę Decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że nie uznaje się wskazanych w uzasadnieniu Decyzji działań Banku za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, względnie zmianę Decyzji w części poprzez nie nałożenie na Bank kary pieniężnej lub zasadnicze jej zmniejszenie, w tym do symbolicznej jej wysokości. Nadto powód wniósł o stwierdzenie, że Decyzja została wydana bez podstawy prawnej z rażącym naruszeniem prawa, dopuszczenie dowodów z dokumentów wskazanych w odwołaniu na okoliczności tam wskazane oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Powód zaskarżonej decyzji zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a. obrazę art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, poprzez:

•

nieuwzględnienie treści art. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. przy ocenie działania Banku, które to działanie nie zagrażało ani nie naruszało interesów innego przedsiębiorcy, bowiem było skierowane wyłącznie do klientów Banku;

•

uznanie działania Banku za działanie godzące w zbiorowy interes konsumentów, przy braku choćby zagrożenia naruszenia interesów konsumentów;

•

uznanie działania Banku za czyn nieuczciwej konkurencji, a w efekcie za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów;

b. obrazę art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, poprzez:

•

nieuwzględnienie treści art. 3 ust. 5 Dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2015 roku przy ocenie działania Banku jako nieuczciwej praktyki rynkowej;

•

nienależyte uwzględnienie treści art. 2 pkt 8 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym przy ocenie działania Banku;

•

uznanie działania Banku za nieuczciwą praktykę rynkową, a w efekcie za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów;

c. obrazę art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 384 § 1 w zw. z art. 3841 k.c. w zw. z art. 384 § 4 k.c, poprzez:

•

uznanie, iż Bank doręczając zmieniony wzorzec w trakcie trwania umowy w uzgodniony wcześniej z konsumentem sposób naruszył art. 384 § 1 k.c. oraz art. 3841 k.c;

•

bezpodstawne uznanie, iż wzorzec stosowany przez Bank nie jest wzorcem elektronicznym i w konsekwencji pominięcie przy ocenie działania Banku treści art. 384 § 4 k.c. ;

•

uznanie działania Banku za bezprawne, a w efekcie za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów;

d. obrazę art. 111 w zw. z art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 1 oraz art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 6 i 8 k.p.a. poprzez:

•

nieuwzględnienie dyrektyw wymiaru kary odpowiadających wymogom analogicznym do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej, w szczególności pominięcie przy wymiarze kary takich okoliczności jak (i) nieumyślność działania Banku, (ii) krótkotrwałość działania Banku, (iii) brak zagrożenia interesów konsumentów;

•

nieuwzględnienie przy wymiarze kary zasady proporcjonalności i nałożenie kary w oderwaniu od osiągniętych przez Bank korzyści ze stosowanej, zdaniem Prezesa, praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

•

nałożenie kary w wysokości nieproporcjonalnej do stopnia zagrożenia interesu publicznoprawnego, jak również rażąco nieadekwatnej do okoliczności naruszenia i okoliczności osobistych Powoda, w szczególności, gdy okoliczności sprawy uzasadniały skorzystanie z kompetencji Prezesa do nienakładania kary;

e. obrazę art. 33 ust. 4 i 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z § 5 ust. 2 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz 10 k.p.a. w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez:

•

prowadzenie postępowania przez Delegaturę we W. mimo niewykazania przez Prezesa istnienia szczególnie uzasadnionego przypadku do przekazania sprawy wskazanej delegaturze, co skutkuje nieważnością Decyzji (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.);

•

przekazanie sprawy do Delegatury we W. przed wszczęciem postępowania w sprawie, tj. z naruszeniem art. 33 ust. 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zdanie ostatnie, co skutkuje nieważnością Decyzji (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.);

•

wyznaczenie stronie jedynie pięciodniowego terminu do zapoznania się z aktami sprawy, mimo znaczącej odległości dzielącej siedzibę Powoda od siedziby Delegatury we W.;

2. naruszenie przepisów postępowania, mających wpływ na rozstrzygnięcie, tj.: art. 73 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 33 ust. 4 i 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z § 1 pkt 9 i § 2 pkt 2 i § 3 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 7 k.p.a. i 10 k.p.a. w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez:

•

zaliczenie w poczet dowodów całości materiałów zgromadzonych w postępowaniu wyjaśniającym (...), mimo, iż postępowanie wyjaśniające było prowadzone z naruszeniem właściwości miejscowej, a więc było bezwzględnie nieważne;

•

naruszenie prawa strony do czynnego udziału w postępowaniu;

•

wadliwe ustalenie liczby konsumentów, których miała dotknąć zarzucana praktyka.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie odwołania, dopuszczenie oraz zasadzenie kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł, iż w jego ocenie we wniesionym odwołaniu powód nie przedstawił argumentów mogących podważyć słuszność zaskarżonej decyzji, przez co należy je uznać za całkowicie bezzasadne. Zdaniem pozwanego wydana decyzja jest prawidłowa i oparta na słusznych przesłankach, co znajduje swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest spółką prawa handlowego wpisaną do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr. KRS (...). Przedmiotem działalności Banku jest m.in. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem terminu oraz prowadzenia rachunku tych wkładów. W ramach swojej działalności Bank oferuje konsumentom m.in. zawieranie umów o prowadzenie rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, rachunków oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych.

Upoważnieniem z 15 września 2014 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów upoważnił Delegaturę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. do podjęcia czynności wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dotyczących wszczęcia i prowadzenia w trybie art. 49 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów postępowania oraz wydania decyzji w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wobec (...) Bank S.A. w W.. Nadto Prezes UOKiK upoważnił Z. D. Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. do podpisywania wszelkich pism, w tym m.in. zawiadomień i wezwań, postanowień w toku postępowania, a także decyzji, wydanych w związku z podjęciem czynności w zakresie przekazanym Delegaturze Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. upoważnieniem.

W imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zgodnie z przewidzianymi w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów kompetencjami Delegatura UOKiK we W. przeprowadziła, w ramach postępowania wyjaśniającego (sygn. (...)), analizę działania (...) Bank S.A. w W., związanego z wprowadzaniem zmian do regulaminu rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych, skutkujących m.in. wycofaniem obsługi gotówkowej we frankach szwajcarskich w zakresie rachunków lokat terminowych.

Postanowieniem z 19 września 2014 roku nr (...) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wszczął postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania przez (...) Bank S.A. w W.:

•

praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez wprowadzenie zmian do „Regulaminu rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych” w trakcie obowiązywania umów o prowadzenie rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej we frankach szwajcarskich, polegających na wycofaniu obsługi gotówkowej rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo – rozliczeniowych i rachunków lokat terminowych, skutkujących pozbawieniem konsumentów możliwości wypłaty gotówkowej, w walucie lokaty, środków pochodzących z lokaty terminowej po upływie terminu, na jaki umowa została zawarta, co może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji, o jakim mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

•

praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na wywodzeniu przez Bank skutków prawnych z wzorca umowy o nazwie „Regulamin rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych”, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 listopada 2013 roku, niedostarczanego konsumentom w czasie trwania stosunku umownego o prowadzenie rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej, co może naruszać art. 384 § 1 w zw. z art. 3841. k.c. jednocześnie stanowić nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Nadto ww. postanowieniem Prezes UOKiK zaliczył w poczet dowodów materiały uzyskane w trakcie wymienionego wyżej postępowania wyjaśniającego (nr sygn. (...)).

Pismem z 19 września 2014 roku Prezes Urzędu zawiadomił powodowy Bank o wszczęciu przedmiotowego postępowania i wezwał do ustosunkowania się i przedstawienia przez A. określonych informacji i danych.

Pismem z 7 października 2014 roku powód ustosunkował się do przedstawionych mu zarzutów i przedstawił swoje stanowisko w sprawie.

Zasady otwierania i prowadzenia terminowych lokat oszczędnościowych opisane są w stosowanych przez Bank wzorcach umowy o nazwie „Umowa terminowej lokaty oszczędnościowej standardowej numer….” oraz „Regulamin rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych”

Treść wzorca „Umowa terminowej lokaty oszczędnościowej standardowej numer….” sprowadza się do określenia w nim takich danych jak: numer rachunku lokaty, kwota lokaty, waluta rachunku, termin lokaty, rodzaj oprocentowania, oprocentowanie na dzień podpisania umowy, sposób zasilenia lokaty, numer rachunku do rozliczenia lokaty, czy też numer rachunku do obciążenia. Ponadto znajduje się w nim postanowienie, zgodnie z którym w zakresie nieuregulowanym stosuje się postanowienia Regulaminu rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych, który stanowi integralną część Umowy. Za świadczone (...) Bank pobiera prowizje i opłaty zgodnie z (...) Bank S.A. dla Klientów Indywidualnych, obowiązujące w dniu zawarcia Umowy. W umowie zaznaczono również, że Posiadaczowi został doręczony Regulamin oraz wyciąg z Taryfy, obowiązujące w dniu zawarcia Umowy.

W piśmie z 14 lutego 2014 roku. Bank wskazał, iż o możliwości otwarcia rachunków w danej walucie, konsument może dowiedzieć się z Taryfy Opłat i Prowizji oraz Tabeli Oprocentowania. Natomiast informacje o prowadzeniu przez Bank obsługi gotówkowej w danych walutach dostępne są w każdej placówce Banku. Od dnia wejścia w życie Regulaminu stanowiącego załącznik do Decyzji nr (...) Wiceprezesa Zarządu Spółki z 20 lipca 2013 roku, informacja o walutach zamieszczona została również w zmienionym Regulaminie. W piśmie tym, na zapytanie o wskazanie, jakie skutki dla konsumenta ma skorzystanie przez niego z prawa do wniesienia sprzeciwu wobec proponowanych zmian postanowień Regulaminu w sytuacji, gdy zawarł on z Bankiem umowę o terminową lokatę oszczędnościową, Bank odpowiedział, iż w takiej sytuacji umowa wygasa z dniem poprzedzającym dzień wejścia w życie proponowanych zmian, bez ponoszenia opłat związanych ze zgłoszeniem sprzeciwu lub opłat wynikających z proponowanych zmian.

Zgodnie z (...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych” obowiązującą od 1 października 2013 roku, którą przedstawił Bank w piśmie z 14 lutego 2014 roku, minimalną kwotą lokaty jest 200 CHF. We wzorcu tym podane jest również oprocentowanie lokat prowadzonych w CHF.

Zgodnie z treścią Regulaminu, który obowiązywał: w przypadku umów zawartych od 25 maja 2013 roku – od dnia zawarcia umowy zaś w przypadku umów zawartych do 24 maja 2013 roku – od 25 lipca 2013 roku Bank prowadził rachunki terminowej lokaty oszczędnościowej – przeznaczone do gromadzenia środków pieniężnych, bez możliwości dopłat i wypłat częściowych, otwarte na określoną kwotę i termin (§ 2 ust. 1 pkt 3). Rachunki te mogły być prowadzone w złotych lub walutach wymienialnych udostępnionych przez Bank (§ 2 ust. 3). Terminowe lokaty oszczędnościowe standardowe (otwarte na zasadach proponowanych przez Bank) mogły być:

1) odnawialne – po upływie okresu umownego lokata jest odnawiana na taki sam okres i na warunkach obowiązujących w dniu rozpoczęcia kolejnego okresu umownego, z tym że w zależności od dyspozycji Posiadacza odnowieniu ulec może:

- kapitał wraz z należnymi odsetkami,

- tylko kapitał, a należne odsetki przelewane są na wskazany przez konsumenta rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy prowadzony przez Bank, zgodny co do waluty z walutą lokaty, którego konsument jest posiadaczem lub pełnomocnikiem;

2) nieodnawialne – po upływie okresu umownego kapitał i naliczone odsetki są przelewane na wskazany rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank, zgodny co do waluty z walutą lokaty, którego konsument jest posiadaczem lub na rachunek, z którego nastąpiło zasilenie lokaty – w przypadku zawarcia umowy w trybie opisanym w Regulaminie lokaty oraz konta (§7 ust. 6).

Wypłata środków następuje po upływie okresu umownego, z wyjątkiem lokat typu Overnight, z których wypłata środków następuje w dniu zakończenia okresu umownego (§ 7 ust. 9).

Wpłaty na rachunki terminowych lokat oszczędnościowych mogły być dokonywane wyłącznie w momencie otwarcia rachunku poprzez:

1) wpłatę gotówkową w placówce Banku,

2) przelew z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego lub oszczędnościowego prowadzonego przez Bank, którego Klient jest posiadaczem,

3) przelew z rachunku prowadzonego przez inny bank, którego Klient jest posiadaczem – w przypadku zawarcia umowy w trybie opisanym w iRegulaminie lokaty oraz konta (§ 11 ust. 2).

Wypłaty z rachunków terminowych lokat oszczędnościowych mogły być zaś dokonywane wyłącznie poprzez:

1) wypłatę gotówkową w Placówce Banku, przy czym wypłata przekraczająca limit określony przez Bank wymaga wcześniejszego zgłoszenia – minimum na dwa dni robocze przed planowaną wypłatą,

2) polecenie przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank (§11 ust. 5 i 6).

O ile umowa nie stanowiła inaczej, konsument miał prawo złożyć dyspozycję wypłaty środków z rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej standardowej przed upływem okresu umownego i było to równoznaczne z wypowiedzeniem umowy rachunku ze skutkiem natychmiastowym. W takim wypadku, o ile umowa nie stanowiła inaczej Bank miał prawo do nienaliczania odsetek (§7 ust. 10 i § 10 ust. 4 pkt 3).

Jednocześnie wypłaty z rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych i oszczędnościowych mogły być dokonywane poprzez:

1) wypłatę gotówkową w placówce Banku,

2) polecenie przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank.

Bank zastrzegał sobie uprawnienie do dokonania zmian Regulaminu, przy wystąpieniu przynajmniej jednej z następujących przyczyn:

1) zmiana w zakresie funkcjonowania oferowanych produktów i usług;

2) zmiana systemów informatycznych wykorzystywanych do obsługi oferowanych produktów i usług;

3) zmiana przepisów prawa regulujących produkty;

4) zmiana przepisów podatkowych i zasad rachunkowości;

5) zmiana poziomu inflacji. (§ 24 ust. 1)

Procedura postępowania w przypadku zmiany Regulaminu została opisana następująco:

1) w przypadku zmiany zapisów Regulaminu, Bank doręczy posiadaczowi zmieniony Regulamin lub wykaz zmian za pośrednictwem poczty, poprzez Kanały Elektroniczne lub w formie elektronicznej na adres mailowy podany przez Posiadacza;

2) Bank informuje o proponowanych zmianach postanowień Regulaminu nie później niż 2 miesiące przed proponowaną datą wejścia ich w życie. Brak zgłoszenia sprzeciwu Posiadacza wobec proponowanych zmian jest równoznaczny z wyrażeniem na nie zgody.

3) posiadacz ma prawo, przed datą proponowanego wejścia w życie zmian, wypowiedzieć umowę Rachunku płatniczego bez ponoszenia opłat związanych z wypowiedzeniem umowy lub opłat wynikających z proponowanych zmian;

4) w przypadku, gdy Posiadacz zgłosi sprzeciw, ale nie dokona wypowiedzenia Umowy Rachunku płatniczego, Umowa wygasa z dniem poprzedzającym dzień wejścia w życie proponowanych zmian, bez ponoszenia opłat związanych ze zgłoszonym sprzeciwem lub opłat wynikających z proponowanych zmian (§ 24 ust. 2, 3, 4 i 5) .

Rachunkiem płatniczym był, zgodnie z § 1 pkt 23) i § 2 ust. 1 i 2 Regulaminu:

- rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy – przeznaczony do gromadzenia środków pieniężnych oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, z wyłączeniem rozliczeń związanych z prowadzoną przez Posiadacza działalnością gospodarczą, otwarty na czas określony,

- rachunek oszczędnościowy - przeznaczony do gromadzenia środków pieniężnych, otwarty na czas nieokreślony.

Decyzją Wiceprezesa Zarządu (...) Bank Spółka Akcyjna, z 20 lipca 2013 roku nr (...), w sprawie zmian w Regulaminu rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych wprowadzono zmiany do Regulaminu. Zmieniony Regulamin obowiązuje:

1). w przypadku umów zawartych od 1 września 2013 r. – od dnia zawarcia umowy;

2). w przypadku umów zawartych do 31 sierpnia 2013 r. – od 1 listopada 2013 r.

W piśmie z 11 grudnia 2013 roku Bank wskazał, iż powyższe zmiany, prowadzące do wycofania obsługi gotówkowej we frankach szwajcarskich w zakresie rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo – rozliczeniowych i rachunków lokat terminowych, spowodowane były optymalizacją kosztów Banku. Jednocześnie, w piśmie z dnia 14 lutego 2014r. Bank podniósł, że przyczyną zmiany Regulaminu była, w myśl § 24 ust. 1 pkt 1 obowiązującego uprzednio Regulaminu, zmiana w zakresie funkcjonowania oferowanych produktów i usług. Zmiana ta polegała na wycofaniu obsługi gotówkowej w CHF, co wywołało konieczność modyfikacji regulaminu, w tym wprowadzenia zmian dla klientów korzystających z usługi, która uległa zmianie.

Wprowadzona powyższą Decyzją z 20 lipca 2013 roku nr (...) zmiana, w zakresie odnoszącym się do terminowych lokat oszczędnościowych, dotyczyła modyfikacji treści § 10 (§ 11 poprzednio obowiązującego) Regulaminu o nazwie Operacje na rachunkach. Wprowadzony został zapis ust. 5 oraz ust. 9, a ponadto zmieniona została treść ust. 4 i ust. 6.

Postanowienia Regulaminu w zmienionym kształcie przyjęły następujące brzmienie:

§ 10

1. „Wpłaty na rachunki oszczędnościowo – rozliczeniowe i oszczędnościowe mogą być dokonywane w formie gotówkowej i bezgotówkowej.

2. Wpłaty na rachunki terminowych lokat oszczędnościowych mogą być dokonywane wyłącznie w momencie otwarcia rachunku poprzez:

1) wpłatę gotówkową w placówce Banku – jedynie w przypadku lokat prowadzonych w złotych, euro, funtach brytyjskich i dolarach amerykańskich lub

2) przelew z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego lub oszczędnościowego prowadzonego przez Bank, którego Klient jest Posiadaczem, lub

3) przelew z rachunku prowadzonego przez inny bank, którego Klient jest posiadaczem – w przypadku zawarcia umowy w trybie opisanym w iRegulaninie lokaty oraz konta.” (…)

4. „Wypłaty z rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych i oszczędnościowych mogą być dokonywane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej z zastrzeżeniem ust. 8 i 9.”

5. „Wypłaty z rachunków terminowych lokat oszczędnościowych prowadzonych w złotych, euro, funtach brytyjskich i dolarach amerykańskich mogą być dokonywane wyłącznie poprzez:

1) Polecenie przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank w walucie lokaty lub

2) wypłatę gotówkową w walucie rachunku w Placówce Banku, z zastrzeżeniem ust. 8.”

6. „Wypłaty z rachunków terminowych lokat oszczędnościowych prowadzonych we frankach szwajcarskich mogą być dokonywane:

1) do 31 października 2013, wyłącznie poprzez:

a. Polecenie Przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony w Banku w walucie lokaty lub

b. wypłatę gotówkową w walucie rachunku w Placówce Banku, z zastrzeżeniem ust. 8.

2) od 1 listopada 2013, wyłącznie poprzez

a. Polecenie Przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony w Banku w walucie lokaty lub

b. wypłatę gotówkową w Placówce Banku, realizowaną w złotych lub

c. Polecenie Przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy prowadzony przez Bank w złotych zrealizowane w Placówce Banku,

przy czym w przypadku wypłaty gotówkowej i Polecenia przelewu na rachunek prowadzony w złotych, Bank przelicza kwotę lokaty na złote polskie przy użyciu średniego kursu NBP obowiązującego w dniu realizacji transakcji.”

8. „Bank nie realizuje wpłat i wypłat w walutach obcych w bilonie. W przypadku konieczności wypłat bilonu, Bank przelicza kwotę na złote polskie przy użyciu średniego kursu NBP obowiązującego w dniu realizacji transakcji i wydaje Klientowi równowartość tej kwoty.”

9. „Począwszy od 1 listopada 2013 Bank nie realizuje wpłat ani wypłat gotówkowych we frankach szwajcarskich na rachunki oszczędnościowe, oszczędnościowo – rozliczeniowe i rachunki lokat terminowych.”

Informacja o wprowadzanych zmianach została przekazana konsumentom za pośrednictwem poczty, poprzez Kanały Elektroniczne lub w formie elektronicznej na adres mailowy podany przez konsumenta.

Przekazanie powyższych wiadomości za pośrednictwem Kanałów Elektronicznych odbyło się w ten sposób, że w dniach 30 sierpnia 2013 roku – 7 września 2013 roku na ekranach powitalnych konsumentów Banku, którzy wyrazili zgodę na porozumiewanie sią za pomocą Kanałów Elektronicznych, publikowany był komunikat informujący o zmianach Regulaminu. Komunikat ten przybrał formę banneru – opatrzonego logo Banku - o tytule „Zmiana regulaminu rachunków dla Klientów indywidualnych oraz rozszerzenie zakresu ubezpieczenia assistance”. W treści banera zamieszczona zaś została m.in. informacja o treści:

„ZMIANA:

•

Regulaminu rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych”

•

Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Assistance dla właścicieli rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych w PLN prowadzonych przez A. Bank”

Pod powyższymi hasłami został zamieszczony tekst: „Nowy Regulamin obowiązuje od 1 listopada 2013 roku, a rozszerzony zakres OWU od 1 października 2013 roku Szczegóły w panelu (...). W omawianym komunikacie znajdowały się również „okienka” o nazwach „Więcej” oraz „Przejdź dalej”, których kliknięcie przekierowywało użytkownika do dalszych treści.

Ponadto 30 sierpnia 2013 roku do wszystkich konsumentów wysłana została za pośrednictwem Bankowości Internetowej wiadomość o następującej treści:

„Temat: Zmiana regulaminu rachunków dla Klientów indywidualnych oraz rozszerzenie zakresu ubezpieczenia assistance:

Szanowni Państwo,

Informujemy, że od 1 listopada 2013 roku zmianie ulega „Regulamin rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych. Wprowadzone zmiany obejmują:

(…)

2. Wycofanie obsługi gotówkowej we frankach szwajcarskich w zakresie rachunków bieżących i rachunków lokat terminowych. Od 1 listopada, zerwanie lokaty prowadzonej we fankach szwajcarskich możliwe będzie poprzez:

- przelew na rachunek oszczędnościowy lub oszczędnościowo – rozliczeniowy prowadzony w tej samej walucie,

- wypłatę gotówkową w oddziale, przy czym wypłata realizowana będzie w złotych, a przeliczenie środków nastąpi po kursie średnim NBP,

- przelew zrealizowany w oddziale na rachunek oszczędnościowy lub oszczędnościowo – rozliczeniowy, prowadzony w złotych, przy czym operacja realizowana będzie w złotych, a przeliczenie środków nastąpi po kursie średnim NBP.

W przypadku lokat prowadzonych w złotych, euro, dolarach amerykańskich i funtach brytyjskich, obsługa nie ulegnie zmianie – zerwanie lokaty jest możliwe poprzez wypłatę gotówkową realizowaną w walucie lokaty lub poprzez przelew na rachunek prowadzony w tej samej walucie.

We wszystkich przypadkach, tak jak dotychczas przelew środków z lokaty możliwy jest tylko na rachunek prowadzony w A. Banku, którego klient (właściciel lokaty) jest posiadaczem lub pełnomocnikiem. (…).

Zmienione dokumenty:

- Regulamin obowiązujący od 1 listopada br.

- OWU obowiązujące od 1 października br.

zostaną zamieszczone na stronie internetowej: http://www.(...).pl/pl o banku/przydatne dokumenty/klienci indywidualni.”

Treść wiadomości elektronicznych wysyłanych do konsumentów na adres mailowy oraz pism wysyłanych pocztą była tożsama, we wskazanym powyżej zakresie, z treścią informacji o zmianie Regulaminu wysyłanej do konsumentów za pośrednictwem Bankowości Internetowej. W treści wiadomości wysyłanych na adres mailowy znalazła się ponadto informacja o następującej treści:

„Niniejsza wiadomość została wysłana zgodnie z zapisami § 24 „Regulaminu rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, oszczędnościowych i terminowych lokat oszczędnościowych”, przez A. Bank (…).”

W piśmie z 14 lutego 2014roku Bank wskazał, iż informacje przekazane w wiadomościach kierowanych do konsumentów dotyczyły sytuacji, w których klient chciałby złożyć dyspozycję wypłaty środków z rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej po 1 listopada 2013 roku. Zatem zasady te nie dotyczyły klientów Banku, którzy chcieliby skorzystać z prawa do zgłoszenia sprzeciwu wobec proponowanych zmian.

(...) Bank Spółka Akcyjna podjął 7 listopada 2013 roku Decyzję nr (...) w sprawie wprowadzenia oferty specjalnej dla posiadaczy lokat terminowych w CHF w zakresie zwolnienia z opłaty za realizację przelewu walutowego. Zgodnie z jej treścią, w ramach oferty specjalnej konsumenci zostają zwolnieni z opłaty za realizację w Oddziale lub Oddziale (...) przelewu zagranicznego/walutowego w CHF oraz z opłat dodatkowych, związanych z realizacją takiego przelewu, w przypadku gdy przelewane środki pochodzą z lokaty terminowej oszczędnościowej, prowadzonej we frankach szwajcarskich. Decyzja weszła w życie w dniu jej podjęcia. Bank wskazał ponadto, że w przypadku zgłoszenia przez klienta wymagania dostarczenia gotówki z lokaty, umożliwiona została wypłata gotówkowa we frankach szwajcarskich, po wcześniejszym uzgodnieniu z konsumentem terminu oraz miejsca jej realizacji.

W piśmie z 2 stycznia 2014 roku Bank wskazał, iż informował konsumentów o powyższej ofercie poprzez bezpośrednie rozmowy bankierów z obsługiwanymi klientami rozwiązującymi lokaty we frankach szwajcarskich oraz w odpowiedziach na reklamacje składanych przez klientów Banku, dotyczących pobierania tych opłat. Na dzień 2 stycznia 2014 roku z oferty darmowego przelewu skorzystało 21 klientów, zaś z możliwości wypłaty środków w gotówce 4 klientów.

W czasie od 1 stycznia 2013 roku do 10 grudnia 2013 roku 1653 konsumentów dokonało wypłat gotówkowych we franku szwajcarskim, natomiast liczba rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo – rozliczeniowych i lokat terminowych w walucie CHF wyniosła 1686.

Zmiana Regulaminu opisana powyżej, dotyczyła 1027 lokat we frankach szwajcarskich otwartych przez klientów Banku. Na dzień 2 stycznia 2014 roku 656 z powyższych lokat jeszcze nie zapadło, natomiast 219 lokat zostało odnowionych po 1 listopada 2013 roku. Po 1 listopada 2013 roku 68 lokat zostało zerwanych przez klientów Banku, z czego 4 wypłaciło środki w gotówce, środki z 31 lokat zostały przelane bez pobrania dodatkowych opłat na rachunki prowadzone w innych bankach, a środki z 33 lokat klienci pozostawili na rachunkach prowadzonych w Banku.

Na mocy kolejnej Decyzji Nr (...) Wiceprezesa Zarządu (...) Bank Spółka Akcyjna, kierującego Pionem Rozwoju zostały wprowadzone kolejne zmiany do Regulaminu obowiązujące: w przypadku umów zwartych od 1 lutego 2014 roku – od dnia zawarcia umowy, zaś w przypadku umów zawartych do 31 stycznia 2014 roku – od 1 kwietnia 2014 roku. Wraz z tą zmianą wprowadzono nową treść § 10 ust. 6 Regulaminu, w ten sposób, że przyjął on brzmienie:

„Wypłaty z rachunków terminowych lokat oszczędnościowych prowadzonych we frankach szwajcarskich mogą być dokonywane:

1  W przypadku umów zawartych do 31 sierpnia 2013 roku, wyłącznie poprzez:

a  Polecenie Przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank w walucie lokaty

lub

a  Wypłatę gotówkową w walucie rachunku w Placówce Banku, z zastrzeżeniem ust. 8 Przy czym, niezależnie od kwoty lokaty wyłata taka wymaga wcześniejszego zgłoszenia zgodnie z zapisami ust. 7

1  W przypadku umów zawieranych od 1 września 2013, wyłącznie poprzez:

a  Polecenie Przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank w walucie lokaty

lub

a  Wypłatę gotówkową w Placówce Banku realizowaną w złotych

lub

a  Polecenie Przelewu na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy lub oszczędnościowy prowadzony przez Bank w złotych zrealizowane w Placówce Banku,

przy czym w przypadku wypłaty gotówkowej i Polecenia przelewu na rachunek prowadzony w złotych, Bank przelicza kwotę lokaty na złote polskie przy użyciu średniego kursu NBP obowiązującego w dniu realizacji transakcji.”

W toku postępowania Bank przekazał informację o wysokości obrotu w 2013 roku z której wynika, iż 2013 roku przychód Banku wyniósł (...) złotych.

Pismem z 27 listopada 2014 roku Prezes UOKiK zawiadomił Bank o zakończeniu zbierania materiału dowodowego w przedmiotowym postępowaniu oraz o możliwości zapoznania się z materiałem zgromadzonym w aktach sprawy w siedzibie Delegatury UOKiK we W.. Z prawa do zapoznania się z materiałem zgromadzonym w aktach sprawy powodowy Bank nie skorzystał.

Prezes UOKiK 30 grudnia 2014 roku wydał decyzję nr (...) od której (...) Bank S.A. wniósł odwołanie zaskarżając ją w całości.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów załączonych przez strony do pism procesowych oraz znajdujących się w aktach administracyjnych. Prawidłowości powyższych dowodów strony nie kwestionowały, a Sąd uznał je za w pełni wiarygodne.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, iż zarzut naruszenia przepisów postępowania administracyjnego dotyczący naruszenia prawa strony do czynnego udziału w postępowaniu Sąd uznał za całkowicie bezzasadny, ponieważ nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych to nie mogą one być przedmiotem postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygniecie sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym.

Sąd rozpoznając sprawę z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu nie może ograniczać się do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, które poprzedza postępowanie sądowe. Ewentualne naruszenie przepisów postępowania administracyjnego nie jest przedmiotem postępowania sądowego i nie stanowi samoistnej podstawy uchylenia decyzji w tym postępowaniu. Celem postępowania jest merytoryczne rozstrzygniecie sprawy, której przedmiotem jest spór powstający pomiędzy stronami dopiero po wydaniu zaskarżonej decyzji, a nie przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego. Wniesienie do Sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym Sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego, na co wielokrotnie wskazywał tak Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jak też Sąd Apelacyjny oraz Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach (np.: wyrok Sądu Najwyższy z 29 maja 1991 roku, sygn. akt III CRN 120/91, wyroku z 19 stycznia 2001 roku sygn. akt I CKN 1036/98, wyrok SOKiK z 18 lutego 2004 roku o sygn. akt XVII AmT 2/03).

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest sądem cywilnym i prowadzi sprawę cywilną, wszczętą w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu według reguł kontradyktoryjnego postępowania cywilnego, a nie sądem legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Tylko takie odczytanie relacji pomiędzy postępowaniem administracyjnym i postępowaniem sądowym może uzasadniać dokonany przez racjonalnego ustawodawcę wybór między drogą postępowania cywilnego i drogą postępowania sądowo-administracyjnego dla wyjaśnienia istoty sprawy. Rolą Sądu jest ustalenie w oparciu o argumenty i dowody powołane przez strony, czy doszło do naruszenia przepisów ustawy, w jakim zakresie doszło do takiego naruszenia oraz czy środki zastosowane przez Prezesa Urzędu są zgodne z przepisami ustawy oraz wymogami zasady proporcjonalności.

Przechodząc do zarzutu dotyczącego naruszenia przepisów prawa materialnego i procedury administracyjnej w kwestii prowadzenia postępowania i wydania decyzji przez Delegaturą Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W., należy wskazać, iż art. 33 ust. 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej również „uokik”) pozwala na przejmowanie i przekazywanie spraw przez Prezesa Urzędu. Przekazywanie spraw następuje w ramach kompetencji Prezesa UOKiK do kierowania Urzędem, przy czym przekazana może być każda sprawa z zakresu działania Prezesa Urzędu, a przekazanie może nastąpić w każdym czasie. W uzupełnieniu powyższej regulacji § 4 ust. 3 rozporządzenia w sprawie właściwości z 2007 roku stanowi, że jeżeli praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów ujawniają się na całym lub znacznej części rynku krajowego, właściwy w tych sprawach jest Prezes Urzędu - Centrala w W..

Właściwość organu administracji publicznej to prawo do władczej konkretyzacji normy materialnego prawa administracyjnego przez rozstrzygnięcie o uprawnieniach lub obowiązkach jednostki. Podejmując postępowanie organ administracji publicznej obowiązany jest zbadać właściwość w stadium wszczęcia i w następnych stadiach prowadzących do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie decyzji. W doktrynie postępowania administracyjnego wyróżnia się właściwość ustawową oraz właściwość delegacyjną. Instytucja właściwości delegacyjnej dopuszcza przesunięcia właściwości ustawowej na inny organ administracji publicznej, podkreśla się przy tym, że zakres przekazania właściwości ustawowej obejmuje przekazanie właściwości do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Organ musi być właściwy na etapie podejmowania czynności wszczęcia postępowania oraz w trakcie jego prowadzenia.

W przedmiotowej sprawie właściwość ustawowa, ze względu na treść § 4 ust. 3 rozporządzenia w sprawie właściwości z 2007 roku oraz charakter działalności powoda i praktyki prowadzonej na terenie całego kraju, przysługiwała Prezesowi Urzędu - Centrali w W.. Przekazanie sprawy do załatwienia delegaturze na podstawie art. 33 ust. 5 uokik powoduje, że delegatura niewłaściwa na podstawie przepisów rozporządzenia w sprawie właściwości delegatur staje się właściwa do wszczęcia postępowania i wydania decyzji, a w konsekwencji decyzja nie została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości.

W przedmiotowej sprawie w aktach postępowania administracyjnego (k. 4 akt administracyjnych) znajduje się upoważnienie, z którego jednoznacznie wynika, iż sprawa została przekazana przez Prezesa Urzędu - Centralę do rozpoznania delegaturze we W.. Przepisy odnoszące się do właściwości delegatur i Centrali Urzędu stanowią o załatwieniu i przekazywaniu spraw „należących do właściwości” poszczególnych jednostek organizacyjnych Urzędu. Ponieważ postępowania prowadzone są „w sprawach”, przekazanie sprawy na podstawie art. 33 ust. 5 uokik upoważnia delegaturę do podjęcia czynności koniecznych do jej załatwienia, w szczególności zaś do uruchomienia stosownego postępowania.

Zdaniem Sądu przekazanie, o którym mowa w art. 33 ust. 5 uokik, możliwe jest również w przypadku wydania decyzji przez delegaturę bez stosownego przekazania sprawy przez Prezesa Urzędu. Powyższe stanowisko potwierdza pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 września 2015 roku wydanym w sprawie o sygnaturze III SK 40/14.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 24 ust.1 i 2 pkt 3 uokik należy wskazać, iż zasadniczo w świetle treści art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów dochodzi poprzez bezprawne działanie przedsiębiorcy godzące w interesy konsumentów, o ile to działanie wywołuje negatywne skutki w sferze praw i obowiązków konsumentów. Tak rozumiany interes konsumentów to interes prawny jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak SN w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz.35). Bezprawność działania (lub zaniechania) w sensie obiektywnym, w myśl art. 24 ustawy zachodzi wówczas, gdy zachowanie przedsiębiorcy jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest niezależna od winy, jak i od jej stopnia, nie ma przy tym również znaczenia świadomość istnienia naruszeń. Przy bezprawności nie musi wystąpić skutek w postaci wyrządzenia szkody.

Ustawodawca w art. 24 ust. 1 i 2 uokik jako bezprawne praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów wprost wskazał: stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 k.p.c., naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Nie budzi w sprawie niniejszej wątpliwości, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Pozostaje więc do rozstrzygnięcia kwestia czy działania i zaniechania opisane w stanie faktycznym sprawy są bezprawne i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy – czyli jego działanie jak również zaniechanie – jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.

Rozważenia przy ocenie bezprawności wymaga zatem kwestia, czy zachowanie przedsiębiorcy było zgodne, czy też niezgodne z obowiązującymi zasadami porządku prawnego. O bezprawności działania decyduje w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego .

Odnosząc się zaś do zbiorowych interesów konsumentów, choć ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie zawiera jej definicji, to w art. 24 ust. 3 ustawy wskazano negatywną definicję, iż nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów. Nie jest więc istotne jakiej liczby konsumentów może dotyczyć dana praktyka (dziesiątek czy tysięcy i więcej) albowiem interes konsumentów może podlegać kwalifikacji jako zbiorowy w przypadkach, w których faktycznie doszło do naruszenia praw jednego lub kilku osób. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest bowiem takie zachowanie przedsiębiorcy, które jest podejmowane w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład grupy, do której adresowane są zachowania przedsiębiorcy, w taki sposób, że potencjalnie ofiarą takiego zachowania może być każdy konsument będący klientem lub potencjalnym klientem przedsiębiorcy. (por. wyrok SN z 10 kwietnia 2008 rok sygn Akt. III SK 27/07)

Podkreślenia wymaga, że negatywnych skutkach praktyki wobec określonej grupy konsumentów nie świadczy ilość faktycznie zgłoszonych reklamacji i dotkniętych negatywnymi skutkami konsumentów ale fakt, że negatywne konsekwencje mogły dotknąć wszystkie osoby, które miały zawarte umowy z pozwaną.

Jako zachowania przedsiębiorcy, które stanowią praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów ustawodawca wskazuje w szczególności nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 24 ust. 2 pkt 3 uokik ). Oznacza to, że jeśli mamy do czynienia z nieuczciwą praktyką rynkową w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, która jednocześnie narusza zbiorowe interesy konsumentów, takie działanie w świetle prawa może zostać uznane się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Należy w tym miejscy podkreślić, że przepis art. 24 uokik nie wymaga rażącego naruszenia prawa przez przedsiębiorcę naruszającego zbiorowe interesy konsumentów, gdyż we wskazanej normie mowa jest o jakimkolwiek bezprawnym działaniu, bez jakiegokolwiek stopniowania wagi naruszenia. Wystarczające jest więc, żeby w ogóle doszło do naruszenia interesów konsumentów skutkiem bezprawnego działania.

Przechodząc do oceny praktyki powoda to zdaniem Sądu Prezes Urzędu prawidłowo ustalił, że praktyka, określona w pkt I i II sentencji Decyzji narusza zbiorowe interesy konsumentów.

Kwestią sporną w przypadku praktyki określonej w pkt I sentencji Decyzji, było to czy kwestionowana przez Prezesa UOKiK praktyka powoda może wypełniać przesłanki określone w art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, gdy nie narusza interesu innego przedsiębiorcy.

Stosownie do treści art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji należy wskazać, iż wyraźnie wskazuje on na zagrożenie naruszenia zarówno interes innego przedsiębiorcy, jak i klienta. Powyższy przepis podmioty, których dotyczyć ma owe zagrożenie wskazauje w sposób rozłączny, tym samym wystarczające jest, aby naruszenie dotyczyło albo innego przedsiębiorcy albo klientów. W ocenie Sądu przedmiotowa sprawa bezsprzecznie dotyczy interesu klientów powodowego Banku, których, z uwagi, iż są również zwykłymi konsumentami i łączy ich stosunek prawny względem powoda oraz jego powtarzalne zachowania względem nich, co powoduje, że ich interesy tworzą zbiorowy interes konsumentów. Tym samym słusznie uznał pozwany, iż pomimo braku tożsamości pojęcia interesu klientów Banku z pojęciem zbiorowego interesu konsumentów, w przedmiotowej sprawie z uwagi na charakter praktyki powoda, owe pojęcia krzyżują się ze sobą.

W kwestii braku przypisania określonej w pkt I sentencji Decyzji praktyki naruszenia dla interesów konsumentów, należy podnieść, iż takim naruszeniem jest szczegółowo opisane przez pozwanego w zaskarżonej Decyzji pozbawienie klientów, którzy wyrazili sprzeciw wobec wprowadzonych przez powoda zmian w Regulaminie, odsetek od ulokowanego na prowadzonych przez powoda rachunkach kapitału.

Odnosząc się do oceny praktyki powoda określonej w pkt II sentencji Decyzji, zdaniem Sądu, Prezes Urzędu również prawidłowo ustalił, iż narusza zbiorowe interesy konsumentów. ponieważ stanowi ona nieuczciwa praktykę rynkowa o jakiej mowa w art. art. 4 ust. 1 upnpr.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 upnpr, stosowana przez przedsiębiorcę wobec konsumentów praktyka rynkowa jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Przedmiotowy przepis stanowi klauzulę generalną, która w okolicznościach stosowania określonej praktyki podlega stosownej konkretyzacji. Jednocześnie ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym dokonuje podziału praktyk rynkowych na wprowadzające w błąd oraz agresywne praktyki rynkowe (art. 4 ust. 2 upnpr). Praktyki rynkowe wprowadzające w błąd mogą przybrać postać czynną i bierną, tj. polegać na działaniu (art. 5 upnpr) albo zaniechaniu (art. 6 upnpr) wprowadzającym w błąd.

Natomiast w myśl definicji ustawowej przez praktykę rynkową rozumie się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania - w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio lub pośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta (art. 2 pkt 4 upnpr). Pojęcie produktu wskazane w art. 2 pkt 3 upnpr ma szeroki zakres i obejmuje także usługę. Zatem świadczenie przez Bank usługi rachunku bankowego spełnia powyższe kryteria i może zostać uznane za praktykę rynkowa w rozumieniu niniejszej ustawy.

Sąd zważył, iż klauzula generalna określona w art. 4 ust. 1 ustawy pozwala na zakwalifikowanie jako nieuczciwej takiej praktyki rynkowej, która nie została odrębnie nazwana i skonkretyzowana. Sąd zgodził się z poglądem, iż "Klauzula generalna (pojęcie praktyki rynkowej nieuczciwej) zawarta w art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (u.p.n.p.r.) znajduje w pierwszej kolejności zastosowanie do praktyk rynkowych, które nie zostały wyspecyfikowane w u.p.n.p.r. Można zatem uznać, że ustawodawca pozostawił pewnego rodzaju "furtkę" pozwalającą na kwalifikowanie jako nieuczciwych takich praktyk rynkowych, które niesie ze sobą postęp techniczny i technologiczny. W tej sytuacji celem klauzuli generalnej jest konkretyzacja takich zachowań, które nie należą do poszczególnych, nazwanych i wyspecyfikowanych w ustawie praktyk. Należy jednak zauważyć, że ustawodawca uznał, iż również przy dokonywaniu oceny nieuczciwości praktyk rynkowych wprowadzających w błąd, agresywnych oraz stosowaniu sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk zastosowanie również znajdą wyznaczniki zawarte w klauzuli generalnej (wskazuje na to jednoznacznie ostatnia część przepisu art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r.)." (Sieradzka Małgorzata, Komentarz do art. 4 ustawy z 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, (w:) M. Sieradzka, Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, Oficyna, 2008).

Jak już zostało to wcześniej wskazane, do uznania danej praktyki rynkowej za nieuczciwą, zgodnie z art. 4 ust. 1 upnpr niezbędne jest spełnienie dwóch przesłanek, tj.: sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz istotnego zniekształcenia zachowań przeciętnego konsumenta na rynku. Zgodnie z ugruntowanym już poglądem zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie, który Sąd w pełni podziela, za dobre obyczaje należy uznać normy postępowania, które powinny być przestrzegane przez przedsiębiorców w działalności gospodarczej, zaś za sprzeczne z nimi uznaje się te działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające na niekorzyść od przyjętych standardów postępowania.

W niniejszej sprawie dobre obyczaje należy ocenić jako prawo do rzetelnej i jednoznacznej informacji, jaką konsument powinien otrzymywać od drugiej strony kontraktu handlowego przez cały czas jego obowiązywania oraz do postępowania zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż zgodnie z przyjętym przez Bank (...), w stosunkach z Klientami banki postępują z uwzględnieniem szczególnego zaufania jakim są darzone oraz wysokich wymagań co do rzetelności, solidności i wiarygodności, traktując wszystkich swoich Klientów z należytą starannością. Bank powinien kierować się tu uczciwością, odpowiedzialnością, profesjonalizmem oraz innowacyjnością, działać zgodnie z zawartymi umowami, w granicach dobrze pojętego interesu własnego i z uwzględnieniem interesów Klientów. Tym samym, standardy stosowane w tym zakresie wobec powodowego Banku, winny być o wiele wyższe niż te, które dotyczą zwykłego przedsiębiorcy.

Nieuczciwe praktyki rynkowe są wymierzone w swobodę decyzyjną konsumenta, dlatego drugim kryterium oceny praktyki rynkowej stosowanej przez przedsiębiorcę pod kątem jej nieuczciwości jest "istotne zniekształcenie zachowania gospodarczego konsumentów." Przy czym wystarczające jest wykazanie jedynie potencjalnej możliwości zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta.

Sąd zważył, iż w świetle powyższego praktykę stosowaną przez powoda należy uznać za nieuczciwą. Nie przekazanie pełnej i jasnej informacji o wprowadzanych zmianach w stosowanym wzorcu umownym oraz nie doręczenie zmiennego regulaminy, czy choćby treści postanowień które uległy, w ocenie Sądu bez wątpienia należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami i mogące zniekształcać zachowanie konsumentów. Prezes Urzędu w sposób jasny i szczegółowy opisał w uzasadnieniu Decyzji działanie powodowego Banku, obszernie wyjaśniając z jakich powodów należało je uznać za niedozwoloną praktykę rynkową. Zdaniem Sądu załączony do sprawy materiał dowodowy w pełni potwierdza słuszność zajętego przez pozwanego stanowiska i prawidłowość rozstrzygnięcia. Na marginesie należy podnieść, iż twierdzenie powoda, jakoby dopełnił on wymogu doręczenia zmienionych postanowień, nie można uznać za słuszne, gdyż za pomocą Kanałów Elektronicznych Bank nie przekazał konsumentom zmienionych treści postanowień, a jedynie udostępnił odnośniki, pod którymi miały one być dostępne, co w żaden sposób nie wypełniało ciążącego na nim obowiązku.

Podobnie Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania orzeczenia w zakresie kary, gdyż wbrew zarzutom odwołania decyzja w tym zakresie nie została wydana z naruszeniem art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Powołany przepis nakazuje uwzględnić przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, w szczególności: okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy.

Zasadniczo należy jednak wskazać, że podstawę do nałożenia kary stanowił przepis art. 106 ust 1 pkt 4 uokik, w myśl którego Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 uokik.

Jak wynika z powyższych przepisów nałożenie kary ma charakter fakultatywny, zaś jej wysokość jest uzależniona od wymienionych przesłanek.

W niniejszej sprawie Sąd uznał, że nałożenie kary pieniężnej na powoda jest uzasadnione wagą naruszonego dobra i interesem publicznym.

Kara ma spełniać rolę prewencyjną, zarówno w ujęciu ogólnym, oddziaływanie na ogół adresatów norm prawnych, jak i w ujęciu indywidualnym, gdyż ma zabezpieczać konsumentów przed ponownym naruszeniem dobra prawnego przez powoda. Kara ma oddziaływać prewencyjnie w sensie negatywnym poprzez odstraszanie przedsiębiorców od zachowań sprzecznych z prawem i w sensie pozytywnym poprzez wzmacnianie hamulców u przedsiębiorców przestrzegających prawa. Kara ma oddziaływanie również represyjne, musi stanowić dla ukaranego dolegliwość za naruszenie prawa, być realną, odczuwalną dolegliwością dla ukaranego podmiotu, będącą reakcją na naruszenie przepisów. Przedsiębiorca stosujący wzorce umowne znajduje się na lepszej pozycji od konsumenta zawierającego z nim umowę, gdyż to przedsiębiorca przedstawia wzorzec umowy, to on kształtuje jego postanowienia. Tym bardziej od takiego podmiotu należy oczekiwać respektowania podstawowych praw strony dużo słabszej, jaką jest konsument.

Prezes UOKiK rozważył wszelkie okoliczności mające wpływ na wymiar kary, w tym również postawę powoda w postępowaniu administracyjnym. Uwzględniono zarówno okoliczności obciążające, jak i łagodzące. Wysokość kary, jaka może zostać wymierzona, uregulowana w art. 106 ust.1, odwołuje się do przychodu przedsiębiorcy w rozumieniu przedstawionym w art. 4 pkt 15 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jest to przychód uzyskany w roku podatkowym poprzedzającym dzień wszczęcia postępowania na podstawie ustawy, w rozumieniu obowiązujących przedsiębiorcę o podatku dochodowym.

Bezsporne jest, że przychód osiągnięty przez (...) Bank S.A. w 2013 roku, to jest roku poprzedzającym nałożenie kary, wyniósł (...) złotych. Nałożona kara w wysokości 3 313 689 złotych stanowi raptem (...) % przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę, tj. (...) % kary jaką Prezes UOKiK mógł maksymalnie nałożyć. Zdaniem Sądu tak ustalona wysokość kary spełni swoją funkcję represyjną i prewencyjną oraz stanowić będzie wystarczająco wyraźne ostrzeżenie dla powoda na przyszłość. Tak ustalona kara jest zdaniem Sądu adekwatna do rodzaju naruszenia i wagi naruszonego dobra, a jej wysokość w żaden sposób nie można uznać za przekraczający możliwości finansowe powoda.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie art. 47931a § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu w oparciu o art. 98 k.p.c., w zw. z § 14 ust. 3 pkt. 1 w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w zw. z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego wynagrodzenie pełnomocnika w stawce minimalnej 360 zł.

SSO Dariusz Dąbrowski