Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 280/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Mariusz Nazdrowicz

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2016 r. we Włocławku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości we W.

przeciwko E. J. i A. J.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego we Włocławku

z dnia 26 kwietnia 2016 r. sygn. akt I C 1365/14 upr

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włocławku pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Mariusz Nazdrowicz.

Sygn. akt I Ca 280/16

UZASADNIENIE

Apelacji nie sposób odmówić słuszności.

Przed przystąpieniem do oceny zasadności zarzutów apelacyjnych niezbędne jest w pierwszej kolejności wskazanie, że w judykaturze przyjmuje się (przykładowo wyroki Sądu Najwyższego: z 11 lutego 2015 roku I CSK 133/14 nie publ., LEX nr 1650271, z 25 kwietnia 2013 roku V CSK 233/12 nie opubl., LEX nr 1353297 i z 18 maja 2012 r4oku IV CSK 565/11 opubl. OSNC 2013/2/22 i dalsze wskazane w uzasadnieniach orzecznictwo), że posiadacz weksla może dochodzić od dłużnika zaspokojenia swojej pretensji zarówno powołując się na treść weksla jak i roszczenie wynikające ze zobowiązania podstawowego. Przedstawienie przy tym faktów i dowodów uzasadniających roszczenie podstawowe może mieć miejsce zarówno w pozwie albo w odpowiedzi na zarzuty pozwanego. W rozpatrywanej sprawie w świetle jednoznacznego stanowiska powoda (k. 31 v) nie ulega najmniejszej wątpliwości, że wierzyciel poszukiwał ochrony prawnej w oparciu o weksel gwarancyjny wypełniony w dniu 14 grudnia 2012 roku. Jego roszczenie podlegało więc rozpoznaniu na gruncie prawa wekslowego ze wszystkimi płynącymi stąd konsekwencjami. Jedną z nich jest to, że zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem (art. 10 ustawy
z dnia 28 kwietnia 1936 roku „Prawo wekslowe” – tekst jedn. : Dz. U. 2016.160) nie powoduje przerzucenia na wierzyciela wekslowego (remitenta) ciężaru wykazania zadłużenia wystawcy, a to w związku z domniemaniem istnienia wierzytelności, które powstało na skutek wystawienia i wydania weksla (z bogatego i utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wyroki: z 25 listopada 2010 roku I CSK 387/10 nie publ., LEX nr 688 660,
z 17 stycznia 2008 roku III CSK 193/07 opubl. „Prawo Bankowe” 2008/5/17,
z 23 października 2008 roku V CSK 71/08 nie publ., LEX nr 485921). To dłużnik wekslowy chcąc zwolnić się ze zobowiązania wekslowego musi udowodnić istnienie okoliczności
z art. 10 (względnie 17) prawa bankowego.

Trzeba także pamiętać, że między zobowiązaniem z weksla gwarancyjnego in blanco i ze stosunku pierwotnego (podstawowego) istnieje określona łączność, wyrażająca się w tym, że zobowiązanie oparte na wekslu nie powstaje, jeżeli nie istnieje pierwotne roszczenie cywilnoprawne. W ramach zarzutów przewidzianych w art. 10 w/w ustawy wystawca weksla może więc w szczególności powoływać się na przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego. Wypełnienie weksla po upływie terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu jest wypełnieniem niezgodnym z deklaracją wekslową
i sprawia, że zobowiązanie wekslowe nie powstaje. Należy w tym miejscu także zaznaczyć, że przedawnienia roszczenia wekslowego i ze stosunku podstawowego biegną niezależnie od siebie, przy czym przedawnienie praw z weksla in blanco nie rozpoczyna biegu do czasu jego wypełnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2015 roku IV CSK 131/15 nie publ., LEX nr 1959490). Roszczenie wekslowe przeciwko wystawcy weksla własnego (w tym weksla in blanco) przedawnia się z upływem 3 lat od dnia płatności zgodnie z art. 70 zd. 1 prawa wekslowego (wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2008 roku II CSK 522/07, nie publ., LEX nr 496389 i dalsze wskazane w uzasadnieniu judykaty).

Odnosząc się bezpośrednio do zarzutów apelacyjnych należało uznać je za w pełni uzasadnione. Trafnie przede wszystkim skarżący zakwestionował przyjęcie przez Sąd a quo, iż nie doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego wskutek jego uznania przez A. J..

Uznanie, o którym mowa w art. 123 § 1 kc może przyjąć dwie formy: uznanie właściwe
i niewłaściwe. To pierwsze jest nieuregulowaną odrębnie umową ustalającą co do zasady oraz zakresu istnienia albo nieistnienia jakiegoś stosunku prawnego. Z kolei uznanie niewłaściwe stanowi przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu. Nie jest czynnością prawną, a oświadczeniem wiedzy. Dłużnik za jego pomocą stwierdza obowiązek swojego świadczenia i deklaruje, że nie zamierza uchylić się od np. zapłaty. Chodzi tu o taką jego aktywność, która z jednej strony stanowi potwierdzenie długu (dzięki czemu powstaje dowód jego istnienia), a z drugiej rodzi po stronie wierzyciela uzasadnione oczekiwanie na dobrowolne spełnienie świadczenia, co z kolei usprawiedliwia jego bezczynność (wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 1997 roku II CKN 46/97 OSN C 1997/10/143). Do uznania niewłaściwego prowadzą zachowania np. w postaci zapłaty części długu oraz wszelkie wnioski kierowane do wierzyciela – jak o rozłożenie na raty czy odroczenie terminu płatności albo też zwolnienie z odsetek czy wręcz długu (jego części). Naturalnie rację ma Sąd Rejonowy twierdząc, że o uznaniu roszczenia można mówić wtedy, gdy te zachowania dotyczą w sposób jednoznaczny skonkretyzowanego, skierowanego przeciwko dłużnikowi roszczenia. Nie można jednak podzielić zapatrywania, że w rozpatrywanej sprawie sytuacja tak się nie przedstawiała.

Z załączonych do akt dokumentów jak i twierdzeń pozwanego rzeczywiście wynika, że strony łączyły w przeszłości różne umowy pożyczki czy kredytów. Umknęło jednak uwagi Sądu meriti, że nawet sam pozwany nigdy nie twierdził, żeby została zawarta więcej niż jedna umowa o linię pożyczkową. Jest też symptomatyczne, że pozwana E. J. w swoim piśmie do (...)-u (...) z 17 grudnia 2014 roku (k. 85) odwołuje się jednoznacznie do zadłużenia „wynikającego z linii pożyczkowej nr (...)”…, co wskazuje, że problemem była wówczas zapłata należności właśnie z tej umowy. W zespole tych faktów siłą rzeczy oświadczenie A. J. (które wpłynęło do powoda 14 maja 2012 roku - k. 84 ),, o rozłożenie linii pożyczkowej na raty w wysokości 400,…” należało potraktować jako odnoszące się bezpośrednio do umowy z 24 listopada 2006 roku nr (...) (przy początkowej dacie wymagalności stosownych roszczeń od dnia
25 listopada 2009 roku). Doszło więc do uznania niewłaściwego roszczenia o wykonanie zobowiązania z przedmiotowej umowy (zwrotu pożyczki wraz ze świadczeniami ubocznymi). Skutkowało to przerwaniem biegu 3-letniego terminu przedawnienia tego roszczenia.
W konsekwencji Sąd I instancji niewłaściwie przyjął, by doszło do przedawnienia roszczenia podstawowego przed wypełnieniem weksla (co nastąpiło 14 grudnia 2012 roku) i wadliwe zastosował przepis art. 117 § 2 kc.

Błędne oddalenie powództwa z uwagi na przedawnienie prowadzi do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 kpc. Ma to bowiem miejsce wówczas, gdy min. Sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna unicestwiająca roszczenie albo wykluczająca jego skuteczne dochodzenie – w tym właśnie przedawnienie (z ugruntowanego i jednolitego orzecznictwa Sądu Najwyższego przykładowo postanowienia tego Sądu z 21 lipca 2016 roku

I CZ 53/16 nie publ., LEX nr 2082059 i z 23 października 2015 roku V CZ 63/15 nie publ., LEX nr 1956359). Stąd też na podstawie przywołanego przepisu Sąd Okręgowy we Włocławku uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włocławku.

W trakcie ponownego procedowanie Sąd I instancji zbada merytoryczną zasadność dochodzonego roszczenia oraz rozstrzygnie o zasadności zgłoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia (k.100 – 101). Będzie też miał na uwadze, że – jak już wyżej zasygnalizowana – nie uległo przedawnieniu roszczenie wekslowe, gdyż w tym przypadku zastosowanie ma 3-letni termin przedawnienia wskazany w art. 70 zd. 1 prawa wekslowego. Uwzględni też, że zastrzeżona w deklaracji wekslowej z 24 listopada 2006 roku (k.6) możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie nie jest klauzulą abuzywną w rozumieniu art. 385 kc. Taka formuła nie kształtowała praw dłużnika w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając przy tym jego interesy. Pamiętając już to, że jest ona od dawna spotykana w praktyce i powszechnie akceptowana, to spełnia ona określony cel. Weksel in blanco wręczany jest z reguły jako zabezpieczenie, a termin płatności weksla nie musi pokrywać się z terminem płatności zobowiązania, które zabezpiecza (tak Sąd Najwyższy np. w orzeczeniu z 3 listopada 1933 roku III C 21/33 Zb. Orz. SN 1934, p. 351). Zwykle jest to termin późniejszy, gdyż z reguły wierzyciel czeka przez pewien czas na dobrowolne wykonanie zobowiązania, a czasem nawet prolonguje termin płatności. Dlatego właśnie termin płatności weksla nie jest znany w dniu jego podpisywania i stąd tez strony posługują się wspomnianym sformułowaniem, które jest korzystne dla obu stron i w równym stopniu zabezpiecza ich interesy.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w myśl przepisu

art. 108 § 2 kpc.

SSO Mariusz Nazdrowicz.

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13