Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 1 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Kutnie po rozpoznaniu sprawy z wniosku E. G. (1) z udziałem Z. G. o podział majątku wspólnego:

1.  ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków E. G. (2) z domu M. i Z. G. wchodzą:

a)  lokal stanowiący przedmiot odrębnego prawa własności, położony w K. przy ulicy (...), oznaczony numerem 27, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz ze związanymi z tym prawem udziałami we wspólnej nieruchomości gruntowej oraz udziałem w częściach budynku, w którym położony jest lokal, nie przeznaczonymi do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali o wartości 135.000 złotych;

b)  prawo własności działki gruntu położonej w miejscowości K., gmina K., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 6, objętej księgą wieczystą (...), o wartości 49.002 złote;

c)  prawo własności działki gruntu położonej w miejscowości K., gmina K., oznaczonej w ewidencji gruntów numer 7, objętej księgą wieczystą (...), o wartości 39.914 złotych;

d)  prawo własności samochodu osobowego marki P. rocznik 1995,
o wartości 200 złotych.

2.  dokonał podziału majątku opisanego w punkcie 1. postanowienia w ten sposób, że:

a)  składnik majątkowy opisany w punkcie 1a postanowienia przyznał
na wyłączną własność Z. G.;

b)  składniki majątkowe opisane w punktach 1.b., 1.c., 1.d. postanowienia przyznał na wyłączną własność E. G. (1);

c)  zasądził od E. G. (1) na rzecz Z. G., tytułem dopłaty, kwotę 1544,78 złotych płatną w terminie 30 dni
od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

3.  nakazał ściągnąć z kwoty zasądzonej w punkcie 2.c. postanowienia na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kutnie kwotę 1.544,78 złotych tytułem częściowego zwrotu wydatków;

4.  przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sadu Rejonowego w Kutnie na rzecz adwokata S. S. kwotę 4.428 złotych tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni z urzędu;

5.  przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie na rzecz adwokata L. O. kwotę 4.428 złotych tytułem wynagrodzenia
za pomoc prawną udzieloną uczestnikowi z urzędu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

E. G. (1) i Z. G. pozostawali w ustroju ustawowej wspólności małżeńskiej od chwili zawarcia związku małżeńskiego, w dniu 28 czerwca 1980 r., do chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego wydanego przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 12 stycznia 2011 r., w sprawie o sygn. akt I C 213/09.

W czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej strony zgromadziły następujące składniki majątkowe:

- prawo własności działki gruntu położonej w miejscowości K., gmina K., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 6, objętej księgą wieczystą (...), o wartości 49.002 zł;

- prawo własności działki gruntu położonej w miejscowości K., gmina K., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 7, objętej księgą wieczystą (...), o wartości 39.914 zł;

- prawo własności samochodu osobowego marki P. o wartości 200 zł

- lokal stanowiący przedmiot odrębnego prawa własności, położony w K.
przy ul. (...), oznaczony numerem 29, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...) wraz ze związanymi z tym prawem udziałami we wspólnej nieruchomości gruntowej oraz udziałem w częściach budynku, w którym położony jest lokal,
nieprzeznaczonymi do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali, o wartości 135.000 zł.

W/w samochód marki P. od szeregu lat nie był użytkowany. Obecnie znajduje się na przy ul. (...) w K.. Jest w stanie zdewastowanym, m.in.
nie posiada kół. Ostatnim użytkownikiem samochodu była wnioskodawczyni.

Lokal położony w K. przy ul. (...) pierwotnie został nabyty jako spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego za środki należące do majątku osobistego uczestnika, a pochodzące z książeczki mieszkaniowej założonej dla niego
przez jego rodziców. Wkład mieszkaniowy został uiszczony 21 października 1975 r.,
w kwocie 21.500 zł.

W toku małżeństwa małżonkowie dokonali uzupełnienia wkładu lokatorskiego
do budowlanego, a następnie przekształcenia lokalu w prawo własnościowe spółdzielcze,
po czym - nadal w czasie trwania małżeństwa - w odrębną własność lokalu. Koszty związane z tymi czynnościami zostały pokryte z zarobków małżonków, należących do majątku wspólnego.

Uczestnik od 1 września 1977 r. do 31 grudnia 1998 r. pracował w (...) P., jako elektromonter, instalator elektryczny oraz starszy elektromonter. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło za porozumieniem stron. Pracując tam w latach 1980-1988 uzyskiwał zarobki wynoszące od 46,63% do 97,15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, zaś w roku 1989 r. - 102,51% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

Wnioskodawczyni pracowała: od 1 września 1976 r. do 16 kwietnia 1984 r., jako uczeń - sprzedawca od 3 stycznia 1984 r. do 30 kwietnia 1985 r. jako krawcowa - chałupnik, w systemie akordowym, od 8 maja 1985 r do 14 lutego 1989 r. jako sprzedawca, od 15 lutego 1989 r. do 31 marca 1995 r. jako kierownik sklepu owocowo-warzywnego.

W czasie trwania wspólności małżeńskiej, w 1997 r., strony obecnego postępowania, korzystając ze środków z majątku wspólnego, kupiły sklep spożywczy położony w K., przy ul. (...). Przez znaczny okres czasu był on istotnym źródłem dochodów rodziny.

Małżeństwo uczestników układało się relatywnie dobrze do początku lat 2000.
Ze związku narodziły się dwie córki.

Od 14 kwietnia 2003 r. do 31 marca 2004 r. uczestnik pracował w (...) Sp. z o.o. jako elektryk, rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z upływem okresu na który została zawarta umowa. Nadto uczestnik pracował w (...) Sp. z o.o., a także dorywczo. Prowadził także działalność w ramach spółki cywilnej, z której ostatecznie wystąpił w dniu 17 sierpnia 2001 r., z uwagi na problemy z alkoholem.

W roku podatkowym 2003 uczestnik wykazał w zeznaniu podatkowym, przychód
w wysokości 4.134 zł, w całości pochodzący z jednej umowy sprzedaży artykułów elektrotechnicznych.

Uczestnik był zarejestrowany jako bezrobotny w okresach: 18.01.2002-13.04.2003, 29.11.2004-24.01.2006, 26.02.2007-05.02.2008, 17.07-2008-13.04.2010, 26.07.2011-08.01.2012, 28.02.2013-31.03.2014.

W pierwszej połowie lat 2000 u Z. G. rozpoczęły się problemy alkoholowe, które przerodziły się w alkoholizm. Na tym tle doszło do szeregu nieporozumień i konfliktów między małżonkami, ostatecznie skutkujących rozwodem. Od połowy lat 2000. następowało dalsze pogorszenie relacji między małżonkami.

Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2004 r., wydanym przez Sąd Rejonowy w Kutnie,
w sprawie II K 109/04 skazał Z. G. za znęcanie się, fizyczne i psychiczne, nad żoną E. G. (1) oraz córkami M. G. (1) i M. G. (2), w ten sposób,
że w okresie od 1997 r. do 7 lutego 2002 r. będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, w czasie których używał wobec nich słów obelżywych, wielokrotnie dopuszczając się naruszenia nietykalności cielesnej wszystkich trzech pokrzywdzonych, a to zadając im ciosy pięściami oraz kopiąc po całym ciele, a także grożąc pozbawieniem życia i wywołując uzasadnioną obawę spełnienia tych gróźb, a nadto za to, że w dniu 2 lutego 1999 r. uderzył córkę E. G. (3) powodując u niej obrażenia w postaci obrzęku czoła, prawej okolicy skroniowej, prawego policzka, oraz licznych wybroczyn krwawych, obrzęku
i zasinienia nosa, zasinienia rozległego prawej małżowiny usznej, wybroczyn krwawych szyi z prawej strony, i otarcia naskórka prawego barku, a nadto tego, że w dniu 15 marca 1999 r. uderzył kilkukrotnie E. G. (1), w wyniku czego wymieniona doznała obrażeń ciała
w postaci rozległego obrzęku i zasinienia w obrębie prawego oczodołu, zacieniania w obrębie lewego oczodołu, obrzęku głowy okolicy ciemieniowej prawej, z rozległym przerzedzeniem po wyrwaniu włosów, zasinienia lewego barku, i lewego ramienia, rozległych i licznych zasinień lewego uda i podudzia, zasinienia prawego uda, obrzęku kolana z wysiękiem
w stawie kolanowym skutkującym naruszeniem czynności narządu ciała na okres poniżej
7 dni, a nadto w dniu 16 grudnia 2002 r. kilkukrotnie uderzył E. G. (1), w wyniku czego doznała ona obrażeń ciała w wyniku punktowego zranienia głowy - okolicy ciemieniowej przedniej oraz ciemieniowej prawej, obrzęku i zasinienia czoła, zasinienia klatki piersiowej, okolicy podobojczykowej prawej, zasinienia rozległego obu ramion, rozległych zasinień obu ramion, licznych rozległych zasinień prawego uda i podudzia
oraz niewielkich zasinień lewego uda - tj. z czyn z art. 207 par. 1 kk w zw. z art. 157 par. 2 kk w zw. z art. 11 par. 2 kk, za co wymierzono uczestnikowi karę pozbawienia wolności na okres 1 roku, z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 3 lat.

W drugiej połowie 2008 r. siostra uczestnika pomagała mu, płacąc za brane przez niego ze sklepu spożywczego produkty, co następowało w ramach porozumienia pomiędzy siostrą uczestnika, a właścicielem sklepu. Od 2009 r. uczestnik nie pije.

W schyłkowym okresie trwania małżeństwa, gdy relacje miedzy małżonkami były napięte, prowadzenie należącego do stron sklepu spożywczego zostało zaniedbane
przez uczestniczkę, m.in. z uwagi na brak możliwości skupienia uwagi na działalności gospodarczej z uwagi na problemy domowe. Z tego też względu około roku 2008-2009 sklep w istocie prowadzili pracownicy. Wyniki finansowe działalności obciążało to,
że uczestnikowi zdarzało się przychodzić do sklepu, także w stanie nietrzeźwości, i zabierać
z niego alkohol, nie płacąc. W drugiej połowie lat 2000 także wnioskodawczyni spożywała
w sklepie alkohol - czasami w towarzystwie córki, zaś w końcowym okresie posiadania sklepu w towarzystwie (...), z którym ostatecznie wyjechała do S.. R. K. zdarzało się zostawać w sklepie na noc, nadto otrzymywał do E. G. (1) kwoty rzędu 10-20 zł. Wnioskodawczyni, by zaopatrzyć sklep brała kredyty i pożyczki, a w celu ich spłaty - kolejne kredyty i pożyczki. Nadto zaciągała drobne pożyczki u osób fizycznych. Ostatecznie, bez zgody męża, w kwietniu 2009 r. wnioskodawczyni zbyła sklep, za kwotę 57.500 zł. Postępowanie przygotowawcze
w przedmiocie sfałszowania podpisu Z. G. pod umową zostało umorzone,
z uwagi na zaginięcie wszystkich egzemplarzy umowy przyrzeczonej.

Kwota uzyskana ze sprzedaży sklepu częściowo została przeznaczona na spłatę długów: na rzecz banku w P. 25.000 zł, na rzecz hurtowni 15.000 zł. Poza tym uzyskane środki zostały przeznaczonej na uroczystości rodzinne, tj. na wesele, a także obrączki
dla M. S.. Na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej środki
ze sprzedaży sklepu zostały w pełni wykorzystane. W okresie zbieżnym ze zbyciem sklepu uczestnik przebywał w Zakładzie Karnym i nie uczestniczył w jego prowadzeniu.

Wnioskodawczyni zajmowała się prowadzeniem sklepu przy ul. (...). Od 2 marca do 2 kwietnia 2010 r. na podstawie umowy zlecenia, z wynagrodzeniem 2.250 zł, jako pracownik biurowy, od 16 kwietnia do 19 maja 2010 r., na podstawie umowy na czas oznaczony, jako pokojowa, z wynagrodzeniem wynoszącym 1.210 zł, powiększonym o 19% dodatku stażowego, od 19 lipca 2010 r. do 18 października 2010 r., na podstawie umowy o prace na czas oznaczony, jako pomoc kuchenna, z wynagrodzeniem wynoszącym 1.200 zł, powiększonym o 19% dodatku stażowego. Obecnie wnioskodawczyni jest zatrudniona na pełen etat, jako kucharz i zarabia miesięcznie 2000 zł.

W czasie trwania małżeństwa oboje uczestnicy zaciągali zobowiązania, które bezpośrednio lub pośrednio obciążały domowy budżet.

Z. G. poręczył spłatę wierzytelności na kwotę 4.000 zł, wynikającej
z umowy kredytu zaciągniętej w dniu 10 lipca 1997 r. przez M. G. (3).

W dniu 10 marca 2007 r. Z. G. zastawił w lombardzie obrączkę ślubną,
za kwotę 180 zł, na 21 dni, z kwotą wykupu 219,70 zł.

W dniu 25 września 2008 r. wnioskodawczyni zaciągnęła kredyt w (...) Bank S.A., na kwotę 16.418 zł. Wierzytelność wynikająca z tej umowy została następnie przelana na (...). Nadto 19 października 2007 r. wnioskodawczyni zawarła umowę
o korzystanie z karty kredytowej z (...) Bank S.A., z limitem kredytowym 1.000 zł. Wierzytelność wynikająca z tej umowy została następnie przelana na (...). W dniu 27 listopada 2014 r. wnioskodawczyni zawarła z (...) ugodę dotyczącą warunków spłaty w/w zobowiązań. Na dzień 12 lutego 2015 r. wnioskodawczynię obciążało zadłużenie na rzecz (...) na kwotę 19.053,67 zł.

W związku z długami obciążającymi oboje małżonków lokal mieszkalny
przy ul. (...) był przedmiotem egzekucji prowadzonej z nieruchomości, która weszła na etap wyznaczenia drugiego terminu licytacji, wyznaczonego na 8 września 2010 r.

Postanowieniem z dnia 6 kwietna 2011 r. Sąd Rejonowy w Kutnie zezwolił uczestnikowi na zbycie, bez zgody wnioskodawczyni, należącego do ustawowej wspólności majątkowej udziału wynoszącego 1/7 prawa własności w nieruchomości o numerze 281/6, objętej księga wieczystą (...).

Uczestnik zdołał uzyskać środki, które przeznaczył na spłatę długów, w tym także wobec Spółdzielni Mieszkaniowej (...), zarządzającej nieruchomości. Zadłużenie wobec spółdzielni zostało uregulowane na dzień 19 maja 2011 r.

Wyrokiem z dnia 25 maja 2009 r. Sąd Rejonowy w Kutnie, w sprawie VI K 1074/08 uczestnika uznano za winnego tego, że w kresach od dnia 3 do 4 lipca 2008 r., działając
w warunkach czynu ciągłego kilkukrotnie groził wnioskodawczyni E. G. (1), pozbawieniem życia, a także zięciowi A. G. spaleniem sklepu
i pobiciem, wywołując u pokrzywdzonych uzasadnioną obawę spełnienia groźby, a także
za winnego tego, że w okresie od 8 do 19 sierpnia 2008 r., działając w warunkach czynu ciągłego, groził E. G. (1) pobiciem i pozbawieniem życia, wywołując
u pokrzywdzonej uzasadnioną obawę spełnienia gróźb, za które to czyny, jako jedno przestępstwo ciągłe, wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 3 lat próby, oddając go w tym okresie pod dozór kuratora.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Kutnie uznał E. G. (1) za winną tego, że w dniu 20 września 2009 r., w K., chcąc, by R. K. dokonał czynu zabronionego, nakłaniała go do naruszenia nietykalności cielesnej Z. G., tj. czynu wypełniającego znamiona przepisu art. 217 par. 1 kk w zw z art. 18 par. 2 kk,
za co wymierzono jej kare grzywny w kwocie 70 stawek dziennych, po 10 złotych.

W dniu 6 lutego 2010 r. sporządzono obdukcję lekarską, wskazującą na istnienie
u uczestnika obrażeń w postaci stłuczonego lewego policzka z wylewem podskórnym.
Z wywiadu wynika, że uczestnik podał, iż obrażenia powstały po pobiciu przez żonę.

W 2010 r. E. G. (1) wyprowadziła się z R. K. do S..

Na wniosek Z. G., decyzją z dnia 28 stycznia 2014 r. Prezydent Miasta K. orzekł o wymeldowaniu E. G. (1) z lokalu położonego w K.,
przy ul. (...). Decyzja ta jest ostateczna.

Od 2011 r. opłaty związane z korzystaniem z nieruchomości należących do majątku wspólnego ponosił uczestnik. I tak: w 2011 r. zapłacił czynsz w kwocie 1.926,18 zł, w 2012 r. - 3.504,99 zł, w 2013 r. - 3.722,77 zł, w roku 2014 - 2.929,24 zł (tj. łącznie 12.083). Uczestnik ponosił także opłaty z tytułu użytkowania wieczystego i podatku
od nieruchomości: w roku 2010 - 177,60 zł, w roku 2011 - 194,28 zł, w roku 2012 - 95,55 zł, w roku 2013 - 100,55 zł, w roku 2014 - 100,55, (łącznie 668,53 zł). Uczestnik opłacał także podatek rolny od nieruchomości gruntowych w latach 2010-2013, w łącznej kwocie 799,80 zł, oraz opłatę z tytuły spółki wodnej, w kwocie 66,20 zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wartość składników majątkowych w postaci nieruchomości lokalowej, dwóch nieruchomości gruntowych oraz pojazdu nie były przedmiotem sporu. Strony nie pozostawały również w sporze co do sposobu podziału majątku w odniesieniu do nieruchomości lokalowej przy ulicy (...) w K.. W toku postępowania strony nie zajęły też kategorycznych stanowisk co do podziału pozostałych składników majątku. Wnioskodawczyni wnosiła
o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym w proporcji 60 do 40, zaś uczestnik wnosił o rozliczenie szeregu wierzytelności – nakładów z majątku osobistego na majątku wspólny.

Rozstrzygając o żądaniu wnioskodawczyni, Sąd I instancji ustalił, że oboje małżonkowie przyczyniali się w równym stopniu do powstania majątku wspólnego i nie ma podstaw do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Obie strony przyczyniały się bowiem do powstania majątku wspólnego w sposób, który nie można ocenić jako nieproporcjonalnie duży bądź niewielki. Uczestnik poczynił nakład skutkujący wprowadzeniem do majątku wspólnego prawa do lokalu. Oboje małżonkowie pracowali w przeważającym okresie wspólności majątkowej. Nadto w drugiej połowie lat 90 podjęli inicjatywę prowadzenia działalności gospodarczej. Z zeznań samych stron wynika, że główny ciężar prowadzenia sklepu spoczywał na wnioskodawczyni, jednakże uczestnik także prowadził działalność w formie spółki cywilnej. Sam fakt przebywania w Zakładzie Karnym przez uczestnika oraz orzeczenia rozwodu z jego winy, nie stanowiły, w ocenie Sądu Rejonowego, podstawy do ustalenia nierównych udziałów. Wnioskodawczyni nie pokusiła się przy tym o wskazanie dat odbywania kar pozbawienia wolności przez uczestnika oraz czy kary te dotyczyły znęcania się nad wnioskodawczynią.

Sąd Rejonowy oddalił żądanie wnioskodawczyni rozliczenia nakładu na majątek wspólny w kwocie 25.000 zł z uwagi na fakt, iż nie udowodniła ona wskazanej okoliczności. W ocenie Sądu, z przedłożonych dowodów: wyciągu z rachunku bankowego oraz umowy przekazania gospodarstwa rolnego okoliczność ta nie wynika. Wnioskodawczyni
nie wykazała przy tym, na jaki składnik majątku wspólnego te środki zostały spożytkowane
i czy przysporzenie to istniało na chwilę ustania wspólności czy też zostało spożytkowane.
Z zeznań świadka J. M. wynikało przy tym, że uzyskane środki miały zostać przeznaczone na spłatę długów, wobec czego nie podlegają rozliczeniu, gdyż nie posiadały ekwiwalentu na datę rozwodu.

Zostało natomiast jednoznacznie ustalone, że wnioskodawczyni zbyła bez zgody uczestnika sklep położony w K. przy ulicy (...) za kwotę 57 500 złotych. Znaczną część kwoty uzyskanej ze sprzedaży sklepu wydatkowano przed ustaniem wspólności majątkowej na spłatę długów, które obciążały oboje małżonków oraz na imprezy rodzinne, wesele córki stron, komunię wnuka stron czy wycieczki zagraniczne. Nie zostało wykazane, że za środki te zostały nabyte przedmioty istniejące w chwili ustania wspólności majątkowej ewentualnie, że pozostała część niewydatkowana. Sąd Rejonowy uznał przy tym, że sprzedaż sklepu przez wnioskodawczynię bez zgody uczestnika była bezprawna,
ale wytłumaczalna. Zbycie lokalu było bowiem podyktowane koniecznością pokrycia części pasywów obciążających oboje małżonków, zaś uczestnik w 2008 r. miał poważny problem alkoholowy. Znęcał się przy tym nad żoną. Samodzielnie podejmowała ona zatem decyzje dotyczące sklepu, zaś oczekiwanie na zgodę sądu rodzinnego mogłoby skutkować pogorszeniem substancji przedsiębiorstwa. Żądanie rozliczenia kwoty uzyskanej
z nabycia w postępowaniu o podział majątku wspólnego zostało uznane przez Sąd Rejonowy za nadużycie prawa podmiotowego przez uczestnika i działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Roszczenie uczestnika o rozliczenie nakładów poczynionych na wspólny majątek poprzez uiszczanie opłat związanych z posiadaniem nieruchomości zostało uwzględnione jedynie do wysokości połowy danin publicznoprawnych pokrytych przez uczestnika
w wysokości 767,26 złotych. Nie było podstaw do przyjęcia, że do czasu ustania wspólności, uczestnik pokrywał ze środków innych niż wchodzące w skład majątku wspólnego. Niezależnie od powyższego, uczestnikowi należy się zwrot jedynie połowy opłat publicznoprawnych. Brak jest natomiast podstaw do rozliczenia kosztów utrzymania lokalu przy ul. (...). Uczestnikowi nakazano opuszczenie przedmiotowego lokalu, czego nie uczynił. Ponadto korzystał on z lokalu ponad przysługujący mu udział. Z uwagi na znęcanie się nad wnioskodawczynią, trudno uznać, aby mieszkali razem. Została ona zatem niejako zmuszona do opuszczenia wspólnego miejsca zamieszkania. Należało wobec tego przyjąć, iż współwłaściciel, który swoją postawą wyklucza możliwość współposiadania przez innych, nie może dochodzić zwrotu bieżących opłat za tzw. media.

Sąd Rejonowy uwzględnił również roszczenie uczestnika o rozliczenie nakładu
z majątku osobistego na majątek wspólny poprzez pokrycie opłat związanych z przyjęciem
do spółdzielni mieszkaniowej i pokryciem wkładu mieszkaniowego. Sąd jednak dokonał waloryzacji kwoty wpłaconego wkładu, biorąc pod uwagę relację przeciętego miesięcznego wynagrodzenia do wartości nakładu. W ten sposób Sąd Rejonowy ustalił wierzytelność uczestnika z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 24.486,78 złotych.

Sąd Rejonowy ustalił, że wartość majątku wspólnego stron wynosi 224.116 złotych,
a więc udział każdej ze stron w majątku wspólnym wynosił 112.058 złotych. Sąd, znosząc współwłasność przez podział w naturze, na podstawie art. 211 k.c. i art. 623 k.c., przyznał uczestnikowi Z. G. lokal mieszkalny o wartości 135.000 złotych,
zaś wnioskodawczyni dwie nieruchomości gruntowe i prawo własności pojazdu o wartości 89.116 złotych. Uczestnik posiada wobec wnioskodawczyni wierzytelność z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 24.486,78 złotych, zatem wyniku podziału powinien otrzymać z majątku wspólnego składniki majątkowe o wartości 136.544,78 złotych. Skoro uczestnik otrzymał lokal o wartości 135.000 złotych to
od wnioskodawczyni należała mu się dopłata w wysokości 1.544,78 złotych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 ust. 1 i 2 k.p.c. mając na uwadze, że obie strony były zwolnione od ponoszenia kosztów sądowych.

Apelację od powyższego postanowienia wniosły obie strony.

Uczestnik zaskarżył postanowienie w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 212 § 1 k.c. oraz art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów w zakresie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i brak przyjęcia jako składnika majątkowego stron kwoty pieniężnej 57.500 złotych, którą wnioskodawczyni uzyskała ze sprzedaży sklepu wbrew wiedzy i woli uczestnika, a tym samym zaniżenie przysługującej od wnioskodawczyni spłaty z majątku wspólnego o kwotę 28.750 złotych.

Wobec powyższego wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 1 poprzez dodanie pkt 1e i ustalenie, iż w skład majątku wspólnego stron wchodziła także kwota pieniężna o wartości 57 500 złotych, a w konsekwencji zmianę pkt 3 postanowienia
i zasądzenie na rzecz uczestnika od wnioskodawczyni kwoty 30.294,78 złotych w miejsce kwoty 1.554,78 złotych, a ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego uczestnikowi z urzędu za II instancję. W uzasadnieniu apelacji uczestnik wskazał, iż wnioskodawczyni winna była udowodnić, stosownie do art. 6 k.c.,
iż wydała kwotę uzyskaną ze sprzedaży sklepu na wspólne długi i zobowiązania. Wnioskodawczyni nie określiła nawet precyzyjnie, na jakie długi i w jakich kwotach przeznaczyła uzyskane środki.

Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie w części tj. w zakresie braku określenia udziału małżonków w majątku dorobkowym oraz w pkt 2 lit. c postanowienia.

Wnioskodawczyni zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych i uznanie, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki do ustalenia nierównych udziałów stron, w sytuacji gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwalał na poczynienie ustaleń, iż małżonkowie
w nierównych udziałach przyczynili się do powstania majątku dorobkowego
na korzyść wnioskodawczyni, a tj. w proporcji 60 (wnioskodawczyni) - 40 (uczestnik postępowania);

2.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, iż wierzytelność uczestnika postępowania z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny wyraża się
w sumie 24.486,78 złotych w sytuacji, gdy:

- kwota 1.534,53 złotych powinna podlegać spłacie w proporcji 60/40 a zatem uczestnik powinien otrzymać spłatę w tej części w wysokości 614,81 złotych, a nie jak wyliczył Sąd w proporcji 50/50 i kwocie 767,26 złotych;

- kwota 23.719,52 złote powinna podlegać spłacie w proporcji 60/40, a zatem uczestnik winien otrzymać spłatę w wysokości 9.487,80 złotych, a nie jak ustalił Sąd w pełnej wysokości, a zatem wierzytelność uczestnika postępowania z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny powinna wynosić 10.101,61 złotych.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawczyni wskazała, że w większym stopniu przyczyniła się do powstania majątku wspólnego. Alkoholizm uczestnika w oczywisty sposób ograniczał jego udział w powstawaniu majątku wspólnego i powodował trwonienie majątku. W czasie trwania związku małżeńskiego przebywał w Zakładzie Karnym. Uczestnik znęcał się przy tym nad rodziną. Wnioskodawczyni podniosła także, iż Sąd błędnie uznał,
że wnioskodawczyni zobowiązana jest do zwrotu uczestnikowi całości nakładów na pokrycie wkładu mieszkaniowego w kwocie 23.719,52 zł, a nie jedynie połowy wskazanego nakładu.

Wobec powyższego wnioskodawczyni wniosła o

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:

a)  dodanie do postanowienia punktu określającego nierówne udziały stron
w majątku dorobkowym w proporcji wnioskodawczyni – 60 %, uczestnik
40 %;

b)  zmianę pkt 2 lit. c poprzez zasądzenie od Z. G. na rzecz E. G. (1) kwoty 35.251,99 złotych płatnej w terminie 30 dni od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności.

ewentualnie o:

2.  o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

3.  zasądzenie na rzecz pełnomocnika wnioskodawczyni wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni z urzędu.

Na terminie rozprawy apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, iż zarzuty apelacji dotyczą jedynie wysokości udziałów każdej ze stron w powstaniu majątku wspólnego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Obie apelacje były bezzasadne, co skutkowało ich oddaleniem.

Rozpoczynając analizę zarzutów apelacji, należy odnieść się w pierwszej kolejności do zarzutów prawa procesowego, gdyż prawidłowo ustalony i oceniony stan faktyczny determinuje kierunek dalszych rozważań w aspekcie prawa materialnego.

Jako chybiony należało uznać zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. Stosownie do powołanego przepisu, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem działania sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron, na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 kpc) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona
przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W niniejszej sprawie nie sposób uznać, by Sąd I instancji dokonał dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego oceny zgromadzonych w sprawie dowodów.

Odnosząc się do zarzutu uczestnika braku udowodnienia, na co przeznaczone zostały środki uzyskane ze sklepu stron, należy wskazać, iż świadek M. S. zeznała, że sklep został sprzedany na spłatę długów (k. 233-233), w szczególności zaciągniętego kredytu w znacznej wysokości oraz zaległości w hurtowniach w kwocie ok. 8000-10000 zł. Ponadto część środków została zużyta na ślub i wesele córki oraz na obrączki. Z zeznań świadka W. T. (pracownicy sklepu stron) wynika, że wnioskodawczyni zaciągała kredyty na zapatrzenie sklepu i spłatę zadłużeń. Niezależnie od tego, sklep zaczął podupadać (k. 232-232v). Zeznania te potwierdzają zatem okoliczność, że pozwana przeznaczyła większość środków uzyskanych ze sprzedaży sklepu na spłatę zadłużeń. Zeznania powyższe potwierdzają informacyjne wyjaśnienia wnioskodawczyni (k. 129). Nie ma zatem racji uczestnik, zarzucając, że okoliczność przeznaczenia uzyskanych środków na spłatę długów jest nieudowodniona. Poza tym okres roku i 8 miesięcy jest relatywnie długi na spożytkowanie kwoty 57.000 zł w sytuacji istnienia znacznych zadłużeń pozostałych do spłaty. W konsekwencji Sąd Rejonowy prawidłowo nie uwzględnił wskazanej kwoty w podziale majątku stron.

Należy przy tym wskazać, iż przepisem regulującym ustalenie składu majątku wspólnego jest art. 567 k.p.c. W jego § 3 ustawodawca nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów postępowania o dziale spadku, które to z kolei odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności ( art. 688 k.p.c. ). Mając na uwadze to podwójne odesłanie w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków sąd rozstrzyga o przynależności poszczególnych przedmiotów do dorobku, do oddzielnych mas majątkowych, o tym jakie wydatki i nakłady z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego – i odwrotnie – podlegają zwrotowi, o roszczeniach z tytułu posiadania rzeczy, pobranych pożytkach, długach i wierzytelnościach (tak: Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 19 maja 1989r., III CZP 52/89, OSNC 1990/4-5/60). Obowiązek wskazania składników majątku podlegających podziałowi spoczywa na stronach, a sąd jest jedynie uprawniony do ustalenia jego składu oraz rozstrzyga spór między uczestnikami postępowania o to, czy konkretny przedmiot majątkowy należy do majątku. Oznacza to, że sąd nie ma prawa prowadzić z urzędu dochodzenia, czy i jaki istnieje jeszcze inny majątek wspólny (postanowienie SN z dnia 18 stycznia 1968 r., III CR 97/67, OSN 1968, nr 10, poz. 169).

Jest ugruntowaną zasadą, że przedmiotem podziału mogą być jedynie przedmioty majątkowe, które były objęte wspólnością ustawową małżeńską w chwili jej ustania i które nadal znajdują się w majątku małżonków (byłych małżonków), objęte ich współuprawnieniem w częściach ułamkowych.

Rozliczeniu podlega więc całość stosunków majątkowych według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast podziałowi podlega stan czynny masy majątkowej w chwili dokonywania podziału (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2004r., IV CSK 356/04, LEX nr 750006).

Trzeba również wskazać, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także o wzajemnych rozliczeniach byłych małżonków. Każdy z nich może korzystać ze zgromadzonych w okresie małżeństwa środków finansowych, jednak należy pamiętać, że rozliczeniu nie podlegają jedynie te, które zostały wydane na zaspokojenie usprawiedliwionych własnych potrzeb, do wykazania czego zobowiązana jest strona postępowania, która pieniądze zużyła – zgodnie z ogólną zasadą ciężaru dowodu obowiązującą w sprawach cywilnych ( art. 6 k.c. ).

W wypadku wyzbycia się nieuzasadnionego i tym samym wyrządzenia drugiemu małżonkowi szkody, poszkodowanemu należy się odszkodowanie w wysokości połowy wartości wydatkowanych w sposób nieuzasadniony środków. Roszczenia z tego tytułu należy traktować analogicznie jak roszczenia z tytułu zwrotu wydatków z majątku wspólnego
na majątek osobisty jednego z małżonków (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 czerwca 2009r., V CSK 485/08, LEX nr 537040).

Uwzględniając powyższe uznać należy, że środki finansowe ze sprzedaży sklepu zostały wydatkowane przed ustaniem wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami
a jednocześnie nie ma żadnego ekwiwalentu tych środków w majątku wspólnym małżonków. Wbrew twierdzeniom uczestnika środki te, nie podlegały zatem rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego.

Bezzasadny był również zarzut podniesiony przez wnioskodawczynię błędu Sądu Rejonowego w ustaleniach faktycznych i uznaniu, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki do ustalenia nierównych udziałów stron.

Zgodnie z treścią art. 43 § 2 kro, możliwość ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym uzasadniona jest od spełnienia dwóch przesłanek. Pierwszą jest niejednakowy sposób przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku, a drugą stanowią „ważne powody”. Obie przesłanki muszą być spełnione łącznie i pozostawać
w określonej relacji. Z jednej strony żadne „ważne powody” nie uzasadniają ustalenia nierównych udziałów, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy, z drugiej – różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za ustaleniem nierównych udziałów przemawiają „ważne powody”. Ważne powody w rozumieniu art. 43 § 2 kro nie zachodzą w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu zostało skierowane żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie o sygn. akt:
III. CRN 235/72). Przyczynienie się do powstania majątku wspólnego zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w orzecznictwie na ogół rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każde z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich lekkomyślnie (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 3 grudnia 1968 r., sygn. akt III CRN 100/68, OSNCP rok 1969, poz. 205; 30 listopada 1972 r., sygn. akt III CRN 235/72, OSNCP rok 1973, poz. 174; 26 listopada 1973 r., sygn. akt III CRN 227/73, OSNCP rok 1974, poz. 189). Ciężar dowodu wykazania powyższych przesłanek spoczywa na uczestniku postępowania, który zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (art. 6 k.c.)
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1997 r. sygn.. akt II CKN 348/97).

Zgromadzony w przedmiotowej sprawie materiał dowody wskazuje, co trafnie podniósł Sąd Rejonowy, iż obie strony w okresie istnienia wspólności majątkowej uzyskiwały dochody, ponieważ pracowały zawodowo. Uczestnik był uzależniony o alkoholu, jednakże wnioskodawczyni również nadużywała alkoholu w okresie prowadzenia sklepu. Oboje małżonkowie korzystali przy tym z alkoholu zgromadzonego w sklepie stron,
a przeznaczonego na sprzedaż. Uczestnik poczynił natomiast nakład skutkujący wprowadzeniem do majątku wspólnego prawa do lokalu. Pomimo zatem nagannego zachowania uczestnika względem wnioskodawczyni, nie zachodziła przesłanka w postaci rażącego lub uporczywego nie przyczyniania się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych.

Wobec powyższego, nie zostało wykazane, aby uczestnik postępowania w sposób rażący bądź uporczywy nie przyczyniał się do powstania, a następnie powiększania aktywów majątku wspólnego, co dawałoby podstawę do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. W konsekwencji zarzut apelacyjny wnioskodawczyni sprowadzający się
do przyjęcia, że w sprawie nie zachodziły podstawy do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym był nietrafny.

Kolejny z zarzutów apelacji wnioskodawczyni miał charakter niejako następczy,
gdyż jego pozytywna ocena zależała wyłącznie od uznania, że w sprawie zachodziły podstawy do nierównego ustalenia udziałów majątku wspólnym. Wobec braku podstaw
do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym zarzut ten musiał okazać się nietrafny.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy oddalił obie apelacje na podstawie art. 385 k.p.c.