Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Zabrocka

Protokolant: st.sekr. sąd. Alina 1bastuba

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2013 r. w Gdańsku

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania A. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 30 kwietnia 2013 r. nr (...)- (...)-1/01/2013/SER

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w części i orzeka, iż ubezpieczony A. S. nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek w kwocie 4.257,62 (cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt siedem 62/100 ) złotych,

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

/ na oryginale właściwy podpis/

Sygn. akt VII U 1503/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2013 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w G. zobowiązał ubezpieczonego A. S. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu świadczenia przedemerytalnego za okres od dnia 26 sierpnia 2010 r. w kwocie 17.644,65 zł powiększonych o odsetki za okres od dnia 23 września 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. w kwocie 4.257,62 zł. Wskazano, iż wyrokiem Sądu Okręgowego został on przywrócony do pracy w (...), zakład pracy anulował świadectwo pracy z dnia 08 czerwca 2009 r. i zatrudniał wnioskodawcę do dnia 05 maja 2012 r., zaś Powiatowy Urząd Pracy w G. ustalił, iż zasiłek dla bezrobotnych był ubezpieczonemu nienależny (tom II k. 60 akt rentowych).

Od przedmiotowej decyzji odwołanie z dnia 21 maja 2013 r. wniósł ubezpieczony A. S., potwierdzając okoliczności przywrócenia go do pracy w (...), i wskazując, iż nie może się pogodzić z jej treścią, bowiem przyznane uprzednio świadczenie przedemerytalne pobierał na podstawie decyzji pozwanego organu. Wskazał, iż nie otrzymał upomnienia, iż pobiera nienależne świadczenie, wezwania sygnalizującego konieczność zapłaty odsetek, ani jakiejkolwiek korespondencji wskazującej na fakt zawieszenia prawa do świadczenia przedemerytalnego. Wyjaśnił, iż rozliczał się terminowo z Urzędem Skarbowym i nie rozumie, kto w świetle skarżonej decyzji zwróci mu kwoty odprowadzone tytułem podatku dochodowego od osób fizycznych w związku z uzyskaniem przychodu w postaci świadczeń, uznanych przez pozwanego za nienależnie pobrane (k. 2 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 3 akt sprawy)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony A. S., urodzony w dniu (...), z zawodu mechanik, operator, w dniu 25 sierpnia 2010 r. złożył do pozwanego organu rentowego wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego.

W ramach przedłożonej na tę okoliczność dokumentacji wnioskodawca przedstawił świadectwo pracy z dnia 08 czerwca 2009 r. wskazujące, iż w dniu 31 maja 2009 r. ustał jego stosunek pracy w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G..

dowód: akta ubezpieczeniowe tom II - wniosek o świadczenie przedemerytalne z dnia 25 sierpnia 2010 r. –k. 1-3, świadectwo pracy z dnia 08 czerwca 2009 r. –k. 15

Od dnia 17 lutego 2010 r. ubezpieczony był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w G. z prawem do zasiłku dla bezrobotnych od dnia 25 lutego 2010 r. do dnia 24 lutego 2011 r. Wypłatę zasiłku wstrzymano z dniem przyznania ubezpieczonemu świadczenia przedemerytalnego – tj. 26 sierpnia 2010 r.

dowód: akta ubezpieczeniowe tom II - pismo Powiatowego Urzędu Pracy w G. z dnia 10 maja 2010 r. –k. 36

Decyzją z dnia 13 września 2010 r. pozwany organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 26 sierpnia 2010 r. tj. od dnia po złożeniu wniosku – wskazując, iż prawo do świadczenia ustanie w dniu poprzedzającym osiągnięcie przez uprawnionego wieku 65 lat.

okoliczność bezsporna, vide: decyzja pozwanego o przyznaniu świadczenia przedemerytalnego z dnia 13 września 2010 r. – tom II k. 34-35 akt ubezpieczeniowych

Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 23 września 2011 r. o sygn. akt VII Pa 5/11 A. S. został przywrócony do pracy u pracodawcy Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w G. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy – czym zmieniono wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 22 czerwca 2010 r. o sygn. akt VI P 170/09.

Wyrok ten został złożony do akt rentowych pozwanego (plik III – wniosek o emeryturę) w dniu 27 marca 2012 r. przez pracodawcę wnioskodawcy z lat 1977-1991 tj. Zarząd (...) S.A. w G.. O wydaniu wyroku wnioskodawca nie poinformował pozwanego, nie składał także do akt rentowych kopii lub odpisu tego wyroku.

Wnioskodawca podjął ponownie pracę u pracodawcy od dnia 26 września 2011 r. Za cały okres pozostawiania bez pracy od dnia 07 lutego 2010 r. do dnia 25 września 2011 r., po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, wnioskodawcy wypłacono należne wynagrodzenie.

Stosunek pracy ubezpieczonego u pracodawcy Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w G. ustał z dniem 05 maja 2012 r.

dowód: akta ubezpieczeniowe tom III - wyrok Sądu z dnia 23 września 2011 r. o sygn. akt VII Pa 5/11 –k. 41, pismo Zarządu (...) S.A. w G. z dnia 23 marca 2012 r. –k. 39 , pismo Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w G. z dnia 04 lipca 2012 r., pismo Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w G. z dnia 07 sierpnia 2012 r. –nienumerowane karty, świadectwo pracy z dnia 07 maja 2012 r. –k. 51, zeznania ubezpieczonego – protokół skrócony k. 17-18 akt sprawy, protokół elektroniczny k. 19 akt sprawy

W związku z zatrudnieniem wnioskodawcy ponownie i wypłaceniem mu wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy od dnia 07 lutego 2010 r. do dnia 25 września 2011 r., pobrane przez niego w okresie od dnia 25 lutego 2010 r. do dnia 25 sierpnia 2010 r. świadczenie w formie zasiłku dla bezrobotnych w kwocie 4.662,90 zł zostało uznane za świadczenie nienależnie, którego zwrotu Powiatowy Urząd Pracy w G. dochodzi w drodze postępowania egzekucyjnego.

dowód: akta ubezpieczeniowe tom III - pismo Powiatowego Urzędu Pracy w G. z dnia 14 września 2012 r. –nienumerowane karty

W dniu 29 września 2011 r. ubezpieczony A. S. do protokołu poinformował pozwanego o podjęciu zatrudnienia – przedkładając zaświadczenie o zatrudnieniu z dnia 28 września 2010 r., z którego treści wynika, iż jest on zatrudniony od dnia 26 września 2011 r. na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku nastawniczego – maszynisty THS.

dowód: akta ubezpieczeniowe tom II - protokół pozwanego z dnia 29 września 2011 r. –k. 41, zaświadczenie o zatrudnieniu z dnia 28 września 2011 r. –k. 42

Decyzją pozwanego z dnia 28 maja 2012 r. wnioskodawca otrzymał prawo do tzw. emerytury zaliczkowej (zaliczki na poczet przysługującej emerytury) od dnia 06 maja 2012 r. jako następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.

dowód: akta ubezpieczeniowe tom III - decyzja pozwanego o przyznaniu emerytury z dnia 28 maja 2012 r. –nienumerowane karty

Ostateczną emeryturę ubezpieczony otrzymał od dnia 06 maja 2012 r. na podstawie decyzji pozwanego z dnia 28 marca 2013 r.

dowód: akta ubezpieczeniowe tom III - decyzja pozwanego o przyznaniu emerytury z dnia 28 marca 2013 r. –nienumerowane karty

Zaskarżoną decyzją z dnia 30 kwietnia 2013 r. pozwany organ rentowy zobowiązał ubezpieczonego A. S. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu świadczenia przedemerytalnego za okres od dnia 26 sierpnia 2010 r. w kwocie 17.644,65 zł powiększonych o odsetki za okres od dnia 23 września 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. w kwocie 4.257,62 zł. Wskazano, iż wyrokiem Sądu Okręgowego został on przywrócony do pracy w (...), zakład pracy anulował świadectwo pracy z dnia 08 czerwca 2009 r. i zatrudniał wnioskodawcę do dnia 05 maja 2012 r., zaś Powiatowy Urząd Pracy w G. ustalił, iż zasiłek dla bezrobotnych był ubezpieczonemu nienależny.

d owód: akta ubezpieczeniowe tom II- decyzja pozwanego o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z dnia 30 kwietnia 2013 r. –k. 60, notatka w sprawie ujawnienia nadpłaty i przyczyn jej powstania z dnia 30 kwietnia 2013 r. –k. 62-64

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych oraz w aktach sprawy, których prawdziwość nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności z urzędu. Ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o dokumentację dostarczoną przez strony. Dowód z dokumentów zgromadzonych w sprawie w zakresie w jakim posłużyły do ustalenia stanu faktycznego Sąd uznał za w pełni wiarygodny, gdyż dokumenty te nie budziły żadnych wątpliwości i nie były przez strony kwestionowane. Dowody w postaci dokumentów urzędowych Sąd ocenił na podstawie art. 244 § 1 k.p.c. ustalając, że skoro w toku procesu nie zostały skutecznie podważone, stanowią świadectwo tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. Powyższe dowody układają się zdaniem Sądu w spójną całość, wzajemnie się potwierdzając lub uzupełniając. Nie były też kwestionowane przez strony i Sąd dał im wiarę w całej rozciągłości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, odwołanie skarżącego zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie dotyczącym zakwestionowania obowiązku zapłaty przez niego odsetek od kwoty nienależnie pobranych świadczeń. W pozostałym zakresie odwołanie uznane zostało za niezasadne.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2009, nr 205 poz. 1585 ze zm.), dalej: ustawa systemowa, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Celem regulacji wynikającej z art. 84 ust. 6 ustawy systemowej jest umożliwienie organowi rentowemu odzyskania świadczeń, które bez jego winy zostały wypłacone bądź zawyżone, a nie ma przy tym podstaw, aby uznać, że pobierająca je osoba zobowiązana byłaby do ich zwrotu w myśl zasad wynikających z art. 84 ust. 1 i 2 ustawy systemowej. Organ rentowy ma w takiej sytuacji podstawy do żądania zwrotu nadpłaconych kwot od odpowiedzialnego za zaistnienie takiej sytuacji płatnika, pochodzące od którego nieprawdziwe informacje doprowadziły do wypłacenia nienależnych świadczeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku, I UK 376/07).

Na zasadzie art. 84 ust. 5 ustawy systemowej przepisów ust. 2-4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.

Stosowna regulacja dotycząca omawianego zagadnienia znajduje się w art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r o emeryturach i rentach z FUS. Jednakże, analizując unormowanie art. 138 ustawy, należy uwzględniać również regulacje zawarte w art. 84 ustawy systemowej. Zasady wynikające z art. 84 ustawy systemowej, o ile nie są odmiennie uregulowane w art. 138 ustawy, znajdą pełne zastosowanie w stosunku do osób, które pobrały nienależnie świadczenia, nawet jeśli będzie to oznaczało pogorszenie ich sytuacji.

W myśl art. 138 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w uważa się:

1.  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2.  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Z kolei ust. 5 tego przepisu wskazuje, iż kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była odpowiedzialność ubezpieczonego A. S. za zwrot nienależnie pobranego przez niego świadczenia przedemerytalnego za okres od dnia 26 sierpnia 2010 r. w kwocie 17.644,65 zł powiększonych o odsetki za okres od dnia 23 września 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. w kwocie 4.257,62 zł.

W niniejszej sprawie w ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw dla podważenia okoliczności, że ubezpieczony pobrał nienależne kwoty z tytułu świadczenia przedemerytalnego. Takowej oceny stanu faktycznego i prawnego należało dokonać w sytuacji, w której doszło do przywrócenia A. S. do pracy w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G., co nastąpiło prawomocnym wyrokiem tut. Sądu z dnia 23 września 2011 r. o sygn. akt VII Pa 5/11 (punkt 2), zmieniającym wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 22 czerwca 2010 r. o sygn. akt VI P 170/09.

Wnioskodawca bowiem niewątpliwie winien był poinformować z własnej inicjatywy pozwany organ rentowy nie tylko o fakcie zapadnięcia wyroku sądowego przywracającego go do pracy (czego nie uczynił), ale przede wszystkim już po złożeniu przez niego wniosku o świadczenie przedemerytalne o samym fakcie toczenia się postępowania sądowego w przedmiocie jego powództwa o przywrócenie do pracy. Zgodnie bowiem z regulacją art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. z 2013 poz. 170 j.t. ze zm.) prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, z którą rozwiązano stosunek pracy lub stosunek służbowy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Przesłanką przyznania zatem świadczenia przedemerytalnego jest rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn nie dotyczących pracownika – o której to sytuacji nie można mówić, kiedy pod rozstrzygnięcie sądu poddany jest spór w zakresie zasadności rozwiązania stosunku pracy, a tym bardziej w świetle zapadnięcia prawomocnego wyroku przywracającego do pracy pracownika, który równolegle ubiega się o prawo do świadczenia przedemerytalnego.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, wyrok Sądu przywracający skarżącego do pracy został złożony do akt pozwanego (plik III – wniosek o emeryturę – zatem postępowanie odrębne od toczącego się wniosku o świadczenie przedemerytalne) w dniu 27 marca 2012 r. przez pracodawcę wnioskodawcy z lat 1977-1991 Zarząd (...) S.A. w G.. O wydaniu wyroku wnioskodawca nie poinformował pozwanego, nie składał także do akt pozwanego kopii lub odpisu tego wyroku.

Co więcej, wnioskodawca podjął ponownie pracę u pracodawcy od dnia 26 września 2011 r. (pismo z dnia 04 lipca 2012 r. - tom III nienumerowane karty akt pozwanego , protokół i zaświadczenie - tom II k. 40-41 akt). Za cały okres pozostawiania bez pracy od dnia 07 lutego 2010 r. do dnia 25 września 2011 r., po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, wnioskodawcy wypłacono należne wynagrodzenie (pismo z dnia 07 sierpnia 2012 r. – tom III nienumerowane karty akt pozwanego ). Ostatecznie zaś, stosunek pracy ubezpieczonego u pracodawcy Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w G. ustał z dniem 05 maja 2012 r. (świadectwo pracy z dnia 07 maja 2012 r. – tom III k. 51 akt pozwanego ).

Nie ulega wątpliwości , że poinformowanie przez wnioskodawcę pozwanego o ubieganiu się przed sądem pracy o przywrócenie do pracy , przede wszystkim spowodowałoby zawieszenie postępowania dotyczącego świadczenia przedemerytalnego .

W sytuacji zaś, kiedy doszło do przywrócenia A. S. do pracy i wypłaty należnego mu za cały okres pozostawania bez pracy wynagrodzenia – pobierane przez niego za ten sam okres świadczenie przedemerytalne jest niewątpliwie świadczeniem nienależnym.

Brak także jakichkolwiek podstaw , by za zawiadomienie o fakcie podjęcia pracy na skutek przywrócenia do pracy , można było uznać informację , że ubezpieczony z dniem 26 września 2011r. podjął pracę.

Mając na uwadze wykładnię językową, użycie sformułowania „podjęcie zatrudnienia” w sposób oczywisty sugeruje podjęcie pracy w nowym miejscu, nawiązanie nowego stosunku pracy (co nie jest wykluczone w przypadku osób mających ustalone prawo do świadczenia przedemerytalnego)– tymczasem w omawianym przypadku do takiej sytuacji nie doszło, ponieważ na mocy orzeczenia sądowego wnioskodawca został przywrócony do pracy u tego samego, dotychczasowego pracodawcy. Idąc zaś dalej, fakt przywrócenia do pracy nie wynika także z załączonego zaświadczenia o zatrudnieniu z dnia 28 września 2011 r. – bowiem mówi ono, iż „(…) jest zatrudniony od dnia 26/09/2011 r. na czas nieokreślony”; wskazuje ono jedynie na datę, która – co można stwierdzić dopiero po szerszej analizie sprawy – jest datą rozpoczęcia wykonywania pracy u pracodawcy przez skarżącego po przywróceniu go do pracy. Należy jednoznacznie podkreślić – zarówno z wskazanego protokołu, jak i przedłożonego z nim zaświadczenia – nie wynika, aby potwierdzały one przywrócenie skarżącego do pracy.

W takiej sytuacji nie jest niczym niezrozumiałym, iż działania w celu wyjaśnienia sytuacji A. S. oraz tego, czy posiada on uprawnienia do pobierania świadczenia przedemerytalnego, pozwany podjął dopiero po otrzymaniu wyroku mocą którego ubezpieczony został do pracy przywrócony. Wbrew bowiem twierdzeniom wnioskodawcy – pozwany nie posiadał żadnej formalnej informacji (kopia, odpis wyroku, pismo wnioskodawcy) o zaistnieniu tego orzeczenia sądu lub też o samym przywróceniu wnioskodawcy do pracy.

Równocześnie – jak wskazuje całokształt zeznań wnioskodawcy – miał on pełną świadomość, iż sytuacja, w której równolegle za okres pozostawania bez pracy po przywróceniu do niej otrzymał wynagrodzenie, które pobierał nadal, a jednocześnie nadal otrzymywał od pozwanego świadczenie przedemerytalne, nie powinna mieć miejsca i wymaga z jego strony wyjaśnienia. Twierdził, że próbował sprawę „załatwić, dogadać się” –ale uniemożliwiało mu to stanowisko pracowników pozwanego organu. Jak wskazał zaś Sąd Apelacyjny w Katowicach, dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane wymagana jest świadomość i umyślne działanie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 maja 2008 r., III AUa 1367/07). Świadomość taką wnioskodawca z całą pewnością posiadał.

Niezrozumiałe przy tym jest twierdzenie ubezpieczonego, iż sprawa ta nie powinna była nigdy trafić do Sądu , bo chciał ja załatwić w ZUS-ie . Przede wszystkim wskazać należy, iż sprawa niniejsza zawisła przed Sądem na skutek działania właśnie wnioskodawcy, skarżącego decyzję pozwanego, obciążającą go obowiązkiem zwrotu kwot nienależnie pobranego świadczenia przedemerytalnego. Dalej idąc, za zaistniałą sytuację w ocenie Sądu nie odpowiada nikt inny jak właśnie A. S. – który równolegle otrzymał wynagrodzenie od pracodawcy za okres pozostawania bez pracy po przywróceniu go do tej pracy, pobierał świadczenie przedemerytalne od pozwanego organu oraz – co wynika także z akt ubezpieczeniowych – pobrał także zasiłek dla bezrobotnych z Powiatowego Urzędu Pracy w G., którego to zwrotu urząd ten dochodzi w drodze postępowania egzekucyjnego (pismo z dnia 14 września 2012 r. – tom III nienumerowane karty akt).

Godzi się w ocenie Sądu zwrócić uwagę także na okoliczność, iż sam skarżący na rozprawie stwierdził, iż czuje się zobowiązany do zwrotu należności głównej, wskazanej w treści spornej decyzji, o ile istnieją ku temu podstawy prawne (co niewątpliwie ma miejsce).

Reasumując, stwierdzić należy, iż zaskarżona decyzja pozwanego w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w zakresie kwoty głównej co do zasady jest prawidłowa.

Odmiennie natomiast od pozwanego Sąd Okręgowy ocenia kwestię odpowiedzialności A. S. za zapłatę odsetek za okresy poprzedzające wydanie spornej decyzji – uznając tak sformułowane żądanie za bezzasadne i nie zasługujące na uwzględnienie.

W wyroku z dnia 3 lutego 2010r. w sprawie I UK 210/09 Sąd Najwyższy wskazał, że określenie od kiedy należą się odsetki od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także od świadczeń podlegających zwrotowi , należy poszukiwać w prawie ubezpieczeń społecznych, a nie prawie cywilnym.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska Sąd ten stwierdził: „ wykładnia przepisu art. 84 ust. 1 ustawy systemowej, stanowiący o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczeń społecznych wraz z odsetkami, musi obejmować dwie kwestie: wyjaśnienie, kiedy nienależne świadczenie z ubezpieczenia społecznego staje się wymagalne i podlega zwrotowi a także zakres odesłania do prawa cywilnego dotyczącego odsetek.

W pierwszej kwestii , jak wskazał Sąd należy przypomnieć, że pojęcie nienależnego świadczenia z ubezpieczeń emerytalnego i rentowego (a o takie chodzi w tej sprawie) zostało uregulowane w art. 138 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., obecnie: jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227). Zgodnie z tym przepisem, za nienależnie pobrane świadczenia uważa się, między innymi, świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia. Podmiotowy aspekt uznania świadczenia za nienależne - świadomość pobierania świadczenia, które zostało uzyskane w sposób niezgodny z prawem - nie przesądza o tym, kiedy świadczenie jako nienależne w sensie prawnym, objęte jest obowiązkiem jego zwrotu. Owa świadomość jest jedną z przesłanek uznania świadczenia za nienależne lecz jej istnienie nie sprawia, że świadczenie z ubezpieczenia społecznego jako nienależne podlega zwrotowi w dacie wypłaty. Można jedynie powiedzieć, że świadczenie uzyskane w takich okolicznościach nigdy nie należało się a zatem w tym sensie "było nienależne" i "uważa się" je za nienależne zgodnie z art. 138 ust. 2 ustawy emerytalnej. Takie stwierdzenie nie wyczerpuje rozważanego problemu. Trzeba bowiem przypomnieć, że świadczenia z ubezpieczeń społecznych są przyznawane w drodze decyzji administracyjnych i na podstawie decyzji administracyjnych są wypłacane. Nie można zatem utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 ustawy systemowej i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach uważane za nienależne podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Pogląd ten umacnia treść art. 84 ust. 4 i ust. 7 ustawy systemowej, w których użyte zostały sformułowania "kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją" (ust. 4) oraz "uprawomocnienie się decyzji ustalającej te należności" (ust. 7). Świadomość uzyskania prawa do świadczeń na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo innego rodzaju wprowadzenia w błąd organu rentowego jest jedynie jedną z przesłanek wydania decyzji. Organ rentowy jest przy tym - z mocy art. 138 ustawy emerytalnej (tak samo z mocy art. 84 ustawy systemowej) - ograniczony co okresu, za który może żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń. W tej decyzji organ określa kwotę świadczeń nienależnych. Od kwoty wymienionej w decyzji należą się odsetki " w wysokości i na zasadach prawa cywilnego".

Druga kwestia związana z wykładnią art. 84 ust. 1 ustawy systemowej dotyczy rozumienia tego odesłania do prawa cywilnego. Wskazał Sąd Najwyższy ,iż nie ma podstaw by odesłanie to traktować jako umożliwiające poszukiwanie w prawie cywilnym terminu wymagalności świadczeń podlegających zwrotowi a w konsekwencji terminu, od którego można żądać odsetek. Tak szerokiemu rozumieniu owego „odesłania” sprzeciwia się wykładnia językowa. "Zasady prawa cywilnego", których dotyczy odesłanie, odnoszą się jedynie do odsetek. Zasadą określoną w prawie cywilnym, odnoszącą się do odsetek jest możliwość ich żądania w razie opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia (art. 481 § 1 k.c.). Określenie terminu, od kiedy dłużnik - pobierający nienależne świadczenie z ubezpieczenia społecznego - opóźnia się z jego zwrotem nie jest objęte odesłaniem. Nie jest to materia "zasad prawa cywilnego" lecz prawa ubezpieczeń społecznych. "Zasady prawa cywilnego" regulujące opóźnienie dłużnika w spełnieniu świadczenia cywilnoprawnego są różnorodne, uzależnione od rodzaju świadczenia. Odesłanie do prawa cywilnego nie dotyczy terminów wymagalności świadczeń cywilnoprawnych ani - co się z tym wiąże - określenia, od kiedy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia. Są to zasady dotyczące odsetek tylko pośrednio. Odesłanie byłoby niejednoznaczne, gdyby rozumieć je tak szeroko, gdyż w prawie cywilnym opóźnienie dłużnika uregulowane jest w różnorodny sposób w zależności od tego, jakiego świadczenia dotyczy. Określenia od kiedy należą się odsetki od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także od świadczeń podlegających zwrotowi, należy poszukiwać w prawie ubezpieczeń społecznych a nie w prawie cywilnym. Przypomnieć można, w związku z twierdzeniami zawartymi w skardze, że odsetki aczkolwiek pełnią w pewnym sensie funkcję odszkodowawczą, nie są odszkodowaniem, nie ma zatem podstaw do rozważania tego, czy ubezpieczona dopuściła się czynu niedozwolonego w sprawie, której przedmiotem są jedynie odsetki.

Analogiczne poglądy zostały wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2008 r. (I UK154/08, M.P. Pr. 2009 nr 4, poz. 208), w którym Sąd Najwyższy uznał, że nie ma żadnych podstaw do stosowania przepisów prawa cywilnego (o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynie niedozwolonym) do oceny wymagalności nienależnie pobranego świadczenia.”

Przytoczony pogląd Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy w pełni akceptuje .

Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami zmienił decyzję organu rentowego z dnia 30 kwietnia 2013 r. w części i orzekł, że ubezpieczony A. S. nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek w kwocie 4.257,62 zł.

W punkcie zaś 2 wyroku w pozostałym zaś zakresie, działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie wnioskodawcy.

SSO Elżbieta Zabrocka