Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Irena Prochowicz

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania R. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 3 stycznia 2013 roku

Nr (...)

Oddala odwołanie.

sygn. akt V U 210/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3.01.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił przyznania R. S. prawa
do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca na dzień 1.01.1999 r. nie udowodnił wymaganych co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach oraz nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego praca była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalenia prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach w M. (...) w S. w okresie
od 1.06.1975 r. do 31.08.1975 r. oraz w (...) w okresach
od 1.09.1975 r. do 30.11.1976 r. i 1.12.1976 r. do 28.02.1991 r. z uwagi na fakt,
że z przedłożonej dokumentacji nie wynika, że ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze prace w warunkach, w których nie były zachowane higieniczne warunki pracy,
tj. przy stanowiskach robotniczych wyszczególnionych w przepisach resortowych. Ponadto organ rentowy wskazał, że wnioskodawca będąc zatrudnionym na stanowisku wyższego szczebla kierowniczego, jako kierownik oraz specjalista ds. technicznych i organizacji usług, chemizacji i organizacji produkcji rolnej posiadał zakres obowiązków wykraczający poza osobiste dozorowanie stanowisk pracy.

R. S. złożył odwołanie od powyższej decyzji zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię.

Wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury oraz zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu odwołania wskazał, że w okresie od 1.06.1975 r. do 31.08.1975 r. był zatrudniony na stanowisku kierownika M. (...) w S., gdzie wykonywał:

- prace polegające na dozorze inżynieryjno-technicznym prac kierowców ciągników, kombajnistów lub pojazdów gąsienicowych określone w wykazie A dziale XIV poz. 24
i dziale VIII poz. 3 cytowanego rozporządzenia,

- prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych zgodnie z wykazem A działem IV poz. 40 rozporządzenia,

- magazynowanie, przeładunek, transport ropy naftowej i jej produktów zgodnie z wykazem A działem IV poz. 19 rozporządzenia.

W okresie od 1.09.1975 r. do 30.11.1976 r. będąc zatrudnionym w (...) w S. na stanowisku specjalisty ds. technicznych i organizacji usług, chemizacji i organizacji produkcji rolnej wykonywał te same prace jak wyżej.

Następnie będąc zatrudniony od 1.12.1976 r. do 28.02.1991 r. w (...) w S. na stanowisku kierownika Zakładu Usług (...)
w D. wykonywał następujące prace:

- dozór inżynieryjno-techniczny prac kierowców ciągników, kombajnistów lub pojazdów gąsienicowych - wykaz A dziale XIV poz. 24 i dziale VIII poz. 3 cytowanego rozporządzenia,

- dozór inżynieryjno- techniczny magazynowania przeładunku, transportu ropy naftowej i jej produktów – wykaz A dział XIV poz. 24 i dział IV poz. 19 rozporządzenia,

- dozór inżynieryjno- techniczny obejmujący prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych – wykaz A dział XIV poz. 24 i dział IV poz. 40 rozporządzenia.

Wnioskodawca odpierając zarzut organu rentowego co do braku świadczenia pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, z uwagi na zakres obowiązków wykraczający poza osobiste dozorowanie stanowisk pracy wskazał, że czynności wykraczające poza osobiste dozorowanie stanowisk pracy stanowiły integralną część większej całości i miały charakter krótkotrwały, incydentalny. Tym samym organ rentowy błędnie uznał, że nie udokumentował on co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Jednocześnie wskazał, że w obecnym stanie prawnym nie jest obowiązany do rozwiązania stosunku pracy.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołał się
na argumentację taką jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje.

R. S. urodził się (...)Na dzień 1.01.1999 r. posiada udokumentowany i udowodniony przed organem rentowym ogólny staż pracy wynoszący 28 lat 5 miesięcy i 15 dni. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, pozostaje w zatrudnieniu.

Dnia 5.10.2012 r. złożył wniosek o emeryturę, po rozpoznaniu którego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 3.01.2013 r. wydał decyzję, obecnie zaskarżoną, którą odmówił mu prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na brak udowodnionego, co najmniej piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz udokumentowania rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego praca była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalenia prawa do emerytury.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia
l7.12.l998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.
Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zwanej dalej ustawą emerytalną. Ustawa ta
w przepisach przejściowych zawiera szczególną regulację dotyczącą niektórych ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 1.01.1999 r.

Przepis art. 184 ustawy emerytalnej przewiduje prawo do wcześniejszej emerytury
dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którym przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Poczynając od dnia 1.01.2013 r. ustawodawca do nabycia świadczenia nie wymaga rozwiązania stosunku pracy.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom spełniającym powyższe warunki przysługuje prawo do emerytury, ustala się zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej na podstawie przepisów dotychczasowych. W rozpoznawanej sprawie przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zwane dalej rozporządzeniem. Zgodnie z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Stosownie do treści § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy - § 2 ust. 2.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości osiągnięcie przez wnioskodawcę zarówno określonego wieku emerytalnego jak i ogólnego stażu zatrudnienia. Kwestią sporną pozostaje posiadanie przez niego 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że okres pracy od 1.06.1975 r. do 31.08. 1975 r. kiedy wnioskodawca zajmował stanowisko kierownika M. (...)
w S. oraz okres pracy w (...) w S. gdzie od 1.09.1975 r. do 30.11.1976 r. był zatrudniony na stanowisku specjalisty ds. technicznych i organizacji usług, chemizacji i organizacji produkcji rolnej i od 1.12.1976 r. do 28.02.1991 r., kiedy zajmował stanowisko kierownika Zakładu Usług (...) nie zostały uznane przez organ rentowy jako okresy pracy w szczególnych warunkach. W ocenie ZUS wnioskodawca nie wykonywał w tych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośredniego dozoru inżynieryjno – technicznego prac kierowców ciągników, kombajnistów lub pojazdów gąsienicowych, a także dozoru obejmującego prace magazynowe, przeładunkowe, transportu ropy naftowej i jej produktów oraz surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących
i wybuchowych, ponieważ posiadał zakres obowiązków wykraczający poza osobiste dozorowanie danych stanowisk pracy. Z zakresów czynności wnioskodawcy w spornych okresach wynika duży zakres prac koncepcyjno – biurowych.

Na rozprawie w dniu 26.03.2013 r. odwołujący wskazał, że za pracę w warunkach szczególnych uważa również pracę w Zakładzie (...) w B., gdzie w okresie
od 27.04.1970 r. do 24.06.1972 r. pracował jako ślusarz przy remontach kotłów do wylewania asfaltu. Na powyższą okoliczność złożył w organie rentowym świadectwo pracy, niemniej jednak również ten okres nie został uznany przez ZUS.

W celu ustalenia powyższych spornych okoliczności Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe i rozstrzygając sprawę oparł się na dokumentacji organu rentowego, zeznaniach świadków i wnioskodawcy, jego aktach osobowych, jak również opinii biegłego sądowego
z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Z akt osobowych wnioskodawcy wynika, że z dniem 27.04.1970 r. został on zatrudniony w Zakładzie (...) w B. na stanowisku tokarza-stażysty, następnie został przeniesiony na stanowisko tokarza, a z dniem 7.09.1971 r. na stanowisko ślusarza. Ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 24.06.1972 r. przez zakład pracy wynika, że odwołujący był zatrudniony od 27.04.1970 r. do 24.06.1972 r. i ostatnio pracował na stanowisku ślusarza (k. 15 akt osobowych).

Z dniem 1.06.1975 r. został zatrudniony na stanowisku kierownika M. (...) w S.. Następnie z dniem 1.09.1975 r. przeszedł do (...) w S., gdzie do 30.11.1976 r. był zatrudniony jako specjalista ds. techniki usług chemizacji, bhp i p.poż, a od 1 grudnia 1976 r. jako kierownik Zakładu Usług (...) w D. (akta osobowe). W dniu 23.02.1999 r. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w S. wystawiła świadectwo wykonywania pracy
w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że R. S.
w okresach: od 01.06.1975 r. do 31.08.1975 r., od 01.09.1975 r. do 30.11.1976 r., oraz od 01.12.1976 r. do 28.02.1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności polegające na nadzorze prac kierowców ciągników i kombajnistów, a także prace magazynowe oraz dystrybucyjne ropy, prace magazyniera wyrobów gotowych pylistych
i toksycznych określone w poszczególnych działach i pozycjach wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. oraz w wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 2 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 4 listopada 1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, na których
są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniających do wzrostu emerytury (akta osobowe z (...) w S.).

Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem, świadectwo pracy
w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi jedynie domniemanie i podstawę do przyjęcia, że okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ustawy emerytalnej. W sytuacji braku wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych
w załącznikach 1 lub 2 do rozporządzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach
z dnia 4.11.2008 r., III AUa 3113/08). Z drugiej strony posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych nie wiąże organu rentowego i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego
na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej w zw. z treścią § 2 i 4 rozporządzenia. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym
w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 kpc, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 kpc, który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.05.2004r., III UK 31/04, OSNP z 2005/1/13).

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że dowód z dokumentu prywatnego jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc Sąd ocenia według zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.06.2004 r., IV CK 474/03). Tym samym istnienie bądź też nie takiego świadectwa w odniesieniu do spornego okresu zatrudnienia nie uniemożliwia przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność ustalenia, czy świadczona praca odpowiada pracom wykonywanym w warunkach szczególnych w myśl przepisów cytowanego rozporządzenia i ustalenia (po dokonaniu oceny zgromadzonego w ten sposób materiału dowodowego) czy okres pracy podlega zaliczeniu
do stażu pracy wykonywania w szczególnych warunkach.

Przechodząc do analizy poszczególnych spornych okresów pracy wskazać należy,
że z akt osobowych wnioskodawcy wynika, że z dniem 27.04.1970 r. został on zatrudniony
w Zakładzie (...) w B.
na stanowisku tokarza-stażysty. Następnie z dniem 7.09.1971 r. został przeniesiony
na stanowisko ślusarza w dziale remontów i pracował na tym stanowisku do 24.06.1972 r.

Świadek R. F. pracował razem z odwołującym w Zakładzie (...) w B.. Zeznał, że zarówno on jak
i wnioskodawca pracowali jako ślusarze, przy czym wnioskodawca pracował jakieś 2 lata.
Do obowiązków ślusarzy należało remontowanie kotłów do asfaltu i cystern do masy bitumicznej, była to praca wewnątrz cystern. Wskazał, że praca była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, również w systemie zmianowym. Ponadto przedstawił Sądowi
do wglądu świadectwo pracy w warunkach szczególnych, z którego wynikało, że w okresie od 22.05.1969 r. do 31.12.1977 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern według wykazu A, działu III, poz. 82
w/w rozporządzenia (k. 32 akt).

R. S. przesłuchany w charakterze strony zeznał, że na początku pracy pracował jako tokarz ale nie potrafił określić jak długi był to okres (k. 114 odw. i 115).

Sąd uznał, że ustalenia w tym zakresie powinny być oparte o akta osobowe z tego okresu pracy. Wynika z nich wyraźnie, że do czasu uwzględnienia prośby wnioskodawcy
z dnia 31.08.1971 r. nie pracował on na stanowisku ślusarza. Dopiero z dniem 7.09.1971 r. został przeniesiony na to stanowisko z działu obróbki na dział remontów. Nie bez znaczenia pozostaje również okoliczność, że ten okres pracy wnioskodawcy był stosunkowo krótki i jest niezwykle odległy. Zatem zarówno świadek jak i sam wnioskodawca nie pamiętali dokładnie przez jaki okres był on zatrudniony jako ślusarz w dziale remontów.

Sąd przyjął, na podstawie nie budzących wątpliwości angaży złożonych w aktach osobowych, że wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako ślusarz
w dziale remontów w okresie od 7.09.1971 r. do 24.06.1972 r. Jednocześnie na podstawie zeznań wnioskodawcy i świadka R. F. Sąd ustalił, że wnioskodawca podobnie jak świadek, pracując na stanowisku ślusarza pracował wewnątrz cystern. Z opinii biegłego (k. 66 i 69) wynika, że praca ślusarza wewnątrz cystern w tym zakładzie pracy odpowiada pracy określonej w wykazie A dziale III – prace w hutnictwie i przemyśle metalowym, poz. 82 rozporządzenia - prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern. Zatem ten okres pracy – 9 miesięcy i 14 dni jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Charakteru takiego nie posiada natomiast ten okres pracy w M., kiedy wnioskodawca pracował na stanowisku tokarza. Stanowisko takie nie jest wymienione w rozporządzeniu
a tylko te prace, które zostały w nim określone mogą być traktowane jako prace wykonywane w warunkach szczególnych.

Do szczególnego stażu pracy nie mógł być zaliczony okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w S. od 1.09.1975 r. do 30.11.1976 r. na stanowisku specjalisty ds. techniki i usług, chemizacji, bhp i p.poż.

Z zakresu obowiązków złożonego w aktach osobowych wynika, że do podstawowych obowiązków wnioskodawcy należało:

- dopilnowanie i prowadzenie dokumentacji przebiegów międzynaprawczych ciągników
i okresów przeglądów gwarancyjnych pojazdów i maszyn,

- kwalifikacja do przeglądów i napraw środków transportowych i maszyn,

- dopilnowanie przeprowadzenia wymaganej konserwacji środków transportowych, maszyn
i narzędzi oraz zabezpieczenie po zakończeniu prac,

- zgłoszenie zapotrzebowania na sprzęt, opracowanie danych do planu techniczno-ekonomicznego z uwzględnieniem potrzeb obsługiwanego rejonu w oparciu o konsultację
z dyrektorem,

- sporządzenie harmonogramu oprysków oraz konsekwentne jego realizowanie i współpraca w tym zakresie z kierownikami zakładów,

- uzgodnienie z Sanepidem miejsc pobierania wody do oprysków,

- dopilnowanie terminowych badań okresowych traktorzystów zatrudnionych przy chemizacji

- współpraca z urzędem gminy oraz poszczególnymi zakładami i działami (...)

- kontrola warunków pracy, dbanie o przestrzeganie przepisów bhp i p.poż., bieżące udzielanie instruktażu w tym zakresie, wnioskowanie sankcji dla pracowników, którzy uchylają się i nie przestrzegają podstawowych obowiązków w tym zakresie,

- prowadzenie kontrolek imiennych dla pracowników z wydanych środków piorących, ubrań roboczych,

- sporządzanie protokołów zużycia ubrań i przedkładanie do akceptacji dyrektorowi,

- wykonywanie innych poleceń dyrektora.

Wnioskodawca zeznał, że w tym okresie pracy nikogo nie nadzorował i nikt mu nie służbowo nie podlegał. Zajmował się zamówieniami i rozwożeniem do trzech baz –
w S., J. i D. - środków owadobójczych i chwastobójczych. Zamawiał też wapno, nawozy, części do ciągników i maszyn rolniczych w tych trzech bazach. Sprawdzał na polu, również w wyniku reklamacji złożonych przez rolników, ilość i jakość oprysków dokonanych przez kierowców. W ten sposób weryfikował prawdziwość dokonanych przez kierowców wpisów. Do wnioskodawcy należała też cała gospodarka paliwowa i smarownicza, zamawiał paliwo, które przywoził dostawca a wydawał magazynier. W razie potrzeby rozlewał również środki chemiczne z większego do mniejszych pojemników. Nadzorował osoby, które przyjmowały i wydawały nawozy (k. 115 i 115 odw.).

Świadek M. Z. (1), która pracowała razem z wnioskodawcą
w (...) w S. zeznała, że do jego obowiązków na stanowisku specjalisty ds. technicznych należało obsługiwanie dystrybutorów, wydawanie
i przyjmowanie olejów, smarów, środków chemicznych ochrony roślin i części zamiennych. Ponadto wnioskodawca jeździł ciągnikiem na pole i sprawdzał miejsca opryskiwane przez traktorzystów i ilość zużytych środków. Wówczas w spółdzielni pracowało łącznie około
30 traktorzystów. Wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, od rana do wieczora (k. 32).

Podsumowując ten okres pracy wskazać należy, że stanowisko które zajmował wnioskodawca nie jest wymienione w wykazie A rozporządzenia. Również zakres jego obowiązków i czynności faktycznie wykonywane nie pozwalają na przyjęcie, że w tym okresie wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach. Biegły z zakresu bhp
w swojej opinii wskazał, że stanowisko takie nie występowało również w branżowym wykazie stanowisk pracy, które to przepisy, mimo że nieaktualne, pełnią pomocniczą funkcję przy kwalifikowaniu poszczególnych prac. Niewątpliwie wnioskodawca wykonywał w tym okresie szereg różnych czynności, również typowo biurowych, które nie pozwalają na zakwalifikowanie tego okresu pracy jako pracy w warunkach szczególnych.

Pozostałe dwa okresy pracy dotyczą zajmowania przez wnioskodawcę stanowisk kierowniczych.

W okresie od 1.06.1975 r. do 31.08.1975 r. wnioskodawca zajmował stanowisko kierownika M. (...) w S.. Zeznał, że w tym czasie nadzorował ponad 20 traktorzystów i mechanika. Był również przełożonym pracowników biurowych tj. kasjerki, księgowej i swojego zastępcy oraz dwóch dozorców. Rozpoczynał pracę o 6 rano, do 7 wypisywał karty pracy, po czym przez 2-3 godziny wydawał paliwo nalewając je z ręcznego dystrybutora. Wydawał również i rozlewał środki chemiczne. Prowadził magazyn paliw, środków ochrony roślin, części zamiennych i wapna nawozowego. Jeździł na pole traktorem kontrolować prace traktorzystów, kwalifikował sprzęt rolniczy do remontu i zamawiał części. Odpowiadał za zaopatrzenie bazy we wszystkie materiały – sam jeździł po materiały do składnicy maszyn (k. 115).

W okresie od 1.12.1976 r. do 28.02.1991 r. wnioskodawca był zatrudniony
w (...) w S. i zajmował stanowisko kierownika Zakładu Usług i (...) i Transportowych w D.. W aktach osobowych złożony jest zakres jego obowiązków związanych z tym stanowiskiem. Jest on niezwykle szczegółowy i obejmuje szereg różnych czynności i obowiązków.

Świadek M. Z. (2) zeznała, że w tym okresie pracy wnioskodawca odpowiadał za wszystko, musiał wszystko nadzorować sam, bo oprócz niego byli tam traktorzyści, dozorcy i mechanik przy czym pracę biurową wykonywano w S. (k. 31 odw.).

Świadek J. Ł. zeznał, że przez ponad 11 lat pracował jako traktorzysta
w D. i przez cały ten czas wnioskodawca był kierownikiem. Wnioskodawca woził płyny do oprysków w cysternach, rozlewał je do butelek, wydawał traktorzystom wapno, paliwo i oleje. Docierał nowe ciągniki. Latem przyjeżdżał na pole nadzorować traktorzystów. Zimą nadzorował ich przy pracach świadczonych na rzecz innych przedsiębiorstw. Prace biurowe wykonywał do godziny 7 rano. Pomagał również mechanikowi przy naprawie sprzętu rolniczego, razem z mechanikiem naprawiał ciągniki (k. 31 odw. -32).

Wnioskodawca zeznał, że w tym okresie zatrudnionych było kilkunastu traktorzystów, dwóch dozorców i mechanik, których on nadzorował. Rano wypisywał karty pracy traktorzystom, o 7 zaczynał wydawać paliwo, smary i środki chemiczne. Na bieżąco weryfikował sprzęt i woził do spółdzielni w S. wykaz części do wymiany. Prawie każdego dnia pomagał mechanikowi w naprawach sprzętu, ponieważ mechanik był jeden. Kontrolował również prace traktorzystów, jeżdżąc na ciągniku i zbierał zamówienia od rolników z obszaru kilkunastu wsi. Na polu sprawdzał czy karty pracy są przez traktorzystów wypełniane na bieżąco. Nie robił tego codziennie gdyż musiał pomagać przy remoncie maszyn mechanikowi i przywozić części z S.. Docierał każdy nowy ciągnik do 80 motogodzin.

Zimą traktorzyści pracowali przy budowie dróg. Nadzorował ich wówczas pracownik z zarządu dróg a wnioskodawca nadzorował ich wtedy, kiedy miał czas, na zmianę z kierownikiem z S.. Ponadto 2 lub 3 traktorzystów pracowało w Cukrowni (...) gdyż Spółdzielnia miała podpisaną umowę. Zimą dużą część czasu pracy wnioskodawca przeznaczał na pomoc mechanikowi przy remontach maszyn gdyż wtedy, po sezonie, odbywały się większe naprawy.

Zeznał również, że kontrolował dyscyplinę pracy wśród traktorzystów, rozliczał ich czas pracy, wnioskował o kary, nagrody, zwolnienia, premie, udzielał urlopów. Dokumentację księgową prowadzono w S., wnioskodawca na kartce zapisywał komu
i ile wydał środków chemicznych. Ścisłą dokumentację prowadził tylko co do paliwa (k. 115 - odw. 116).

Powyższe zeznania, tak świadków jak i wnioskodawcy, w pełni potwierdzają wykonywanie przez niego tych czynności, które zostały wymienione w zakresie obowiązków złożonym w aktach osobowych. Z zeznań tych wynika, że wnioskodawca w obu w/w okresach zajmowania stanowisk kierowniczych nadzorował zarówno całą działalność prowadzoną w M. (...) w S., a następnie w (...) w S. Filia D. jak i wszystkich zatrudnionych w nim pracowników. Były wśród nich osoby pracujące w szczególnych warunkach, tj. traktorzyści, kombajniści jak również inne, nie wykonujące pracy w takich warunkach w myśl przepisów ww. rozporządzenia, np. mechanicy, dozorcy, kasjerka, księgowa, zastępca kierownika. Do tego poza sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego wnioskodawca wykonywał szereg czynności związanych z kierowaniem zakładem pracy, tj. wnioskował o udzielenie nagród
i premii, a także kar pracownikom za popełnione przewinienia, wyrażał zgodę na urlopy, zwoływał narady, zajmował się robieniem zamówień, codziennie rano organizował odprawę produkcyjną. Przy tym sam wykonywał wiele innych czynności fizycznych, m.in. stale pomagał mechanikowi przy naprawach sprzętu rolniczego. Odwołujący zeznał, że prawie codziennie pomagał mechanikowi w naprawach sprzętu rolniczego.

Powyższe ustalenia nie pozwalają zatem na przyjęcie, że w obu wyżej wskazanych okresach wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wyłącznie czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno – technicznego.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 24.09.2009 r. sygn. akt II UK 31/09 wskazał, że jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Niemniej jednak czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, nie mających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach. Inaczej mówiąc, czym innym jest stałe sprawowanie dozoru polegającego na bezpośrednim strzeżeniu prawidłowego toku produkcji i bezpieczeństwa zatrudnionych przy niej pracowników i innych osób, a czym innym wykonywanie zwierzchniego nadzoru kierowniczego nad prawidłową organizacją pracy i funkcjonowaniem całego oddziału (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.11.2011 r. sygn. akt I UK 164/11).

Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższe poglądy.

Wszechstronna ocena przedmiotowej sprawy nie nasuwa wątpliwości, że R. S. w spornych okresach w trakcie zatrudnienia na stanowiskach kierowniczych nie wykonywał prac określonych w wykazie A, dziale XIV poz. 24 załącznika do rozporządzenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd nie kwestionuje tego, że część prac wykonywanych przez odwołującego była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach, np. nadzór nad traktorzystami oraz kombajnistami. Jednakże należy mieć na względzie, że przepisy dotyczące prawa do wcześniejszej emerytury, będącej odstępstwem od emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, należy wykładać zawężająco. Zaliczenie okresu zatrudnienia do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach następuje wyłącznie w razie spełnienia warunku wykonywania takiej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (stosownie do wymogu wynikającego z § 2 ust. 1 rozporządzenia). Tymczasem zakres nadzoru pełnionego przez odwołującego był znacznie szerszy niż ten, do którego znajduje zastosowanie wykaz A, dział XIV, poz. 24 załącznika do rozporządzenia. Wnioskodawca bowiem nie tylko sprawował nadzór inżynieryjno-techniczny w stosunku do pracowników wykonujących prace
w szczególnych warunkach, ale również wykonywał zwierzchni nadzór kierowniczy nad prawidłową organizacją pracy i funkcjonowaniem całości zakładu pracy, co wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury, zgodnie z przywołanymi na wstępie przepisami, wszystkie wskazane tam przesłanki muszą być spełnione łącznie, a co za tym idzie, brak którejkolwiek z przesłanek uniemożliwia uzyskanie prawa do tegoż świadczenia.

W niniejszej sprawie wnioskodawca nie udowodnił, że legitymuje się stażem 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że odwołanie jest bezzasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc orzekł jak w wyroku.