Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił J. S. prawa do wypłaty odsetek za opóźnienie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w związku ze zmianą zaistniałą w toku postępowania sądowego i ze względu na niestwierdzenie przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w sentencji z dnia 18 kwietnia 2016 r. odpowiedzialności ZUS za błędy dotyczące interpretacji przepisów ustawy emerytalnej oraz nie zasądzenie z tego tytułu wypłaty odsetek organ rentowy nie ma podstawy do ich wypłaty. ZUS dodał, że wydając decyzję w dniu 21 lipca 2016 r. na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2016 r. przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 lipca 2013 r. Wobec niezachowania terminu ustawowego na wykonanie wyroku i wydanie decyzji wraz z wypłatą świadczenia zostały wypłacone odsetki ustawowe za okres od 26 lipca 2016 r. do 27 lipca 2016 r. w kwocie 12,54 zł.

/decyzja – k. 40 plik II akt ZUS/

Wnioskodawca J. S. w dniu 20 października 2016 r. złożył odwołanie od w/w decyzji ZUS II Oddział w Ł. i zaskarżonej decyzji zarzucił: naruszenie przepisów art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich błędną wykładnię i w następstwie tego niezasadne stwierdzenie, że odwołującemu się należą się odsetki ustawowe od nieterminowej wypłaty świadczenia emerytalnego, począwszy od dnia 1 lipca 2013 r. W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji.

/odwołanie – k. 2 – 4/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 31 października 2016 r. organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podając argumentację tożsamą co w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 6 – 7/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. S. urodził się w dniu (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 10 lipca 2013 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę i decyzją z dnia 25 lipca 2013 r. ZUS II Odział w Ł. odmówił J. S. prawa do emerytury z uwagi na fakt, że ubezpieczony nie udokumentował 25 lat zatrudnienia oraz 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

/wniosek – k. 1 – 3 plik II akt ZUS, decyzja – k. 14 plik II akt ZUS/

Przed organem rentowym ubezpieczony nie zgłaszał wniosków w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadków.

/okoliczność przyznana przez wnioskodawcę – e –prot. 00:02:12/

Odwołanie od w/w decyzji złożył wnioskodawca i wyrokiem z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie sygn. akt VIII U 4387/13 Sąd oddalił odwołanie wnioskodawcy. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wskazał, że ubezpieczony w toku postępowania wykazał ogólny staż pracy wynoszący co najmniej 25 lat okresów składkowych, jednakże nie wykazał stażu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego 15 lat.

W odwołaniu ubezpieczony nie zgłosił wniosków dowodowych. Wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. D. złożył w dniu 18 marca 2014 r, a wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka D. B. złożył w apelacji, argumentując, iż dopiero na obecnym etapie postępowania ustalił tożsamość i miejsce zamieszkania świadka.

/odwołanie – k. 2 w aktach VIII U 4387/13, pismo – k. 41, apelacja – k. 103, wyrok – k. 87 w aktach VIII U 4387/13, uzasadnienie – k. 90 – 101 w aktach VIII U 4387/13/

J. S. złożył apelację od w/w wyroku i Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2016 r. w sprawie sygn. akt III AUa 317/15 zmienił zaskarżony wyrok i przyznał J. S. prawo do emerytury od 1 lipca 2013 r. na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że ubezpieczony wykazał nie tylko ogólny staż pracy wynoszący 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych ale również wykazał, iż legitymuje się stażem co najmniej 15 stażem pracy w szczególnych warunkach. W wyniku przeprowadzenia uzupełniającego postępowania /dopuszczenie dowodu z zeznań świadków zgłoszonych w apelacji, dopuszczenie dowodu z opinii biegłego/ Sąd zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 1 grudnia 1979 r. do 30 kwietnia 1994 r., okres pracy na budowie eksportowej od 11 maja 1992 r. do 31 grudnia 1992 r. oraz wyłączone przez Sąd Okręgowy okresy korzystania ze zwolnień lekarskich przypadające po 14 listopada 1991 r. z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...).

/apelacja – k. 103 – 106 w aktach VIII U 4387/13, wyrok – k. 165 w aktach VIII U 4387/13, uzasadnienie – k. 166 – 171 w aktach VIII U 4387/13, e – prot. z dnia 21.10.2015 , opinia biegłego ds. budownictwa – k. 135 – 145 – akt VIII U 4387/13/

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi wpłynął do organu rentowego w dniu 19 maja 2016 r.

/ potwierdzenie odbioru – k. 175 w aktach VIII U 4387/13/

Decyzją z dnia 21 lipca 2016 r. Zakład przyznał J. S. emeryturę od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 lipca 2016 r. w kwocie: 68934,91 zł wraz z odsetkami za okres od 26 lipca 2016 r. do 27 lipca 2016 r. w kwocie 12,54 zł. od 1 sierpnia 2016 r. emerytura ubezpieczonego wynosi 1892, 79 zł brutto.

/decyzja – k. 35 – 36 plik II akt ZUS/

Wnioskodawca nie zaskarżył powyższej decyzji.

/okoliczność bezsporna/

W dniu 8 września 2016 r. ubezpieczony złożył wniosek o wypłatę ustawowych odsetek od zasądzonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2016 r. świadczenia emerytalnego od dnia 1 lipca 2013 r.

/wniosek – k. 38 plik II akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 14 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił J. S. prawa do wypłaty odsetek za opóźnienie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w związku ze zmianą zaistniałą w toku postępowania sądowego i ze względu na niestwierdzenie przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w sentencji z dnia 18 kwietnia 2016 r. odpowiedzialności ZUS za błędy dotyczące interpretacji przepisów ustawy emerytalnej oraz nie zasądzenie z tego tytułu wypłaty odsetek organ rentowy nie ma podstawy do ich wypłaty. ZUS dodał, że wydając decyzję w dniu 21 lipca 2016 r. na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2016 r. przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 lipca 2013 r. Wobec niezachowania terminu ustawowego na wykonanie wyroku i wydanie decyzji wraz z wypłatą świadczenia zostały wypłacone odsetki ustawowe za okres od 26 lipca 2016 r. do 27 lipca 2016 r. w kwocie 12,54 zł.

/decyzja – k. 40 plik II akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny był w sprawie niesporny, nadto Sąd Okręgowy ustalił go na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych a nadto w aktach sprawy o sygnaturze akt VIII 4387/13.

Sąd oddalił wnioski dowodowe ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków D. B. i A. D. na okoliczność wiedzy świadków, że odwołujący się w okresie zatrudnienia w Ł. Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych, w toku postępowania o emeryturę i tym samym możliwości przeprowadzenia dowodów z zeznań w/w świadków już w toku postępowania przed ZUS, jako zbędne dla rozstrzygnięcia, gdyż, jak przyznał ubezpieczony, wnioski te nie były zgłoszone na wcześniejszym etapie postępowania przed ZUS, nie były zgłoszone także w odwołaniu od tej decyzji, wniosek o przesłuchanie świadka D. został złożony po 7 miesiącach procesu, zaś świadka B. dopiero w apelacji, z argumentacją, że dopiero na tym etapie postępowania ustalił tożsamość i miejsce zamieszkania świadka, zatem dowody te nie mogły być przeprowadzone na etapie postępowania przed organem rentowym – z inicjatywy organu rentowego.

Zbędnym był także dowód z opinii biegłego ds. rachunkowości do wyliczenia wysokości odsetek, gdyż okoliczność ta nie wymagała wiadomości specjalnych i w przypadku uwzględnienia odwołania byłaby możliwa do wyliczenia przez sąd.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy nie jest zasadne.

Przedmiotem sporu niniejszego postępowania było prawo ubezpieczonego do odsetek od wypłaconej przez pozwanego, w związku z realizacją wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2016 r., emerytury od 1 lipca 2013.

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 118 ust. 1, 1a i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz. U. z 2016r., poz. 887 ze zm.) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Inaczej mówiąc, oznacza to, iż chwilą, od której rozpoczyna bieg 30-dniowy termin do wydania decyzji jest rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień wnioskodawcy. Celem tak skonstruowanej regulacji jest zagwarantowanie ubezpieczonym możliwie szybkiego uzyskania świadczenia bez zbędnego przedłużania postępowania w sprawie o jego nabycie. W przypadku uchybienia powyższemu terminowi, organ rentowy popada w zwłokę ze spełnieniem świadczenia, czego konsekwencją jest obowiązek zapłaty odsetek w ustawowej wysokości.

W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ust.1 w/w art. 118.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. (P. 11/2007 OTK ZU, 2007/8A poz. 97), art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, rozumiany w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W uzasadnieniu powołanego wyroku, Trybunał Konstytucyjny wywiódł w szczególności, że przez pojęcie „wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności” z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też 30 dniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez Sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku Sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Jeżeli więc odpowiedzialność taka jest po stronie organu rentowego ubezpieczony ma prawo do odsetek. Omawiany przepis może więc dotyczyć wyłącznie takiej sytuacji, której dla wykazania okoliczności, która miałaby wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość, dopiero w postępowaniu sądowym zostałby przedstawione odpowiednie dowody, z których strona mogłaby skorzystać już w postępowaniu przed organem rentowym, lecz tego nie uczyniła (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 września 2006 r. III AUa 1126/2005). Organ rentowy ma bowiem obowiązek znać i prawidłowo stosować prawo materialne i w tym zakresie ponosi pełną odpowiedzialność. Jedynie wówczas, gdy brak możliwości wydania prawidłowej decyzji był podyktowany niezależnymi od organu rentowego, brakami w ustaleniach faktycznych, możliwe jest przyjęcie, że organ nie ponosi odpowiedzialności przewidzianej w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Należy przy tym zauważyć, że użyty w tym przepisie termin „ustalenie okoliczności” dotyczy wyłącznie sfery faktów, a nie prawa, bowiem przy wykładni prawa nie dochodzi do żadnych „ustaleń okoliczności”.

Stosownie do dyspozycji zawartej przez ustawodawcę w treści normy prawnej wyrażonej w przepisie art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.), jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Przepis § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1999 roku, nr 12, poz. 104), wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń. Zaś okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Z utrwalonego orzecznictwa sądowego (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2010 r. I UK 345/2009, LexPolonica nr 2578200 i z dnia 15 października 2010 r. III UK 20/2010, LexPolonica nr 3028490) w zakresie wykładani przepisu art. 85 ust. 1 ustawy o sus jednoznacznie wynika, że odpowiedzialność organów rentowych istnieje nie tylko wtedy, gdy opóźnienie w przyznaniu lub w wypłacie świadczenia nastąpiło z winy tego organu ale także wtedy, gdy takie opóźnienie jest skutkiem innych przyczyn od tego organu niezależnych.

W orzecznictwie sądowym można odnaleźć wiele przykładów nieprawidłowego działania organu rentowego, za które organ ten „ponosi odpowiedzialność” i - w razie opóźnienia z tego powodu ustalenia prawa do świadczenia lub jego wypłaty - zobligowany jest do wypłaty należnych odsetek. Są to w szczególności wypadki bezpodstawnego pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o przyznanie prawa do świadczenia oraz nieprawidłowe orzeczenie w sprawie niezdolności do pracy do celów rentowych wydane przez Lekarza Orzecznika ZUS lub Komisję Lekarską ZUS (por. wyrok SN z 12 sierpnia 1998 r., sygn. akt II UKN 171/98, OSNAP nr 16/1999, poz. 521).

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że ostatnia okoliczność niezbędna do wydania decyzji w przedmiocie ustalenia uprawnień ubezpieczonego do emerytury nastąpiła w dniu doręczenia wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 18 kwietnia 2016 r., którym zmieniono wyrok sądu I instancji w sprawie VIII U 4387/13.

W związku z powyższym nie jest zasadne roszczenie wnioskodawcy, co do wypłaty odsetek za okres od dnia 1 lipca 2013 r. tj. od daty przyznania mu prawa do emerytury wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2016 r. Rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury nastąpiło bowiem na etapie postępowania apelacyjnego, w trakcie którego zostało uzupełnione postępowanie dowodowe – zarówno z inicjatywy wnioskodawcy (wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji) jak i z urzędu poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego.

Brak jest, zatem obowiązku organu rentowego do wypłaty odsetek od przyznanego świadczenia od daty jego przyznania, bowiem ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy.

Na koniec należy podkreślić, iż na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 42, poz. 338) z dniem 1 kwietnia 2009 r. dokonano nowelizacji przepisu art. 118 ust. 1a w ten sposób, że na końcu przepisu dopisano zdanie drugie o następującej treści: „Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego”. Począwszy od dnia 1 kwietnia 2009 roku organ odwoławczy, w tym Sąd przyznający świadczenie, w sentencji wyroku powinien zatem zamieścić orzeczenie w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego tj. o istnieniu takiej odpowiedzialności lub jej braku. Kwestia braku takiego orzeczenia została rozstrzygnięta w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011r. (sygn. akt I UZP 2/11, Biuletyn Sądu Najwyższego 2011/3). Zgodnie z w/w uchwałą Sądu Najwyższego brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 Nr 153 poz. 1227 ze zm.) nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

A zatem Sąd władny był wyrokować w niniejszej sprawie. Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy.

K.K.-W.