Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2013 r. w Gdańsku

sprawy T. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu - IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 listopada 2012 r., sygn. akt IV U 1249/12

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób iż przyznaje T. W. prawo do emerytury od dnia 18 maja 2012 roku, oddalając apelację w pozostałym zakresie.

Sygn. akt III AUa 154/13

UZASADNIENIE

T. W. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E. z dnia 27 marca 2012 r. odmawiającej ustalenia mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na nie wykazanie na dzień 01 stycznia 1999 r. wymaganego co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że w spornych okresach zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku palacza.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2012 r. w sprawie IV U 1249/12 Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E. z dnia 27 marca 2012 r. w ten sposób, że ustalił T. W. prawo do emerytury poczynając od dnia 03 stycznia 2012 r.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

T. W., urodzony dnia (...), wnioskiem z dnia 03 stycznia 2012 r. wystąpił o przyznanie mu prawa do emerytury.

Do akt emerytalnych dołączył m.in. świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez:

- Agencję Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w O. z dnia 13 grudnia 2011 r. potwierdzające jego zatrudnienie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S. (...) D., w okresie od dnia 01 września 1979 r. do dnia 16 maja 1990 r. jako mieszankowego śruty i komponentów paszowych – prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty, wymienione w wykazie A, dział X, poz.10, pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze… (Dz. Urzędowy Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nr 2, poz. 4/1988),

- Agencję Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w O. z dnia 13 grudnia 2011 r. potwierdzające jego zatrudnienie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S. (...) D., w okresie do dnia 17 maja 1990 r. do dnia 30 listopada 1993 r. na stanowisku palacza – prace niezautomatyzowane palaczy i ruszt. kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego – wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 1, pkt 4 wykazu, stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze… (Dz. Urzędowy Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nr 2, poz. 4/1988).

Nadto skarżący dołączył świadectwo pracy wystawione przez (...)/G. Zakład Produkcyjny w S. wystawione w dniu 31 lipca 2002 r., z którego wynika, że skarżący w okresie od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 31 lipca 2002 r. był zatrudniony na stanowisku palacza c.o.

Na podstawie zebranej dokumentacji organ rentowy ustalił, że skarżący ukończył 60 lat, na dzień 01 stycznia 1999 r. wykazał 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego raz rozwiązał stosunek pracy. Natomiast na dzień 01 stycznia 1999 r. nie udokumentował 15 lat okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach. Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do okresów prac w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w (...) S. (...) D., w okresie od dnia 01 września 1979 r. do dnia 16 maja 1990 r. jako mieszankowego śruty i komponentów paszowych, tj. 10 lat, 8 miesięcy i 16 dni.

Organ ten nie uwzględnił: okresu od dnia 17 maja 1990 r. do dnia 31 listopada 1993 roku z tytułu zatrudnienia w (...) S. (...) D. oraz w (...) w okresach: od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 15 października 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 02 listopada 1995 r. do dnia 30 kwietnia 1996 r., od dnia 01 października 1996 r. do dnia 30 kwietnia 1997 r. i od dnia 01 listopada 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. podnosząc, że z przedłożonej dokumentacji wynika, iż wykonywał prace palacza, jednak nie wynika aby wykonywał prace palacza kotów typu przemysłowego.

Wobec nie wykazania przez wnioskodawcę 15 lat pracy w szczególnych warunkach, organ rentowy decyzją z dnia 27 marca 2012 r. odmówił skarżącemu emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W świetle art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej:

1. ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z treścią § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.):

1. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

2. okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Stosownie do § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W świetle zaś § 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia.

Sąd I instancji zważył, że jedyną sporną okolicznością w niniejszej sprawie był fakt, czy wnioskodawca spełnia przesłankę osiągnięcia 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca na powyższą okoliczność, oprócz załączonych do akt rentowych: świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach oraz ,,zwykłego” świadectwa pracy, wniósł o przesłuchanie świadków: R. R., J. S., D. F. i R. K..

Świadek R. R.był zatrudniony w (...) D. w okresie od dnia 01 kwietnia 1981 r. do dnia 21 listopada 1994 r. na stanowisku palacza. Świadek zeznał, że kiedy rozpoczął zatrudnienie wnioskodawca już pracował w (...) w kotłowni i w suszarni. W kotłowni praca wnioskodawcy polegała na obsłudze 4-ech lub trzech kotłów przemysłowych – dwóch parowych (do produkcji granulatu z pasz) i 2-óch do ogrzewania bloków mieszkalnych. W suszarni skarżący obsługiwał piec przemysłowy służący do suszenia trawy, kukurydzy itp. - produkcji suszu. Piec ten obsługiwał od maja do listopada każdego roku. Wszystkie prace wykonywał skarżący ręcznie: przywiezienie węgla, zasypanie pieca, jak też wywiezienie pozostałości.

Świadek J. S. był zatrudniony w (...) D. w okresie od dnia 01 września 1979 r. do dnia 31 grudnia 1994 r. na stanowisku śrutującego w mieszalni pasz. Świadek zeznał, że wnioskodawca wykonywał pracę palacza w kotłowni bądź w suszarni, która również była wyposażona w piec przemysłowy. Świadek nie widział wnioskodawcy przy innych pracach niż praca palacza. Świadek potwierdził, że w kotłowni były dwa kotły przemysłowe parowe oraz dwa piece przemysłowe do C.O., w suszarni zaś znajdował się kocioł opalany węglem, gdzie uzyskiwano temperaturę powyżej 1000 stopni. Tam również większość prac wykonywano ręcznie.

Świadkowie: D. F. oraz R. K. potwierdzili, że skarżący wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku palacza w okresach: od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 15 października 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 02 listopada 1995 r. do dnia 30 kwietnia 1996 r., od dnia 01 października 1996 r. do dnia 30 kwietnia 1997 r. i od dnia 01 listopada 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. w (...). W okresie od maja do września każdego roku wnioskodawca pracował jako pracownik pomocniczy. Początkowo w kotłowni były trzy, a później dwa kotły, które ogrzewały hale produkcyjne i służyły do dezynfekcji kadzi do produkcji płynu (...). Zatrudnionych było czterech palaczy, którzy wykonywali pracę na trzy zmiany. Zakład pracował w ruchu ciągłym.

Wszystkie prace w kotłowni wykonywane były ręcznie.

Sąd Okręgowy uznał powyższe zeznania za wiarygodne z uwagi na ich spójność i logiczność oraz zgodność z wyjaśnieniami wnioskodawcy. Sąd ten wskazał, że ich zeznania były konsekwentne i wzajemnie się uzupełniały. Zauważył, że świadkowie potwierdzili, iż wnioskodawca w spornym okresie stale i pełnym wymiarze czasu pracy, pracując jako palacz, wykonywał prace niezautomatyzowane przy kotłach typu przemysłowego.

Zdaniem Sądu I instancji, zarówno z wyjaśnień T. W., jak też z zeznań świadków wynika, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S. (...) D., w okresie do dnia 17 maja 1990 r. do dnia 30 listopada 1993 r. (3 lata, 6 miesięcy i 14 dni) wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku palacza – prace niezautomatyzowane palaczy i ruszt. kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego – wymienione w wykazie A, dział XIV, poz.1, pkt 4 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy ,na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze… (Dz. Urzędowy Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nr 2, poz. 4/1988).

Nadto w okresach: od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 15 października 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 02 listopada 1995 r. do dnia 30 kwietnia 1996 r., od dnia 01 października 1996 r. do dnia 30 kwietnia 1997 r., od dnia 01 listopada 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. (3 lata i 14 dni) w (...)/G. Zakład Produkcyjny w S. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace niezautomatyzowane palaczy i ruszt. kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego – wymienione w wykazie A, Dział XIV, poz. 1, pkt 4 załącznika do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 07 lipca 1987 r. (zmienionego zarządzeniem nr 63 z 1989 r.).

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjął, że wnioskodawca spełnia przesłankę posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach i uznał zaskarżoną decyzję za nieprawidłową, gdyż ubezpieczony łącznie pracował w szczególnych warunkach 16 lat, 10 miesięcy i 1 dzień (17 lat, 3 miesiące i 14 dni minus okresy nieskładkowe po 14 listopada 1991 r. w wymiarze 5 miesięcy i 13 dni).

Mając powyższe na uwadze oraz fakt, że organ rentowy pozostawił ostatecznie rozstrzygnięcie do uznania Sądu, Sąd I instancji orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), dalej zwanej „ustawą emerytalną” poprzez uznanie, iż wnioskodawca na dzień wydania zaskarżonej decyzji spełnił wszystkie przesłanki do przyznania emerytury w obniżonym wieku - w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych - a co za tym idzie, przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury od dnia 03 stycznia 2012 r.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowań: administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie, powołał treść art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej oraz wskazał, że wyjaśnienia skarżącego budziły duże wątpliwości, co do ich wiarygodności i prawdziwości. Z oświadczeń złożonych w dniach: 25 października 2012 r. i 27 listopada 2012 r. wnioskodawca niepewnie wskazywał, na pytanie Sądu Okręgowego i organu rentowego, kiedy rozwiązał stosunek pracy, czy po złożeniu wniosku i wydaniu zaskarżonej decyzji nadal pozostawał w zatrudnieniu. Ostatecznie T. W. stwierdził, że rozwiązał stosunek pracy z dniem 31 grudnia 2011 r. oraz, że zamierza podjąć pracę u D. F. od listopada 2012 r.

Ponadto, świadek D. F. w swoich zeznaniach z dnia 27 listopada 2012 r. niejako poświadczył, iż wnioskodawca po rozwiązaniu stosunku pracy (31 grudnia 2011 r.) u niego nie pracował i nie pracuje obecnie oraz, że zatrudni go od stycznia 2013 r.

W związku z powyższym organ rentowy, w świetle zebranego materiału i zeznań w/w świadka, potwierdził w systemie informatycznym ZUS w dniu 28 listopada 2012 r., iż T. W. dodatkowo został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia przez płatnika składek D. F. od dnia 01 stycznia 2012 r. do dnia 05 stycznia 2012 r. na podstawie złożonych przez płatnika składek dokumentów zgłoszeniowych w dniu 05 kwietnia 2012 r. (data wypełnienia). Dokument złożony po okresie 7 dni od daty zgłoszenia został uznany jako błędny, dlatego też nie został uznany przez organ rentowy jako dowód na dalszy okres zatrudnienia.

Kolejną wątpliwość apelującego budziło prawo do zasiłku dla bezrobotnych od dnia 17 sierpnia 2012 r. przyznane wnioskodawcy. W związku z powyższym organ rentowy zwrócił się do Powiatowego Urzędu Pracy w S. w dniu 06 grudnia 2012 r. o wyjaśnienie podstawy przyznania T. W. prawa do zasiłku dla bezrobotnych. PUP w S. nadesłał świadectwo pracy z dnia 17 maja 2012 r. dowodzące, że została zawarta umowa o pracę z D. F. na dalszy okres od dnia 01 stycznia 2012 r. do dnia 17 maja 2012 r. Z uwagi na powyższe organ rentowy uporządkował informacje zawarte na koncie ubezpieczonego, tj. ustalił faktyczny okres zatrudnienia.

W ocenie organu rentowego wyjaśnienia wnioskodawcy oraz zeznania świadka D. F. były zatem nielogiczne, niespójne i skutecznie zataiły fakt pozostawania w stosunku pracy przez okres dłuższy, niż wynikał z akt organu rentowego oraz oświadczenia wnioskodawcy zamieszczonego we wniosku o emeryturę.

W związku z powyższym wnioskodawca nie spełnił warunku rozwiązania stosunku pracy najpóźniej na dzień wydania zaskarżonej decyzji, a zatem nie ma prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zdaniem apelującego trudno dać wiary również pozostałym okolicznościom, tj. wykonywaniu pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez wnioskodawcę w warunkach szczególnych w spornych okresach w oparciu o dotychczasowe zeznania świadków i wyjaśnienia wnioskodawcy.

W konkluzji apelacji organ rentowy wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, polegające na oddaleniu odwołania, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c.

Pismem procesowym z dnia 31 grudnia 2012 r., w odpowiedzi na apelację organu rentowego, T. W. wniósł o jej odrzucenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja organu rentowego zasługuje na częściowe uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i ustaleniem T. W. prawa do emerytury od dnia 18 maja 2012 r. W pozostałym zakresie apelacja ta podlegała oddaleniu.

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadzała się do oceny, czy wnioskodawca spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy kwestionuje spełnianie przez wnioskodawcę dwóch przesłanek w postaci: osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej) oraz rozwiązania stosunku pracy przez ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.).

Dla oceny kwestii spełniania przesłanki posiadania na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w okresach zatrudnienia: od dnia 17 maja 1990 r. do dnia 30 listopada 1993 r. z tytułu zatrudnienia w (...) S. (...) D. oraz od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 15 października 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 02 listopada 1995 r. do dnia 30 kwietnia 1996 r., od dnia 01 października 1996 r. do dnia 30 kwietnia 1997 r. i od dnia 01 listopada 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. w (...) S.A. O/G., Zakład Produkcyjny w S., podlega zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W myśl § 10 ust. 1 pkt 2, obowiązującego od dnia 23 listopada 2011 r., rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku m.in. dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W aktach organu rentowego oraz w aktach osobowych T. W. znajdują się świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach: z Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w O. z dnia 13 grudnia 2011 r. (k. 12 akt em. ZUS) i z (...) S.A. w W. z dnia 20 grudnia 2011 r. (k. 15 akt em. ZUS).

Podkreślenia wymaga jednak, że świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok S.N. z dnia 16 czerwca 2009 r. w sprawie I UK 24/09, publik. LEX nr 518067).

Tym samym treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Nie wskazanie charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w spornych okresach zatrudnienia według przepisów rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego niewątpliwie podważa miarodajność, przedłożonego w postępowaniu administracyjnym, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z (...) S.A. w W. z dnia 20 grudnia 2011 r. (k. 15 akt em. ZUS). Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest natomiast podstaw do podważania świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w O. z dnia 13 grudnia 2011 r. (k. 12 akt em. ZUS) na podstawie ogólnikowego stwierdzenia, że ubezpieczony nie wykonywał prac palacza kotłów typu przemysłowego (k. 63 akt em. ZUS).

Sąd ten wskazuje, że w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym ubezpieczony miał szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach zatrudnienia przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Przeanalizowania zatem wymagało, czy zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, a w szczególności: dokumenty dotyczące spornych okresów zatrudnienia T. W. w aktach osobowych (koperty: k. 16 i 19 akt sprawy) jak również zeznania świadków: D. F. (k. 57-58 akt sprawy), R. K. (k. 58 akt sprawy), R. R. (k. 59 akt sprawy) i J. S. (k. 59 akt sprawy), dają podstawy do stwierdzenia, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazach A lub B, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, a w przypadku pozytywnej odpowiedzi, czy prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z dokumentów dotyczących okresu zatrudnienia w (...) S. (...) D. (akta osobowe koperta k. 16 akt sprawy), a w szczególności: angaży: z dnia 17 maja 1990 r., z dnia 27 lipca 1990 r., z dnia 06 listopada 1990 r., z dnia 18 stycznia 1991 r., z dnia 04 listopada 1991 r., z dnia 25 maja 1992 roku, z dnia 05 listopada 1992 r., z dnia 25 sierpnia 1993 r. i z dnia 03 listopada 1993 r., wypowiedzenia z dnia 03 sierpnia 1993 r., świadectwa pracy z dnia 30 listopada 1993 r. wynika, że od dnia 17 maja 1990 r. do dnia 30 listopada 1993 r. wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku palacza c.o.

Treść dokumentów dotyczącego okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) S.A. O/G., Zakład Produkcyjny w S. (akta osobowe koperta k. 19 akt sprawy), a w szczególności: umowy o pracę z dnia 31 grudnia 1993 r., angaży: z dnia 01 kwietnia 1994 r., z dnia 20 lutego 1995 r., z dnia 27 marca 1996 r., z dnia 25 września 1996 r., z dnia 14 października 1997 r. i z dnia 26 marca 1998 r., wniosku z dnia 31 sierpnia 1994 r., umowy o pracę z dnia 14 października 1994 r., karty służby pracownika z dnia 19 października 1994 r., umowy o pracę z dnia 02 listopada 1995 r., zaświadczenia lekarskiego z dnia 10 września 1997 r. oraz częściowo świadectwa pracy z dnia 31 lipca 2002 r. wskazuje natomiast, że w okresach: od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 15 października 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 02 listopada 1995 r. do dnia 30 kwietnia 1996 r., od dnia 01 października 1996 r. do dnia 30 kwietnia 1997 r. i od dnia 01 listopada 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. był on zatrudniony na stanowisku palacza c.o.

Wprawdzie zarządzenia resortowe nie stanowią źródła prawa (art. 87 Konstytucji R.P.), ale mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie I UK 124/10, publik. LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy wnioskodawcy podane na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, widnieje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on pracę w szczególnych warunkach.

Odnosząc się do okresu zatrudnienia T. W. od dnia 17 maja 1990 r. do dnia 30 listopada 1993 r. w (...) S. (...) D. Sąd II instancji zauważa, że w pkt 4, poz. 1 „Prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego”, działu XIV „Prace różne”, wykazu stanowisk pracy stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. Urz. MRLiGŻ z dnia 04 listopada 1998 r. Nr 2, poz. 4) wymienione jest stanowisko palacza. Tym samym w odniesieniu do w/w spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego zachodzi domniemanie faktyczne, że w tym okresie wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

W świetle zeznań świadków: D. F. (k. 57-58 akt sprawy), R. K. (k. 58 akt sprawy), R. R. (k. 59 akt sprawy) i J. S. (k. 59 akt sprawy) w spornych okresach zatrudnienia w (...) S. (...) D. oraz w (...) S.A. O/G., Zakład Produkcyjny w S. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał zaś prace, o których mowa w poz. 1 „Prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Ponieważ podlegające zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia: w (...) S. (...) D. od dnia 17 maja 1990 r. do dnia 30 listopada 1993 r. (3 lata, 6 miesięcy i 14 dni) oraz w (...) S.A. O/G., Zakład Produkcyjny w S.: od dnia 01 stycznia 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 15 października 1994 r. do dnia 30 kwietnia 1994 r., od dnia 02 listopada 1995 r. do dnia 30 kwietnia 1996 r., od dnia 01 października 1996 r. do dnia 30 kwietnia 1997 r. i od dnia 01 listopada 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. (w sumie 3 lata i 14 dni), liczone razem z okresem pracy w szczególnych warunkach uwzględnionym przez organ rentowy (10 lat, 8 miesięcy i 16 dni), wynoszą łącznie 16 lat, 11 miesięcy i 1 dzień (po odjęciu okresów niewykonywania pracy, o których mowa w art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej - karta przebiegu zatrudnienia k. 48-49 akt em. ZUS), a zatem prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony spełnia przesłankę posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r., co najmniej 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Ustosunkowując się natomiast do wynikającej z treści art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r., przesłanki w postaci rozwiązania stosunku pracy przez ubezpieczonego będącego pracownikiem Sąd Apelacyjny wskazał, że na mocy art. 382 k.p.c. uzupełnił postępowanie dowodowe w postępowaniu apelacyjnym poprzez dopuszczenie dowodu z treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych T. W. (k. 130 akt sprawy) dotyczących jego okresów zatrudnienia w Zakładzie Usługowym (...) F. D. w S. celem jednoznacznego ustalenia okresu zatrudnienia wnioskodawcy u tego pracodawcy.

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w przedstawiony wyżej sposób Sąd ten podzielił stanowisko organu rentowego, zgodnie z którym na dzień 03 stycznia 2012 r. T. W. nie spełniał wymogu ustalenia mu prawa do emerytury z art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.) w postaci rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Powyższe stanowisko znajduje w szczególności oparcie w treści dokumentu w postaci świadectwa pracy z Zakładu Usługowego (...) F. D. w S. z dnia 17 maja 2012 r. (akta osobowe koperta k. 129 akt sprawy), z którego wynika, że wnioskodawca w okresie od dnia 01 stycznia 2012 r. do dnia 17 maja 2012 r. był zatrudniony u tego pracodawcy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku palacza c.o.

Tym samym stwierdzić należy, że Sąd I instancji ustalając T. W. prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w okresie od dnia 03 stycznia 2012 r. do dnia 17 maja 2012 r. naruszył art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.) w zw. z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Dla ustalenia wnioskodawcy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ustawy emerytalnej nieodzowne jest łączne spełnienie przez niego wszystkich przesłanek, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

W dniu 18 maja 2012 r. ubezpieczony spełniał łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r., przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, w tym sporną przesłankę rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Ponieważ w myśl art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, a zatem stwierdzić należy, że prawo T. W. do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ustawy emerytalnej powstało dopiero w dniu 18 maja 2012 r., tj. w dniu następującym po dniu spełnienia przesłanki z art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r., w postaci rozwiązania stosunku pracy łączącego ubezpieczonego z Zakładem Usługowym (...) F. D. w S..

Z treści przepisu art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu z uwzględnieniem ust. 2.

Ponieważ prawo wnioskodawcy do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym powstało dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy w dniu 17 maja 2012 r., a zatem stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, w przedmiotowej sprawie emeryturę należy wypłacić wnioskodawcy, poczynając od dnia powstania prawa do tego świadczenia, tj. od dnia 18 maja 2012 r.

W konsekwencji Sąd I instancji ustalając ubezpieczonemu prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w okresie od dnia 03 stycznia 2012 r. do dnia 17 maja 2012 roku naruszył również przepis art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej poprzez jego niezastosowanie.

Stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Mając na względzie powyższe, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustalił T. W. prawo do emerytury od dnia 18 maja 2012 r.

Zgodnie z art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Uznając apelację organu rentowego za niezasadną w pozostałym zakresie, Sąd ten na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację w tym zakresie.

SSA Grażyna Czyżak (spr.) SSA Barbara Mazur SSO del. Alicja Podlewska