Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – sekr. sądowy S. S.

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2016 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: R. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 17 września 2015 r., znak: (...)

w sprawie: R. J.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o emeryturę

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu R. J. prawo do emerytury od dnia(...)

2)  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Na oryginale właściwy podpis.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 września 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił ubezpieczonemu R. J. prawa do emerytury, wskazując, że nie udowodnił on wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony, który wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu wskazał, że wnosi o zaliczenie mu okresu pracy w gospodarstwie rolnym dziadków, a nadto pracy w odlewni jako nadzorujący kontroler oraz okresu służby wojskowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołanie, wskazując, że okres pracy ubezpieczonego na stanowisku kontrolera jakości nie stanowiło pracy w szczególnych warunkach, a także, że ubezpieczony nie spełnił wymogu posiadania 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Sąd ustalił, co następuje:

Dziadkowie ubezpieczonego R. J. posiadali 10-hektarowe gospodarstwo rolne położone w miejscowości P.. W ramach tego gospodarstwa hodowany był żywy inwentarz (2 konie, 8-10 krów, do 5 owiec, 10-12 świń, 20-50 sztuk drobiu), pola uprawne, łąki. Uprawiane było żyto, ziemniaki, buraki pastewne. Prace rolne wykonywane były ręcznie. Na gospodarstwie tym pracował ubezpieczony – od ukończenia 13 roku życia do (...) roku, kiedy się ożenił i wyprowadził z gospodarstwa. W okresie kiedy ubezpieczony uczęszczał do szkoły zawodowej pracował codziennie po 4-5 godzin, także zimą. Przed szkołą pracował około godziny dziennie, a po szkole – 3-4 godziny dziennie. W soboty i niedziele Pasł krowy, pracował przy sianokosach i przy żniwach; zimą oporządzał inwentarz i wyrzucał obornik. Również w czasie wakacji ubezpieczony pracował codziennie we wskazanym gospodarstwie.

dowody: zeznania ubezpieczonego, zeznania świadka I. P., zeznania świadka F. W. (1) – zapis protokołu rozprawy k. 38.

W okresie od 7 lipca 1975 roku do 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony pracował w (...) w N. jako nadzorujący kontroler na odlewni przy obróbce odlewów. W ramach wykonywanych przez siebie obowiązków ubezpieczony częściowo kontrował produkcję dla wojska, a częściowo sprawdzając produkcję odlewniczą na wydziale, w którym było 15 stanowisk pracy. Czynności administracyjne związane z podpisywaniem raportów oraz wystawianiem kart braków zajmowały mu pół godziny. Otrzymywał on wówczas dodatek z tytułu pracy w szczególnych warunkach. W ramach wykonywanych czynności dokonywał pomiarów mechanicznych przy użyciu suwaka, mikromierza, średnicówki; oglądał gotowe odlewy przy pomocy rękawic. Ubezpieczony nie korzystał we wskazanym okresie z urlopów bezpłatnych.

dowody: świadectwa pracy – k. 8-11, zeznania ubezpieczonego, zeznania J. Ł., zeznania A. S. –zapis protokołu rozprawy k. 38.

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd dokonał na podstawie wskazanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne zgromadzone w aktach sprawy dokumenty prywatne oraz urzędowe, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich wiarygodności ani autentyczności, zaś Sąd nie powziął w tym zakresie wątpliwości z urzędu.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków I. P. oraz F. W. (2). Zeznania te nie tylko były – mając na uwadze znaczny upływ czasu – szczegółowe i pokrywały się z zeznaniami ubezpieczonego, ale przede wszystkim wzajemnie ze sobą korespondowały i się uzupełniały. Wskazani świadkowie, podobnie jak ubezpieczony, zamieszkiwali i miejscowości P. i obserwowali pracę ubezpieczonego na roli, a zatem ich zeznania uznać należało za wiarygodne.

W ocenie Sądu na przymiot wiarygodności zasługiwały również zeznania J. Ł. oraz A. S., którzy pracowali z ubezpieczonym w (...) w N.. Pracownicy ci z bliska obserwowali warunki pracy ubezpieczonego na stanowisku kontrolera i w sposób wzajemnie ze sobą korespondujący, jak również zbieżny z zeznaniami ubezpieczonego, wskazali na warunki, w których ubezpieczony wykonywał swoje obowiązki. Mając to na względzie, treść tych zeznań uznać należało za wiarygodną.

Sąd uznał również za wiarygodne zeznania ubezpieczonego, zarówno w odniesieniu do okoliczności związanych z pracą w gospodarstwie jak również związanych z pracą na stanowisku kontrolera jakości. W odniesieniu do obu tych kwestii zeznania te pokrywały się z zeznaniami wskazanych wyżej świadków, co przemawia za ich wiarygodnością. Nadto wskazać należy, że ubezpieczony zeznawał spontanicznie i logicznie, zaś praca w odlewni została dodatkowo udokumentowana stosownymi świadectwami.

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia miało dokonanie oceny, czy ubezpieczony zdołał wykazać dwie kwestionowane przez organ rentowy przesłanki konieczne dla ustalenia ubezpieczonemu prawa do emerytury. Pierwszą z nich było wykazanie 15 lat pracy w szczególnych warunkach, natomiast drugą – wykazania wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych (25 lat).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

A art. 184 ust. 2 wynika natomiast, iż emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści §2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, natomiast z §2 ust. 2 wynika, że okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W ocenie Sądu ubezpieczony zdołał wykazać, że pracował 15 lat w szczególnych warunkach w rozumieniu wskazanych wyżej przepisów. Podkreślić należy, że w wykazie A dziale XIV pkt. 24 załącznika do przytoczonego rozporządzenia jako praca w szczególnych warunkach wskazana została „kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”. W ocenie Sądu ubezpieczony pracując jako kontroler jakości stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wskazaną wyżej pracę, mając na względzie, że pracował w dziale zajmującym się wyróbką odlewów, nadzorując pracowników, którzy niewątpliwie wykonywali pracę w szczególnych warunkach w myśl wskazanego rozporządzenia. Uzupełniające wykonywanie prac o charakterze administracyjnym, związane z wypełnianiem niezbędnej dokumentacji ubezpieczony wykonywał jedynie pół godziny dziennie – okoliczność ta nie jest przeszkodą od przyjęcia, że wykonywał on pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Obowiązki te ubezpieczony wykonywał w latach 1975-1998, a zatem spełnia on wymóg pracy w szczególnych warunkach, niezbędny do przyznania mu emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W dalszej kolejności należy się odnieść do wymogu spełnienia przez ubezpieczonego posiadania 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Jak wynika z art. 10 ust.1. pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS - przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności:

1) wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o u.s.r. oraz

2) czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie. Zob. wyrok SA w Poznaniu z dnia 24 stycznia 1996 r., III AUr 833/95 (OSA 1998, z. 4, poz. 15) i wyroki SN: z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96 (OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 473); z dnia 13 stycznia 1998 r., II UKN 433/97 (OSNAPiUS 1998, nr 22, poz. 668); z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 299/98 (OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 799); z dnia 18 lutego 1999 r., II UKN 491/98 (OSNAPiUS 2000, nr 8, poz. 324, notka); z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 190/90 (OSNAPiUS 2001, nr 4, poz. 122, notka); z dnia 3 grudnia 1999 r., II UKN 235/99 (OSNAPiUS 2001, nr 7, poz. 236, notka); z dnia 10 maja 2000 r., II UKN 535/99 (OSNAPiUS 2001, nr 21, poz. 650); z dnia 12 maja 2000 r., II UKN 538/99 (OSNAPiUS 2001, nr 21, poz. 651); z dnia 27 czerwca 2000 r., II UKN 612/99 (OSNAPiUS 2002, nr 1, poz. 21, notka); z dnia 3 lipca 2001 r., II UKN 466/00 (OSNPUSiSP 2003, nr 7, poz. 186).

W myśl art.6 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1090 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

a) ukończyła 16 lat,

b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Należy w tym miejscu przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 w sprawie o sygn. akt III AUa 59/12 (LEX nr 1217735) zgodnie z którym praca w gospodarstwie rolnym domownika musi mieć charakter stały i wymiar czasu odpowiadający co najmniej 1/2 etatu pracowniczego. Nie sprzeciwia się zaliczeniu takiej pracy fakt równoległej nauki, jeśli okoliczności faktyczne wskazują na potrzebę pomocy domownika w gospodarstwie i na realną możliwość pogodzenie pracy w gospodarstwie z nauką, nawet okresowo, od wiosny do jesieni. Podobne stanowisko zajął Sad Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 czerwca 1991 r. (IIIAUr 23/91 OSA 1992/2/11) wskazując , iż dla zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po 16 roku życia bez znaczenia pozostaje fakt uczęszczania do szkoły ponadpodstawowej, o ile z całokształtu okoliczności wynika, że nauka nie wyklucza możliwości stałej pracy w gospodarstwie rolnym.

Zdaniem Sądu, przeprowadzone dowody pozwalają na zaliczenie ubezpieczonemu pracy w gospodarstwie rolnym w spornym okresie od 21 lipca 1971 roku do 6 lipca 1975 roku. Z zeznań ubezpieczonego oraz świadków wynika, iż pracował on we wskazanym okresie na gospodarstwie rolnym dziadków co najmniej 4 godziny dziennie.

Przy zaliczeniu wskazanych wyżej okres ubezpieczony spełnił przesłanki uprawniające do emerytury określone w art.184 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia (...)r.

Na zasadzie art. 118 ust 1 a ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS Sąd Okręgowy orzekł o braku odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji z uwagi na konieczność przeprowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego na okoliczność pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym jego dziadków przed Sądem i charakteru pracy ubezpieczonego w trakcie zatrudnienia w (...) w N..

SSO Ewa Milczarek