Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie, Wydział II Cywilny Odwoławczy - w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 września 2015 roku

sprawy z powództwa J. M. i E. M.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji wniesionej przez powodów od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 9 grudnia 2014 roku, sygn. akt I C 593/14

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 236/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 09 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie , sygn. akt I C 593/14 w sprawie z powództwa J. M. i E. M. przeciwko (...) Spółki Akcyjnej w W. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, oddalił powództwo (pkt I) oraz zasądził solidarnie od powodów J. M. i E. M. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Bank (...) Spółka Akcyjna w W. w dniu 13 stycznia 2001 r. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...)/13/01 przeciwko J. M. i E. M. na kwotę 25.212,46 zł wynikającą z umowy o kredyt ratalny na zakup samochodu nr (...) z dnia 22 grudnia 1999 r. Postanowieniem z dnia 27 listopada 2003 r. wydanym przez Sąd Rejonowy w Szczecinie Wydział XV Egzekucyjny w sprawie o sygn. akt XV Co 4224/03 nadano klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...)/13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r. Bankowy tytuł egzekucyjny został opatrzony pieczęcią klauzuli wykonalności w dniu 5 grudnia 2003 r.W dniu 7 września 2004 r. Bank (...) Spółka Akcyjna w W. w oparciu o powyższy tytuł wykonawczy skierował do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie K. K. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w stosunku do J. M. i E. M.. Pismem z dnia 5 listopada 2004 r. J. M. i E. M. zwrócili się z prośbą do Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. o umorzenie odsetek karnych, w związku z jednorazową spłatą kredyty do dnia 31 grudnia 2004 r. Ponadto zwrócili się z prośbą o wystawienie zaświadczenia dotyczącego umowy kredytowej nr (...), celem spłaty kredytu. W dniu 18 listopada 2004 r. Bank (...) Spółka Akcyjna w W. sporządził przedmiotowe zaświadczenie. Pismem z dnia 3 października 2009 r. J. M. i E. M. zwrócili się z prośbą do Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. o rozważenie możliwości zawarcia ugody pozasądowej w przedmiocie spłaty zadłużenia wynikającego z bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) /13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r. W odpowiedzi na powyższe pismo Bank (...) Spółka Akcyjna w W. w piśmie z dnia 20 października 2009 r. poinformował o braku podstaw do umorzenia należności ubocznych. Jednocześnie wskazując, iż Bank jest gotów rozważyć możliwość zawarcia umowy ugody restrukturyzacyjnej obejmującej całość zadłużenia w dacie sporządzenia pisma w kwocie 50.680,57 zł, pod warunkiem dokonania trzech systematycznych wpłat w kwocie 1.000,00 zł.

J. M. i E. M. dokonali w dniach 10 listopada 2009 r. i 10 grudnia 2009 r. trzech wpłat w kwocie po 1.000,00 zł każda. W dniu 29 stycznia 2010 r. J. M. i E. M. wypełnili i podpisali wniosek o restrukturyzację. W dniu 25 maja 2010 r. została podpisana pomiędzy Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. a J. M. i E. M. umowa restrukturyzacyjna nr (...).

W związku z powyższym wierzyciel w dniu 4 czerwca 2010r. złożył do Komornika wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Postanowieniem z dnia 8 czerwca 2010 r. Komornik zawiesił postępowanie egzekucyjne wobec J. M. i E. M..

W dniu 30 grudnia 2011 r. Komornik zawiadomił J. M. i E. M., iż przedmiotowe postępowanie egzekucyjne uległo umorzeniu z mocy samego prawa na podstawie art. 823 k.p.c., wobec bezczynności wierzyciela w przedmiocie dokonania czynności niezbędnej do prowadzenia postępowania. J. M. i E. M. wywiązywali się z warunków umowy restrukturyzacyjnej nr (...) z dnia 25 maja 2010 r. poprzez dokonywanie ratalnej spłaty zadłużenia do dnia 31 maja 2012 r. Po tej dacie J. M. i E. M. zaprzestali dokonywania wpłat. Z uwagi na niedotrzymanie warunków umowy restrukturyzacyjnej nr (...) z dnia 25 maja 2010 r. Bank (...) Spółka Akcyjna w W. w piśmie z dnia 5 września 2013 r. złożyło oświadczenie o wypowiedzeniu przedmiotowej umowy z 30 dniowym okresem wypowiedzenia. Wobec powyższego, Bank (...) Spółka Akcyjna w W. ponownie złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie T. S. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego - bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...)/13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 27 listopada 2003 r., w stosunku do J. M. i E. M.. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo okazało się bezzasadne. Za podstawę prawną powództwa uznał przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Rejonowy wskazał, iż zarzut przedawnienia okazał się nieskuteczny. W jego ocenie powodowie pismem z dnia 5 listopada 2004 r. uznali swój dług względem pozwanego. Wskazał nadto, iż powodowie ponownie pismem z dnia 3 października 2009 r. zwrócili się z prośbą do pozwanego o rozważenie możliwości zawarcia ugody pozasądowej w przedmiocie spłaty zadłużenia wynikającego z bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) /13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r. Powodowie ponadto w związku z pismem pozwanego z dnia 20 października 2009 r. dokonali w dniach 10 listopada 2009 r. i 10 grudnia 2009 r. trzech wpłat w kwocie po 1.000,00 zł każda. Nadto powodowie w dniu 29 stycznia 2010 r. złożyli wniosek o restrukturyzację. Wobec czego w dniu 25 maja 2010 r. została podpisana umowa restrukturyzacyjna nr (...), której przedmiotem było rozłożenie zaległości powodów na raty. Nadto w ocenie Sądu pierwszej instancji zawarcie przedmiotowej umowy restrukturyzacyjnej nie stanowiło odnowienia zobowiązania w rozumieniu art. 506 k.c. Sąd bowiem wskazując na treść § 9 w/w umowy uznał, iż brak było jakichkolwiek podstaw prawnych do przyjęcia, wbrew zgodnym oświadczeniom stron zawartym w tym paragrafie umowy, iż doszło do odnowienia zobowiązania w rozumieniu powyższej regulacji. Strona powodowa zaś nie wykazała, iż złożone przez nią oświadczenia było prawnie nieskuteczne. Powodowie od dnia 10 listopada 2009 r. do dnia 31 maja 2012 r. wywiązywali się z warunków umowy restrukturyzacyjnej nr (...) z dnia 25 maja 2010 r. poprzez dokonywanie systematycznych wpłat na poczet zaległości. W lutym 2013 r. pozwany wobec wypowiedzenia ww. umowy restrukturyzacyjnej ponownie złożył zaś wniosek w oparciu o posiadany tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko powodom do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie T. S.. Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest do chwili obecnej. Zdaniem Sądu, do chwili zakończenia przedmiotowego postępowania egzekucyjnego, termin przedawnienia nie biegnie na nowo. Sąd wskazał jeszcze, iż w okresie od 19 listopada 2004 r. do 19 listopada 2007 r. nastąpiło przedawnienie roszczenia pozwanego. Jednakże mając na względzie całokształt okoliczności niniejszej sprawy, w szczególności czynności dokonywane przez powodów, które były związane z podejmowaniem z pozwanym negocjacji w zakresie rozłożenia długu na raty, zawarcia ugody pozasądowej (umowy restrukturyzacyjnej), dokonywania dobrowolnych wpłat przez powodów na poczet długu, deklarowania zamiaru spłaty zobowiązania - uznał, jako równoznaczne ze zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia. Zdaniem Sądu Rejonowego, zobowiązanie z niezupełnego przekształciło się w zupełne i zaczął od nowa biec termin przedawnienia roszczenia. Wskutek wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia przez powodów poprzez uznanie roszczenia, a nadto zrzeczenie się zarzutu przedawnienia , roszczenie pozwanego aktualnie nie uległo przedawnieniu. Trzyletni termin przedawnienia z uwagi na toczące się obecnie postępowanie egzekucyjne wskutek jego przerwania nie zaczął biec na nowo.

O kosztach postępowania przy uwzględnieniu wyniku procesu Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U nr 163, poz 1349 z późn. zm).

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodzili się powodowie i zaskarżając je w całości zarzucili mu naruszenie art. 506 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe niezastosowanie wyrażające się w przyjęciu, iż umowa restrukturyzacyjna nr (...) z dnia 25 maja 2010 r. nie stanowiła odnowienia w rozumieniu powyższego przepisu, w sytuacji gdy analiza poszczególnych zapisów umowy pozwala na uznanie istnienia zamiaru odnowienia długu, a tym samym wygaśnięcia zobowiązania objętego tytułem wykonawczym w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...)/13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r.

Biorąc pod uwagę powyższe skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...)/13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 27 listopada 2003 r. (sygn. akt XV Co 4224/03) w całości, względnie uchylenia zaskarżonego wyroku w opisanym powyżej zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Powodowie zarzucili Sądowi Rejonowemu błąd wyrażający się w przyjęciu, że umowa restrukturyzacyjna nr (...) z dnia 25 maja 2010 r. nie stanowiła odnowienia w rozumieniu art. 506 § 1 k.c.

Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie).

Warunkiem umorzenia dotychczasowego zobowiązania dłużnika jest zaciągnięcie przez niego nowego zobowiązania. Inaczej mówiąc, wolą stron umowy odnowienia jest umorzenie dotychczasowego zobowiązania i zastąpienie go nowym zobowiązaniem lub opartym na innej podstawie prawnej (wyrok SN z dnia 30 listopada 2006 r., I CSK 256/06, LEX nr 359463).

O kwalifikacji porozumień, przez które strony modyfikują łączący je stosunek prawny, decyduje zamiar odnowienia ( animus novandi ). Z art. 506 k.c. wynika, że przy nowacji strony muszą wyrazić zamiar umorzenia istniejącego zobowiązania (wyrok SN z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 407/07, LEX nr 462284). Co więcej, zamiaru stron zawarcia umowy odnowienia nie można domniemywać, musi on być dostatecznie uzewnętrzniony (wyrok SN z dnia 10 marca 2004 r., IV CK 95/03, LEX nr 84431; wyrok SN z dnia 9 listopada 2006 r., IV CSK 191/06, LEX nr 369173; wyrok SN z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 407/07, LEX nr 462284).

Z treści zaś § 9 umowy restrukturyzacyjnej nr (...) zawartej dnia 25 maja 2010 r. wynika, iż niniejsza umowa zmienia warunki umowy o kredyt ratalny z dnia 22 grudnia 1999 r. Nr (...) i nie stwarza nowej podstawy prawnej dla istnienia zadłużenia, w szczególności nie powinna być w żadnym wypadku interpretowana jako wyrażenie zgody w przedmiocie odnowienia. („Strony postanawiają, że niniejsza umowa restrukturyzacyjna nie stanowi odnowienia długu w rozumieniu art. 506 § 1 k.c.” k. 63 akt).

Zdaniem Sądu Okręgowego, tak sformułowane postanowienie umowne nie może budzić wątpliwości interpretacyjnych. Nie ma bowiem, jakichkolwiek podstaw prawnych aby zgodne oświadczenie stron zawarte w umowie uznać za nieskuteczne. Nadto analiza pozostałych postanowień umowy również nie może prowadzić do odmiennych wniosków. Już bowiem wysłowiony w umowie cel jej zawarcia – spłata zadłużenia wynikającego z umowy z dnia 22 grudnia 1999 r.- wskazuje, iż nie doszło do zaciągnięcia przez powodów nowego zobowiązania. Należy dodać, że w razie wątpliwości przy ocenie, czy zawarta przez strony umowa miała charakter nowacji, sądy obowiązane są kierować się dyrektywą wyrażoną w art. 506 § 2 k.c., według której zmiana treści zobowiązania nie stanowi odnowienia (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2013 r., I ACa 1005/12).

Z treści art. 65 § 2 k.c. wynika co prawda, iż w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Z przepisu tego wynika jednoznacznie, iż przy wykładni umów art. 65 § 2 k.c. przyznaje pierwszeństwo kryteriom zamiaru stron i celu jaki strony chciały osiągnąć zawierając umowę. Jednakże chodzi tu o cel wspólny dla obu stron lub co najmniej jednej ze stron znany i zaakceptowany przez drugą stronę umowy, zindywidualizowany w warunkach konkretnej umowy (np. gospodarczy), który nie jest jednak tożsamy z jej podstawą prawną (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 maja 2015 r., III CSK 346/14).

Zgodnie bowiem z przyjmowaną w orzecznictwie na tle art. 65 k.c. metodą wykładni priorytetową regułę interpretacji oświadczeń woli składanych indywidualnym adresatom stanowi rzeczywista wola stron, a dopiero, gdy nie da się jej ustalić, ustala się jakie jest obiektywnie przyjęte znaczenie danego oświadczenia. Miarodajny dla ustalenia znaczenia nadawanego oświadczeniu przez strony jest stan z chwili złożenia oświadczenia. Bez znaczenia jest zatem późniejsza zmiana sposobu jego rozumienia przez którąkolwiek ze stron.

Sąd Okręgowy podziela nadto wyrażony w tym względzie pogląd Sądu Najwyższego zawarty w wyroku z dnia 07 marca 2014 r., IV CSK 440/13 zgodnie z którym co do zasady, zawarcie przez bank umowy kredytu w celu określonym jako spłata wcześniej powstałych z innego tytułu zobowiązań kredytobiorcy względem banku kredytującego nie stanowi nowacji wcześniejszego zobowiązania kredytobiorcy wobec banku, wynikającego z innego tytułu prawnego (art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z 1997 r. - Prawo bankowe w zw. z art. 506 § 1 k.c.)

Wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego dokonana przez Sąd Rejonowy wykładnia łączącej strony umowy jest zgodna z powyższymi wskazaniami wynikającymi z art. 65 k.c. Sąd pierwszej instancji prawidłowo rozważył w pierwszej kolejności literalne brzmienie przedmiotowej umowy, a następnie sens jej postanowień z odwołaniem się do okoliczności przedmiotowej sprawy. Prawidłowa wykładnia umowy powinna - zgodnie z art. 65 § 2 k.c. - uwzględniać w pierwszym rzędzie badanie zgodnego zamiaru stron i celu umowy, nie może jednak pomijać jej tekstu, którego sens należy ustalać za pomocą językowych reguł znaczeniowych. Wykładnia umowy, zwłaszcza zawartej między przedsiębiorcami, nie może prowadzić do wniosku, iż zamiarem stron było zawarcie odmiennych istotnych postanowień od tych, które zostały wyrażone na piśmie (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 marca 2015 r., I ACa 982/14).

Na tym tle prezentowana przez skarżących odmienna ocena w tym zakresie nie stanowi dostatecznego uzasadnienia opartego na niej zarzutu naruszenia art. 506 § 1 k.c. Sąd Okręgowy podziela zatem wyrażone w tym względzie stanowisko Sądu Rejonowego, iż podpisana w dniu 25 maja 2010 r. umowa restrukturyzacyjna nr 25/100, której przedmiotem było rozłożenie na raty zaległego świadczenia nie stanowiła odnowienia zobowiązania. Nie doszło tym samym do wygaśnięcia zobowiązania wynikającego z umowy o kredyt ratalny na zakup samochodu nr (...) z dnia 22 grudnia 1999 r. A tym samym obecnie toczące się, w oparciu o wystawiony na jej podstawie bankowy tytuł egzekucyjny nr (...)/13/01 z dnia 13 stycznia 2001 r., postępowania egzekucyjne nie zostało pozbawione podstaw prawnych.

Nadto w ocenie Sądu Okręgowego również podnoszony przez powodów zarzut przedawnienia okazał się nieskuteczny. Sąd Okręgowy podziela bowiem pogląd Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którym w przedmiotowej sprawie doszło do wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia przez powodów poprzez uznanie roszczenia, a nadto zrzeczenie się zarzutu przedawnienia, a także - z uwagi na obecnie toczące się postępowanie egzekucyjne przed Komornikiem Sądowym - wskutek jego przerwania termin przedawnienia nie zaczął biec na nowo. W tej sprawie przerwanie biegu terminu przedawnienia zgodnie z treścią art. 124 § 2 k.c. nastąpiło przez czynność w postaci złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i trwało do zakończenia postępowania w tym przedmiocie. Okolicznością niesporną było, iż nie doszło do przedawnienia roszczeń z umowy zawartej w dniu 22 grudnia 1999r. przed złożeniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Z uwagi na podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 2284/04 (art. 823 k.p.c. wobec bezczynności wierzyciela) zasadnie Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek o wszczęcie tego postępowania nie przerwał biegu terminu przedawnienia. Uprawnionym było uznanie przez Sąd pierwszej instancji, iż aktywność powodów polegająca na skierowaniu do pozwanego pisma z dnia 5 listopada 2004r. przerwała ponownie bieg terminu. Oświadczenia o uznaniu długu składane były przez powodów wielokrotnie. Dotyczy to również okresu po upływie trzech lat od listopada 2004r. W realiach tej sprawy, zasadnie Sąd Rejonowy przyjął, iż to właśnie aktywność powodów po 2007r. uzasadnia uznanie , iż zrzekli się zarzutu przedawnienia roszczenia. Powód J. M. w piśmie z dnia 29 stycznia 2010r. stanowiącym „wniosek o restrukturyzację” wyraźnie potwierdził istnienie długu. Złożenie tego wniosku poprzedziło zawartą przez powodów w dniu 25 maja 2010r. umowę restrukturyzacyjną. W orzecznictwie przyjmuje się , iż zrzeczenie się zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.) jako dopuszczalne tylko po upływie terminu wywołuje skutek prawny , gdy doszło do drugiej strony w taki sposób , że mogła zapoznać się z jego treścią , może stanowić też element ugody. Okoliczności sprawy wskazują , iż to powodowie po 2007r. prowadzili pertraktacje z wierzycielem celem rozłożenia na raty , zawarcia umowy restrukturyzacyjnej, dokonywali częściowych wpłat z tytułu długu wynikającego z umowy zawartej w 1999r. W świetle poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 21 lipca 2004r. (VCSK 520/03) okoliczności dotyczące aktywności powodów i treść składanych pozwanemu oświadczeń uzasadniają prawidłowość wykładni dokonaną przez Sąd Rejonowy w zakresie skutecznego zrzeczenia się zarzutu przedawnienia.

Mając powyższą argumentację na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powodów.