Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Szczuka

Protokolant: sekretarz sądowy Aneta Rapacka

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2016 r. w Warszawie

sprawy A. A.

przeciwko Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o odsetki ( po rencie)

na skutek odwołania A. A.

od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

z dnia 5 września 2016 r. znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje A. A. ustawowe odsetki od kwoty stanowiącej wyrównanie renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 17 września 2013 r. do 28 lutego 2014 r.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. w dniu 5 września 2016 roku wydał decyzję znak: (...), którą odmówił przyznania ubezpieczonej A. A. odsetek z tytułu wyrównania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy za okres od 17 września 2013 roku do 28 lutego 2014 roku oraz odsetek z tytułu wyrównania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy za okres od 5 kwietnia 2014 roku do 29 lutego 2016 roku przyznanej wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2016 roku ( decyzja organu rentowego z dnia 5 września 2016 roku k. nienumerowana a.r.)

Odwołująca A. A. w dniu 20 września 2016 roku złożyła odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 5 września 2016 roku. Odwołująca zakwestionował fakt niewypłacenia jej odsetek od renty. Powyższe odwołująca argumentowała faktem, iż organ rentowy odpowiada za opóźnienie w przyznaniu świadczenie rentowego. W związku z powyższym odwołująca wniosła o przyznanie jej prawa do odsetek za okres od dnia 17 września 2013 roku do dnia 28 lutego 2014 roku ( odwołanie z dnia 20 września 2016 roku, k. 2 - 3 a.s., protokół rozprawy z dnia 12 grudnia 2016 roku, k. 30 – 31 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. , w odpowiedzi na odwołanie z dnia 7 października 2016 roku wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2016 roku (wydany w sprawie pod sygn. akt VII U 1638/13, sprostowanym postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2016 roku) Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 23 maja 2013 roku w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 kwietnia 2013 roku do dnia 28 lutego 2014 roku. Organ rentowy złożył apelację od w/w wyroku w zakresie dotyczącym okresu od 1 kwietnia 2013 roku do 16 września 2013 roku. Wyrok Sądu Okręgowego dla Warszawy-Pragi w Warszawie wpłynął do organu rentowego w dniu 10 maja 2016 roku, a decyzja przyznająca odwołującej świadczenie (w niezaskarżonej części) została wydana w ustawowym 30-dniowym terminie. Ponadto organ rentowy wskazał, że odmówił odwołującej prawa do odsetek, ponieważ Sąd nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. ( odpowiedź na odwołanie z dnia 7 października 2016, k. 8 – 8v a.s.).

Zaznaczyć należy, iż strony postępowania do zamknięcia rozprawy w 22 grudnia 2016 roku nie modyfikowały zgłoszonych stanowisk i wywodziły jak dotychczas ( protokół rozprawy z dnia 22 grudnia 2016 roku, k. 33 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona A. A. urodzona w dniu (...), z zawodu socjolog, do dnia 2 maja 2012 roku pobierała świadczenie rehabilitacyjne ( decyzja z dnia 15 maja 2012 roku k. 95 a.r. tom I). Od dnia 3 maja 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku pobierała rentę z tytułu okresowej całkowitej niezdolności do pracy ( decyzja z dnia 15 maja 2012 roku, k. 95 a.r. tom I oraz z dnia 19 listopada 2012 roku – k. 179 - 180 a.r. tom I).

Następnie w dniu 27 marca 2013 roku odwołująca wniosła o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy ( wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty k. 185 a.r. tom I). Skutkowało to zainicjowaniem przez organ rentowy postępowania administracyjnego, w trakcie którego ubezpieczona została skierowana na badanie do Lekarza Orzecznika ZUS, który po jego przeprowadzeniu wydał w dniu 19 kwietnia 2013 roku orzeczenie stwierdzające, że odwołująca nie jest niezdolna do pracy. W związku z wniesieniem przez odwołującą sprzeciwu od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS odwołująca została skierowana na badania przed Komisją Lekarską ZUS. Orzeczeniem z dnia 20 maja 2013 roku Komisja Lekarska ZUS ustaliła, że A. A. nie jest niezdolna do pracy. W oparciu o powyższe orzeczenia organ rentowy w dniu 23 maja 2013 roku wydał decyzję (znak: (...)), którą odmówił odwołującej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. ( orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 19 kwietnia 2013 roku k. 189 – 190 tom I a.r., orzeczenie Komisji ZUS z dnia 20 maja 2013 roku, k. 203 - 204 tom I a.r. decyzja ZUS z dnia 23 maja 2013 roku, k. 205 - 206 tom I a.r.).

A. A. odwołała się od decyzji organu rentowego z dnia 23 maja 2013 roku. W toku postępowania odwoławczego ubezpieczona w dniu 17 marca 2014 roku złożyła kolejny wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy ( wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, k. 1 – 7 tom II a.r.). Orzeczeniem z dnia 16 maja 2014 roku Lekarz Orzecznik ZUS uznał odwołującą się za całkowicie niezdolną do pracy do dnia 31 maja 2015 roku wskazując, że całkowita niezdolność do pracy powstała w dniu 17 września 2013 roku ( orzeczenie Lekarz Orzecznik ZUS z dnia 16 maja 2014 roku, k. 19 tom II a.r.). Decyzją z dnia 3 czerwca 2014 roku przyznano odwołującej się prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 marca 2014 roku do dnia 31 maja 2015 roku ( decyzja z dnia 3 czerwca 2014 roku, k. 37 tom II a.r.). W dniu 12 maja 2015 roku odwołująca się złożyła kolejny wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy ( wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, k. 75 tom II a.r.). Na podstawie decyzji z dnia 1 lipca 2015 roku wypłacono odwołującej rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy do dnia 31 grudnia 2015 roku ( decyzja z dnia 1 lipca 2015 roku, k. 81 tom II a.r.).

Odwołanie ubezpieczonej od decyzji organu rentowego z dnia 23 maja 2013 roku implikowało postępowanie przed Sądem Okręgowym Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod sygn. akt VII U 1638/13. W/w Sąd po rozpoznaniu sprawy w dniu 8 kwietnia 2016 roku wydał wyrok, którym zmienił decyzję organu rentowego z dnia 23 maja 2013 roku i przyznał ubezpieczonej prawo do renty z tytułu całkowitej do pracy od dnia 1 kwietnia 2013 roku do 28 lutego 2014 roku ( wyrok z dnia 8 kwietnia 2016 roku, k. 444 a.s. VII U 1638/13, postanowienie z dnia 30 kwietnia 2016 roku, k. 470 a.s. VII U 1638/13).

Sąd Okręgowy w sprawie VII U 1638/13 badając istnienie spornej przesłanki warunkującej przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych. Sporządzone przez biegłych opinie przedstawiają całe spektrum schorzeń, na które odwołująca cierpi. Opinie biegłych potwierdziły, że odwołująca się od dnia 3 maja 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku była całkowicie niezdolna do pracy, a następnie odzyskała zdolność do pracy na krótki okres do dnia 17 września 2013 roku (hospitalizacja) i ponownie stała się całkowicie niezdolna do pracy. Okoliczność powstania ponownej całkowitej niezdolności do pracy w dniu 17 września 2013 roku została potwierdzona orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS, a organ rentowy jej nie kwestionował. Okres od dnia 1 kwietnia 2013 roku do 17 września 2103 roku (w którym odwołująca odzyskała zdolność do pracy) nie przekraczał 18 miesięcy, o których mowa w art. 61 ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, stąd Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2016 roku przyznał odwołującej prawo do renty w tym okresie. ( uzasadnienie wyroku z dnia 8 kwietnia 2016 roku, k. 457 – 468 a.s. VII U 1638/13)

Organ rentowy złożył apelację od wyroku z dnia 8 kwietnia 2016 roku zaskarżając go w części przyznającej ubezpieczonej prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w okresie od 1 kwietnia 2013 roku do dnia 16 września 2013 roku ( apelacja organu rentowego k. 480 – 480 a.s. VII U 1638/16). W dalszej kolejności decyzją z dnia 1 czerwca 2016 roku w/w wyrok został wykonany przez organ rentowy w niezaskarżonej części. ( decyzja z dnia 1 czerwca 2016 roku, k. nienumerowana a.r.).

Ubezpieczona w dniu 29 czerwca 2016 roku wniosła o wypłatę odsetek od renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od września 2013 roku do lutego 2014 roku. ( wniosek o wypłatę odsetek, k. nienumerowana a.r.)

Organ rentowy decyzją z dnia 5 września 2016 roku odmówił odwołującej przyznania odsetek z tytułu wyrównania renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 17 września 2013 roku do 28 lutego 2014 roku oraz od 5 czerwca 2014 roku do 29 lutego 2016 roku. ( decyzja z dnia 5 września 2016 roku, k. nienumerowana a.r.)

Ubezpieczona w dniu 20 września 2016 roku odwołała się od decyzji z dnia 5 września 2016 roku wskazując, iż została niesłusznie pozbawiona przez organ rentowy prawa do odsetek od renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy za okres od 17 września 2013 roku do dnia 28 lutego 2014 roku. ( odwołanie z dnia 20 września 2016 roku, k. 2 - 3 a.s.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego w postaci akt rentowych dołączonych do akt sprawy. Sąd wskazuje przy tym, że w całości uwzględnił znajdujący się w aktach VII U 1638/13 wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2016 roku wraz z uzasadnieniem. Dowody w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. Zdaniem Sądu, materiał dowodowy cechuje się wysokim walorem dowodowym, pozwalającym na obiektywną ocenę faktycznie spornych okoliczności sprawy.

Sąd zauważył również, że strony postępowania nie zgłaszały żadnych zastrzeżeń co do materiału dowodowego, i w związku z tym zgromadzony materiał uznany został za bezsporny i wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej A. A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 5 września 2016 roku, znak: (...) jest zasadne i podlega uwzględnieniu.

Prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych reguluje art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, dalej: ustawa systemowa), zgodnie z którym jeżeli organ rentowy - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. W myśl art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887, dalej: ustawa emerytalna), organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Jednakże w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego (przede wszystkim sądu ubezpieczeń społecznych) za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Powołanych przepisów nie można interpretować w oderwaniu od utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007r. w sprawie P 11/07, który rozstrzygał o zgodności art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej. W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zaskarżony przepis art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej jest zgodny z Konstytucją, o ile za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego orzeczenia sądu tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności we wcześniejszym terminie nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy. Jeżeli odpowiedzialność leży po stronie organu rentowego, termin do wydania decyzji i wypłaty świadczenia powinien być liczony od wcześniejszej daty, w której organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był wydać decyzję, a ubezpieczony powinien mieć prawo do odsetek za stosowny okres. Gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowy, powinien był ustalić prawo do świadczenia. Podobnie przepis art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej był interpretowany przez Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku, sygn. akt I UK 159/04 (OSNP 2005/19/308) Sąd Najwyższy stwierdził, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W wyroku z dnia 21 czerwca 2012 roku, sygn. akt III UK 110/11(LEX nr 1227452) Sąd Najwyższy przyjął, że organ rentowy musi zapłacić odsetki od nieprzyznanego w terminie świadczenia, jeśli sąd przyznał prawo do niego na podstawie dokumentów już znanych zakładowi. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wywodził, iż w celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia, z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 roku, sygn. akt I UK 345/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 293).

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 roku, sygn. akt I UZP 2/11 (OSNP 2011/19-20/255, LEX nr 784338, Biul.SN 2011/3/25) brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznychnie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że zamieszczenie w sentencji wyroku rozstrzygnięcia co do odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jest powinnością tego sądu, który zmieniając decyzję organu rentowego, przyznaje prawo do świadczenia. Jeżeli zatem prawo do świadczenia przyznaje sąd drugiej instancji, ma obowiązek zamieszczenia z urzędu w sentencji swojego wyroku orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego tylko wtedy, gdy zmieniając wyrok sądu pierwszej instancji wraz z poprzedzającą go decyzją, przyznaje ubezpieczonemu prawo do świadczenia. Jeżeli zatem w sentencji wyroku zmieniającego decyzję i przyznającego prawo do świadczenia nie zostanie zamieszczone tego rodzaju orzeczenie, stronie będzie przysługiwał wniosek o uzupełnienie wyroku w tym zakresie (art. 351 § 1 k.p.c.). W sytuacji, gdy żadna ze stron w przewidzianym terminie takiego wniosku nie złoży, wykluczone zaś będzie skuteczne zaskarżenie wyroku co do tego przedmiotu, bo wówczas środek zaskarżenia jako skierowany przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu musi być uznany za niedopuszczalny (art. 370 k.p.c.). Niezamieszczenie w sentencji wyroku orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza, iż sąd w istocie nie wyjaśnił i nie rozstrzygnął tej kwestii. W kolejnym procesie sądowym, w którym wnioskodawca domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne, jest prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność.

Normę wyrażoną w art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej należy odczytać w następujący sposób: za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie świadczenia rentowego lub emerytalnego uznaje się dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego prawo do tego świadczenia, o ile za nieustalenie tych okoliczności we wcześniejszym terminie nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

Biorąc pod uwagę sporną w sprawie dotyczącej prawa ubezpieczonej do renty okoliczność faktyczną, jaką było istnienie u odwołującej się niezdolności do pracy, istotne w kontekście prawa do odsetek jest więc stwierdzenie, czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków podjął określone działania zmierzające do wyjaśnienia tej okoliczności warunkującej prawo do świadczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy już przy pierwszym badaniu sprawy, mógł wydać prawidłową decyzję o przyznaniu ubezpieczonej prawa do świadczenia rentowego. Jak wynika to bowiem z materiału dowodowego (w postaci dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach sprawy), już na etapie postępowania administracyjnego możliwe było stwierdzenie występowania u odwołującej poważnych dysfunkcji, które powodowały całkowitą niezdolność do pracy.

Ponadto zważyć należy, że organ rentowy dysponował obszerną dokumentacja medyczną odwołującej opisująca jej schorzenia, która umożliwiała wydanie prawidłowej decyzji o przyznaniu ubezpieczonej prawa do świadczenia rentowego.

W związku z powyższym Sąd uznał, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, a tym samym ubezpieczonej przysługuje prawo do odsetek.

Nadto w ocenie Sądu odpowiedzialności organu rentowego nie wyłącza też fakt, iż postępowanie w sprawie przyznania prawa ubezpieczonej do renty trwało niemal 3 lata, a w sprawie zostało powołanych siedmiu biegłych różnych specjalności, bowiem kluczowe dla ustalenia prawa do odsetek jest to, iż organ rentowy mógł wydać prawidłową decyzję już w 2013 roku.

Dlatego też Sąd uznał, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, a tym samym ubezpieczonej zgodnie przywołanymi powyżej przepisami przysługuje prawo do odsetek za okres od dnia 17 września 2013 roku do 28 lutego 2014 roku tj. okres istnienia u odwołującej niezdolności do pracy niezakwestionowany przez organ rentowy w apelacji od wyroku z 8 kwietnia 2016 roku.

Z tych właśnie przyczyn, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., orzekł jak

w sentencji.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)