Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. S. (1)

przeciwko L. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w S.

z dnia 17 czerwca 2016 r. sygn. akt I C 202/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 18.942,72 (osiemnaście tysięcy dziewięćset czterdzieści dwa 72/100) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i postępowania zabezpieczającego.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 661/16

UZASADNIENIE

Powód J. S. (1) domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego L. S. (1) kwoty 55.000 Euro z ustawowymi odsetkami od dnia 22 grudnia 2009r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

Powód w uzasadnieniu pozwu wywodził, że pozwany nie zapłacił ceny za sprzedane mu przez powoda maszyny (...).

Od wydanego przez Sąd Okręgowy w S. w dniu 8 maja 2012r. nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwany złożył zarzuty, w których wskazał na niewymagalność roszczenia o zapłatę ceny, wobec jego przedawnienia, wygaśnięcie zobowiązania (względnie jego brak), z powodu nieziszczenia się warunku zawieszającego, którym była zapłata ceny w umówionym terminie, wygaśnięcie zobowiązania wobec niemożliwości spełnienia umówionego świadczenia przez powoda, wygaśnięcie zobowiązania wobec odstąpienia od umowy sprzedaży przez pozwanego i nie istnienie zobowiązania wobec tego, że powód nie był i nie jest właścicielem maszyn i urządzeń będących przedmiotem sprzedaży.

Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2013r. Sąd Okręgowy w S. utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 8 maja 2012r., nie podzielając zarzutów zgłoszonych przez pozwanego. Apelacja pozwanego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 października 2013r. (...).

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej, wywiedzionej przez pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 października 2013r., Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015r. sygn. akt IV CSK 181/14 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia zwrócił uwagę na okoliczność, iż Sąd I instancji zaniechał poczynienia własnych ustaleń i własnej oceny prawnej w kwestii mającej zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia, czyli istotnych postanowień zawartej przez strony umowy kupna-sprzedaży, przyjmując, że w konsekwencji mocy wiążącej orzeczeń zapadłych w innej sprawie, między tymi samymi stronami, był związany prejudycjalnymi ustaleniami i ocenami w niej poczynionymi, zaś Sąd Apelacyjny w motywach wyroku z dnia 23 października 2013r. stanowisko Sądu I instancji w pełni zaakceptował, bez analizy art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do stanu rozpoznawanej sprawy.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że Sąd Apelacyjny przytoczył, bez właściwej oceny, stanowisko Sądu I instancji o prawomocnym orzeczeniu i powadze rzeczy osądzonej orzeczenia „w sprawie (...)”, z pominięciem skutku prawnego uchylenia tego wyroku przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 18 lutego 2011r. (...). Uchylenie wyroku Sądu I instancji powoduje, że przestaje on istnieć w sensie prawnym i nie wywołuje już żadnych skutków prawnych. W takiej sytuacji ustalony w tym wyroku stan faktyczny nie jest ustalony i zostanie dopiero ustalony przez sąd ponownie rozpoznający sprawę.

Sąd Najwyższy nadto zauważył, że umowa, z której wynika spór, była umową ustną i ustalenie jej treści wymagało przeprowadzenia oraz oceny różnych dowodów, zwłaszcza osobowych, zaś Sąd z przeprowadzenia dowodów i ich oceny zrezygnował w niniejszej sprawie, a tym samym zrezygnował z uprawnienia do samodzielnego ustalania zdarzeń tworzących podstawę faktyczną orzeczenia. Zaniechał także własnej oceny tego, że w sprawie o wydanie maszyn sprzedawca opierał obronę na twierdzeniu o umownym zastrzeżeniu własności maszyn do czasu zapłacenia ceny i na tezie, że umowa nie doszła do skutku.

Po ponownym rozpoznaniu apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 8 kwietnia 2013r. (...) Sąd Apelacyjny w Gdańsku wydał w dniu 23 kwietnia 2015r. wyrok, mocą którego uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Sąd Apelacyjny uznał, że skoro Sąd Okręgowy nie poczynił żadnych własnych ustaleń faktycznych, opierając się na ustaleniach poczynionych w innej sprawie, w tym na ustaleniach zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 sierpnia 2010r., następnie uchylonego, to nie doszło do rozpoznania istoty sprawy.

Sąd Okręgowy nie zbadał podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia i nie wniknął w całokształt okoliczności sprawy, gdyż niezasadnie przyjął, że jest związany ustaleniami określonymi w innych wyrokach, w tym w wyroku uchylonym przez Sąd Apelacyjny, dotyczącymi nieistnienia w umowie sprzedaży zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej na rzecz sprzedawcy, do czasu zapłaty przez kupującego ceny, bez zwrócenia uwagi na to, że przyczyną oddalenia powództwa o wydanie maszyn nie było ustalenie braku określonego wyżej zastrzeżenia, lecz nieuiszczenie ceny przez kupującego. Sąd I instancji zaniechał poczynienia własnych ustaleń i własnej oceny prawnej w kwestii mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, czyli istotnych postanowień zawartej przez strony umowy sprzedaży oraz ustaleń co do zgłoszonych przez pozwanego zarzutów, wskazujących na brak po jego stronie obowiązku zapłaty ceny, w konfrontacji z treścią postanowień umowy. Ustalenie treści umowy wymagało, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy, przeprowadzenia oraz oceny różnych dowodów, zwłaszcza osobowych, których przeprowadzenia Sąd Okręgowy zaniechał, jak również zaniechał własnej oceny tego, że w sprawie o wydanie maszyn sprzedawca opierał obronę na twierdzeniu o umownym zastrzeżeniu własności maszyn do czasu zapłacenia ceny i na tezie, że umowa nie doszła do skutku.

Sąd Apelacyjny wskazał także, iż Sąd I instancji uznał za okoliczność bezsporną zawarcie przez strony ustnej umowy maszyn (...), bez wyjaśnienia zarzuconego przez pozwanego braku uprawień po stronie powoda do sprzedaży tych maszyn.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w S. wydał wyrok z dnia 17 czerwca 2016r. sygn. akt I C 202/15, w którym utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 8 maja 2012r. (...) i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Powód prowadzi działalność rolniczą od 2004r., w latach 2008 – 2009 prowadził taką działalność w (...)

W 2008r. powód zawarł z (...)spółką z o.o. w N. umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego na okres 3 lat. Działalność rolnicza tego gospodarstwa obejmowała uprawę ziemi i hodowlę zwierząt. Do prowadzenia działalności w dzierżawionym gospodarstwie powód wykorzystywał będące jego własnością maszyny (...), które przywiózł z (...).

W 2009r. wystąpił spór pomiędzy stronami umowy dzierżawy, dotyczący wzajemnych rozliczeń.

Od 2011r. powód zajmuje się również sprzedażą maszyn (...). Nadto, w ramach (...)sp. z o.o. w N., prowadzi consulting związany z rolnictwem.

W związku z działalnością rolniczą prowadzoną w gospodarstwie w N. powód kupował od 2006r. maszyny (...) w (...). I tak w dniu 16 czerwca 2008r. kupił maszyny (...), w dniu 31 lipca 2008r.(...)w dniu 16 lutego 2007r.(...)

Nabycie przez powoda maszyn (...) zostało wykazane za pomocą dokumentów z faktur (k. 661 – 666) wraz z ich tłumaczeniem (k. 667 – 668) oraz przesłuchania powoda (k. 757).

W 2009r., w związku z nieporozumieniami dotyczącymi dzierżawy i rozliczeń z dzierżawcą, powód postanowił zakończyć współpracę z (...)sp. z o.o. w N. i sprzedać stanowiące jego własność maszyny (...), używane do pracy w tym gospodarstwie. W 2009r. do K. S., prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży maszyn (...), zgłosił się pozwany L. S. (1), jako zainteresowany nabyciem(...) jednak pozwany wskazał, że interesujące go maszyny znajdują się w gospodarstwie w N.. Pozwany wiedział bowiem od swojego kuzyna C. M., członka zarządu (...)sp. z o.o. w N., że powód zamierza właśnie takie maszyny sprzedać.

K. S. skontaktował się z powodem, który potwierdził zamiar sprzedaży określonych wyżej maszyn. Następnie K. S. podjął się przeprowadzenia negocjacji cenowych. Powód nigdy osobiście nie skontaktował się z pozwanym. Był jedynie zainteresowany otrzymaniem umówionej ceny. Powód podkreślał w rozmowie z K. S., że wyda maszyny nabywcy po zapłacie ceny. Pozwany nie przyjechał do (...) w celu obejrzenia maszyn.

Dnia 11 grudnia 2009r. doszło do ostatecznego uzgodnienia ceny za maszyny. Ustalono cenę sprzedaży(...)

Obie strony zaakceptowały cenę i ustaliły, że powód wystawi pozwanemu faktury sprzedaży tych maszyn, które K. S. doręczy pozwanemu. Ustalono także, iż powód wyda pozwanemu maszyny po zapłacie ceny. Powód od początku w rozmowach z K. S. podkreślał, że wyda maszyny nabywcy po zapłacie ceny.

W dniu 11 grudnia 2009r. powód wystawił dwa rachunki:(...)Oba rachunki określały datę płatności ceny za dzień 18 grudnia 2009r. Pozwany po wystawieniu rachunków zażądał, aby powód je podpisał. Powód rachunki podpisał i przekazał jeK. S., który dnia 21 grudnia 2009r. nadał je priorytetem na adres pozwanego.

Pozwany nie zapłacił powodowi umówionej ceny w terminie. Powód żądał od K. S. wyjaśnień przyczyny braku zapłaty przez pozwanego. K. S. interweniował telefonicznie u pozwanego, który poinformował go, że ma poślizg w płatnościach i zapłaci cenę po Nowym Roku.

Pismem z dnia 29 grudnia 2009r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej pozwanemu wobec powoda, nabytej przez pozwanego na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 28 grudnia 2009r. od (...)sp. z o.o. w N., na kwotę 231.000 zł z wierzytelnością powoda z tytułu ceny. Oświadczenie o potrąceniu pozwany wysłał powodowi w dniu 7 stycznia 2010r. i tego samego dnia pozwany wysłał swojego pełnomocnika po odbiór maszyn będących przedmiotem zawartej przez strony umowy sprzedaży. Maszyny te były wówczas, na polecenie powoda, przechowywane u J. R. w miejscowości S.. J. R. odmówił wydania maszyn pełnomocnikowi pozwanego.

W dniu 11 stycznia 2010r. powód, działając przez swojego pełnomocnika – radcę prawnego R. N., złożył pozwanemu oświadczenie, iż w związku z nieziszczeniem się warunku wynikającego z umowy sprzedaży maszyn (...), tj. braku zapłaty ceny w terminie do dnia 18 grudnia 2009r., umowa sprzedaży nie doszła do skutku. W powyższym oświadczeniu wskazano również, że K. S., pośredniczący w zawarciu umowy sprzedaży maszyn, informował pozwanego, iż powód zastrzegł sobie własność sprzedanych maszyn do czasu uiszczenia ceny. Przeniesienie własności rzeczy nastąpiło zatem pod warunkiem zawieszającym, który nie został spełniony i pozwany nie stał się właścicielem maszyn. Pozwany otrzymał to oświadczenie w dniu 12 stycznia 2010r.

W dniu 28 stycznia 2010r. pozwany L. S. (1) złożył w Sądzie Okręgowym w S. pozew przeciwko J. S. (2) o wydanie maszyn objętych umową zawartą w dniu 11 grudnia 2009r. za pośrednictwem K. S., powołując się na uiszczenie ceny za zakupione maszyny poprzez potrącenie swojej wierzytelności wobec J. S. (1), nabytej w drodze umowy cesji w dniu 28 grudnia 2009r. od (...)sp. z o.o. w N. i wynikającej z wystawionej przez ten podmiot sprzedawcy maszyn faktury VAT nr (...) z 1 lipca 2009r., opiewającej na czynsz dzierżawy, z wierzytelnością sprzedawcy maszyn z tytułu ceny.

Nadto w wyżej określonym pozwie L. S. (1) wskazał, że J. S. (1) nie złożył skutecznie oświadczenia o odstąpieniu od umowy w piśmie z dnia 11 stycznia 2010r., gdyż oświadczenie to zawierało jedynie informację o nieziszczeniu się warunku, a nie zwierało wyraźnego i stanowczego oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Sprawa o wydanie maszyn została zarejestrowana pod (...). Wcześniej przed wytoczeniem sprawy o wydanie maszyn, L. S. (1) domagał się zabezpieczenia swoich roszczeń o wydanie maszyn przez ich zajęcie i oddanie pod dozór (...)spółce z o.o. w N.. Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2010r. Sąd Okręgowy w S. uwzględnił ten wniosek (...)

Po oddaniu maszyn pod dozór (...)spółki z o.o. w N., spółka korzystała z tych maszyn.

W toku sprawy (...) doszło do zmiany postanowienia zabezpieczającego z dnia 14 stycznia 2010r.(...)w ten sposób, że zwolniono z funkcji dozorcy maszyn (...) (...)sp. z o.o. w N. i ustanowiono ich dozorcę w osobie J. R..

W postępowaniu o wydanie maszyn J. S. (3) prezentował stanowisko, iż L. S. (2) nie stał się właścicielem maszyn, gdyż strony zawarły umowę sprzedaży z zastrzeżeniem własności, która miała przejść na kupującego z chwilą zapłaty całości ceny, zaś zapłata nie nastąpiła. Podał też, że pismem z dnia 11 stycznia 2010r. poinformował L. S. (1) o tym, że nie ziścił się warunek w postaci zapłaty ceny i że umowa nie doszła do skutku. Nadto wskazał, że oświadczenie o potrąceniu nie mogło wywołać oczekiwanego przez L. S. (1) skutku, gdyż w dacie złożenia tego oświadczenia nie istniał już stosunek zobowiązaniowy między stronami, nawiązany na podstawie umowy sprzedaży maszyn.

Wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2010r. (...) Sąd Okręgowy w S. oddalił żądanie L. S. (1) o wydanie maszyn uznając, iż ze względu na zapis zawarty w (...)umowy dzierżawy gospodarstwa rolnego z dnia 29 maja 2008r., zawartej pomiędzy J. S. (1) a (...)spółką z o.o. w N. zbycie wierzytelności tej spółki w drodze cesji było niedopuszczalne. Wydzierżawiający nie miał prawa cedować uprawnień wynikających z umowy dzierżawy bez uzyskania zgody dzierżawcy. L. S. (1) nie nabył skutecznie wierzytelności spółki, nie mógł tej wierzytelności przedstawić do potrącenia J. S. (2) i nie dokonał przez to zapłaty za maszyny, których wydania domagał się w sprawie. Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 3 sierpnia 2010r. (...), po rozpoznaniu złożonej od niego apelacji przez L. S. (1), został uchylony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 lutego 2011r., (k. 54 – 71), wobec złożenia przez L. S. (1) po zamknięciu rozprawy a przed terminem ogłoszenia przez Sąd Okręgowy wyroku z dnia 3 sierpnia 2010r., kolejnego oświadczenia o potrąceniu, zawartego w piśmie z dnia 21 lipca 2010r., w którym L. S. (1) przedstawił do potrącenia z wierzytelnością z tytułu ceny za maszyny (...) wierzytelność nabytą od (...)sp. z o.o. w N. w kwocie 351.000 zł, na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 21 lipca 2010r. (k. 153). W ocenie Sądu Apelacyjnego podniesione przez L. S. (1) okoliczności, tj. nabycie wierzytelności i dokonanie potrącenia, należało ocenić, gdyż w przypadku skuteczności tych czynności, L. S. (1) dokonałby zapłaty za maszyny (...), a wytoczone powództwo okazałoby się skuteczne.

Po uchyleniu wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 3 sierpnia 2010r. (...), sprawa ponownie rozpoznawana o wydanie maszyn została zarejestrowana (...) Sąd Okręgowy w S. wydał w tej sprawie wyrok w dniu 26 października 2011r., mocą którego oddalił powództwo L. S. (1) o wydanie maszyn i wskazał w uzasadnieniu tego wyroku, że L. S. (1) nie wykazał aby wierzytelność przedstawiona sprzedawcy maszyn do potrącenia w oświadczeniu z dnia 21 lipca 2010r., rzeczywiście istniała.

Apelację L. S. (1) do tego wyroku Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił.

W prawomocnie zakończonej sprawie o wydanie maszyn Sąd Okręgowy ustalił, że strony łączyła umowa kupna-sprzedaży maszyn, z zastrzeżeniem prawa posiadania maszyn przez J. S. (1) do czasu zapłaty ceny oraz że umowa ta nie wygasła, nadal obowiązuje, a wydanie maszyn (...) uzależnione jest w dalszym ciągu od zapłaty ceny przez L. S. (1).

Pismem z dnia 4 listopada 2011r. powód wezwał pozwanego do zapłaty 55.000 Euro tytułem ceny za maszyny (...). Pozwany ceny tej nie uiścił. W dniu 21 maja 2012r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o wygaśnięciu zobowiązania z uwagi na oświadczenie powoda zawarte w piśmie z dnia 11 stycznia 2010r. o nieziszczeniu się warunku, tj. braku zapłaty ceny w terminie do dnia 18 grudnia 2009r. oraz z tego powodu, iż wszystkie maszyny będące przedmiotem sprzedaży były w okresie od grudnia 2009 r. do chwili składania powyższego oświadczenia intensywnie użytkowane, przez co ich stan nie odpowiada umówionemu. Dodatkowo pozwany wskazał, że postanowieniem z dnia 17 lutego 2011r. Sąd Okręgowy w S. w sprawie (...) zabezpieczył roszczenie (...)sp. z o.o. w N. poprzez zajęcie maszyn objętych umową łączącą strony, przez co wykonanie obowiązku wydania maszyn jest niemożliwe.

Niezależnie od tego pozwany oświadczył, że z ostrożności procesowej odstępuje od umowy sprzedaży maszyn na podstawie art. 560 § 1 k.c., art. 492 k.c. i art. 493 § 1 k.c. Także z ostrożności procesowej pozwany zakreślił powodowi 7-dniowy termin do wykazania, że możliwe jest wydanie maszyn w stanie umówionym, pod rygorem odstąpienia od umowy z dnia 11 grudnia 2009r.

Pismem z dnia 21 czerwca 2012r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży w związku z bezskutecznym upływem terminu zakreślonego w piśmie z dnia 21 maja 2012r.

W 2011r. (...)sp. z o.o. w N. złożyła przeciwko J. S. (2) pozew o zapłatę kwoty 1.891.384,89 zł, w tym kwoty 1.134.661,18 zł tytułem części odsetkowej czynszu dzierżawnego za gospodarstwo rolno-hodowlane w N. za okres od 30 maja 2008r. do dnia 10 stycznia 2010r. oraz kwoty 756.723,71 zł tytułem odszkodowania za przedterminowe i bezzasadne rozwiązanie przez pozwanego umowy dzierżawy ((...)Sądu Okręgowego w S.). Wyrokiem z dnia 3 września 2013r. Sąd Okręgowy w S. zasądził od J. S. (1) na rzecz (...)sp. z o.o. w N. kwotę 357.031,02 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 sierpnia 2010r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 25 lutego 2014r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 3 września 2013r. (...) w punktach 1 i 3 w całości oraz w punkcie 2 w zakresie oddalenia powództwa co do kwoty 760.462,05 zł z ustawowymi odsetkami i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Ponownie rozpoznawana sprawa nadal toczy się,(...).

Pismem z dnia 25 października 2013r. (...)spółka z o.o. w N. złożyła J. M. S. oświadczenie o spłacie wierzyciela przez potrącenie. Podała, że na podstawie art. 498 § 1 k.c. w zw. z art. 518 § 1 pkt 3 k.c., działając za zgodą L. S. (1), w celu wstąpienia w prawa wierzyciela dokonuje spłaty wierzytelności przysługującej J. S. (2) wobec L. S. (1), wynikających z prawomocnych orzeczeń sądowych, tj. nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w S. z dnia 8 maja 2012r. (...), wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 8 kwietnia 2013r. (...) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 października 2013r. (...) przez potrącenie wierzytelności przysługującej (...)spółce z o.o. w N. z tytułu zapłaty czynszu dzierżawnego wraz z należnościami ubocznymi, w kwocie 357.031,02 zł, zasądzonej na rzecz spółki od J. S. (4) wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 3 września 2013r.

W piśmie z dnia 24 października 2013r. L. S. (1) na podstawie art. 518 § 1 pkt 3 k.p.c. wyraził zgodę na dokonanie przez (...)sp. z o.o. w N. spłaty wierzyciela J. S. (4) w celu wstąpienia w prawa wierzyciela z tytułu kwot należnych mu na podstawie nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w S. z dnia 8 maja 2012r. (...), wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 8 kwietnia 2013r. (...) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 października 2013r. (...).

Pismem z dnia 10 marca 2014r. (k. 599) pozwany wezwał powoda do wydania maszyn będących przedmiotem umowy z dnia 11 grudnia 2009r. w terminie 7 dni od daty doręczenia pisma, pod rygorem odstąpienia od umowy, podając że na rachunki depozytowe Sądu Okręgowego w S., zgodnie z treścią postanowienia z dnia 18 lutego 2014r. (...) zostały w dniu 28 lutego 2014r. przelane kwoty 85.030 Euro z tytułu należności głównej i odsetek od nakazu zapłaty z dnia 8 maja 2012r. Sądu Rejonowego w S. (...)2 i późniejszych orzeczeń w sprawie oraz 15.486 zł tytułem kosztów postępowania z nakazu zapłaty z dnia 8 maja 2012r. (...) i późniejszych orzeczeń w sprawie. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku błędnie podano, że powyższe kwoty zostały wpłacone na konto powoda. Nadto w powyższym piśmie wskazano, że przelew wskazanych kwot nastąpił z zastrzeżeniem zwrotu w razie pomyślnego dla pozwanego rozpoznania wniesionej skargi kasacyjnej.

W odpowiedzi na to pismo powód poinformował pozwanego, w piśmie z dnia 18 marca 2014r., że żądanie wydania maszyn nie może być zrealizowane z uwagi na brak spełnienia warunku do wydania przedmiotu sprzedaży w postaci zapłaty ceny przez kupującego L. S. (1).

Maszyny będące przedmiotem umowy łączącej strony pozostają nadal w posiadaniu J. R., jako dozorcy, obecnie na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu, wydanego przez Sąd Okręgowy w S. dnia 17 lutego 2011r. w sprawie o (...). Maszyny są przechowywane na placu, bez zadaszenia. Początkowo, po ustanowieniu zabezpieczenia, J. R. uruchamiał maszyny aby zapobiec ich niszczeniu i korozji na skutek nieużywania. Aktualnie nie dokonuje już tych czynności, gdyż pozwany zarzucał mu, iż użytkuje maszyny.

W ocenie Sądu Okręgowego, który ponownie rozpoznał sprawę, powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten wskazał, że strony łączyła ustna umowa sprzedaży maszyn (...) w postaci (...), za łączną cenę 55.000 Euro. Niesporna była również okoliczność, iż w zawarciu umowy między stronami uczestniczył K. S..

Strony zawarły ustną umowę sprzedaży rzeczy oznaczonych co do tożsamości, a zatem zgodnie z art. 155 § 1 k.c. umowa ta przeniosła własność tych rzeczy na nabywcę. Z chwilą zawarcia umowy w dniu 11 grudnia 2009r. pozwany stał się właścicielem maszyn (...).

Sąd Okręgowy nie dał wiary twierdzeniom pozwanego, że strony zawarły umowę sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności rzeczy, gdyż pozwany nie przedstawił materiału dowodowego, który wykazałby skutecznie, że obie strony umowy złożyły sobie wzajemne i zgodne oświadczenia woli w zakresie dodatkowego zastrzeżenia umownego w postaci zastrzeżenia prawa własności po stronie powoda do czasu zapłaty ceny przez pozwanego.

Niewystarczającym dowodem na poparcie tej tezy jest, według Sądu I instancji, pismo powoda z dnia 11 stycznia 2010r. (k. 105). Pismo to zostało bowiem złożone po zaistnieniu sporu między stronami w zakresie własności maszyn i jego treść, według Sądu Okręgowego, nie odzwierciedla rzeczywistych uzgodnień stron, jakie miały miejsce w grudniu 2009r.

Również zeznania świadka K. S. nie pozwalały na wyprowadzenie wniosku o ustaleniu przez strony w umowie sprzedaży, że prawo własności maszyn będzie przysługiwało powodowi do czasu uiszczenia ceny przez pozwanego. Wprawdzie świadek ten był autorem oświadczeń dotyczących treści stosunku prawnego łączącego strony (k. 7, 18 i 653), to jednak z jego zeznań złożonych na rozprawie w dniu 15 marca 2016r. niezbicie wynikało, że brak było zastrzeżenia po stronie powoda prawa własności maszyn (...).

Sąd Okręgowy uznał, że brak było w sprawie dowodów na to, iż w momencie zawierania umowy strony poczyniły zgodnie ustalenia, według których zastrzegły prawo własności maszyn na rzecz powoda, do czasu zapłaty ceny przez pozwanego. Pozwany zatem stał się właścicielem maszyn (...) z dniem zawarcia umowy sprzedaży, tj. z dniem 11 grudnia 2009r. i spoczywa na nim obowiązek zapłaty ceny. Nadto w ocenie Sądu Okręgowego okoliczność, iż powód nie wydał maszyn pozwanemu pozostaje bez wpływu na obowiązek pozwanego w zakresie zapłaty ceny, gdyż z zeznań powoda i także częściowo z zeznań świadka K. S. wynikało, że strony w umowie sprzedaży zastrzegły, iż wydanie sprzedanych maszyn nastąpi po zapłacie przez pozwanego ceny.

Powód niezmiennie i konsekwentnie zeznawał w toku postępowania, że od samego początku wskazywał K. S., iż wyda kupującemu maszyny po zapłacie ceny. Pozwany z kolei na rozprawie w dniu 10 maja 2016r. zeznał, że uzgodniona przez strony kolejność czynności miała być następująca: wystawienie faktur przez powoda, obejrzenie maszyn przez pozwanego, wydanie maszyn przez powoda i zapłata ceny przez pozwanego. Dopiero wówczas pozwany miał stać się właścicielem maszyn.

Sąd Okręgowy uznał twierdzenia pozwanego za nielogiczne i niespójne, przez co nie dał im wiary. Natomiast dał wiarę zeznaniom powoda, złożonym na rozprawie w dniu 10 maja 2016r., gdyż potwierdzają ich wiarygodność okoliczności towarzyszące zachowaniu pozwanego po zawarciu umowy.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że pozwany uzyskał informację o zamiarze sprzedaży maszyn przez powoda od członka zarządu(...) spółki z o.o. w N., będącego członkiem rodziny pozwanego. Powód popadł z tą spółką w konflikt na tle dzierżawy gospodarstwa w 2009r., zaś spółka zgłaszała do niego roszczenia o wartości kilkuset tysięcy złotych.

Pozwany zawarł umowę sprzedaży w dniu 11 grudnia 2009 r. z obowiązkiem zapłaty ceny do dnia 18 grudnia 2009r. Tymczasem po zakupieniu maszyn, już w dniu 28 grudnia 2009r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności, którą nabył od (...)spółki z o.o. w N. z tytułu należności czynszowych w kwocie 231.000 zł z wierzytelnością powoda z tytułu ceny.

Powyższe okoliczności wskazują, według Sądu Okręgowego, że zamiarem pozwanego od początku było nabycie na własność maszyn od powoda, faktyczne nie uiszczenie powodowi ceny, lecz zgłoszenie do potrącenia z wynegocjonowaną ceną wierzytelności nabytej od spółki w N.. Działanie takie było nakierowane, zdaniem Sądu, na nabycie maszyn na własność przez pozwanego i pozostawienie ich do korzystania w gospodarstwie w N.. Zamiar pozwanego nie został osiągnięty, gdyż Sąd w sprawie o wydanie maszyn uznał, że wierzytelność zgłoszona przez pozwanego do potrącenia oświadczeniem z dnia 28 grudnia 2009r. nie mogła zostać nabyta przez pozwanego w drodze przelewu wierzytelności od (...)spółki z o.o. w N.. Ta okoliczność również przemawia za brakiem podstaw do uznania, że strony zastrzegły prawo własności na rzecz powoda.

Okoliczności sprawy przemawiały natomiast, w ocenie Sądu Okręgowego, za uznaniem, że powód rzeczywiście zastrzegł posiadanie rzeczy do czasu zapłaty ceny przez pozwanego.

Gdyby było tak, jak twierdził pozwany, tj. że mógł on odebrać maszyny jeszcze przed zapłatą ceny, to przecież pozwany byłby uprawniony do odebrania maszyn już po dniu 21 grudnia 2009r., kiedy otrzymał rachunki. Skoro niepotrzebna była zapłata ceny przed odbiorem maszyn, to brak tego odbioru budzi wątpliwości. Zdaniem Sądu I instancji pozwany nie odebrał maszyn przed zapłatą ceny, gdyż wiedział, że zobowiązany jest najpierw zapłacić cenę, a dopiero później odebrać maszyny, jak zeznał powód. Pozwany rozpoczął działania zmierzające do odbioru maszyn dopiero po złożeniu oświadczenia o potrąceniu, tj. po dniu 28 grudnia 2009r., gdyż w dniu 7 stycznia 2010r. zgłosili się pełnomocnicy pozwanego w celu odbioru maszyn. Pozwany wyrażał bowiem stanowisko, iż za pomocą potrącenia „zapłacił” powodowi cenę za maszyny. Również ta okoliczność wspiera stanowisko powoda, że pozwany zobowiązany był najpierw zapłacić za maszyny, a potem je odebrać. Sąd Okręgowy w tym miejscu swoich rozważań odniósł się do zeznań świadka K. S., złożonych na rozprawie w dniu 15 marca 2016r. Wskazał, że świadek ten zeznawał chwiejnie i niekonsekwentnie, przez co Sąd nie był w stanie ustalić stanu faktycznego w oparciu o jego zeznania. Ostatecznie Sąd I instancji uznał, że znaczny wpływ czasu od prowadzonych ze stronami rozmów, liczne spory między stronami i liczne wersje nawiązanego stosunku prawnego, tworzone na potrzeby obrony przez każdą ze stron spowodowały, że świadek ten nie był w stanie udzielić jednoznacznych odpowiedzi na temat treści stosunku prawnego łączącego strony.

Niemniej jednak konsekwentne zeznania powoda, nielogiczne zeznania pozwanego oraz okoliczności towarzyszące zachowaniu obu stron przemawiały za uznaniem, że powód zastrzegł na swoją rzecz posiadanie maszyn (...) do czasu zapłaty ceny przez pozwanego. Takie zastrzeżenie umowne było dopuszczalne w świetle zasady swobody umów.

Sąd Okręgowy wskazał, że oddalił wnioski obu stron o dopuszczenie dowodu z protokołów rozpraw z innych spraw sądowych, zawierających zeznania świadków, gdyż uznał, że uwzględnienie takich wniosków naruszyłoby zasadę bezpośredniości postępowania dowodowego. Każda ze stron mogła zadawać pytania przesłuchiwanym świadkom celem wyjaśnienia ewentualnych niespójności w treści ich zeznań.

Zgłoszone przez pozwanego w toku postępowania zarzuty Sąd Okręgowy uznał za niezasadne.

W pierwszej kolejności Sąd ten ocenił zarzut przedawnienia roszczenia powoda, wskazując, iż art. 554 k.c. nie mógł mieć zastosowania w sprawie, gdyż sprzedaż maszyn nie nastąpiła w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy ani też w pozostałych przypadkach określonych w tym przepisie. Pozwany nie przedstawił dowodu potwierdzającego sprzedaż maszyn w ramach działalności powoda jako sprzedawcy. Zaświadczenie z rejestru firm (k. 136) nie zostało przez pozwanego przedłożone w tłumaczeniu na język polski, przez co pozostało bez znaczenia dla wyników postępowania dowodowego w sprawie.

Sąd Okręgowy ponadto zwrócił uwagę, iż dwuletni termin przedawnienia ma zastosowanie do sprzedaży płodów rolnych i leśnych, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie, a zatem do roszczenia powoda o zapłatę ceny sprzedaży maszyn ma zastosowanie 10-letni termin przedawnienia (art. 118 k.c.). Wniesienie przez powoda pozwu w dniu 2 maja 2012r. nastąpiło w czasie, kiedy termin przedawnienia, liczony od dnia 18 grudnia 2009r., tj. od dnia wyznaczonego na zapłatę ceny, jeszcze nie upłynął.

Z ostrożności procesowej Sąd Okręgowy wskazał, że gdyby nawet przyjąć, iż sprzedaż maszyn nastąpiła w ramach prowadzonego przez powoda przedsiębiorstwa zajmującego się sprzedażą maszyn (...), to przedawnienie roszczenia o zapłatę nastąpiłoby dnia 21 grudnia 2011r. Termin przedawnienia został jednak przerwany na skutek oświadczenia pozwanego o potrąceniu, złożonego w dniu 28 grudnia 2009r., któremu można przypisać cechy uznania niewłaściwego, gdyż pozwany przyznał w nim, że J. S. (2) przysługuje roszczenie o zapłatę ceny.

Termin przedawnienia w takim przypadku zaczął biec po prawomocnym zakończeniu sprawy o wydanie maszyn, w czasie której pozwany nie kwestionował prawa powoda do zapłaty ceny, a jedynie podnosił twierdzenia, że wierzytelność powoda została umorzona w wyniku potrącenia.

W tej sytuacji termin przedawnienia rozpoczął bieg na nowo od dnia 12 kwietnia 2012r., kiedy to sprawa (...)została prawomocnie zakończona oddaleniem żądania L. S. (1).

Złożenie pozwu w niniejszej sprawie w dniu 2 maja 2012r. nastąpiło w czasie, kiedy roszczenie o zapłatę ceny nie było przedawnione.

Sąd Okręgowy stwierdził także, że nie był zasadny zarzut pozwanego wskazujący na wygaśnięcie umowy w związku z brakiem spełnienia warunku zawieszającego w postaci zapłaty ceny.

Na pozwanym spoczywał ciężar wykazania, że strony zawarły umowę pod warunkiem zawieszającym, co jednak w sprawie nie zostało wykazane, gdyż w materiale dowodowym sprawy nie ma dowodów potwierdzających twierdzenia pozwanego z niniejszej sprawy oraz twierdzenia powoda ze sprawy(...), że strony zawarły umowę sprzedaży pod warunkiem zawieszającym. Twierdzenia obu stron Sąd I instancji uznał za ich taktykę obronną, realizowaną w zależności od roli procesowej, w której się znalazły.

Na zawarcie umowy pod warunkiem zawieszającym w postaci zapłaty ceny nie wskazał ani świadek K. S., ani też żadna ze stron, przesłuchana w charakterze strony. Zawarcia umowy pod warunkiem nie potwierdziła też treść oświadczenia powoda z dnia 11 stycznia 2010r. Oświadczenie to w ocenie Sądu zostało złożone w ramach taktyki obrończej powoda, na potrzeby sprawy o wydanie maszyn.

Nie zasługiwał na uwzględnienie, według Sądu Okręgowego, podniesiony przez pozwanego zarzut wygaśnięcia zobowiązania, oparty na art. 475 k.c. W niniejszej sprawie brak jest jakichkolwiek podstaw do twierdzenia, że zobowiązanie wynikające z umowy z dnia 11 grudnia 2009r. wygasło wskutek następczej niemożliwości świadczenia. Świadczenie jest obiektywnie niemożliwe jedynie wtedy, gdy przyczyna niemożliwości leży poza sferą działalności i aktywności dłużnika, tkwi w przedmiocie świadczenia, czyli jest niemożliwością samą w sobie.

Brak było podstaw do twierdzenia w rozpoznawanej sprawie, że nie istnieją maszyny (...), będące przedmiotem umowy sprzedaży zawartej przez strony. Z zeznań świadka J. R., ustanowionego dozorcy w postępowaniu zabezpieczającym, wynikało, że maszyny te istnieją i znajdują się w jego posiadaniu, choć ich aktualny stan techniczny jest inny, aniżeli stan w dacie zawarcia umowy.

Nadto Sąd I instancji wskazał, że na pozwanym spoczywał obowiązek zapłaty ceny za maszyny do dnia 18 grudnia 2009r. Dnia 14 stycznia 2010r. zostało wydane postanowienie o zabezpieczeniu powództwa L. S. (1) o wydanie maszyn i oddaniu ich pod dozór. Oddanie maszyn pod dozór nastąpiło zatem na skutek działań pozwanego, który nie uzyskał władztwa nad maszynami tylko dlatego, że nie zapłacił za nie ceny. Niewydanie maszyn pozwanemu było konsekwencją zwłoki pozwanego w zapłacie ceny. Okoliczności braku realizacji świadczenia zachodzą więc po stronie pozwanego, a nie po stronie powoda.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego do spraw wyceny maszyn i urządzeń na okoliczność określenia aktualnego stanu maszyn (...) będących przedmiotem umowy sprzedaży i określenia ich wartości w porównaniu do wartości z dnia zawarcia umowy. Okoliczności te według Sądu I instancji pozostawały bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż maszyny istnieją, choć ich stan odbiega od stanu z grudnia 2009r. Taki stan rzeczy wynika z zachowania pozwanego, który nie uiścił powodowi ceny. Strony ustaliły, że L. S. (1) zobowiązany jest spełnienia swojego świadczenia wcześniej i jedynie on, zgodnie z art. 476 § 1 k.c. pozostaje w zwłoce z uwagi na to, że nie spełnił świadczenia pieniężnego w terminie, na skutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność.

Za niezasadne uznał także Sąd Okręgowy twierdzenia pozwanego o odstąpieniu przez niego od umowy pismem z dnia 21 maja 2012r. Odstąpienie od umowy sprzedaży jest jednym z uprawnień z tytułu rękojmi (art. 560 k.c.), którego termin realizacji rozpoczyna się od momentu wydania rzeczy. W rozpoznawanej sprawie, z przyczyn niezawinionych przez powoda, nie doszło do wydania rzeczy pozwanemu, zatem oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy było bezskuteczne. Nadto, gdyby nawet uznać, że pozwanemu przysługiwały uprawnienia z tytułu rękojmi, to winien był on wykazać, jakie wady miał zakupiony towar, których mimo wezwań powód nie usunął w terminie i zachodziły podstawy do odstąpienia od umowy.

Nie zachodziła również podstawa do odstąpienia od umowy, określona w art. 492 k.c., gdyż pozwany nie wykazał aby w umowie stron zostało zastrzeżone prawo do odstąpienia od umowy.

W zakresie art. 493 k.c., stanowiącego podstawę do odstąpienia od umowy Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż nie zachodzi w sprawie niemożliwość świadczenia wskutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi strona powodowa, gdyż okoliczność, że maszyny stanowią przedmiot zajęcia w sprawie z powództwa (...)sp. z o.o. w N. jest okolicznością, za którą powód nie ponosi odpowiedzialności.

W tej sytuacji oświadczenia pozwanego o odstąpieniu od umowy, zawarte w pismach z dnia 21 maja 2012r., 12 czerwca 2012r., i 10 marca 2014r. należało uznać za bezskuteczne.

Bezskuteczne były również wezwania pozwanego, kierowane do powoda, o spełnienie świadczenia pod rygorem odstąpienia od umowy, skoro pozwany nie spełnił swojego świadczenia, tj. zapłaty ceny. Dopiero bowiem po zapłacie ceny powód zobowiązany był do wydania maszyn pozwanemu. Do czasu wydania przez Sąd Okręgowy zaskarżonego obecnie rozstrzygnięcia zapłata ceny nie nastąpiła. Kwoty ściągnięte w postępowaniu zabezpieczającym nie stanowią bowiem spełnienia świadczenia przez pozwanego, a jedynie stanowią zabezpieczenie roszczenia powoda.

Również późniejsze oświadczenia pozwanego, dotyczące wstąpienia (...)sp. z o.o. w N. w miejsce pozwanego i zgłoszenie do potrącenia należności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w S. ze sprawy I C 48/11 pozostawało bez wpływu na wynik niniejszego procesu, gdyż wskazany wyżej wyrok w części uwzględniającej żądanie (...)sp. z o.o. w N. został uchylony przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku i sprawa aktualnie jest ponownie rozpoznawana.

Wbrew zarzutom pozwanego powód wykazał, że w dacie zawarcia umowy sprzedaży przysługiwała mu własność maszyn. Sąd I instancji zwrócił uwagę na okoliczność, iż pozwany nie kwestionował w grudniu 2009r., gdy zawierał umowę za pośrednictwem K. S., że powód jest właścicielem sprzedawanych maszyn. Maszyny te były wykorzystywane w Gospodarstwie (...) sp. z o.o. w N., a świadkowie, w tym B. M. potwierdzili, że większość maszyn w tym gospodarstwie była własnością powoda. Powód wystawił w dniu 11 grudnia 2009r. rachunki dokumentujące sprzedaż maszyn, w których wskazał swoje dane jako sprzedawcy (k. 14 – 15). Nadto powód przedstawił faktury zakupu tych maszyn i dowody zapłaty ceny (k. 661 – 668). Z dokumentów tych wynika, że powód zakupił maszyny w latach 2006 – 2009 i w dacie ich sprzedaży pozwanemu przysługiwała mu własność tych maszyn.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał zasadność powództwa i podstawę do utrzymania w mocy nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 8 maja 2012r. (art. 496 k.p.c. w zw. z art. 535 k.c. i art. 351 ¹ k.c.) oraz orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego, w oparciu o przepisy wskazane w końcowym fragmencie pisemnego uzasadnienia wyroku.

Pozwany złożył apelację od powyższego wyroku, skierowaną przeciwko całości rozstrzygnięcia.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób sprzeczny z dyspozycją tego przepisu, w szczególności w zakresie:

a)  braku jakiegokolwiek uzasadnienia dla tezy o „chwiejności” zeznań kluczowego świadka K. S., mimo że prawidłowe wypełnienie dyspozycji art. 328 § 2 k.p.c. przy postawieniu takiego zarzutu wymaga szczegółowej analizy zeznań świadka i wskazania, które elementy jego zeznań są „chwiejne” i dlaczego oraz czy są one istotne, a także wyjaśnienia samego kolokwializmu użytego w uzasadnieniu określenia o „chwiejności”,

b)  uzasadnienia zdezawuowania oświadczenia pełnomocnika powoda z dnia 11 stycznia 2010r. jego sporządzeniem dla potrzeb taktyki obrończej w sprawie o wydanie, mimo że takiej sprawy ówcześnie nie było, a teza sądu jest wprost sprzeczna z wyjaśnieniami samego powoda,

c)  uzasadnienia braku wiarygodności pozwanego L. S. (1),

d)  ustalenia w zaskarżonym wyroku, że wysłanie rachunków pozwanemu miało miejsce 21 grudnia 2009r., a następnie stwierdzenie, że w tym dniu pozwany rachunki te otrzymał

oraz dokonaniu w tym zakresie błędnej oceny materiału dowodowego z naruszeniem dyspozycji art. 233 § 1 i 2 k.p.c. a ponadto w zakresie:

e)  ustalenia dokonania sprzedaży z wykorzystaniem zwolnienia z VAT dla sprzedaży wewnątrzwspólnotowej, co jest możliwe wyłącznie między przedsiębiorcami,

f)  ustalenia, że już po zawarciu umowy powód zakazał wydawania maszyn pozwanemu do czasu zapłaty ceny, mimo że okoliczność ta wynika jednoznacznie z zeznań K. S.,

g)  błędnego ustalenia strony będącej w zwłoce i tym samym pominięcia zarzutów wygaśnięcia zobowiązania i odstąpienia od umowy,

h)  błędnej oceny wiarygodności zeznań L. S. (1) mimo, że są one spójne z zeznaniami K. S.,

i)  błędnej oceny zeznań świadka J. R. w zakresie oznaczenia pozwanego jako osoby, która miała pretensje do niego co do używania maszyn, mimo że świadek ten nie wskazywał pozwanego,

j)  błędnego ustalenia, że nie doszło do zniweczenia umowy wobec braku zapłaty ceny,

2.  naruszenia przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 227 k.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych w zakresie protokołów innych rozpraw jako naruszających zasadę bezpośredniości mimo, że wnioski te zostały zgłoszone na okoliczność weryfikacji wiarygodności zeznań składanych w niniejszej sprawie,

3.  naruszenia prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. art. 124 § 2 k.c. w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. przez błędne przyjęcie, że w okresie zawisłości sprawy o wydanie maszyn nie biegł termin przedawnienia sprawy o zapłatę,

4.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego oraz art. 227 k.p.c. przez oddalenie innych wniosków dowodowych pozwanego na okoliczność uszkodzenia (stanu maszyn) mimo, że są to okoliczności istotne dla ustalenia zasadności zarzutu wygaśnięcia zobowiązania wobec następczej niemożliwości spełnienia świadczenia przez pozwanego względnie zarzutu odstąpienia od umowy,

5.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 386 § 6 k.p.c. i art. 398 ²⁰ k.p.c. przez nie wykonanie wiążących wskazań Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego w Gdańsku,

6.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 253 zd. 2 k.p.c. przez jego niezastosowanie w zakresie zaprzeczonej autentyczności dokumentów prywatnych, złożonych przez stronę co do kwestii własności maszyn.

Powyższe zarzuty dają podstawy do uznania, w ocenie skarżącego, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

Wskazując na te zarzuty apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uchylenie w całości nakazu zapłaty z dnia 8 maja 2012r., oddalenie w całości powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za wszystkie instancje, względnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego i zasądzenie od niego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż zgłoszone w niej zarzuty w przeważającej części nie były zasadne, zaś te zarzuty co do których można mówić o zasadności, nie miały istotnego wpływu na prawidłowość i trafność rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Nie doszło w rozpoznawanej sprawie do naruszenia art. 328 § 1 k.p.c. Do uchybienia temu przepisowi dochodzi bowiem tylko wtedy, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów w nim określonych, pozwalających na kontrolę orzeczenia i weryfikację stanowiska Sądu. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przedstawił poczynione ustalenia faktyczne, wskazał dowody na których te ustalenia oparł uznając ich wiarygodność, a także dowody, którym odmówił wiarygodności, rozprawił się szczegółowo i wnikliwie z zarzutami podniesionymi przez pozwanego a także wyjaśnił podstawę prawną wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

W tej sytuacji, wbrew zgłoszonemu w apelacji zarzutowi, nie doszło do naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Konstruując zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., skarżący nie powołał się na brak koniecznych elementów uzasadnienia zaskarżonego wyroku, uniemożliwiający jednoznaczną rekonstrukcję podstaw rozstrzygnięcia, lecz na wadliwą ocenę materiału dowodowego, w tym ocenę zeznań świadka K. S., nieprawidłową ocenę pisemnego oświadczenia pełnomocnika powoda z dnia 11 stycznia 2010r., na odmówienie wiary zeznaniom pozwanego oraz na wadliwe ustalenie, że wysłanie rachunków pozwanemu miało miejsce w dniu 21 grudnia 2009r. i w tym dniu pozwany rachunki te otrzymał.

Zgodzić należy się ze skarżącym, że zeznania świadka K. S. miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż strony zawarły ustną umowę sprzedaży za pośrednictwem tego świadka, bez osobistego kontaktu ze sobą. Świadek ten przekazywał każdej ze stron oświadczenia woli drugiej strony. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, że zeznania świadka K. S., złożone na rozprawie w dniu 15 marca 2016r., były „chwiejne” i „niekonsekwentne”. Z całą pewnością można te określenia odnieść do tego fragmentu zeznań świadka K. S., w którym z jednej strony zeznał, iż „maszyny miały być wydane po zapłacie faktury”, a z drugiej strony stwierdził, że „nie było ustalone, że powód wyda maszyny dopiero wtedy, kiedy pozwany zapłaci za maszyny” (k. 735v, 01:01:43). Niezależnie od niekonsekwencji wskazanych wyżej zeznań, świadek K. S. w innym fragmencie swoich zeznań wskazał na istotny aspekt umowy stron, ten mianowicie, iż umowa ta nie odbiegała w swojej treści od umów, które świadek ten zawierał ze swoimi klientami. Zeznał mianowicie, że: „miało się odbyć w ten sposób: zapłata-odbiór”, a także: „ja nigdy nie dodawałem do faktur, że dopóki klient nie zapłaci, to ja zostaję właścicielem tej maszyny. W tym przypadku też takie zastrzeżenie nie zostało dokonane” (k. 735v, 01:10:15). Brak konsekwencji w zeznaniach świadka K. S. co do zastrzeżenia wydania maszyn po zapłacie ceny zasadnie sąd Okręgowy uzasadnił upływem czasu od momentu zawarcia umowy przez strony, skutkującym zatarciem w pamięci szczegółów, na co świadek sam się powołał (k. 735v, 00:59:55), a także liczne spory między stronami i tworzone przez nie taktyki obrony. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, że za ustaleniem, iż strony zastrzegły wydanie maszyn przez powoda po zapłacie ceny przez pozwanego, przemawiały nie tylko wiarygodne i logiczne zeznania powoda, ale także chronologia zdarzeń. Po otrzymaniu rachunków wystawionych przez powoda w grudniu 2009r. pozwany złożył powodowi w dniu 28 grudnia 2009r. oświadczenie o potrąceniu z ceną wynikającą z tych rachunków wierzytelności nabytych w drodze cesji od (...)sp. z o.o. w N., zaś w dniu 7 stycznia 2010r. wysłał swoich pełnomocników po odbiór maszyn, z powołaniem się na uiszczenie ceny za pomocą potrącenia.

Powyższe zdarzenia ewidentnie świadczyły o kolejności czynności wykonawczych w zakresie realizacji umowy sprzedaży, na które wskazał w swoich zeznaniach powód, tj. wystawienie faktury, zapłata i przekazanie maszyn (k. 757v, 01:05:02), a nie na kolejność przedstawioną przez pozwanego, mianowicie: „faktura – maszyny – zapłata” (k. 759a, 02:04:58). Nie zostało też potwierdzone innymi dowodami, a w szczególności zeznaniami świadka K. S., zeznanie pozwanego, że „warunkiem zapłaty miało być wydanie maszyn, a maszyny nie zostały wydane” (k. 759v, 01:48:06).

Nie były też wiarygodne zeznania pozwanego o tym, że był on finansowo przygotowany na zapłacenie ceny (k. 759a, 01:59:21), i że chciał zapłacić za maszyny przelewem (k. 760, 02:23:38), skoro już w dniu 28 grudnia 2009r. złożył pierwsze oświadczenie o potrąceniu z wierzytelnością powoda z tytułu ceny wierzytelności w kwocie 231.000 zł, którą nabył tego samego dnia od(...)sp. z o.o. w N. i na zapłatę za maszyny w postaci tego potrącenia powoływał się w toku postępowania o wydanie maszyn, a po nieuwzględnieniu tego potrącenia jeszcze dwukrotnie usiłował dokonać zapłaty ceny w sposób bezgotówkowy i bezprzelewowy, tj. za pomocą oświadczenia o potrąceniu z dnia 21 lipca 2010r. (k. 153) i przez zawiadomienie z dnia 25 października 2013r., o spłacie wierzyciela przez potrącenie, które skierowało do powoda, za zgodą pozwanego, (...)sp. z o.o. w N., w oparciu o art. 498 § 1 k.c. w zw. z art. 518 § 1 pkt 3 k.c. (k. 454, 474). Świadek K. S. zeznał, że pozwany, ponaglany przez powoda za pośrednictwem świadka o zapłatę ceny, zapewnił, że zapłaci cenę po Nowym Roku, czyli na początku 2010r., jednak ceny tej nie uiścił do chwili obecnej.

W tej sytuacji wniosek, do jakiego doszedł Sąd Okręgowy i wyraził go w uzasadnieniu wyroku, iż zamiar pozwanego był taki, że pozwany nabędzie na własność maszyny (...) powoda, lecz nie zapłaci za nie faktycznie, gdyż zgłosi do potrącenia z ceną sprzedaży wierzytelność nabytą od (...)sp. z o.o. w N., był w pełni uprawniony. Znamienne jest również to, że pozwany w kontaktach ze świadkiem K. S., co świadek ten potwierdził, wyraził zainteresowanie nabyciem konkretnych maszyn, znajdujących się w N., a zatem maszyn powoda i że maszyn tych przed zawarciem umowy osobiście nie obejrzał, co może świadczyć o tym, iż ich stan techniczny znał z relacji kuzyna, będącego członkiem zarządu (...)sp. z o. o. w N.. Co więcej, świadek B. M. – prezes zarządu tej spółki, zeznał, że maszyny powoda były dobrej jakości i w bardzo dobrym stanie (k. 734v 00:43:35, 00:45:12)., a także, że maszyny te można przywrócić do średniego stopnia zużycia (k. 734v, 00:48:08).

Niezależnie od prawidłowego w okolicznościach sprawy ustalenia przez Sąd I instancji, że strony w umowie ustaliły wydanie sprzedawanych maszyn po uiszczeniu przez pozwanego ceny sprzedaży, przypomnieć należy, że sprzedaż jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną (art. 535 k.c.) i dlatego zgodnie z art. 488 § 1 k.c. świadczenia z tej umowy (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. W ścisłym powiązaniu z zasadną jednoczesności świadczeń, będąc niejako jej pochodną, pozostaje prawo do powstrzymania się ze świadczeniem. Za istnieniem takiego prawa przemawia okoliczność, że byłoby nieuzasadnione, aby jedna ze stron zmuszona była spełnić świadczenie, mimo że druga strona uchyla się od jednoczesnego wykonania zobowiązania.

Art. 488 § 2 k.c. wchodzi w rachubę bez względu na rodzaj świadczenia, co do którego spełnienia strona się powstrzymuje. Może to być zarówno świadczenie pieniężne, jak i świadczenie niepieniężne, np. wydanie rzeczy.

W rozpoznawanej sprawie, gdyby nawet przyjąć, że strony nie zastrzegły wydania sprzedanych maszyn pozwanemu przez powoda po zapłacie ceny, powód miał prawo na podstawie art. 488 § 2 k.c. powstrzymać się ze swoim świadczeniem, gdyż pozwany w sposób ewidentny uchylał się i nadal uchyla od spełnienia świadczenia pieniężnego w postaci zapłaty ceny. Po otrzymaniu rachunków, co niewątpliwie nastąpiło po dniu 21 grudnia 2009r., gdyż 21 grudnia 2009r. powód przekazał rachunki K. S., a ten następnie pozwanemu, pozwany należności nie uiścił. Składane powodowi oświadczenia o potrąceniu okazały się bezskuteczne, stąd powód był uprawniony do powstrzymania się ze spełnieniem swojego świadczenia w postaci wydania maszyn, a pozwany trafnie został uznany przez Sąd Okręgowy za dłużnika pozostającego w zwłoce ze spełnieniem świadczenia w postaci zapłaty ceny (art. 491 § 1 k.c.).

Oświadczenie pełnomocnika powoda z dnia 11 stycznia 2010r. o niedojściu do skutku umowy z powodu nieziszczenia się warunku w postaci braku zapłaty ceny w terminie do dnia 18 grudnia 2009r., sam pozwany uznawał jako bezskuteczne. Nadto przypomnieć należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, iż jako warunek nie może być kwalifikowane takie zdarzenie prawne, które stanowi treść czynności prawnej, w tym wynikający z umowy obowiązek uiszczenia ceny (por. wyroki Sądu Najwyższego z 11 X 2002r., I CKN 1044/00, Lex nr 75270 i z dnia 24 VI 2005r., V CK 799/04, Lex nr 152457). W tej sytuacji oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy sprzedaży, złożone w piśmie z dnia 21 czerwca 2012r. (k. 122 – 123), z powołaniem się na oświadczenie o odstąpieniu od umowy przez powoda z dnia 11 stycznia 2010r., zasadnie uznał Sąd Okręgowy bezskuteczne, niezależnie od faktu, iż nie zachodziły podstawy do odstąpienia od umowy, wynikające z art. 492 k.c., 493 k.c. i jako realizacja roszczeń z tytułu rękojmi za wady towaru.

Nie doszło w sprawie do naruszenia art. 227 k.c. przez oddalenie wniosków dowodowych „w zakresie protokołów innych rozpraw”, gdyż Sąd Okręgowy zasadnie uznał, iż uwzględnienie tych wniosków sprzeciwiałoby się zasadzie bezpośredniości postępowania dowodowego, przy możliwości szerokiego spektrum zadawania pytań w niniejszym postępowaniu świadkom przesłuchanym w innych sprawach, które toczyły się bądź toczą z udziałem stron oraz wskazywania na nieścisłości, czy też rozbieżności tych zeznań.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił zgłoszonego na rozprawie apelacyjnej przez pełnomocnika pozwanego wniosku o dokonanie w postępowaniu apelacyjnym konfrontacji świadka K. S. ze stroną pozwaną, gdyż zgłoszenie takiej konfrontacji mogło nastąpić w postępowaniu przed Sądem Okręgowym.

Zeznania pozwanego i świadka K. S. nie były ze sobą spójne, wbrew zarzutom skarżącego. W szczególności świadek K. S. zaprzeczył twierdzeniu pozwanego, że dopóki nie odebrał on maszyn, maszyny te są własnością powoda i że powód zastrzegł własność maszyn do czasu zapłaty ceny.

O ile można zgodzić się ze skarżącym, że nie było prawidłowe ustalenie, iż w okresie zawisłości między stronami sporu o wydanie maszyn nie biegł termin przedawnienia roszczenia powoda o zapłatę ceny, o tyle zarzut ten nie jest istotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Okręgowy uznał, że termin przedawnienia roszczenia powoda wynosi 10 lat, w oparciu o art. 118 k.c., gdyż nie zostało wykazane przez pozwanego, aby sprzedaż maszyn została dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy.

Nie ulegało wątpliwości, jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że przedawnienie 2-letnie z art. 554 k.c. odnosi się do roszczeń osób prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych, co nie odnosiło się do powoda, jak również nie zostało wykazane, aby powód dokonał sprzedaży maszyn „w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy”, gdyż pozwany nie udowodnił, że w zakresie działalności gospodarczej powoda, w grudniu 2009r., znajdowała się także sprzedaż maszyn (...). Nie wystarczy zatem do zastosowania art. 554 k.c. samo ustalenie, że powód był w grudniu 2009r. przedsiębiorcą, lecz konieczne było ustalenie, że w zakres działalności jego przedsiębiorstwa wchodziła sprzedaż maszyn (...). Nie mogło w tej sytuacji odnieść zamieszonego skutku powoływanie się przez skarżącego w apelacji na dokonanie sprzedaży z wykorzystaniem zwolnienia z VAT dla sprzedaży wewnątrzwspólnotowej, w obrocie między przedsiębiorstwami.

Sąd Okręgowy także trafnie wskazał, że gdyby nawet uznać, że roszczenie powoda podlegało dwuletniemu przedawnieniu, to pozwany poprzez niewłaściwe uznanie tego roszczenia, zawarte m.in. w oświadczeniu o potrąceniu z dnia 28 grudnia 2009r. na które powoływał się również w toku postępowania o wydanie maszyn, dokonał przerwania biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt. 2 k.c.) ze skutkiem rozpoczęcia biegu przedawnienia na nowo (art. 124 § 1 k.p.c.).

Należy zgodzić się ze skarżącym, że nie było prawidłowe ustalenie, iż w okresie zawisłości sprawy o wydanie maszyn nie biegł termin przedawnienia roszczenia o zapłatę ceny, to jednak zasadność tego zarzutu pozostaje bez wpływu na trafność rozstrzygnięcia Sądu I instancji, bowiem pozwany co najmniej dwukrotnie, poprzez uznanie długu w oświadczeniach o potrąceniu (z dnia 28 grudnia 2009r. i z dnia 21 lipca 2010r.) dokonał przerwy biegu przedawnienia skutkującej rozpoczęciem biegu przedawnienia na nowo. W dacie wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, tj. w dniu 2 maja 2012r. roszczenie powoda przedawnione nie było, gdyż na skutek złożenia przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu z dnia 21 lipca 2010r. (k. 153), zawierającego uznanie roszczenia powoda, 2-letni bieg terminu przedawnienia upływał w dniu 21 lipca 2012r.

Nie doszło do naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosku dowodowego pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność uszkodzenia maszyn (ich aktualnego stanu) mimo, że w ocenie pozwanego były to okoliczności istotne dla ustalenia zasadności zarzutu wygaśnięcia zobowiązania wobec następczej niemożliwości spełnienia świadczenia przez pozwanego, uwzględnienie zarzutu odstąpienia od umowy, gdyż Sąd I instancji trafnie wskazał, że nie zachodzi następcza niemożliwość świadczenia po stronie powoda, ani w szczególności po stronie pozwanego, skoro maszyny stanowiące przedmiot sprzedaży istnieją i po zapłacie ceny mogą być wydane pozwanemu. Skarżący w apelacji nie wyjaśnił natomiast na czym miałaby polegać następcza niemożliwość jego oświadczenia.

Zasadnie uznał Sąd Okręgowy, ze powód wykazał, za pomocą przedstawionych dokumentów zakupu (faktur i potwierdzeń zapłaty), że nabył w datach określonych w tych dokumentach własność maszyn, będących przedmiotem sprzedaży. Zarzut braku autentyczności dokumentów przedłożonych przez powoda, dla wykazania własności maszyn, nie została w żaden sposób uzasadniony. W szczególności pozwany nie wskazał na czym opiera swoje zaprzeczenie autentyczności tych dokumentów. Zaprzeczenie jako takie, bez racjonalnego uzasadnienia, nie może podważać prawdziwości dokumentów, zwłaszcza że pozwany ani w dacie zawarcia umowy sprzedaży, ani w toku procesu o wydanie maszyn, ani wreszcie w przeważającej części niniejszego postępowania nie kwestionował faktu, iż maszyny objęte sporem były własnością powoda. Również świadek B. M. potwierdził, że maszyny sprzedane pozwanemu należały do powoda i zostały sprowadzone z zagranicy (k. 734v, 00:36:35).

Ustalenie przez Sąd Okręgowy, w oparciu o zeznania świadka J. R., że pozwany zabronił świadkowi cyklicznego uruchamiania maszyn dla zapewnienia ich sprawności, dla rozstrzygnięcia sprawy nie miało istotnego znaczenia.

Sąd Okręgowy, wbrew zarzutom skarżącego, nie naruszył art. 386 § 6 k.p.c. i art. 398 20 k.p.c., gdyż wykonał wiążące wskazania Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego, przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

W związku z powyższym niezasadny okazał się zarzut nierozpoznania istoty sprawy. Nie znajdując uzasadnionych podstaw do uwzględnienia zarzutów i wniosków skarżącego należało apelację oddalić, w oparciu o art. 385 k.p.c. i orzec o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 i 99 k.p.c.