Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2013 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku L. T.

z udziałem M. T.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki od postanowienia częściowego Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 22 marca 2013 r., sygn. akt I Ns 93/12

p o s t a n a w i a :

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie IV w ten sposób, że określić datę wymagalności odsetek zasądzonej tam należności na
3 stycznia 2014 roku w miejsce 22 marca 2013 roku,

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie.

Sygn. akt IX Ca 466/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca złożył wniosek o dokonanie podziału majątku jego i uczestniczki M. T.poprzez ustalenie, że w skład tego majtku wchodzi: nieruchomość rolna wraz z budynkami, położona w D.gm. P., składająca się z działki o powierzchni 2,100 ha, KW Nr (...), przedmioty urządzenia domowego, w tym zmywarka do naczyń, pralka, lodówka, odkurzacz wieloczynnościowy, fotel do masażu, kuchnia elektryczna, obrabiarka do drewna (...)o łącznej wartości 11.400 złotych. Wnioskodawca zaproponował, aby podział majątku nastąpił przez sprzedaż nieruchomości rolnej oraz podział kwoty uzyskanej z tej sprzedaży, bądź przez przyznanie nieruchomości uczestniczce z obowiązkiem spłaty dla wnioskodawcy.

Uczestniczka wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego nie wchodzi nieruchomość, gdyż stanowi ona majątek odrębny uczestniczki. Ponadto wniosła o ustalenie, że mieszkanie własnościowe położone w S. przy ulicy (...) stanowi jej majątek odrębny. Uczestniczka podała także inne składniki majątku ruchomego tworzące majątek dorobkowy i wymieniła: samochód marki R. (...) o nr rejestracyjnym (...) o wartości 10.000 złotych, komplet mebli stołowych o wartości 500 złotych, komplet wypoczynkowy o wartości 300 złotych, komplet mebli pokojowych o wartości 500 złotych, sprzęt gospodarstwa domowego – elektroniczny o wartości 4.500 złotych, fotel elektryczny do masażu o wartości 1.000 złotych, sprzęt (spawarka, wiertarka, piła motorowa, kosiarka żyłkowa) o wartości 5.000 złotych, sprzęt stolarski (...) o wartości 2.500 złotych. Uczestniczka zaproponowała podział tego majątku w ten sposób, aby jej przyznać komplet mebli stołowych o wartości 500 złotych, komplet mebli pokojowych o wartości 500 złotych, fotel elektryczny do masażu o wartości 1.000 złotych. Pozostałe składniki majątku miałyby zostać przyznane uczestnikowi. Ponadto wniosła o zobowiązanie L. T. do spłaty pożyczki w wysokości 6.000 złotych zaciągniętej na ślub ich córki, spłatę kredytu studenckiego córki, uwzględnienie zapłaty za szybę w samochodzie V. (...) nr rej. (...) zbitą przez wnioskodawcę, określając wartość szkody na kwotę 1.146,36 złotych.

Postanowieniem częściowym z dnia 22 marca 2013r. Sąd Rejonowy
wSzczytnie ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodzą:

1.  nieruchomość rolna z budynkami, składająca się z działki nr (...)/(...)
i (...) o powierzchni 2,100 ha, położona w D.gm. P., dla której
w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest KW Nr (...),
o wartości 175.000 złotych,

2.  samochód osobowy marki R. (...), nr rejestracyjny (...) o wartości 5.000 złotych,

3.  obrabiarka do drewna (...) o wartości 1.500 złotych,

4.  kosiarka żyłkowa o wartości 400 złotych,

5.  piła motorowa o wartości 400 złotych,

6.  szlifierka kątowa o wartości 100 złotych,

7.  wiertarka o wartości 50 złotych,

8.  pilarka do drewna o wartości 200 złotych,

9.  pralka o wartości 450 złotych,

10.  lodówka o wartości 450 złotych,

11.  zmywarka o wartości 500 złotych,

12.  kuchnia elektryczna o wartości 700 złotych,

13.  odkurzacz wielofunkcyjny o wartości 2.000 złotych,

14.  odkurzacz o wartości 150 złotych,

15.  komplet wypoczynkowy (kanapa narożna, fotel) o wartości 700 złotych,

16.  fotel do masażu o wartości 2.000 złotych,

17.  laptop o wartości 800 złotych,

18.  komplet mebli stołowych (szafki kuchenne, stół kuchenny, ława) o wartości 500 złotych,

19.  komplet mebli pokojowych (segment z 3 elementów, stół, 4 krzesła, kanapa beżowa) o wartości 500 złotych,

tj. majątek o łącznej wartości 191.400 złotych.

W punkcie II postanowienia Sąd Rejonowy dokonał podziału powyższego majątku w ten sposób, że

1. przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy następujące składniki majątku:

a. samochód osobowy marki R. (...), nr rejestracyjny (...) o wartości 5.000 złotych,

b. obrabiarkę do drewna (...) o wartości 1.500 złotych,

c. kosiarkę żyłową o wartości 400 złotych,

d. piłę motorową o wartości 400 złotych,

e. szlifierkę kątową o wartości 100 złotych,

f. wiertarkę o wartości 50 złotych,

g. pilarkę do drewna o wartości 200 złotych,

h. odkurzacz o wartości 150 złotych,

i. laptop o wartości 800 złotych,

tj. majątek o łącznej wartości 8.600 złotych,

2. przyznał na wyłączną własność uczestniczce następujące składniki majątku:

a. nieruchomość rolna z budynkami, składająca się z działki nr (...) o powierzchni 2,100 ha, położona w D. gm. P., dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest KW Nr OLI (...), o wartości 175.000 złotych,

b. pralkę o wartości 450 złotych,

c. lodówkę o wartości 450 złotych,

d. zmywarkę o wartości 500 złotych,

e. kuchnię elektryczną o wartości 700 złotych,

f. odkurzacz wielofunkcyjny o wartości 2.000 złotych,

g. komplet wypoczynkowy (kanapa narożna, fotel) o wartości 700 złotych,

h. fotel do masażu o wartości 2.000 złotych,

i. komplet mebli stołowych (szafki kuchenne, stół kuchenny, ława) o wartości 500 złotych,

j. komplet mebli pokojowych (segment z 3 elementów, stół, 4 krzesła, kanapa beżowa) o wartości 500 złotych,

tj. majątek o łącznej wartości 182.800 złotych.

W III punkcie orzeczenia Sąd I instancji ustalił, że wartość majątku dorobkowego na kwotę 191.400 złotych, a wartość udziałów wnioskodawcy i uczestnika w majątku wspólnym na kwoty po 95.700 złotych.

W dalszej części orzeczenia Sąd ten zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 87.100 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 22 marca 2013r. do dnia zapłaty tytułem wyrównania wartości udziałów oraz umorzył postępowanie o objęcie podziałem majątku telewizorów, oddalił wniosek o zaliczenie do majątku dorobkowego spawarki, pożyczki w kwocie 6.000 złotych, a także zobowiązał uczestniczkę, aby wydała wnioskodawcy majątek ruchomy przyznany jemu na wyłączna własność, opisany w punkcie II. 1. w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia. W ostatnim VIII punkcie postanowienia Sąd Rejonowy nakazał wnioskodawcy, aby wydał uczestniczce ruchomości przyznane jej na wyłączną własność oraz nieruchomość określoną w punkcie II. 2. postanowienia w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia.

Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca i uczestniczka w dniu 29 marca 1980r. w P.zawarli związek małżeński, a po ślubie zamieszkali razem z matką uczestniczki. W celu poprawienia warunków mieszkaniowych wnioskodawca i uczestniczka zdecydowali się pojechać naŚ.tak, aby wnioskodawca mógł podjąć pracę w kopalni i otrzymać mieszkanie. Wnioskodawca podjął pracę w Kopalni (...)w J.. Po około 2 – 3 miesiącach otrzymali mieszkanie na stancji, za które czynsz płaciła kopalnia. Mieszkali tam do 1985r. lub 1986r., a następnie przeprowadzili się do mieszkania rotacyjnego składającego się z dwóch pokoi, kuchni i łazienki. Wnioskodawca i uczestniczka nadal nie płacili czynszu, pokrywali jedynie należności za prąd i gaz. Pieniądze odkładali na mieszkanie i jego wyposażenie.

Według kolejnych ustaleń, w 1989r. uczestniczka wraz z dziećmi wyprowadziła się do D.. Zamieszkała w domu, do którego remontu strony przystąpiły jeszcze przed formalnym nabyciem własności. Ostatecznie aktem notarialnym z dnia 8 grudnia 1989r. uczestniczka kupiła od L. O. nieruchomość rolną położoną w D. gm. P. o powierzchni 8,59 ha działkę nr (...) o powierzchni 2,10 ha, zabudowaną domem mieszkalnym trzyizbowym, murowaną oborą pod jednym dachem z drewniana stodołą, za cenę 500.000 (starych) złotych. Uczestniczka oświadczyła notariuszowi, co zostało zapisane w treści w/w aktu notarialnego też, że nieruchomość tą kupuje z majątku odrębnego. Cena została zapłacona w całości.

Sąd I instancji ustalił również, że wnioskodawca wrócił do J. i pracował w kopalni (...) do 30 kwietnia 1990r. po to, aby otrzymać premię Barbórkową, 13 i 14 pensję oraz deputat na węgiel za 1990r. wnioskodawca w tym czasie, cały czas przysyłał pieniądze na utrzymanie rodziny. W 1990r. miał otrzymać przydział na mieszkanie zakładowe z zakładu pracy, ale w związku z kupnem nieruchomości w D. z tego zrezygnował. Po przyjeździe do D. zamieszkał z uczestniczką, razem planowali zagospodarowanie działki, w tym uprawę czarnej porzeczki, truskawek, uzgadniali także zakres i sposób przeprowadzenia remontu domu. Wnioskodawca wyprowadził się z nieruchomości w D. 21 lipca 2011r. i zamieszkał w domku letniskowym adaptowanym do całorocznego mieszkania, znajdującym się na terenie ośrodka wypoczynkowego, w którym pracował. Zabrał ze sobą rzeczy osobiste, a w okresie późniejszym sukcesywnie wynosił maszyny i urządzenia, zabrał również samochód.

Na koniec Sąd I instancji ustalił, że wyrokiem z dnia 8 listopada 2011r. Sąd Okręgowy w Olsztynie rozwiązał związek małżeński uczestników.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy odwołując się do doktryny uznał, że udziały wnioskodawcy i uczestniczki w majątku dorobkowym są równe, ponieważ przez cały okres małżeństwa oboje pracowali w miarę swoich możliwości zawodowych i faktycznych.

Oceniając poszczególne dowody Sąd ten zaznaczył, że brak jest jakiegokolwiek dokumentu lub innego dowodu potwierdzającego tezę, że uczestniczka posiadała pieniądze stanowiące jej majątek osobisty pochodzący z darowizn dokonanych na jej rzecz. Zatem nie było żadnych dowodów wskazujących na to, że składniki majątku dorobkowego nabyte w czasie trwania związku małżeńskiego, a w szczególności nieruchomość rolna nabyta aktem notarialnym z dnia 8 grudnia 1989r., za kwotę 500.000 (starych) złotych, dla której prowadzona jest KW Nr (...), stanowi majątek odrębny uczestniczki.

Zdaniem tego Sądu wprawdzie uczestniczka oświadczyła w akcie notarialnym, że nabywa nieruchomości z majątku odrębnego, jednakże nie wykazała, że faktycznie posiadała środki finansowe stanowiące jej majątek osobisty, które przeznaczyła na ten cel.

W tych warunkach Sąd I instancji przyjął, że działki nr (...) o powierzchni 2,10 ha wraz z zabudowaniami, położone w D., gmina P., nabyte w czasie trwania związku małżeńskiego i za dochody z majątku wspólnego wchodzą w skład majątku wspólnego.

W podziale majątku Sąd Rejonowy uwzględnił aktualne, faktyczne użytkowanie i korzystanie z poszczególnych składników majątku wspólnego. W skutek tego dokonano rozliczenia przydzielonych stronom składników nakazując dopłatę od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy.

W tej sytuacji Sąd I instancji dokonał podziału majątku wspólnego stosownie do art. 567 § 1 i 3 w zw. z art. 688 i art. 622§1 i 2, art. 624 kpc przy zastosowaniu art. 31 i art. 33 kriop.

Odnośnie podziału majątku ruchomego w zakresie telewizorów postępowanie umorzono w oparciu o art. 355 § 2 kpc, gdyż wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie oświadczyli, co do wyłączenia ich od podziału z majątku ruchomego .

W kwestii spłaty pożyczki w kwocie 6.000 złotych na ślub córki uczestników A., Sąd Rejonowy wskazał, że długu zaciągniętego przez oboje małżonków nie można rozliczyć przy podziale wspólnego majątku, gdyż mimo takiego podziału dług nadal pozostaje. Przerzucenie go na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzyciela.

Sąd I instancji nie rozstrzygnął w zakresie spłaty kredytu studenckiego w kwocie 3.500 złotych za córkę A. oraz zwrotu pieniędzy za zbitą szybę, ponieważ nieprzeprowadzone zostało postępowanie dowodowe w tym zakresie.

W tych warunkach Sąd Rejonowy rozstrzygnął w postanowieniu częściowym o podziale uzgodnionych składników majątku wspólnego lub tych, co do których przeprowadzone zostało postępowanie dowodowe, mając na uwadze treść art. 317 § 1 w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka zaskarżając je w części, co do ustalonego składu i wartości majątku wspólnego, wysokości spłaty obciążającej uczestniczkę oraz obciążającej wnioskodawcę do wydania przyznanej uczestniczce nieruchomości, zarzucając:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na uznaniu, że nieruchomość rolna z budynkami, składająca się
z działki nr (...) o powierzchni 2,100 ha, położona w D., gmina P. należy do majaku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie można wyprowadzić takiego wniosku,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na uznaniu, że sytuacja majątkowa uczestniczki pozwala na jednorazową spłatę wnioskodawcy, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że uczestniczka osiąga niskie dochody i nie dysponuje taką kwotą,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 212 § 3 kc polegające na nieoznaczeniu terminu i sposobu dokonania spłaty oraz na ustaleniu terminu naliczania odsetek przed datą zniesienia współwłasności.

W tych warunkach skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i „orzeczenie, że nieruchomość rolna z budynkami, składająca się z działki nr (...) o powierzchni 2,100 ha, położona w D., gmina P., dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest KW Nr (...) została zakupiona za środki pochodzące z majątku osobistego uczestniczki, a zatem nie wchodzi ona w skład majątku wspólnego”, „ustalenie terminu naliczania odsetek od dnia upływu terminu płatności, względnie od daty zniesienia współwłasności” oraz „o zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie odwoławcze”.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna jedynie w części.

Sąd I instancji prawidłowo oraz dokładnie przeprowadził postępowanie dowodowe i orzekł na podstawie wszystkich zaoferowanych przez strony dowodów, dokonując trafnej ich oceny, co do zasady, z wyjątkiem rozstrzygnięcia od wymagalności odsetek. Ocena wiarygodności i mocy dowodów została przeprowadzona w granicach przysługującej Sądowi I instancji z mocy art. 233 § 1 kpc swobody osądu. Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa procesowego i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, na podstawie, których wyciągnął właściwe wnioski. Ustalenia Sądu Rejonowego w zakresie składu majątku wspólnego, jego wartości oraz sposobu podziału Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo, w uzasadnieniu owego orzeczenia, oceny każdego ze zgromadzonych dowodów, a wystarczy odniesienie się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji /por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1998r., III CKN 650/98, OSNC 1999/3/60, wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2003r., III CKN 1217/00, niepublikowany i wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003r., II UK 156/03, Lex nr 390069, wyrok Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2010r., II PK 312/09, LEX nr 602700 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012r., III CSK 179/11 , LEX nr 1165079/.

Na początku należy wskazać, że w sprawie o podział majątku wspólnego jest dopuszczalne, przy odpowiednim stosowaniu art. 317 § 1 kpc (art. 13 § 2 kpc), wydanie postanowienia częściowego obejmującego tylko niektóre składniki tego majątku. Orzeczenie takie musi jednak zawierać rozstrzygnięcie zarówno o przyznaniu tych składników, jak i o koniecznych rozliczeniach z tego tytułu /por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1984r., III CZP 72/83, OSNC 1984, nr 7, poz. 115 i postanowienie Sądu Najwyższego z 23 października 2001r., I CKN 680/99, Lex nr 749992/.

Dalej trzeba wskazać, że zarzuty apelacyjne dotyczące błędnych ustaleń są całkowicie bezzasadne.

Po pierwsze, zostały wadliwie skonstruowane, gdyż nie jest wystarczające zakwestionowanie ustalenia sądu orzekającego w pierwszej instancji. Skarżąca twierdząc o błędnych ustaleniach faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, obowiązana jest wykazać, w czym takie błędy się przejawiają. Inaczej mówiąc, jakie dowody przeczą ustaleniom dokonanym przez sąd. Uczestniczka, mimo reprezentowania jej interesów przez kwalifikowanego pełnomocnika powyższego błędu nie tylko nie wykazała, a nawet wadliwie go sformułowała, co uniemożliwia nawet inną ocenę tak przedstawionego zarzutu prawa procesowego. Jedynie na marginesie należy wskazać, że ustalenia nie są błędne, a tym bardziej w istotnym zakresie, gdyż są wynikiem przeprowadzonej oceny dowodów zgodnie z reguła wyrażoną w art. 233 § 1 kpc.

Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w tym przepisie, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności /por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966r., II CR 423/66, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999r., I PKN 632/98 , OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 382; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z 11 lipca 2002r., IV CKN 1218/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, niepubl.). Przyjmuje się ponadto, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych
i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980r., II URN 175/79, OSNC 1980, nr 10, poz. 200; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 685/98 , OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000r., III CKN 1049/99 , niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000r., IV CKN 1097/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2000r., V CKN 94/00 , niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000r., IV CKN 1383/00, niepubl.; orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2001r., II UKN 423/00, OSNP 2003, nr 5, poz. 137; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2002r., IV CKN 859/00 , niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002r., IV CKN 1050/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00 , niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., IV CKN 1316/00 , niepubl.).

Po analizie sprawy i uzasadnienia zaskarżonego wyroku należy stwierdzić, że nie zachodzi sytuacja, którą można byłoby uznać za przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, dlatego wywody skarżącej zawarte w apelacji są tylko polemiką z prawidłową oceną dowodów przeprowadzoną przez Sąd Rejonowy.

Ustalenia zakwestionowane przez skarżącą odnośnie nieruchomości rolnej, jako wchodzącej do majątku wspólnego zostały oparte na przeprowadzonych dowodach oraz wszystkich okolicznościach sprawy wskazujących, że nieruchomość została nabyta ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, a nie majątku osobistego uczestniczki.

W dalszej części należy zwrócić uwagę, że małżeński ustrój majątkowy zakłada, że wspólnym majątkiem małżonków staje się to, co małżonkowie nabędą w czasie trwania wspólności. Majątek zaś, jaki każde z małżonków zgromadziło przed jej powstaniem oraz przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności, ale ze szczególnych źródeł lub o szczególnym charakterze stanowią majątek osobisty. Z przepisów art. 31 i art. 33 kriop wynika, że zasadą jest poddanie wspólności ustawowej ogółu przedmiotów majątkowych należących do małżonków, a przynależność przedmiotów majątkowych do ich majątków osobistych ma zawsze charakter wyczerpujący i dotyczą wskazanych tam wyjątków.

W systemie obowiązujących przepisów prawa rodzinnego, przyjmującego, jako zasadę reżim ustawowej wspólności majątkowej można skonstruować domniemanie faktyczne, że określone rzeczy w transakcji dokonywanej przez jednego małżonka zostały nabyte z majątku wspólnego w interesie majątkowej wspólności małżeńskiej. Decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego małżonków jest czas nabycia tych przedmiotów.

Uczestniczka wbrew swym twierdzeniem nie dowiodła, aby nieruchomość objęta niniejszym postępowaniem stanowi jej majątek osobisty.

Sąd Rejonowy bardzo dokładnie przeanalizował twierdzenia uczestniczki w tym zakresie. Rozważył wszystkie istotne okoliczności sprawy w tym zakresie. Zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu I instancji, że nie jest nawet wiarygodne to, aby uczestniczka posiadała środki finansowe na zakup spornej nieruchomości, które nie stanowiłyby majątku wspólnego. W tym zakresie zasadnie przyjął Sąd ten, że uczestniczka nie podołała obowiązkowi dowodowemu w obaleniu w/w domniemania. Przepis art. 33 kro wyraźnie wskazuje przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego. W okolicznościach nabycia nieruchomości w trakcie trwania małżeństwa skarżąca powinna była udowodnić, że środki na zakup spornej nieruchomości pochodziły ze źródła wymienionego w katalogu przepisu art. 33 kriop. Tego nie uczyniła w żadnej przekonującym zakresie.

Jak słusznie podniósł Sąd Rejonowy, wszystkie dokonywane dotąd transakcje strony wykonywały wspólnie lub na wspólny rachunek. Razem przyczyniali się wnioskodawca i uczestniczka się do zaspokajania potrzeb rodziny. Wyjeżdżali i zmieniali miejsca zamieszkania w celu poprawy warunków bytowych. Co więcej, wnioskodawca w celu wyremontowania przedmiotowej nieruchomości korzystał z urlopu, zwolnień oraz finansowych przywilejów pracowniczych. Wszystko zmierzało do tego, aby doprowadzić nową nieruchomość do stanu, w którym strony mogłyby zamieszkać. Poza tym nie bez znaczenia jest, że uczestniczka sama podnosiła, że dochody wnioskodawcy wydatkowane były na utrzymanie rodziny. To ona dysponowała tymi środkami i decydowała w większości o ich przeznaczeniu. W tej sytuacji też logicznym jest uznanie, że uzyskane przez nią dochody z wynagrodzenia lub innych źródeł stanowiły oszczędności stron w celu zakupu nieruchomości. Uczestnicy zgodnie podnosili, że zasadniczym celem wyjazdu na Śląsk była chęć nabycia własnej nieruchomości.

Okoliczność, że część oszczędności pochodziło od uczestniczki nie przesądza o tym, że stanowiły jej majątek osobisty, bowiem nie zostało to wykazane dowodowe, że konkretnie takie pieniądze, w sumie nieduże, były przeznaczone na nabycie konkretnej nieruchomości. Uznając takie twierdzenia uczestniczki należałoby przyjąć, że dochody wnioskodawcy były jego majątkiem osobistym, a utrzymanie rodziny z tych dochodów stanowiło nakłady na majątek wspólny. Takie wnioski ostać się nie mogą, bowiem stoją w sprzeczności z istotą współwłasności ustawowej małżeńskiej.

Wskazać należy na jeszcze jedną kwestię. Uczestniczka w zasadzie nie zaoferowała żadnych dowodów na poparcie wywodzonych przez siebie okoliczności. Nie wykazała przy tym, że uzyskiwane środki od wuja z Niemiec (niewielkie środki, np. 100 marek) stanowiły darowiznę „osobistą”, a nie stanowiły środków na nabycie urządzeń zwykłego urządzenia domowego w rozumieniu art. 34 kriop. Zważywszy na pozostawanie uczestniczki w związku małżeńskim z wnioskodawcą w ówczesnym czasie, to brak było wyraźnego wskazania, że była to darowizna tylko dla niej, dlatego należało poczytywać, że środki uzyskane były darowizną dla obojga małżonków.

W kwestii oświadczenia zawartego w akcie notarialnym, w formie którego zakupiono nieruchomość objętą sporem podkreślenia wymaga, że oświadczenie woli zawarte w akcie notarialnym nie podlega ocenie przez samego notariusz
w dacie sporządzenia aktu. Nie ma on, bowiem prawnych instrumentów do oceny wiarygodności tego oświadczenia.

W tych warunkach możliwe jest w toku niniejszego postępowania uznanie, że oświadczenie nie było zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy lub zmierzało do obejścia prawa.

W konsekwencji Sąd odwoławczy miał na uwadze to, że w systemie obowiązujących przepisów prawa rodzinnego przyjmującego, jako zasadę reżim ustawowej wspólności majątkowej, przyjmuje się, iż decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego małżonków jest czas nabycia tych przedmiotów.

W tej sytuacji też oświadczenie woli uczestniczki zawarte w akcie notarialnym o źródłach finansowania nabytej nieruchomości nie miały wiodącego znaczenia. To wszystkie okoliczności związane z ówczesnymi zarobkami, finansami oraz stosunkami stron decydują o uznaniu, że nieruchomość została zbyta z majątku wspólnego stron.

Podsumowując tę cześć rozważań należy wskazać, że brak dowodów na zakup nieruchomości ze środków pochodzących z majątku osobistego nakazuje uznać ustalenia poczynione w tym zakresie przez Sąd Rejonowy za prawidłowe.

W kwestii ustalenia rozłożenia na raty obciążającej uczestniczkę spłat, należy wskazać, że zarzut także został sformułowany również wadliwie, gdyż w tym zakresie brak jest ustaleń ponad możliwość rozstrzygnięcia w tej kwestii w orzeczeniu częściowym. Ewentualne braki w ustaleniach faktycznych nie są objęte hipotezą art. 233 § 1 kpc (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2002r., I CKN 1465/00, L.). Ponadto należy zauważyć, że uczestniczka nie wnosiła w trackie postępowania o uwzględnienie jej sytuacji majątkowej, przy ewentualnym obciążeniu jej spłatą na rzecz wnioskodawcy. Także w apelacji podnosząc te okoliczności nie złożyła wniosku o rozłożenie zasądzonej płatności na raty, nie wskazała żadnych okoliczności faktycznych w tym zakresie. Jedynie w uzasadnieniu apelacji podnosiła, że powyższe powinno zostać uwzględnione, ale także w jakikolwiek sposób nawet nie próbowała wykazać zasadności tak zgłoszonego żądania.

W tych warunkach już z uwagi na to, że brak było formalnego wniosku w powyższym zakresie, komentowane zarzuty nie mogłyby zostać uwzględnione. Poza tym trzeba podkreślić, że sąd ma uprawnienie, a nie obowiązek do rozłożenia zasądzonej kwoty na raty /por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1977r. III CZP 79/77, OSNC 1978/8/132/.

Skarżąca pomija najważniejsze w tej kwestii to, że w art. 212 § 3 kc przewidziana jest możliwość rozkładania na raty dopłat i spłat na okres nieprzekraczający 10 lat. Jest rzeczą zrozumiałą, że ustalenie terminu płatności dopłat i spłat albo rozłożenie ich na raty następuje dopiero w orzeczeniu sądu kończącym postępowanie, a nie jak żąda tego uczestniczka, w postanowieniu częściowym. Jedynie ustalenie wymagalności płatności odsetek może stanowić element tych ustaleń, stanowi rodzaj odroczenia terminu naliczania roszczenia ubocznego, nie zaś płatności świadczenia, gdyż jest ono wymagalne z chwilą uprawomocnienia orzeczenia.

Zasądzenie przez sąd spłaty bez oznaczenia terminu i sposobu jej uiszczenia, a nawet o wysokości i terminu uiszczenia odsetek samo przez się nie stanowi o naruszeniu art. 212 § 3 kc. Orzeczenie takie oznacza, że wymagalność zasądzonej spłaty nastąpi z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, ich płatność nie została rozłożona na raty. Artykuł 212 § 3 kc uprawnia sąd do wydania takiego orzeczenia w określonych okolicznościach /por. postanowienie Sądu Najwyższego z 18 marca 2004r., III CK 455/02, LEX nr 520047/, a taką okolicznością faktyczną i prawną jest wydanie orzeczenia częściowego .

W tej sytuacji Sąd I instancji nie mógł orzekać w inny sposób niż to uczynił, z wyjątkiem części dotyczącej wymagalności odsetek ustawowych. Co prawda termin ten został określony w zaskarżonym postanowieniu (co prawda obecnie zmienionym w ramach postępowania apelacyjnego), ale w żaden sposób, że można przyjąć, jak wskazywała we wniosku uczestniczka, aby to nastąpiło „od dnia upływu płatności”, czyli nie wiadomo, od kiedy zażądała tego świadczenia skarżąca. Natomiast podanie także we wniosku wymagalności roszczenia odsetkowego, jak podała to uczestniczka w apelacji „od daty zniesienia współwłasności”, wskazywałoby na prawidłowość rozstrzygnięcia, ponieważ „zniesienie współwłasności”, a w realiach w niniejszej sprawie jest to data uprawomocnienia wyroku rozwodowego, bo wtedy ustała wspólność ustawowa byłych małżonków, także nie zasługuje na uwzględnienie. Ma to znaczenie także dlatego, że żądanie wniosku apelacyjnego wskazuje nawet wcześniejszą datę wymagalności odsetek niż orzekł to Sąd Rejonowy w zaskarżonym postanowieniu.

Podobna ocena formalnej wadliwości wniosku uczestniczy musi dotyczyć bezpodstawnego żądania na obecnym etapie (w postanowieniu częściowym) zasądzenia kosztów postępowania, co wynika z treści art. 108 § 1 w zw. z art. 520 i art. 13 § 2 kpc, a co całkowicie dowolnie pomija skarżąca.

Sąd odwoławczy również aprobuje stanowisko Sądu Rejonowego w zakresie sposobu podziału majątku uczestników podkreślając, że rozstrzygnięcie o tym, któremu ze współwłaścicieli należy przyznać na własność określony składnik majątku wspólnego powinno być poprzedzone rozważeniem usprawiedliwionych interesów wszystkich uprawnionych /por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 1983r., III CRN 111/83, LEX nr 8543/.

W tych warunkach zaskarżone orzeczenie odpowiada celowi postępowania
o podział majątku wspólnego.

Także zasądzone spłaty były odpowiednie wobec wartości całości majątku wspólnego oraz równych udziałów stron w tym majątku.

Zmianie podlegało natomiast orzeczenie w zakresie wymagalności odsetek od zasądzonej od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy dopłaty, to jest z punktu IV postanowienia.

Sąd Rejonowy zasądził spłatę z ustawowymi odsetkami od dnia 22 marca 2013r. do dnia zapłaty. To wskazuje, że spłata miałaby być dokonana natychmiast z liczonymi odsetkami od dnia orzekania przez Sąd I instancji. Zasądzenie przez ten Sąd dopłaty bez oznaczenia terminu samo przez się nie stanowi o naruszeniu art. 212 § 3 kc, jak to już zostało podane, gdyż przepis ten uprawniał Sąd I instancji do wydania takiego orzeczenia w określonych okolicznościach /por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002r., III CKN 1372/00, Lex nr 75281/.

Jednakże mając poglądy judykatury, które aprobuje Sąd odwoławczy, termin spłaty lub dopłaty ustalony na podstawie art. 212 § 3 kc nie może poprzedzać daty uprawomocnienia się postanowienia zasądzającego spłatę /por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2002r., II CK 21/02 , L./. Wynika to z faktu, że postanowienie sądu przyznające wspólną rzecz jednemu z uczestników postępowania o podział majątku wspólnego ma charakter konstytutywny. Termin spłaty ustalony przez sąd, określony w art. 212 § 3 kc powinien, zatem przypadać na okres po uprawomocnieniu się postanowienia zasądzającego spłaty /por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2002r. II CK 21/02 , Lex nr 55570/.

Sąd Okręgowy określił datę wymagalności odsetek na dzień 3 stycznia 2014r., co oznacza, że naliczane będą dopiero trzy miesiące od uprawomocnienia się orzeczenia Sądu odwoławczego. Okres ten pozwoli uczestniczce na zgromadzenie środków na spłatę wnioskodawcy, nie pozostawiając jej do tej daty w opóźnieniu. Zdaniem Sądu Okręgowego powyższy termin nie naruszy interesu wnioskodawcy, a uczestniczce pozwoli na reorganizację swoich wydatków i spełni charakter spornego świadczenia ubocznego. Sąd odwoławczy musiał, bowiem brać pod uwagę usprawiedliwione interesy zarówno zobowiązanego, jak i uprawnionego do tych świadczeń.

Podsumowując, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w omówionym wyżej zakresie, orzekając jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 w związku z art. 13 § 2 kpc. O oddaleniu apelacji orzeczono na podstawie art. 385 w związku z art. 13 § 2 kpc.