Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Lidia Dudek

Protokolant: Magdalena Adamus

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2015 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. N.

przeciwko pozwanej (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki D. N. kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych ) wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 13 kwietnia 2014 roku do dnia 22 grudnia 2014 r. i w wysokości 8% od dnia 23 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz dalszymi odsetkami ustawowymi w razie zmiany ich wysokości;

2.  w pozostałej części powództwo oddala;

3.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Częstochowie kwotę 2111,88 złotych (dwa tysiące sto jedenaście złotych 88/100 groszy) tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych, w części co do której powództwo zostało uwzględnione;

4.  odstępuje od ściągnięcia z zasądzonego na rzecz powódki roszczenia kosztów sądowych w części, co do której powództwo zostało oddalone.

Sygn. akt IC 426/14

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 14 listopada 2014r., powódka D. N. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej (...) S.A. w W. kwoty 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wskutek śmierci męża z odsetkami ustawowymi od dnia 13 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty, oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 30.000,000 zł tytułem stosownego odszkodowania z powodu pogorszenia jej sytuacji życiowej wskutek śmierci męża z ustawowymi odsetkami od dnia 13 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że w dniu 9 lipca 2004r. w miejscowości W. na ulicy (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniósł A. N. - mąż powódki. Sprawca przedmiotowego wypadku G. O. był ubezpieczony z tytułu odpowiedzialności cywilnej w pozwanym Zakładzie, który to ponosi odpowiedzialność gwarancyjną za przedmiotową szkodę.

W wyniku wypadku powódka D. N. utracił ukochanego męża, z którym pozostawała w związku od 16 lat. Powódka podniosła, że śmierć męża była dla niej ogromnym ciosem, spowodowała spadek motywacji do działania i odcisnęła trwałe piętno na psychice powódki. Powódkę i męża łączyła bardzo silna więź emocjonalna, małżonkowie byli dla siebie oparciem, dzielili się troskami i radościami. Powódka utraciła najukochańszą osobę, która roztaczała nad nią wiele miłości, zapewniała bezpieczeństwo i poczucie stabilizacji. Po śmierci męża nie jest w stanie samotnie patrzeć z nadzieją w przyszłość, to zdarzenie stanowi dla niej znaczący wstrząs i źródło wielkiego bólu. Ból i cierpienie psychiczne było dla powódki ogromnym obciążeniem, co przełożyło się również na jej zdrowie i kondycję fizyczną. Powódka zaczęła mieć kłopoty zdrowotne, w tym zakresie odwołała się do pisemnego zaświadczenia wydanego przez lekarza psychiatrę, z którego wynika, że u powódki występują zaburzenia adaptacyjne i reakcje depresyjne. Odczuwała złość, wściekłość, na przemian z bezradnością i stratą sensu życia. Jej myśli przepełniał ból połączony z utratą najbliższej osoby. Dalej powódka podniosła, że śmierć A. N. wywołała także ujemne następstwa w jej sytuacji majątkowej, gdyż razem ze zmarłym mężem wspólnie prowadziła działalność gospodarczą. Wskutek śmierci męża powódka zaprzestała działalności gospodarczej z uwagi na fizyczną i psychiczną niemożność poradzenia sobie z prowadzeniem działalności. Nadto wskazała, iż na skutek zaistniałego wypadku toczyło się postępowanie karne, w wyniku którego G. O. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 12.08.2005r. w sprawie sygn. VII Ka 428/05 na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres lat 3 tytułem próby.

Powódka wskazała, że w zakresie przedmiotowego wypadku pozwana prowadziła postępowanie likwidacyjne pod numerem szkody (...). W toku postępowania likwidacyjnego pozwana wypłaciła powódce kwotę 20.000,00 zł tytułem odszkodowania oraz koszty pogrzebu w kwocie 3100,00 zł, natomiast odmówiła przyznania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Zdaniem powódki wypłacona przez pozwaną kwota nie rekompensuje rozmiaru doznanej przez nią krzywdy oraz negatywnych następstw wypadku. Powódka wskazała, iż kwota 50.000, 00 zł, jakiej się domaga stanowi zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w związku z art. 24 kc, kwota 30.000,00 zł stanowi odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 kc z powodu śmierci jej męża A. N.. Powódka dochodzi odsetek od dnia 13 kwietnia 2014r., gdyż pozwany powinien spełnić świadczenie najpóźniej do dnia 12 kwietnia 2014r.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. Pozwana uznała swoją odpowiedzialność za skutki wypadku drogowego z dnia 9 lipca 2004r. w wyniku którego zginął mąż powódki A. N. i po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego wypłaciła powódce łącznie kwotę 20.000,00 zł tytułem odszkodowania. Zdaniem pozwanej wypłacone odszkodowanie jest „odpowiednią sumą pieniężną” w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. Pozwana podkreśliła, że zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej nie można traktować jako swoistego zryczałtowanego wynagrodzenia wynikającego jedynie z faktu, że osoba bliska nie żyje. Ponadto, zgodnie z treścią 448 kc przepisu sąd może, ale nie musi, przyznać takie świadczenie (nie jest obligatoryjne) i do sądu należy ocena jaka kwota jest odpowiednia z tego tytułu w danych okolicznościach faktycznych. Pozwana zarzucała dalej, że roszczenie powódki w dochodzonej wysokości nie zostało należycie wykazane. Nie wykazano także związku przyczynowego ze zdarzeniem, a dolegliwościami zdrowotnymi występującymi obecnie u powódki. Pozwana podniosła, iż od wypadku minęło wiele lat i powszechnie wiadomym jest, iż upływ czasu „leczy rany”, zatem ból związany z zerwaniem emocjonalnych więzi po latach ulega wyciszeniu i osłabieniu. W ocenie pozwanej powódka powinna wykazać w jakim stopniu pogorszenie stanu jej zdrowia pozostaje w związku przyczynowym ze śmiercią męża, a w jakim stopniu jest spowodowane innymi przyczynami za które pozwana nie ponosi odpowiedzialności.

Zdaniem pozwanej ustalenie – w razie sporu – zarówno wysokości zadośćuczynienia, jak i ewentualnego odszkodowania według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, jednorazowość świadczeń oraz waloryzacyjny charakter odsetek uzasadnia przyznanie ich od daty wyrokowania.

Sąd ustalił co następuje:

Strona pozwana (...) S.A. w W. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie ubezpieczeń.

W dniu 9 lipca 2004r. w miejscowości W. przy ul. (...) doszło do wypadku komunikacyjnego z udziałem G. O., prowadzącego (...) o numerze rejestracyjnym (...) wraz z naczepą o nr rej. (...) oraz męża powódki D. A. N., prowadzącego samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...). Na skutek wypadku mąż powódki A. N. doznał obrażeń ciała w postaci urazu wielonarządowego w szczególności klatki piersiowej i jamy brzusznej z krwotokami wewnętrznymi i zewnętrznymi z uszkodzonych płuc, śledziony i mięśni lewego ramienia, w wyniku których poniósł śmierć. Sprawcą przedmiotowego wypadku był G. O.. Odpowiedzialność za zaistnienie wypadku ponosi wyłącznie kierujący samochodem G. O., który kierując samochodem ciężarowym marki (...) nr rej. (...) wraz z naczepą o nr rej. (...) nie zachował należytej ostrożności na łuku drogi i prowadząc pojazd z prędkością nie mniejszą niż 71km/h doprowadził do zjazdu ciągniętej przyczepy na lewy pas ruchu, która uderzyła w jadący z przeciwnego kierunku samochód osobowy marki (...) nr rej. (...) kierowany przez A. N.. W chwili zdarzenia zarówno poszkodowany A. N. jak i sprawca wypadku byli trzeźwi.

Za zaistniałe zdarzenie odpowiedzialność przyjęła pozwana u której sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC i w tym zakresie pozwana prowadziła postępowanie likwidacyjne pod numerem szkody (...). W toku postępowania likwidacyjnego pozwana wypłaciła powódce kwotę 20.000,00 zł tytułem odszkodowania oraz koszty pogrzebu w kwocie 3100,00 zł.

Po przeprowadzeniu postępowania w sprawie sygn. akt IV K 657/04 Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 10 grudnia 2004r. uznał oskarżonego G. O. za winnego tego, że w dniu 9 lipca 2004r o godz. 13.45 we W. na ul. (...), woj. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem ciężarowym marki (...) nr rej. (...) wraz z naczepą o nr rej. (...) nie zachował należytej ostrożności na łuku drogi i prowadząc pojazd z prędkością nie mniejszą niż 71 km/h doprowadził do zjazdu ciągniętej przyczepy na lewy pas ruchu, która uderzyła w jadący z przeciwnego kierunku samochód osobowy marki (...) nr rej. (...) kierowany przez A. N., który na skutek odniesionych wyniku tych obrażeń w postaci urazu wielonarządowego w szczególności klatki piersiowej i jamy brzusznej z krwotokami wewnętrznymi i zewnętrznymi z uszkodzonych płuc, śledziony i mięśni lewego ramienia zmarł po przewiezieniu go do szpitala tj. że swoim zachowaniem wyczerpał dyspozycje art. 177 § 2 kk i za to na podstawie art. 177 § 2 kk skazał go na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby dwóch lat, jak również orzekł wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Ponadto orzekł o karze grzywny i zasądził na rzecz D. N. nawiązkę.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł prokurator. Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 12.08.2005r. w sprawie sygn. akt VII Ka 428/05 zmienił zaskarżony wyrok przez przyjęcie, że G. O. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym kierując w terenie zabudowanym samochodem ciężarowym, opisanym w pkt 1 tegoż wyroku z prędkością co najmniej 71 km/godz i podwyższył do 3 lat okres środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonego w oparciu o art. 42 § 1 kk, zaliczając na jego poczet stosownie do art. 63 § 2 kk okres zatrzymania prawa jazdy od 9 lipca 2004r do 12 sierpnia 2005r. W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Wyrok stał się prawomocny z dniem 12.08.2005r.

A. N. w chwili wypadku miał 46 lat. Pozostawał w wieloletnim związku małżeńskim z D. N.. Małżeństwo D. i A. N. funkcjonowało prawidłowo. Małżonkowie zamieszkiwali razem, A. N. dbał o rodzinę, miał bardzo dobry kontakt z powódką. Przed wypadkiem małżonkowie wspólnie prowadzili działalność gospodarczą, polegającą na obwoźnym handlu towarem na okolicznych targowiskach i straganach. Ponieważ powódka nie posiadała prawa jazdy, A. N. zajmował się transportem, załadunkiem i rozładunkiem towarów. Prowadzona przez niech działalność przynosiła dochody, które pozwalały powódce i jej mężowi na realizację wszystkich ich potrzeb materialnych. Dochody powódki i jej męża wyniosły: w 2004r. – 13.98.400 zł, w 2003r. – 17.032,00 zł, w 2002r. – 8.187,00 zł, w 2001r. – 24.651,00 zł, w 2000r. – 17.00318,00 zł. Po śmierci A. N., D. N. nie była w stanie samodzielnie kontynuować prowadzenia działalności gospodarczej. Po początkowym jej zawieszeniu, powódka wyrejestrowała ostatecznie działalność gospodarczą w dniu 31.12.2006r. Jedynym źródłem dochodu powódki stała się emerytura w wysokości 411,36 zł, obecnie powódka otrzymuje emeryturę w kwocie 599,00 zł.

Przed śmiercią męża powódka D. N. była osobą pogodną, spokojną, prowadziła stabilne życie rodzinne. Po śmierci męża nie dawała sobie rady, była smutna, płaczliwa i nic ją nie cieszyło, miała trudności z porozumieniem się z rodziną męża.Utraciła chęć do pracy i wykonywania codziennych obowiązków domowych, miała, odczuwa żal po stracie męża. Powódka korzysta z poradni psychiatrycznej. W aktualnym stanie psychicznym u powódki D. N. rozpoznano zaburzenia depresyjno reaktywne. U powódki na skutek tragicznej śmierci jej męża w wyniku doznanego wypadku komunikacyjnego w dniu 09.07.2004r. doszło do wystąpienia zaburzeń psychicznych adaptacyjnych o typie depresyjno – lękowych , zaliczanych do grupy zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem. Największe nasilenie objawy miały miejsce do około pół roku po śmierci męża. Wówczas powódka zgłosiła się do lekarza psychiatry i otrzymywała leki przeciwdepresyjne. Mimo stosowanego leczenia nadal utrzymują się u niej objawy chorobowe (o charakterze przewlekłym) pod postacią zaburzeń depresyjnych: obniżonego nastroju, zaburzeń lękowych, uczucia zniechęcenia i wycofania, zaburzenia snu pod postacią koszmarów sennych, drażliwości, trudności w koncentracji. Stopień procentowego uszczerbku na zdrowiu ocenianego wg. załącznika do rozporządzenia Ministra pracy i Polityki Społecznej z dn. 18.12.2002r. określa się wg. „10” punktu tj. zaburzenia adaptacyjne. Uszczerbek na zdrowiu mierzy się w zależności od nasilenia objawów chorobowych oraz stałego leczenia psychiatrycznego – w przedziale 5% - 20%. U powódki ze względu na występujące zaburzeń psychicznych depresyjnych można stwierdzić 10% stałego uszczerbku na zdrowiu. Powódka wymaga leczenia psychiatrycznego w tym farmakoterapii oraz oddziaływań psychoterapeutycznych, które mogą łagodzić występujące zaburzenia psychiczne. Nadto wskazane byłoby leczenie powódki np. w dziennym oddziale psychiatrycznym leczenia zaburzeń nerwicowych. Rokowania co do stanu zdrowia psychicznego powódki są niepewne, w dużej mierze uzależnione od kontynuacji leczenia psychiatrycznego i psychologicznego. Powódka nadal wymaga przyjmowania leków przeciwdepresyjnych, miesięczny koszt takiego leczenia to około 60,00 zł – 100,00 zł.

Sprawca wypadku komunikacyjnego G. O., w dniu 09.07.2004r. był ubezpieczony od odpowiedzialności posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanej. Pozwana uznała swoją odpowiedzialność za skutki wypadku drogowego z dnia 9 lipca 2004r. w wyniku którego zginął mąż powódki A. N. i po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego wypłaciła powódce łącznie kwotę 20.000,00 zł tytułem odszkodowania.

W odpowiedzi na wniosek powódki z dnia 13 marca 2014r. o przyznanie świadczenia w postaci zadośćuczynienia i odszkodowania w łącznej kwocie 130.000,00 zł pozwana Zakład (...) S.A. w W. odmówiła przyznania żądanego świadczenia.

(dowód: zeznania świadka I. K. k. 73 – 74, czas 00:04:12 – 00:12:32, zeznanie powódki D. N. k. 93 – 94, czas 00:01:30 – 00:15:56, kopia zeznania podatkowego małżonków N. za lata 2000 - 2004 k. 21 -41, dokumenty w aktach sprawy o sygn. IV K 657/04 Sądu Rejonowego w Częstochowie, dokumenty w załączonych aktach szkody, wyrok wraz z uzasadnieniem k. 9- 12 akt ,dokumentacja medyczna k. 13 – 16 akt, decyzja k. 17 – 20, opinia sądowo – psychiatryczna k. 82 – 86 akt, skrócony odpis aktu zgonu k. 233 akt szkody)

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej. Została ona bowiem sporządzona w sposób przepisany prawem, przez osoby do tego uprawnione. Ponadto żadna ze stron nie miała zastrzeżeń co do wiarygodności zawartej w nich treści. Za wiarygodną została również uznana pozostała dokumentacja zgromadzona w sprawie, wobec której również nie istniały podstawy do podważania jej wiarygodności.

Dla ustalenia stanu faktycznego pomocna okazała się również opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii. W ocenie Sądu została ona sporządzone przy wykorzystaniu doświadczenia i wiedzy biegłej, samych zaś kwalifikacji biegłej nie sposób kwestionować. Wydana przez nią opinia jest jasna, spójna i logiczna. W sposób wyczerpujący i zrozumiały odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania. Wydana została w oparciu o zgromadzoną w sprawie dokumentację medyczną oraz przeprowadzone badania powódki. Brak było jednocześnie przesłanek do podważenia zasadności przyjętej przez biegłą metodologii badań oraz przedstawionych przez nią wniosków. Sąd oparł się także na zeznaniach I. K. i D. N. albowiem znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie. Powódka D. N. w niniejszej sprawie domagała się zasądzenia od pozwanej kwoty 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w związku z art. 24 kc wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 13 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kwoty 30.000,000 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 13 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty. Odpowiedzialność pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych S.A. z siedzibą w W. za sprawcę wypadku komunikacyjnego z dnia 09.07.2004r., w wyniku którego śmierć poniósł A. N., była co do zasady pomiędzy stronami bezsporna. Spór dotyczył natomiast wysokości zadośćuczynienia z art. 448 kc należnego powódce, zasadności i wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej z art. 446 § 3 k.c. należnego powódce. Pozwana w toku całego postępowania podtrzymywała swoje stanowisko wnosząc o oddalenie powództwa podnosząc, iż powódce zostało wypłacone adekwatne odszkodowanie pieniężne w kwocie 20.000,00 zł. W zakresie pozostałych roszczeń powódki pozwana była zdania, że nie udowodniła ona ich zasadności ani ich wartości.

Odpowiedzialność pozwanej za wypłatę odszkodowania powodowi jakiej doznał w wyniku wypadku w dniu 09.07.2004r. wynikała z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jaką pozwana zawarła z G. O..

Zgodnie z dyspozycji art. 822 § 1 k.c. „przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia”. Stosownie natomiast do treści art. 822 § 4 k.c. – „uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela”. Z powyższym przepisem koresponduje treść art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.).Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego; ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 kc i art. 448 kc). Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego (w sytuacji spowodowania śmierci w ramach odpowiedzialności deliktowej) stosowne odszkodowanie (art. 446 § 3 kc), jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej, jak również odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 kc – obowiązujący od dnia 03 sierpnia 2008 r.). Samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu na zasadzie ryzyka – gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny (art. 436 § 1 kc). Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony, przy czym uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 §§ 1 i 4 kc). Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu (art. 35 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – Dz. U. z 2013 r., poz. 392 t.j.).

Na wstępie rozważań prawnych przesądzić należy, iż pomimo faktu wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę przed wejściem w życie art. 446 § 4 kc, za skuteczne uznać należy roszczenia o zadośćuczynienie oparte o dyspozycję art. 448 kc. Uznać obecnie należy za ukształtowaną i obowiązującą linię orzecznictwa, zgodnie z którą najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 kc zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed wejściem w życie art. 446 § 4 kc, tj. 03 sierpnia 2008 r. (uchwała SN z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, LEX 604152) – a także wówczas, gdy sam zgon nastąpił przed tą datą (uchwała SN z 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10). Naruszenie czynem niedozwolonym dobra osobistego, jakim są więzi rodzinne uzasadnia zatem udzielenie ochrony prawnej w zakresie przewidzianych w art. 24 kc w zw. z art. 448 kc – implikuje to możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej niezależnie od daty zdarzenia w kontekście obowiązywania art. 446 § 4 kc. Nietrafne jest również stanowisko, zgodnie z którym zakresem odpowiedzialności ubezpieczyciela nie są objęte tego rodzaju roszczenia z powołaniem się na treść art. 34 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…), zgodnie z którym z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia; również za ugruntowane obecnie uznać należy stanowisko, zgodnie z którym przepis ten nie wyłącza ani nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 kc (uchwała SN z 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, M.Prawn. 2013/2/58 – w podobnym tonie wypowiedział się SA w K. w wyroku z dnia 06 września 2012 r., I ACa 739/12, LEX nr 1223205). Jak wyraźnie podkreślił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 06 grudnia 2012 r., I ACa 1148/12 (LEX 1246690) zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela obejmuje także krzywdę jakiej doznała na skutek deliktu nie tylko osoba bezpośrednio jego konsekwencjami dotknięta ale także taka - a jest z nią z pewnością członek najbliższej rodziny zmarłego - która na skutek wywołanej tym deliktem śmierci doznała krzywdy wynikającej z nagłego i zupełnie niespodziewanego zerwania więzi rodzinnych, który to skutek jest także naruszeniem jego dobra osobistego. Tym samym zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność również na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 822 kc i art. 436 § 1 kc na zasadzie ryzyka.

Oceniając, jaka suma jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych, należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem. W sprawie, w której zdarzeniem wywołującym krzywdę jest śmierć osoby najbliższej wskazać należy, że okoliczności wpływające na wysokość świadczenia z art. 448 kc to między innymi dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem odejścia (np. nerwicy, depresji), roli pełnionej w rodzinie przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (wyrok SA w Gdańsku z dnia 24 sierpnia 2012 r., V ACa 646/12, LEX 1220462). Zadośćuczynienie z art. 448 kc ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać pewną ekonomicznie odczuwalną wartość – wysokość ta jednak nie może być jednak nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach (np. wyrok SN z 26 lutego 1962 r., 4 CR 902/61, LexPolonica nr 316013, OSNCP 1963, Nr 5, poz. 107 i wyrok SN z 22 marca 1978 r., IV CR 79/78, LexPolonica nr 321721). Jednocześnie jednak powołanie się na potrzebę utrzymania wysokości zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, nie może prowadzić do podważenia kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., I ACa 65/12); kryterium „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma charakter pomocniczy w aspekcie realizacji zasady sprawiedliwości społecznej (tak wyrok SN z 14 stycznia 2011 r., I PK 145/10, OSNP 2012/5-6/66).

Należy podkreślić, iż w wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie w sprawie sygn. akt IV K 657/04 (VII Ka 428/05 Sądu Okręgowego w Częstochowie ) sprawcy ostatecznie został przypisany czyn z art. 177 § 2 kk polegający na tym, że w dniu 9 lipca 2004r o godz. 13.45 we W. na ul. (...), woj. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem ciężarowym marki (...) nr rej. (...) wraz z naczepą o nr rej. (...) nie zachował należytej ostrożności na łuku drogi i prowadząc pojazd z prędkością nie mniejszą niż 71 km/h doprowadził do zjazdu ciągniętej przyczepy na lewy pas ruchu, która uderzyła w jadący z przeciwnego kierunku samochód osobowy marki (...) nr rej. (...) kierowany przez A. N., który na skutek odniesionych wyniku tych obrażeń w postaci urazu wielonarządowego w szczególności klatki piersiowej i jamy brzusznej z krwotokami wewnętrznymi i zewnętrznymi z uszkodzonych płuc, śledziony i mięśni lewego ramienia zmarł po przewiezieniu go do szpitala. . Stosownie do treści art. 11 k.p.c., ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Związanie to dotyczy nie tylko ustalonych w sentencji znamion przestępstwa, ale także okoliczności jego popełnienia. Podkreślić należy, iż więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące nie tylko sferę materialną, ale i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc. Ocena rozmiaru krzywdy w związku ze śmiercią osoby najbliższej i ekwiwalentu pieniężnego należnego z tego tytułu zależy każdorazowo od więzi łączących najbliższych członków rodziny.

W świetle ustalonego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż więź pomiędzy powódką, a mężem A. N. była bardzo silna. Nagłe, nieodwracalne zerwanie tej więzi z mężem w znaczący sposób wpłynęło na stan emocjonalny powódki, spowodowało u niej długotrwałą traumę. Niewątpliwie bowiem śmierć najbliższego członka rodziny (męża i ojca), w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, jest wielką krzywdą. Zaburza ona dotychczasowe funkcjonowanie ogniska domowego, przede wszystkim w aspekcie cierpień natury psychicznej. Na skutek nagłej śmierci A. N. powódka doszło do doszło do wystąpienia zaburzeń psychicznych adaptacyjnych o typie depresyjno – lękowych, zaliczanych do grupy zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem. Największe nasilenie objawy miały miejsce do około pół roku po śmierci męża. Wówczas powódka zgłosiła się do lekarza psychiatry i otrzymywała leki przeciwdepresyjne. Mimo stosowanego leczenia nadal utrzymują się u niej objawy chorobowe (o charakterze przewlekłym) pod postacią zaburzeń depresyjnych: obniżonego nastroju, zaburzeń lękowych, uczucia zniechęcenia i wycofania, zaburzenia snu pod postacią koszmarów sennych, drażliwości, trudności w koncentracji. W przypadku powódki D. N. zaburzenia te spowodowały 10% stałego uszczerbku na zdrowiu. Powódka wymaga leczenia psychiatrycznego w tym farmakoterapii oraz oddziaływań psychoterapeutycznych, które mogą łagodzić występujące zaburzenia psychiczne. Rokowania co do stanu zdrowia psychicznego powódki są niepewne, w dużej mierze uzależnione od kontynuacji leczenia psychiatrycznego i psychologicznego. Powódka nadal wymaga przyjmowania leków przeciwdepresyjnych.

Niewątpliwie, mąż był dla powódki wielkim wsparciem emocjonalnym i mobilizował ją do aktywności życiowej; całe życie powódki koncentrowało się wokół męża i prowadzonej razem z nim działalności gospodarczej. Rozmiar cierpień powódki po śmierci męża był bardzo duży. Była z nim związana emocjonalnie, przeżyli ze sobą znaczną ilość lat, mąż był jej jedynym opiekunem i wsparciem w zmaganiach z problemami życia codziennego. Śmierć męża zmieniła diametralnie życie powódki, nagle utraciła oparcie, poczucie bezpieczeństwa, musiała przeorganizować pracę w działalności gospodarczej, a w konsekwencji zlikwidować działalność. Strata małżonka w wieku powódki jest szczególnie traumatyczna, gdyż traci się w zasadzie bezpowrotnie też nadzieję na jakąś pozytywną zmianę sytuacji życiowej w przyszłości, powódka może mieć poczucie, że w życiu już nic ją nie czeka. Powódka odczuwa smutek, żal i tęsknotę, czuje się bezradna w normalnym codziennym funkcjonowaniu, zależna od pomocy innych osób.

W związku ze śmiercią męża powódka doznała wielu negatywnych przeżyć psychicznych, takich jak: cierpienie, żal, rozpacz, niepewność jutra. Jak wynika z opinii biegłej z zakresu psychiatrii , nagła śmierć męża pozbawiła powódkę poczucia stabilności życiowej. Utrata męża była dla powódki tragedią, przygnębiła ją, spowodowała załamanie psychiczne. Powódka odczuwała głęboki smutek, obniżony nastrój, poczucie osamotnienia, pustki, beznadziejności i krzywdy. Konsekwencją tego było istotne osłabienie jej energii życiowej, drażliwość, trudności w koncentracji, zaburzenia snu pod postacią koszmarów sennych. Czynniki te wpłynęły na sytuację życiową powódki poprzez uczucie zniechęcenia i wycofywanie się z życia, pojawienie się zaburzeń lękowych.

Z tych wszystkich względów Sąd uznał za zasadne przyznanie D. N. zadośćuczynienia w kwocie 30.000, 00 zł, natomiast w pozostałym zakresie żądanie powódki oddalił.

W świetle powyższych rozważań, uznać należy, iż przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej w postaci znacznego pogorszenia sytuacji życiowej również zostały spełnione w odniesieniu do powódki D. N..

Niewątpliwie pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w rozumieniu przedstawionym powyżej mieści się utrata osoby bliskiej, na której pomoc i wsparcie mógłby uprawniony liczyć w dalszym życiu. W latach 2000 – 2004 powódka wraz z mężem prowadziła działalność gospodarczą polegającą na obwoźnym handlu towarem na okolicznych targowiskach i straganach. Ponieważ powódka nie posiadała prawa jazdy, A. N. zajmował się transportem, załadunkiem i rozładunkiem towarów. Prowadzona przez niech działalność przynosiła dochody, które pozwalały powódce i jej mężowi na realizację wszystkich ich potrzeb materialnych. Dochody powódki i jej męża wyniosły: w 2004r. – 13.98.400 zł, w 2003r. – 17.032,00 zł, w 2002r. – 8.187,00 zł, w 2001r. – 24.651,00 zł, w 2000r. – 17.00318,00 zł. Po śmierci A. N., D. N. nie była w stanie samodzielnie kontynuować prowadzenia działalności gospodarczej. Po początkowym jej zawieszeniu, powódka wyrejestrowała ostatecznie działalność gospodarczą w dniu 31.12.2006r. Jedynym źródłem dochodu powódki stała się emerytura, która obecnie wynosi 599,00 zł. zatem owo pogorszenie obejmuje nie tylko zakres świadczeń materialnych, ale in concreto także utratę wsparcia i pomocy oraz niezbędnej opieki, której można było oczekiwać ze strony męża.

Z tych wszystkich względów, Sąd uznał za zasadne przyjęcie jako punktu wyjścia do ustalenia odszkodowania należnego powódce D. N. kwotę 30.000,00 zł. Pozwana wypłaciła powódce kwotę 20. 000,00 zł z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej. W związku z powyższym, Sąd zasądził na rzecz powódki pozostałą do zapłaty kwotę 10. 000,00 zł tytułem odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, natomiast w pozostałym zakresie żądanie powódki należało oddalić.

Ocena rozmiaru szkody, a w konsekwencji wysokości żądanego zadośćuczynienia, podlega weryfikacji sądowej. Jednakże byłoby niedopuszczalne przyjęcie, że poszkodowany ma czekać z otrzymaniem świadczenia z tytułu odsetek do chwili ustalenia wysokości szkody w konkretnym przypadku. Orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego, skoro sąd na podstawie zaoferowanych w sprawie dowodów rozstrzyga, czy doznane cierpienia i krzywda oraz potencjalna możliwość ich wystąpienia w przyszłości miały swoje uzasadnienie w momencie zgłoszenia roszczenia. Orzeczenie to nie jest więc źródłem zobowiązania sprawcy szkody względem poszkodowanego do zapłaty zadośćuczynienia. Rzeczywistym źródłem takiego zobowiązania jest czyn niedozwolony.

Zasadą jest więc, że zarówno odszkodowanie jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu zobowiązanego przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia (art. 455 § 1 k.c.). Od tej chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). Zasada ta doznaje wyjątków, które wynikają jedynie z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013r., I CSK 667/13, LEX nr 1391106 ).

Roszczenie w niniejszej sprawie zostało zgłoszone w dniu 13.03 2014r. Pozwany w toku postępowania likwidacyjnego otrzymał wezwania co do roszczenia dochodzonego przez powódkę. Zatem termin do wypłaty świadczeń upłynął dla pozwanej z dniem 12.04. 2014r. Z tego względu, Sąd zasądził ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 13.04.2014r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 kpc. Koszty poniesione w toku procesu przez powódkę D. N. obejmowały koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3600,00 zł, opłatę od pełnomocnictw 17,00 zł. Pozwana poniosła koszty obejmujące opłatę od pełnomocnictwa 17,00 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3600,00 zł. Koszty sądowe poniesione w toku procesu przez Skarb Państwa obejmowały: opłatę od pozwu 4.000,00 zł oraz wynagrodzenie biegłego w kwocie 223,79zł, razem – 4223,79 zł.

Powódka D. N. wygrała proces w 50%. Zgodnie z art. 102 kpc w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów, albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W ocenie Sądu, tego rodzaju wypadek zachodzi na kanwie niniejszej sprawy.

Stosownie do art.113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005r. , nr 167, poz. 1398 ze zm.) Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2111,88 zł (kwota ta stanowi 4000,00 zł opłatę od pozwu, 223,79 zł - koszt opinii biegłego, razem – 4223,79 zł x 50 % = 2111,88 zł), tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych, w części co do której powództwo zostało uwzględnione.

Natomiast na podstawie art. 113 ust. 4 powołanej ustawy, z uwagi na charakter sprawy i sytuację życiową powódki, Sąd odstąpił od obciążenia powódki kosztami sądowymi z zasądzonego roszczenia w części, w której powództwo zostało oddalone.