Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku K. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M..

o odsetki od wyrównania emerytury

na skutek odwołania K. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M..

z dnia 22 maja 2013 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 940/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 maja 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Oddział w T. M.. odmówił wnioskodawczyni K. J.prawa do wypłaty odsetek w związku z podjęciem wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011r..

W dniu 14 czerwca 2013r. K. J. wniosła odwołanie od tej decyzji.

Zakład Ubezpieczeń Oddział w T. M.. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. J.urodziła się w dniu (...). Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M.. z dnia 8 kwietnia 2009r. wnioskodawczyni nabyła z dniem 1 marca 2009r. prawo do emerytury. Wnioskodawczyni pracowała wówczas w Izbie Skarbowej w (...)

(dowód: wniosek o emeryturę – k. 1-3 akt ZUS, decyzja - k. 35 akt ZUS)

Decyzją z dnia 15 września 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M.. z urzędu zawiesił K. J. od dnia 1 października 2011r. prawo do emerytury z uwagi na brak rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego była zatrudniona przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu odwołania wnioskodawczyni od tej decyzji wyrokiem z dnia 24 lutego 2012r. w sprawie VU 1103/11 oddalił odwołanie K. J..

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 6 lutego 2013r. w sprawie III AUa 767/12 na skutek apelacji K. J. zmienił zaskarżony wyrok w sprawie VU 1103/11 oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni prawo do wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011r.

(dowód: decyzja z dnia 15 września 2011r. – akta ZUS, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 767/12 z uzasadnieniem – k. 52-57 akt ZUS)

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 767/12 został doręczony organowi rentowemu w dniu 28 lutego 2013r.

(dowód: pismo – k. 13 akt ZUS, notatka służbowa – k. 26 akt ZUS)

Decyzją z dnia 29 marca 2013r. ZUS w wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 767/12 podjął wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 października 2011r. i wypłacił wnioskodawczyni wyrównanie emerytury za ten okres.

(dowód: decyzja z 29 marca 2013r. – k. 17 akt ZUS)

W dniu 11 maja 2013. K. J. zgłosiła do ZUS-u żądanie wypłaty odsetek od wypłaconego wyrównania emerytury poczynając od października 2011r.

(dowód: wniosek – k. 25 akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Spór między stronami sprowadzał się do tego, czy w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy istniała podstawa do przyznawania wnioskodawczyni prawa do odsetek od wypłaconego jej wyrównania emerytury, dlatego też żądanie to należało ocenić w aspekcie przepisu art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) w zw. z art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 122).

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w art. 85 ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001r. II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002, nr 20 poz. 501). W tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia.

Przepisy u stawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U.2009.153.1227 z zm.) odróżniają prawo do świadczenia od prawa do jego wypłaty. I tak w art. 100 ust. 1 ustawy stwierdza się, że prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, zaś art. 129 ustawy przewiduje, że świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń. Jednocześnie ustawa o emeryturach i rentach z FUS w rozdziale 2 działu VIII ustawy przewiduje, że prawo do emerytur i rent może ulec zawieszeniu. Wynika stąd, że moment powstania prawa do świadczenia nie musi pokrywać się z momentem rozpoczęcia jego wypłaty, a nadto możliwa jest sytuacja w której świadczenie przysługuje ale z różnych – przewidzianych w ustawie względów – nie jest ono wypłacane.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury w dniu 1 marca 2009r. Zgodnie z wówczas obowiązującymi przepisami nastąpiła też wypłata świadczenia emerytalnego na jej rzecz, pomimo nie rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Treścią ryzyka emerytalnego było wówczas bowiem jedynie osiągnięcie wieku emerytalnego i posiadanie wymaganego stażu pracy. Wypłata emerytury nie zależała od rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego ubezpieczony był zatrudniony przed nabyciem prawa do emerytury. Sytuacja ta uległa zmianie z dniem wejścia w życie art. 103a ustawy, czyli z dniem 1 stycznia 2011r. Na podstawie w/w przepisu prawo do wypłaty emerytury ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Z brzmienia omawianego uregulowania wprost wynikało, że co prawda nabycie prawa do emerytury było niezależne od kontynuowania zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy, jednakże realizacja tego prawa (wypłata świadczenia) ulegała zawieszeniu do czasu rozwiązania stosunku pracy z tym pracodawcą. Przy czym przepis ten na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726) miał zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011r. dopiero od dnia 1 października 2011r.

Bezspornym jest, że ubezpieczona w dacie 1 października 2011r. była zatrudniona w Izbie Skarbowej w (...) gdzie pracowała bezpośrednio przed uzyskaniem emerytury. Z tych względów Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesił wypłatę emerytury wnioskodawczyni z dniem 1 października 2011r. na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726) w zw. z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wnioskodawczyni argumentowała, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726) w zw. z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie mógł stanowić skutecznej podstawy zawieszenia wypłaty jej emerytury w okresie od 1 października 2011r., gdyż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia z 13 listopada 2012 r. stwierdził niekonstytucyjność w/w przepisów w stosunku do osób, które - tak jak ona - nabyły prawo do emerytury bez konieczności rozwiązania stosunku pracy.

W istocie tak było, gdyż wyrok Trybunału Konstytucyjnego legł u podstaw zmiany decyzji ZUS o wstrzymaniu wypłaty emerytury wnioskodawczyni i podjęciu jej wypłaty od 1 października 2011r. wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 767/12.

Nie mniej wstrzymanie wypłaty emerytury na podstawie przepisu prawa, który następnie został uznany za niezgodny z Konstytucją RP wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, nie jest następstwem okoliczności, za które Zakład ponosi odpowiedzialność w rozumieniu art. 85 ust 1. ustawy systemowej. Organ rentowy wydając decyzję o wstrzymaniu wypłaty emerytury ubezpieczonej nie dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa. Wręcz przeciwnie wydając decyzję dostosował się do obowiązującego wówczas przepisu prawa. Organ rentowy nie jest władny – jak Sądy i Trybunał Konstytucyjny - dokonywać oceny zgodności obowiązujących przepisów z Konstytucją RP. Organ rentowy nie może zatem odmówić zastosowania powszechnie obowiązującego przepisu prawa, nawet gdyby był przekonany o niezgodności tego przepisu z Konstytucją RP. Wydając zatem decyzję o wstrzymaniu wypłaty emerytury ubezpieczonej organ rentowy działał w granicach prawa, którego był zobowiązany przestrzegać. Zawarte w art. 85 ustęp 1 ustawy określenie: „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności" jest zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: „przyczyn niezależnych od organu", co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu (tak por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2012-10-30, I UK 315/12)

Zmiana decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury wnioskodawczyni w postępowaniu odwoławczym (w sprawie III AUa 767/12) była następstwem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. stwierdzającego niezgodność z Konstytucją RP art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która to okoliczność w chwili wydawania decyzji nie była i nie mogła być znana organowi rentowemu. Tym samym decyzja o wstrzymaniu wypłaty emerytury wnioskodawczyni z dniem 1 października 2011r. w chwili jej wydania była zgodna z prawem. Sytuacja w tym zakresie uległa zmianie dopiero z dniem 22 listopada 2012r. tj. z dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. o niezgodności z Konstytucją przepisu będącego podstawą tej decyzji. Nie ma zatem podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się bowiem, że tylko wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, oznacza że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005r. , I UK 159/04, OSNP 2005, nr 19, poz. 308, wyrok Sądu Najwyższego z 14 września 2007r. III UK 37/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 326)..

Należy podkreślić, że przyznanie świadczenia na mocy wyroku sądowego zmieniającego decyzję organu rentowego nie przesądza o obowiązku zapłaty odsetek od daty, od której świadczenie powinno być wypłacone, jeżeli odsetki nie zostały przyznane tym wyrokiem. Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie III AUa 767/12 nie przyznał wnioskodawczyni odsetek od wstrzymanej emerytury, a zatem nie uznał odpowiedzialności organu rentowego za wydanie decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury z dniem 1 października 2011r. W toku niniejszego postępowania wnioskodawczyni, pomimo spoczywającego na niej ciężaru dowodu w myśl art. 6 k.c., również nie wykazała aby organ rentowy ponosił odpowiedzialność za wstrzymanie wypłaty jej emerytury.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego, iż nie ponosi on odpowiedzialności za nieterminowe wypłacenie wnioskodawczyni świadczeń emerytalnych. Skutkuje to brakiem obowiązku organu rentowego wypłaty ustawowych odsetek od wyrównania emerytury wypłaconego za okres od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r.

W takiej sytuacji, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczeń, zaległe świadczenia winny zostać wypłacone, w terminie o którym mowa w art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tj. w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, natomiast za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu do ZUS prawomocnego orzeczenia sądu. Takie stanowisko prezentowane jest w doktrynie, a także w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ( por. wyrok TK z dnia 11 września 2007 roku w sprawie P 11/07, OTK-A 2007/8/97) i wynika z brzmienia art. 118 ust. 1a ustawy, zgodnie z którym w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Prawo wnioskodawczyni do wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011r. zostało ustalone ostatecznie wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 767/12. Wyrok ten był ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji o podjęciu wypłaty emerytury w rozumieniu art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Biorąc pod uwagę, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 767/12 wpłynął do ZUS w dniu 28 lutego 2013r., należy uznać, że decyzja o wyrównaniu emerytury z dnia 29 marca 2013r. jako wydana w terminie 30 dni od tej daty, czyli od wyjaśnienia niezbędnej okoliczności do podjęcia wypłaty emerytury, została wydana w ustawowym terminie wynikającym z art. 118 ustawy.

Oznacza to, że zaskarżona decyzja z dnia 22 maja 2013 roku, mocą której organ rentowy odmówił wnioskodawczyni K. J. prawa do wypłaty odsetek w związku z podjęciem wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011r., została wydana prawidłowo.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak sentencji.