Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lipca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant Cezary Jarocki

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 10 lipca 2015 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zalicza wnioskodawcy J. M. okres pracy górniczej od dnia 7 kwietnia 1987 roku do 28 lutego 1995 roku w wymiarze 1,5 krotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 do wysokości emerytury;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz wnioskodawcy J. M. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VU 1053/15

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 10 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) odmówił J. M. prawa do przeliczenia okresu pracy od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku według przelicznika 1,8%.

Powyższą decyzję zaskarżył w dniu 10 sierpnia 2015 roku wnioskodawca reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i uwzględnienie okresu pracy górniczej świadczonej na rzecz (...) B. z siedzibą w R. od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku w wymiarze półtorakrotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 do wysokości emerytury oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2015 roku Sąd Okręgowy – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. w sprawie VIII U 1292/15 uznał się niewłaściwym do rozpoznania sprawy z odwołania J. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. i przekazał ją do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb. Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z właściwością miejscową i rzeczową.

Na rozprawie w dniu 14 lipca 2016 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał stanowisko w sprawie.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił co następuje:

Wnioskodawca J. M. urodzony w dniu (...), w dniu 24 kwietnia 2015 roku wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2-4 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 21 maja 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. przyznał J. M. od dnia 16 kwietnia 2015 roku, to jest od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego prawo do emerytury górniczej, której wypłatę zawiesił ze względu na kontynuację przez wnioskodawcę zatrudnienia. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wybrano wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, to jest od stycznia 2005 roku do grudnia 2014 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 230,27%. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 230,27% przez 3308,33 zł, to jest kwotę bazową wyniosła 7618,09 zł. Do ustalenia wysokości emerytury ZUS uwzględnił:

- 32 lata, 10 miesięcy, to jest 394 miesiące okresów składkowych,

- 7 miesięcy okresów nieskładkowych.

Okres pracy górniczej obliczono według następujących przeliczników:

- 212 miesięcy x 1,8, co dało 381,6 miesięcy

- 116 miesięcy x 1,2. co dało 139,2 miesięcy, to jest łącznie 520,08 miesięcy.

Wysokość świadczenia wyniosła 5668,05 zł.

Organ rentowy podał, że do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono okresu od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku, ponieważ stanowiska górnik odwadniacz złoża, górnik eksploatacji taśmociągów nie figurują w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 roku, a w załączniku nr 2 do wyżej wymienionego rozporządzenia, co daje jedynie podstawy do zaliczenia powyższego okresu jako pracy górniczej zaliczanej w wymiarze pojedynczym.

(dowód: decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 21 maja 2015 roku, k. 39 wraz z załącznikiem, k. 41 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 10 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawcy prawa do przeliczenia okresu pracy od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku według przelicznika 1,8%. W uzasadnieniu organ rentowy podał, że stanowiska pracy w kopalniach węgla brunatnego, do których stosuje się przelicznik 1,8% zostały wymienione w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury i renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2 poz. 8). ZUS podał, że stanowiska zajmowane przez skarżącego, to jest górnik odwadniacz złoża i górnik eksploatacji taśmociągów nie zostały wykazane w załączniku nr 3 do wyżej wymienionego rozporządzenia, a zatem brak było podstaw do przeliczenia tego okresu wskaźnikiem 1,8%.

(dowód: decyzja z dnia 10 lipca 2015 roku, k. 48 akt emerytalnych)

J. M. od dnia 7 kwietnia 1987 roku jest nieprzerwanie zatrudniony w (...) z siedzibą w R. na podstawie umowy o pracę.

(dowód: informacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych, k. 6-7, świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 23 marca 2015 roku, k. 9 akt emerytalnych)

Wnioskodawca został przyjęty do pracy w (...) B. w B. w dniu 7 kwietnia 1987 roku na stanowisko górnika odwadniacza na oddział (...). Najpierw skarżący zawarł umowę o pracę na dwutygodniowy okres próbny, a następnie na czas nieokreślony. W okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku pracodawca zamiennie określał stanowiska skarżącego jako górnik eksploatacji taśmociągu i górnik odwadniacz złoża. W dniu 1 maja 1988 roku skarżący otrzymał angaż na stanowisko górnika eksploatacji taśmociągu. W okresie od dnia 1 marca 1989 roku do dnia 31 lipca 1990 roku wnioskodawca zajmował stanowisko górnika odwadniacza złóż. Z dniem 1 sierpnia 1990 roku skarżący ponownie uzyskał angaż na stanowisko górnika eksploatacji taśmociągu, które to stanowisko piastował do dnia 31 sierpnia 1991 roku. W dniu 1 września 1991 roku pracodawca powierzył skarżącemu stanowisko górnika odwadniacza złóż. W dniu 22 stycznia 1993 roku wnioskodawca powrócił na stanowisko górnika eksploatacji taśmociągu i zajmował je do dnia 28 lutego 2015 roku.

(dowód: umowa o pracę z dnia 7 kwietnia 1987 roku, k. 1, karta obiegowa, k. 4, umowa o pracę z dnia 21 kwietnia 1987 roku, k. 5, angaż z dnia 30 maja 1988 roku, k. 8, angaż z dnia 7 kwietnia 1989 roku, k. 10, angaż z dnia 5 września 1990 roku, k. 13, angaż z dnia 30 września 1991 roku, k. 15, angaż z dnia 22 stycznia 1993 roku, k. 18 w aktach osobowych wnioskodawcy)

W dniu 21 maja 1987 roku J. M. odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższania kwalifikacji w specjalności taśmowy – konserwator tras. Następnie w dniu 13 kwietnia 1990 roku wnioskodawca odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższania kwalifikacji w specjalności operator przenośników taśmowych. W dalszej kolejności, w dniu 13 czerwca 1990 roku skarżący odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższenia kwalifikacji w specjalności operator wozu kablowego.

(zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 21 maja 1987 roku, k. 7, zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 13 kwietnia 1990 roku, k. 11, zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 13 czerwca 1990 roku, k. 12 akt emerytalnych)

Pracodawca odwołującego podał, że J. M. będąc zatrudnionym w (...) S.A. Oddział (...) w Oddziale (...) (...) w okresie:

1) od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 30 kwietnia 1988 roku, od dnia 1 marca 1989 roku do dnia 31 lipca 1990 roku oraz od dnia 1 września 1991 roku do dnia 31 grudnia 1991 roku na stanowisku górnik odwadniacz złoża wykonywał następujące prace:

- montaż, demontaż i obsługa elektrycznych i spalinowych pomp pływających w rząpiach,

- budowa i utrzymanie i likwidacja kolektorów odprowadzających wodę ze stanowisk pompowych,

- nadzór nad sprzętem technologicznym przy wykonywaniu prac ziemnych i transportowych,

- naprawa i regeneracja armatury służącej do zabezpieczenia prawidłowej pracy systemu odwodnienia (rury szybkozłącze, łączniki, węże, itp.),

2) od dnia 1 maja 1988 roku do dnia 28 lutego 1989 roku, od dnia 1 sierpnia 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku i od dnia 1 stycznia 1993 roku do dnia 28 lutego 1995 roku na stanowisku górnik eksploatacji taśmociągów wykonywał następujące prace:

- nadzór i kontrola nad prawidłową pracą taśm na koparkach wielonaczyniowych,

- prace remontowe na koparce (wymiana krążników, uszczelnień, czerpaków),

- czyszczenie konstrukcji, gąsienic (praca przy użyciu przenośnika montażowego),

- obsługa taśmy nr. 1 na koparkach wielonaczyniowych przy usuwaniu kamieni, brył i innych przedmiotów,

- obsługa urządzeń dźwigowych zamontowanych na koparkach (wymagane posiadanie uprawnień),

- obsługa motopomp i elektropomp oraz instalacji przeciwpożarowej (wymagane uprawnienia),

- obsługa wykrywaczy metalu zamontowanych na koparkach,

- obsługa wozu kablowego (wymagane uprawnienia),

- obsługa stołu załadowczego,

- kontrola prawidłowości pracy przenośnika,

- usuwanie zagrożeń ruchowych (zestawy, czyszczenie tras przenośnikowych),

- prace przy przesuwaniu przenośników taśmowych (osiowanie, poziomowanie),

- prace przy przemieszczaniu i zabudowie elementów układu (...) zestawy, człony, stacje zwrotne itp.),

- nadzór i współpraca ze sprzętem technologicznym,

- samodzielna praca przy obsłudze stacji napędowej z pulpitu operatorskiego,

- kontrola i nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem przenośnika.

(dowód: charakterystyki stanowisk pracy, k. 45 akt emerytalnych)

Wnioskodawca w okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku pracował na oddziale (...), to jest oddziale górniczym wydobycia węgla. W oddziale tym pracowały trzy koparki wielonaczyniowe. Koparka wielonaczyniowa pracowała w odległości 30 metrów od koparki jednonaczyniowej, która kopała rów odwadniający. Wnioskodawca pracował bezpośrednio przy koparce wielonaczyniowej w ruchu. Początkowo była to koparka (...), a następnie (...).

Początkowo, od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 30 kwietnia 1988 roku, skarżący układał rury mające odprowadzić wodę z poziomu koparki wielonaczyniowej. Wnioskodawca instalował, a następnie wyciągał pompy z rząpi (miejsca gdzie zbiera się spływająca woda), żeby uniknąć jej zamarznięcia, montował i demontował kolektory odprowadzające wodę. Choć stanowisk pompowych było wiele i znajdowały się na terenie całej odkrywki, to wnioskodawca stale pracował na 4 poziomie, czyli na poziomie pracy koparki wielonaczyniowej w przodku przy urabianiu kopaliny. Na innych oddziałach, na przykład (...) i (...) górnicy odwodnienia złóż obsługiwali studnie głębinowe na całej odkrywce. Skarżący nie zajmował się studniami głębinowymi. Prace odwodnieniowe umożliwiały funkcjonowanie koparek wielonaczyniowych.

W okresie od dnia 1 maja 1988 roku do dnia 28 lutego 1995 roku do zakresu czynności skarżącego należała kontrola funkcjonowania koparki wielonaczyniowej i taśmociągu na koparce, czyszczenie, bieżące remonty bieżące maszyny podstawowej i gąsienic, wymiana rolek, usuwanie kamieni, wymiana krążników, uszczelek, czerpaków. Skarżący obsługiwał także wóz kablowy i stół załadowczy będące integralną częścią koparki. Obowiązki wykonywane przez skarżącego umożliwiały pracę koparki wielonaczyniowej. Polecenia skarżącemu wydawał sztygar zmianowy i sztygar oddziałowy. Wnioskodawca zajmował się naprawami awarii, bieżącą konserwacją, remontami, demontażem i montażem podzespołów i zespołów maszyn podstawowych, tj. koparek wielonaczyniowych. Brygada zajmowała się wyłącznie tymi maszynami podstawowymi. Wnioskodawca wykonywał z pracownikami brygady bieżące naprawy koparek wielonaczyniowych w razie ich awarii. Oprócz naprawy dokonywał bieżących przeglądów i konserwacji maszyn podstawowych.

Skarżący pracował w systemie stykowym, to znaczy rozpoczynał pracę o pół godziny wcześniej. Pracował na zmiany i otrzymywał dodatek z tytułu styków.

W pełnym wymiarze czasu pracy i stale pracował przy bieżącej obsłudze, konserwacji, naprawach, demontażu i montażu podzespołów i zespołów koparek wielonaczyniowych w przodku eksploatacyjnym. Celem skarżącego było utrzymanie w ruchu maszyn podstawowych – koparek wielonaczyniowych.

(dowód: zeznania świadka W. D., nagranie od minuty 30:41 do minuty 37:42, zeznania świadka G. H., nagranie od minuty 38:50 do minuty 48:31, zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 48:57 do minuty 53:14, protokół z rozprawy z dnia 14 lipca 2016 roku, k. 34-36 akt sprawy)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna w dniu 25 czerwca 1996 roku w oparciu o dokumenty i zeznania świadków określiła, że J. M. w okresie od dnia 1 maja 1988 roku do dnia 28 lutego 1995 roku pomimo posiadania angaży na stanowiska górnika eksploatacji taśmociągu i górnika odwadniacza złoża stale przez (...),6 dniówek pracował jako górnik kopalni odkrywkowej, to jest na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia.

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej z dnia 18 marca 2010 roku, k. 12-13 akt emerytalnych)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna w dniu 18 marca 2010 roku w oparciu o dokumenty i zeznania świadków określiła, że J. M. w okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 30 kwietnia 1988 roku pomimo angażu na stanowisko górnika stale przez 280 dniówek pracował jako górnik kopalni odkrywkowej, to jest na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia.

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej z dnia 18 marca 2010 roku, k. 10-11 akt emerytalnych)

W dniu 23 marca 2015 roku (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazała, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą:

- w okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 30 września 1998 roku oraz od dnia 1 lutego 2000 roku do dnia 31 marca 2000 roku na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, zgodnie z Załącznikiem nr 3, Dział III, poz. 1 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 roku,

- w okresie od dnia 1 października 1998 roku do dnia 31 stycznia 2000 roku oraz od dnia 1 lutego 2000 roku do dnia 31 marca 2000 roku oraz od dnia 1 kwietnia 2000 roku do nadal na stanowisku operatora koparek wielonaczyniowych i zwałowarek, zgodnie z Załącznikiem nr 3, Dział III, poz. 1 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 roku,

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 23 marca 2015 roku, k. 9 akt emerytalnych)

Pracodawca odwołującego prowadził ewidencję, zgodnie z którą w okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku zaewidencjonował wnioskodawcy:

- w 1987 roku – 169 dniówek,

- w 1988 roku – 237 dniówek,

- w 1989 roku – 165 dniówek,

- w 1990 roku – 207 dniówek,

- w 1991 roku – 232 dniówek,

- w 1992 roku – 222 dniówek,

- w 1993 roku – 199 dniówek,

- w 1994 roku – 226 dniówek,

- w 1995 roku – 40 dniówek.

(dowód: wykaz dniówek stykowych z dnia 3 czerwca 2016 roku, k. 27 akt sprawy)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył co następuje :

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.)

Zgodnie z art. 50 a ust 1 i 2 ustawy górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej
20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym
co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Stosownie do treści art. 51 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1)1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3)1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

W sprawie organ rentowy zastosował przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy w spornym okresie na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 przelicznik 1,2. Wnioskodawca natomiast domagał się zastosowania do wysokości emerytury w spornym okresie przelicznika 1,8 tj. zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Powyższe wiąże się z koniecznością ustalenia czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 28 lutego 1995 roku
wyczerpuje przesłanki z art. 50 c ust 1 pkt 4 ustawy czy też dodatkowo charakteryzuje się przesłankami z art. 50d ustawy. Wiąże się to w konsekwencji z koniecznością ustalenia czy bezspornie wykonywana przez wnioskodawcę praca górnicza była jednocześnie pracą, o której mowa w art. 50 d.

Zgodnie z art. 50 c ust. 1 pkt 4 za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Z kolei zgodnie z treścią pkt 32 Załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 roku, Nr 2, poz. 8 ) zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą takimi stanowiskami są: rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni na stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle.

Natomiast stosownie do treści pkt 7 dział III Załącznika nr 3 ww. Rozporządzenia zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których okresu w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym osobą spełniającą warunki do uznania jej pracy za pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym jest: rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Należy w tym miejscu jednocześnie z całą mocą podkreślić, iż zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej "w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych".

Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154).

Z zestawienia powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że nie każda praca wykonywana na odkrywce, może być zaliczona do pracy górniczej, chodzi bowiem wyłącznie o prace wymienione jako górnicze w art. 50c.

Z przepisów wynika również, że nie każda praca górnicza, nawet wykonywana w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, może być kwalifikowana jako zaliczana w wymiarze półtorakrotnym. W judykaturze podkreśla się bowiem konieczność odróżnienia „zwykłej” pracy górniczej górnika kopalni węgla brunatnego wykonywanej na stanowiskach określonych w załączniku nr 2 do ww. Rozporządzenia od kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej na stanowiskach wymienionych w załączniku nr 3 do ww. Rozporządzenia. Rodzaj zaś prac podlegających zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym zasadniczo został scharakteryzowany w przepisie art. 50d ust. 1. pkt 1 ustawy emerytalnej. Z treści załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku wynika bowiem, iż w wymiarze półtorakrotnym mogą być uznane tylko czynności wykonywane przez górnika, które zostały wskazane w tym załączniku i na wskazanych tam stanowiskach oraz jednocześnie tylko takie, które spełniają warunki przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, tj. bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Chodzi wyłącznie o czynności stanowiące element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zdań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Wykładnia przepisów załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej wykonywaną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze. Tymczasem przeczy temu jednoznacznie treść ww. przepisów. A contrario – jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Z kolei użyte pojęcie inne prace przodkowe należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo).

Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornych okresów pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), tj. rodzaj wykonywanych czynności związanych z obsługą konkretnych wskazanych w przepisach urządzeń i maszyn oraz miejsce ich wykonywania.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż kluczową kwestią jest pojęcie przodka. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Jednocześnie z potocznego rozumienia tego pojęcia, w tym także używanego przez świadków, wnioskodawcę, czy pracodawcę w charakterystyce stanowiska pracy wnioskodawcy, wynikało, iż osoby te pojmują przodek jako miejsce pracy, które jest bezpośrednio przed koparką wielonaczyniową, tam gdzie koparka wielonaczyniowa urabia urobek.

Przyjęcie tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojecie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, Legalis).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Nie może budzić wątpliwości dokonując analizy treści zeznań świadków i wnioskodawcy oraz dokumentów załączonych do wniosku o emeryturę i charakterystyki pracy wnioskodawcy, że wnioskodawca pracował w przodku i to przodku eksploatacyjnym wykonując prace w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn podstawowych i to wyłącznie koparek wielonaczyniowych.

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsce wykonywania, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń. Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w wykazie III załącznika 3 poz. 7 (rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń), czy poz. 1 (górnik kopalni odkrywkowej) rozporządzenia.

Na podstawie ww. materiały dowodowego uznanego za wiarygodny jako bezsporny, jasny i znajdujący potwierdzenie w dokumentacji należało stwierdzić, iż odnośnie zatrudnienia na oddziale (...), brygada, w której zatrudniony był wnioskodawca, zajmowała bieżącą obsługą, konserwacją, naprawami, demontażem i montażem podzespołów i zespołów maszyn podstawowych, tj. koparek wielonaczyniowych. Brygada zajmowała się wyłącznie tymi maszynami podstawowymi. Wnioskodawca w spornym okresie wykonywał naprawy, usuwał awarie, wykonywał demontaż i montaż podzespołów i zespołów tylko koparek wielonaczyniowych. W czasie prac naprawczych wnioskodawcy maszyny podstawowe były w ruchu i wykonywały swoją pracę. Wnioskodawca wymieniał krążniki, uszczelki i czerpaki, obsługiwał także wóz kablowy i stół załadowczy będące integralną częścią koparki. Kontrolował też funkcjonowanie koparki i taśmociągu na maszynie podstawowej.

W początkowym okresie zatrudnienia, od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 30 kwietnia 1988 roku skarżący wykonywał czynności odwodnieniowe, jednakże tylko w takim zakresie, który umożliwiał funkcjonowanie koparki wielonaczyniowej. Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie przez Sąd w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków oraz na postawie dokumentów z akt osobowych wynikało zatem, że ubezpieczony w okresie od dnia 7 kwietnia 1987 roku do dnia 30 kwietnia 1988 roku skarżący wykonywał prace na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej , wymienionej w Dziale III poz. 1 Załącznika nr 3 do rozporządzenia, albowiem świadczył czynności niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania maszyny podstawowej w postaci koparki wielonaczyniowej. Podkreślić należy, że odwołujący jako górnik odwadniacz wykonywał pracę polegającą na obsłudze pomp, co umożliwiało pracę koparek. Była to praca wykonywana bezpośrednio przy maszynach podstawowych i nie było bez niej możliwym prowadzenie wydobycia węgla. Czynności odwodnieniowe brygada, do której należał wnioskodawca wykonywała w systemie trzyzmianowym, stykowym, zapewniającym ciągłość pracy.

Natomiast w okresie od dnia 1 maja 1988 roku do dnia 28 lutego 1995 roku wnioskodawca pracował na oddziale (...) jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace mechaniczne przy konserwacji, remontach, montażu, demontażu wymiany uszkodzonych lub zużytych części i podzespołów tych maszyn i urządzeń oraz przy ich naprawie. Za błędne należy więc uznać stanowisko pełnomocnika wnioskodawcy, jak też jego pracodawcy w zakresie jakim wskazują, jakoby J. M. w tym okresie świadczył pracę na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej. Powyższe nie ma jednak wpływu na uprawnienie skarżącego do przeliczenia spornego okresu z zastosowaniem przelicznika 1,8, skoro przedmiotowe postępowanie wykazało, że wykonywał on pracę wskazaną w załączniku nr 3, dział III, poz. 7 do rozporządzenia. Zadania powierzone J. M. miały na celu utrzymanie w ruchu maszyn podstawowych w postaci koparek wielonaczyniowych.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż Sąd miał na uwadze, że o uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym – zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego – decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa zajmowanego stanowiska pracy określona w angażach czy zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (por. wyroki SN z dnia 25 marca 1998 roku, II UKN 570/98; z dnia 22 marca 2001 roku, IIUKN 262/00; z dnia 2 czerwca 2010 roku, I UK 25/10; publ. LEX). Nie mają również znaczenia zakładowe wykazy stanowisk oraz protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone stanowisko. Przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być bowiem wykładane w sposób ścisły, a dla oceny charakteru pracy górniczej, nie mogą mieć decydującego znaczenia protokoły komisji weryfikacji (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 czerwca 2013 roku, IIIAUa (...), LEX).

Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i kwalifikacja tego stanowiska na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądzała o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym, ale poczynione przez Sąd ustalenia faktyczne. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 Nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 Nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

Należy podkreślić, iż prace na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego jest odpowiednikiem pracy w przodkach pod ziemią, gdy polega na zatrudnieniu przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami zawiązanymi z pozyskiwaniem węgla brunatnego ze złoża. Praca rzemieślnika tylko wówczas będzie zaliczona w wymiarze półtorakrotnym, gdy rzemieślnik ten wykonuje pracę w przodku polegająca na konserwacji, montażu i demontażu części tych maszyn podstawowych. Prace te zatem były całkowicie odmienne od prac, o których mowa w załączniku 2 poz. 32 Rozporządzenia w związku z art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy, do których stosuje się przelicznik 1,2, a które wykonywane są na terenie odkrywki. Skoro zatem wnioskodawca wykonywał pracę w miejscu, gdzie odbywało się urabianie urobku przy pomocy maszyn urabiających – koparek wielonaczyniowych - a także jego praca była związana bezpośrednio z zakresem robót wymienionych w art. 50 d ust.1 pkt 1 na maszynach podstawowych, o których to pracach jest mowa w wykazie III załącznika 3 poz. 1 oraz poz. 7 rozporządzenia oznaczało to, że w spornym okresie mimo nazwania jego stanowisk pracy jako górnik eksploatacji taśmociągu i górnik odwadniacz złóż wykonywał pracę, do których należy zastosować przelicznik 1,8 do wysokości przyznanej emerytury.

W konsekwencji należało uznać, iż zastosowanie przez organ rentowy przelicznika 1,2 w przypadku wnioskodawcy w odniesieniu do spornego okresu było nieuprawnione.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

O kosztach orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust 2 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.) w punkcie drugim orzeczenia.