Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogdan Gierzyński

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Naróg

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2014 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...)w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania (...) w W.

od Decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14 grudnia 2011 r. nr (...)

1.  Zmienia pkt III zaskarżonej decyzji w ten sposób, że zmniejsza nałożoną na (...) w W. karę pieniężną do kwoty 12 510 zł (dwanaście tysięcy pięćset dziesięć złotych);

2.  Oddala odwołanie w pozostałej części;

3.  Zasądza od (...) w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Bogdan Gierzyński

XVII AmA 53/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 grudnia 2011 r., nr (...)Delegatura Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w W. w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów orzekła:

I.  Na podstawie art. 27 ust. l i 2 z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. li Nr 50, póz. 331 z późn. zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy i § 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 134, póz. 939) w związku z § 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia l lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 107, póz. 887), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) w W., uznała, że niedopełnienie przez (...) w W. obowiązków wynikających z art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, póz. 1365 ze zm.) poprzez nieokreślenie w umowie zawieranej ze studentem studiów niestacjonarnych w formie pisemnej warunków odpłatności za studia w zakresie wysokości opłat, pobieranych na podstawie art. 99 ust. l ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, za powtarzanie zajęć z powodu niezadowalających wyników w nauce, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określoną w art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i stwierdziła zaniechanie jej stosowania z dniem 10 października 2008 r.

II.  Na podstawie art. 105 § l ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. Nr 88, póz. 1071 ze zm.) w zw. z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, póz. 331 ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy i § 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 134, póz. 939) w związku z § 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia l lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 107, póz. 887), w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów umorzyła jako bezprzedmiotowe postępowanie prowadzone przeciwko (...) w W. pod zarzutem stosowania określonej w art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na niedopełnieniu obowiązków wynikających z art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, póz. 1365 ze zm.) poprzez nieokreślenie w umowie zawieranej ze studentem studiów niestacjonarnych w formie pisemnej warunków odpłatności za studia w zakresie wysokości opłat pobieranych na podstawie § 20 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2006 r. w sprawie dokumentacji przebiegu studiów (Dz. U. Nr 224, póz. 1364) za wydanie dyplomu ukończenia studiów, jego duplikatu oraz dodatkowego odpisu dyplomu w tłumaczeniu na język obcy.

III.  Na podstawie art. 106 ust. l pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do treści art. 33 ust. 6 tej ustawy i § 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 134, póz. 939) w związku z § 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia l lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 107, póz. 887), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) w W., w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożyła na (...) w W. karę pieniężną w wysokości: 13 976 zł (słownie: trzynaście tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt sześć złotych) płatną do budżetu państwa z tytułu naruszenia określonego w pkt. I niniejszej decyzji.

Przedmiotową decyzję w części – w zakresie pkt I i III decyzji – zaskarżyła powódka – Akademia (...) w W..

Uzasadniając odwołanie powódka wskazała, że ww. rozstrzygnięcie należy uznać za nieuzasadnione a przede wszystkim bezprzedmiotowe. Decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów narusza przepisy art. 160 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 104 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Powódka wskazała, że zaskarżona decyzja została wydana w sposób niezgodny z ustawowym obowiązkiem szybkie eliminowania z obrotu prawnego praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w drodze postępowania administracyjnego prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Powódka już 10 października 2008 r. zaprzestała działań, które były objęte postanowieniem o wszczęciu postępowania administracyjnego. Umowy dotknięte wadami zostały niezwłocznie wyeliminowane z obrotu i już od początku roku akademickiego 2008/2009 w ogóle nie były stosowane. Pomimo tego Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po wydaniu decyzji częściowej z przyczyn niezrozumiałych postanowił kontynuować postępowanie w zakresie zarzutu opisanego w punkcie I zaskarżonej decyzji, bez uzasadnienia powyższego, m.in. poprzez wskazanie środków dowodowych, których przeprowadzenie wymagało kontynuowania postępowania.

Powódka wskazała ponadto, że od samego początku prowadzenia postępowania istniała poważna wątpliwość co do zakresu użytego w art. 160 ust. 3 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym pojęcia „warunki odpłatności za studia” albowiem przepis ten nie precyzował zakresu uregulowania. Wątpliwość ta nie została usunięta w postępowaniu administracyjnym. Powódka wskazała, iż z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oparł swoje stanowisko, że umowa ze studentem powinna regulować wszelkie podstawowe informacje o płatnościach jakie student zobowiązany będzie ponieść w tym również o wysokości opłat za powtarzanie przedmiotu, na treści znowelizowanego przepisu art. 160 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, która to nowela weszła w życie w trzy lata po zaniechaniu stosowania przez powódkę zakwestionowanych umów. Nadto powódka podniosła, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie uzasadnił dlaczego informację o wysokości opłaty za powtarzanie zajęć należy uznać za „podstawową”. W przekonaniu powódki interpretacja taka jest interpretacją całkowicie dowolną. Powódka stanęła na stanowisku, że w okresie w którym stosowała zakwestionowane umowy brak było podstaw do uznania, że w pojęciu „warunki odpłatności” za studia mieścił się również obowiązek konkretyzowania opłaty za powtarzanie przedmiotu.

Powódka zaznaczyła, że zaskarżoną decyzję Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał po ponad 3 latach prowadzenia postępowania w trakcie którego, już po paru dniach od jego wszczęcia bezspornie zostało udowodnione, że wątpliwe umowy zostały wycofane z obrotu prawnego. Już na tym etapie postępowanie stało się bezprzedmiotowe i z tego względu winno być umorzone.

Powódka podniosła ponadto, że skutkiem rażącej przewlekłości postępowania oraz niezrozumiałej decyzji o nie rozstrzyganiu równocześnie o wszystkich zarzutach wymienionych w postanowieniu o wszczęciu postępowania jest dodatkowa nieuzasadniona dolegliwość finansowa dla powódki, której dwukrotnie wymierzono karę pieniężną przy czym jako podstawę do wymiaru kary orzeczonej w zaskarżonej decyzji przyjęto przychód Akademii za rok 2010, który był o ponad (...)zł wyższy od dochodu za rok 2009, przyjętego do podstawy wymiaru kary wymierzonej decyzją częściową nr (...).

Powołując się na powyższe zarzuty powódka wniosła o uchylenie decyzji w zaskarżonej części i umorzenie postępowania w tym zakresie, na wypadek nie uwzględnienia wniosku o umorzenie postępowania powódka wniosła o znaczne zmniejszenie wymiaru orzeczonej kary pieniężnej. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na ww. odwołanie, pozwany – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...)w W. jest uczelnią publiczną, działającą na podstawie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i wydanych do niej przepisów wykonawczych. Uczelnia ta prowadzi edukację w formie nieodpłatnych studiów stacjonarnych i odpłatnych studiów niestacjonarnych. Zgodnie z art. 160 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym, (...)w W. świadczy edukację na studia niestacjonarnych na podstawie umów zawieranych ze studentami. Przy tym, od początku roku akademickiego 2006/2007, na podstawie zarządzenia Rektora (...) w W. Akademia posługiwała się wzorcami: „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych – podyplomowe studium pedagogiczne”, „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych – studia niestacjonarne I stopnia” oraz „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych – studia niestacjonarne II stopnia” w oparciu o które zawierała umowy ze studentami niestacjonarnych studiów I i II stopnia na Wydziale (...)oraz ze słuchaczami (...) Studium (...).

Stosowane przez (...) w W. wzorce umowne w stosunku do studentów studiów niestacjonarnych I i II stopnia w zakresie warunków odpłatności:

- określały opłatę czesnego za semestr nauki w danym roku akademickim (§ 3 ust. 2 wzorców);

- zawierały klauzulę waloryzacyjną czesnego (§ 3 ust. 3 wzorców); określały terminy dokonywania wpłat czesnego (§ 3 ust. 4 wzorców);

- informowały, iż studenci otrzymują legitymację i indeksy bez konieczności wnoszenia dodatkowych opłat (§ 5 ust. l wzorców);

- określały opłaty za wydanie duplikatów indeksu i legitymacji (§ 5 ust. 2 wzorców);

Wzorce nie zawierały natomiast:

- informacji o wysokości opłat za powtarzanie zajęć z powodu niezadowalających wyników w nauce;

- informacji o wysokości opłat za wydanie dyplomu ukończenia studiów, jego duplikatu oraz dodatkowego odpisu dyplomu w tłumaczeniu na język obcy.

Stosowane przez (...) w W. wzorce umów o świadczenie usług edukacyjnych zostały uchylone w drodze Zarządzenia Rektora (...) w W. z dnia 10 października 2008 r. w sprawie wzorców umów o świadczenie usług edukacyjnych zawieranych ze studentami w (...) w W.. Zarządzenie to weszło w życie z dniem podpisania, tj. w dniu 10 października 2008 r.

Powyższe zarządzenie wprowadziło nowe wzorce Umowy o świadczenie usług edukacyjnych - podyplomowe studium pedagogiczne, Umowy o świadczenie usług edukacyjnych - studia niestacjonarne I stopnia oraz Umowy o świadczenie usług edukacyjnych - studia niestacjonarne II stopnia. (...)w W. dokonała w nich następujących zmian w stosunku do wzorców obowiązujących poprzednio:

- określiła wysokość opłat za powtarzanie przedmiotu lub przedmiotów;

- określiła wysokości opłat za powtarzanie semestru lub roku;

- podała informację o wysokości opłaty za wydanie dyplomu ukończenia studiów wraz z dwoma odpisami;

- podała informację o wysokości opłaty za wydanie dyplomu ukończenia studiów w tłumaczeniu na język obcy.

Zarządzenie Rektora (...) w W. z dnia 10 października 2008 r. wprowadziło ponadto do obrotu wzorce aneksów do umów o świadczenie usług edukacyjnych, dostosowujące ich treść do nowo opracowanych wzorców umów. Proces aneksowania wszystkich umów ze studentami zawartych z wykorzystaniem wzorców zakwestionowanych przez Prezesa UOKiK został zakończony do dnia 23 lutego 2009 r.

W 2010 roku (...)w W. osiągnęła przychód w wysokości (...)zł.

W 2009 roku (...)w W. osiągnęła przychód w wysokości (...)(dowód: zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu, k. 145 verte akt adm.).

W dniu 23 września 2008 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wszczął postępowanie w związku z podejrzeniem stosowania przez (...) w W. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na stosowaniu klauzul umownych uznanych za niedozwolone, jak również niedopełnienia przez ww. uczelnię obowiązku wynikającego z art. 160 ust. 3 ustawy o Prawo o szkolnictwie wyższym. W dniu 24 listopada 2010 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję częściową, nr (...), w której uznał działania (...) w W. polegające na stosowaniu klauzul umownych uznanych za niedozwolone za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Postępowanie w pozostałym zakresie było kontynuowane. Po wydaniu decyzji częściowej Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pismem z dnia 21 października 2011 roku zażądał od (...) w W. przekazania informacji i dokumentów dotyczących: przychodów finansowych osiągniętych przez Akademię w 2010 roku, jak również zeznania podatkowego Uczelni CIT – 8 za rok 2010. Po uzyskaniu powyższego w dniu 14 grudnia 2011 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję będącą przedmiotem niniejszej sprawy.

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny pomiędzy stronami postępowania, w świetle posiadanych dokumentów nie budzi on wątpliwości Sądu w związku z powyższym stan faktyczny w przedmiotowej sprawie został ustalony jak wyżej.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie jest częściowo uzasadnione, w zakresie dotyczącym sposobu ustalenia przez pozwanego wysokości nałożonej na powódkę kary pieniężnej.

Sąd nie znalazł natomiast podstaw do przyjęcia, że samo nałożenie na powódkę kary pieniężnej pozbawione było podstaw prawnych i faktycznych.

Powódka prowadząc działalność na podstawie ustawy z dnia z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.) jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jest ona bowiem osobą prawną prowadzącą zarobkową działalność edukacyjną w sposób zorganizowany i ciągły.

W toku prowadzonej działalności powódka zawiera umowy o świadczenie usług edukacyjnych. Stronami tych umów są konsumenci – studenci zawierający umowy na podstawie których zobowiązują się do świadczenia pieniężnego za świadczoną przez uczelnię edukację. Bezsporne przy tym jest, że powódka począwszy od roku akademickiego 2006/2007 posługiwała się wzorami umów w których nie zostały określone warunki odpłatności za studia w zakresie wysokości opłat pobieranych za powtarzanie zajęć z powodu niezadowalających wyników w nauce. Bezsporne przy tym jest, że powódka takie opłaty pobierała.

W przekonaniu Sądu ww. praktyka narusza zbiorowe interesy konsumentów – studentów i podlega sankcji przewidzianej w art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przepis ten przewiduje możliwość nałożenia kary pieniężnej w przypadku stwierdzenia, że przedsiębiorca stosuje praktykę godzącą w zbiorowe interesy konsumentów, przy czym działania te muszą przybrać formę bezprawnych działań przedsiębiorcy, zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Niewątpliwie działania powódki, opisane powyżej, naruszały art. 160 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (w brzmieniu obowiązującym do nowelizacji z dnia 18 marca 2011 roku) zgodnie z którym warunki odpłatności za studia określa umowa zawarta między uczelnią a studentem w formie pisemnej.

Sąd nie podzielił zarzutów powódki dotyczących naruszenia art. 160 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Przepis ten, w okresie stosowania przez powódkę zakwestionowanych umów, wskazywał, że warunki odpłatności za studia określa umowa zawarta między uczelnią a studentem w formie pisemnej. Niewątpliwe przy tym jest, iż określenie „warunki odpłatności” obejmuje swym zakresem wszystkie opłaty związane z procesem edukacji, nie wyłączając odpłatności za powtarzanie zajęć z powodu niezadowalających wyników w nauki. Sformułowanie „warunki odpłatności” jest bowiem określeniem szerszym w porównaniu do innych określeń, takich jak np. „czesne”, które wchodzi w zakres „warunków odpłatności”. Umowa ze studentem powinna określać więc wszystkie opłaty związane z edukacją w sposób jednoznaczny i dla niego zrozumiały.

Praktyka powódki godziła ponadto w interesy konsumentów. Brak informacji o wszystkich opłatach ponoszonych przez studentów skutkował pozbawieniem studentów realnej możliwości oszacowania zaciąganego zobowiązania, kosztów edukacji, co w pewnej mierze przekładało się również na wykluczenie możliwości realnego porównania dostępnych na rynku ofert edukacyjnych przez co mogło sprzyjać wyborowi oferty mniej korzystnej pod względem ekonomicznym.

Mając powyższe na względzie Sąd stwierdził, iż praktyka określona w zaskarżonej decyzji naruszała zbiorowe interesy konsumentów, co stanowiło podstawę do nałożenia na powódkę kary pieniężnej.

Sąd nie podzielił zapatrywania powódki zmierzającego do konkluzji, iż fakt niezwłocznego zaprzestania przez nią stosowania niedozwolonej praktyki po uzyskaniu informacji o wszczęciu postępowania administracyjnego wyłącza bezprawność działania, co powoduje bezprzedmiotowość postępowania o nałożenie kary pieniężnej i w konsekwencji przesądza o konieczności umorzenia postępowania. Odpowiedzialność za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów ma charakter odpowiedzialności obiektywnej i jest niezależna od winy przedsiębiorcy. Odpowiedzialność ta aktualizuje się również niezależnie od czynności podejmowanych przez przedsiębiorcę po uzyskaniu wiadomości o wszczęciu postępowania administracyjnego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Brak jest przy tym podstaw do przyjęcia że niezwłoczne zaniechanie działalności naruszającej zbiorowe interesy konsumentów powoduje konieczność umorzenia postępowania jako bezprzedmiotowego. Postępowanie prowadzone przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ma charakter postępowania zmierzającego do nałożenia sankcji publicznoprawnej na podmiot naruszający zbiorowe interesy konsumentów. Kara nałożona na ww. podmiot ma nie tylko na celu eliminowanie z obrotu prawnego bezprawnych zachowań ale również ma na celu zapobieganie wystąpienia nieprawidłowości w przyszłości w drodze represji, jaką jest kara pieniężna. W związku z czym brak jest podstaw do przyjęcia, iż niezwłoczne zaniechanie bezprawnej działalności przez podmiot w stosunku do którego wszczęto postępowanie administracyjne wyklucza możliwość nałożenia na taki podmiot kary pieniężnej.

Zaniechanie podejmowania praktyk naruszających interesy konsumentów może mieć natomiast wpływ na wymiar nałożonej kary pieniężnej.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż (...) % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie: dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24. Kara określona w art.106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nakładana jest z tytułu odpowiedzialności obiektywnej i stanowi sankcję niezgodnego z prawem zachowania określonych podmiotów. Jak już zaznaczono, nałożenie kary pieniężnej nie jest uzależniona od winy podmiotu ukaranego, istotne jest natomiast stwierdzenie zaistnienia zdarzenia uzasadniającego nałożenie kary. Na podstawie powyższego przepisu "Prezes UOKiK może nałożyć karę pieniężną", co oznacza, że wydając decyzję o nałożeniu kary pieniężnej, działa on w ramach uznania administracyjnego, co oczywiście nie jest równoznaczne z dowolnością. W tym zakresie powinien on kierować się zasadą równości i proporcjonalności, jak również kryteriami określonymi w art. 111 u.o.k.k.

W przekonaniu Sądu brak jest podstaw do uznania, że procentowe określenie kary pieniężnej w przedmiotowej sprawie zostało dokonane z przekroczeniem granic uznania administracyjnego. Podkreślić należy, iż Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decydując o wysokości kary pieniężnej uwzględnił fakt zaniechania stosowania przez powódkę zarzucanych jej praktyk oraz fakt, że podjęła ona z własnej inicjatywy działania mające na celu usunięcie skutków zakazanych praktyk, niezwłocznie po otrzymaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przystępując do aneksowania umów zawartych ze studentami przy wykorzystaniu zakwestionowanych wzorców, w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności z prawem.

Mając powyższe na względzie Sąd doszedł do wniosku, że nałożona na powódkę kara pieniężna uzasadniona jest co do zasady, jak również jej procentowe określenie odpowiada zakresowi oraz charakterowi dokonanych przez powódkę naruszeń w zakresie zbiorowych interesów konsumentów.

Rozpoznając przedmiotową sprawę Sąd doszedł jednak do przekonania, że pozwany w sposób błędny ustalił podstawę naliczenia kary pieniężnej.

Przepis art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi formę represji publicznoprawnej wyrażającej się w wymierzeniu kary pieniężnej za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Jest to postępowanie charakteryzujące się szczególnymi cechami. Również postępowanie sądowe w przedmiocie odwołania od decyzji nakładającej karę pieniężną ma szczególnych charakter. Podobnie jak to ma miejsce w odniesieniu do innych postępowań o zbliżonym charakterze przy ocenie zasadności, legalności oraz prawidłowości nałożonej kary zastosowanie powinny znaleźć zasady odpowiadające wymogom analogicznym do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. III SK 5/10, Lex 622205).

Uwzględniając powyższe zasady, stwierdzić należy, iż w postępowaniu o stwierdzenie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów niedopuszczalne jest aby czynności podejmowane przez organ antymonopolowy w toku postępowania i sposób prowadzenia postępowania wpływały na wysokość nałożonej kary pieniężnej.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwie przedłużenie postępowania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów doprowadziło do podwyższenia nałożonej na powódkę kary pieniężnej poprzez w drodze ustalenia niewłaściwej podstawy wymiaru kary. Zaznaczyć przy tym należy, iż w przekonaniu Sądu przedłużenie postępowania pozbawione był podstaw. Bezsporne bowiem jest, iż najpóźniej w dniu 24 listopada 2010 roku, tj. w dacie wydania decyzji częściowej, pozwany posiadał już w całości zgromadzony materiał dowodowy pozwalający na zakończenie całości postępowania. Jak wynika z analizy akt administracyjnych, w okresie pomiędzy datą wydania decyzji częściowej nr (...), tj. 24 listopada 2010 r., a wydaniem decyzji będącej przedmiotem niniejszego postępowania, tj. 14 grudnia 2011 r., pozwany dokonywał jedynie czynności w zakresie ustalenia przychodu uzyskanego przez powódkę. Należy zaznaczyć, iż ustalenie powyższego było zbędne w sytuacji gdy pozwany posiadał tę informację w chwili wydania decyzji częściowej. W związku z tym należy uznać, że ponad roczne przedłużenie postępowania administracyjnego było niezasadne. Podnoszony przez pozwanego fakt wniesienia skargi kasacyjnej od orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie w podobnej sprawie, w przekonaniu Sądu, nie uzasadniał przedłużania postępowania w rozpoznawanej sprawie. Wskazać bowiem należy, iż pozwany powinien dokonywać oceny sprawy w sposób samodzielny. Dodać ponadto należy, że postępowanie na które powołuje się pozwany w dacie wydawania decyzji częściowej było już prawomocnie zakończone.

Przedłużenie postępowania spowodowało, iż za podstawę ustalenia kary pieniężnej został przyjęty rok rozliczeniowy 2010 a nie jak miało to miejsce w odniesieniu do decyzji częściowej rok rozliczeniowy 2009. Spowodowało to podwyższenie podstawy wymiaru kary.

Standardy związane z postępowaniem karnym w sposób jednoznaczny wskazują, iż podmiot wobec którego toczy się postępowanie karne, w przedmiotowej sprawie postępowanie o nałożenie kary pieniężnej, nie może ponosić ujemnych konsekwencji związanych z funkcjonowaniem instytucji państwowych. Fakt przedłużania postępowania, z przyczyn niezależnych od podmiotu ukaranego nie może prowadzić do obarczenia go dodatkowymi dolegliwościami, które nie są uzasadnione ani stopniem jego zawinienia ani szkodą w interesie konsumentów. Tendencja zmierzająca do uwzględnienia praw i słusznych interesów oskarżonego (i w drodze analogii podmiotu w stosunku do którego prowadzone jest postępowanie o wymierzenie kary pieniężnej na podstawie przepisów szczególnych) znajduje oparcie we współczesnej systematyce prawa karnego. Wskazuje na to m.in. podstawowa zasada prawa karnego - stosowania ustawy względniejszej wobec oskarżonego, pozwalająca na wybór w stosunku do oskarżonego korzystniejszych warunków represji karnej przy uwzględnieniu zmieniających się uregulowań prawnych. W przekonaniu Sądu podobne skutki na gruncie postępowania antymonopolowego powinny być związane ze zmieniającymi się okolicznościami faktycznymi, które nie są zależne od podmiotu ukaranego ani nie są bezpośrednio związane z jego zawinieniem. W przedmiotowej sprawie postępowanie antymonopolowe zostało przedłużone (na okres przekraczający 1 rok) tylko i wyłącznie z uwagi na wniesienie przez pozwanego do Sądu Najwyższego skargi kasacyjnej w sprawie podobnej do sprawy będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Zostało to uczynione na podstawie arbitralnej decyzji pozwanego. Przedłużenie postępowania antymonopolowego nie miało oparcia w żadnym przepisie prawa, zaś pozwany nie był związany orzeczeniem Sądu Najwyższego zapadłym w sprawie w której wniósł skargę kasacyjną.

W związku z powyższym, uwzględniając konstytucyjne zasady państwa prawa wyrażające się m.in. w niedopuszczalności nałożenia na podmiot ukarany dodatkowych dolegliwości wynikających z funkcjonowania instytucji państwowych, w przekonaniu Sądu, uzasadnione jest stanowisko, iż odpowiedzialność powódki w przedmiotowej sprawie nie może przewyższać odpowiedzialności określonej w dacie w jakiej postępowanie prowadzone bez zbędnej zwłoki powinno zostać zakończone w najkrótszym możliwym terminie. Wobec powyższego kara pieniężna nałożone w przedmiotowej sprawie podlegała obniżeniu do wysokości ustalonej dla roku rozliczeniowego 2009.

Z powyższych względów Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, w zakresie wysokości nałożonej na powódkę kary pieniężnej. W pozostałym zakresie Sąd oddalił odwołanie wobec brak podstaw do jego uwzględnienia.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu, zasądzając na rzecz pozwanego koszty procesu według norm przepisanych (art. 98 k.p.c.), jako że powództwo zostało uwzględnione w niewielkim zakresie.

SSO Bogdan Gierzyński