Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 stycznia 2016 roku - znak (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że A. K. pobrała nienależnie świadczenie za okresy: od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku w łącznej kwocie 2128,02 zł wobec osiągania przychodu przekraczającego 70 % średniego wynagrodzenia w ww. okresie. Jednocześnie ZUS zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okresy: od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku w łącznej kwocie 2128,02 zł.

/decyzja - k. 50 akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji w dniu 19 lutego 2016 roku wniosła ubezpieczona A. K.. Podniosła, że uzyskane przez nią wynagrodzenie za pracę nie było przychodem uzyskanym w okresie od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku, ale stanowiło zaległe wynagrodzenie za miesiące czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień 2014. Jednocześnie wskazała, że zgadza się z decyzją w odniesieniu do okresu od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku, prosi jednak o rozłożenie należności za ten okres na raty, ze względu na swoją trudną sytuację materialną.

/odwołanie - k. 2/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 30 marca 2016 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. ZUS powołując się na art. 10 ust. 6 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej wskazał, że ubezpieczona pobierając rentę socjalną, jednocześnie wykonywała pracę osiągając przychód w kwocie wyższej niż 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za miesiące wrzesień, październik 2014 roku ( 2618 zł - zgodnie z Komunikatem Prezesa ZUS z dnia 20 sierpnia 2014 roku w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II kwartał 2014 roku ogłoszonego dla celów emerytalnych - M.P. z dnia 27 sierpnia 2014 roku, poz. 720) oraz dla grudnia 2014 roku (2646,80 zł - M.P. z 2014 roku, poz. 1132). Zdaniem ZUS pociąga to za sobą obowiązek zwrotu pobranej przez ubezpieczoną za te miesiące renty socjalnej na podstawie art. 138 ustawy emerytalnej.

/odpowiedź na odwołanie - k. 5/

Na rozprawie w dniu 6 października 2016 roku ubezpieczona oświadczyła, że sporne są miesiące wrzesień i październik. Wypłata wynagrodzenia za pracę we wrześniu 2014 roku miała obejmować zaległe wynagrodzenia za czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień.

/stanowisko ubezpieczonej - e-protokół z dnia 6 października 2016 roku - 00:01:36 - 00:04:18 - płyta - k. 30/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Wnioskodawczyni poparła odwołanie. Pełnomocnik ZUS wniósł zaś o oddalenie odwołania.

/ stanowiska stron - e-protokół z dnia 6 października 2016 roku - 00:01:06 - 00:01:36 - płyta - k. 30; e-protokół z dnia 28 marca 2017 roku - 00:00:53 - 00:01:05 - płyta - k. 41/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona A. K. urodziła się w dniu (...).

/ okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 10 września 2010 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonej rentę socjalną od dnia 1 sierpnia 2010 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

/ okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek - k. 11 akt ZUS, decyzja - k. 12 akt ZUS/

Ubezpieczona została pouczona przez organ rentowy o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę lub zawieszenie. W czasie pobierania renty socjalnej organ rentowy ujawnił nadpłatę za okres od 1 marca do 31 października 2011 roku w wysokości 4.893,66 zł powstałą wobec osiągnięcia przychodu powodującego zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

/ okoliczność bezsporna, a nadto: decyzja - k. 32 verte akt ZUS; decyzja - k. 12 - 12 verte akt ZUS/

Ubezpieczona w okresie od czerwca do grudnia 2014 roku pracowała
w Stowarzyszeniu (...) w Ł..

/okoliczności bezsporne, a nadto: kopia umów - k. 13 - 15/

Ubezpieczona uzyskała przychód z tytułu zatrudnienia w Stowarzyszeniu (...) w Ł. w następującej wysokości w miesiącach:

- wrzesień 2014 - 3.738,38 zł

- październik 2014 - 3.738,38 zł

- listopad 2014 - 1.869,19 zł

- grudzień 2014 - 12.640,90 zł.

/okoliczności bezsporne, a nadto: zaświadczenie - k. 47 akt ZUS/

Wypłacone we wrześniu i październiku wynagrodzenie obejmowało również zaległe należności ze stosunku pracy za czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień.

/okoliczności bezsporne, a nadto - wydruki z historii rachunku bankowego ubezpieczonej
- k. 20 - 23 verte/

W okresach od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku ubezpieczona pobrała rentę socjalną w łącznej wysokości

2.128,02 zł.

/okoliczność bezsporna - wyliczenie - k. 48 akt ZUS, notatka - k. 49 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 stycznia 2016 roku - znak (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że A. K. pobrała nienależnie świadczenie za okresy: od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku w łącznej kwocie 2128,02 zł wobec osiągania przychodu przekraczającego 70 % średniego wynagrodzenia w ww. okresie. Jednocześnie ZUS zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okresy: od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku w łącznej kwocie 2128,02 zł. Kwotę 2.128,02 zł ZUS będzie potrącał z wypłacanych świadczeń aż do spłaty całej kwoty . Wysokość pierwszego potracenia wynosi 142,58 zł.

/okoliczności bezsporne, a nadto: decyzja - k. 50 akt ZUS/

Tak ustalony stan faktyczny nie był sporny pomiędzy stronami. Spór dotyczył bowiem w istocie interpretacji przepisów regulujących kwestię prawa do renty socjalnej w zależności od wysokości osiąganych przychodów. Szczegółowych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w tym na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach ZUS.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej ( t.j. Dz. U.
z 2013 roku, poz. 982 ze zm.) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18. roku życia;

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1, przysługuje:

1) renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;

2) renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa (ust. 2).

Renta socjalna okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej Zakładem (ust. 3).

Prawo do renty socjalnej ulega jednak zgodnie z art. 10 ust. 6 powołanej ustawy zwieszeniu za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5a, w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

Jak dalej stanowi ustęp 9 art. 10 Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w terminie do 14. dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego, kwotę przychodu, o której mowa w ust. 6, z zaokrągleniem w górę do pełnych dziesiątek groszy.

Zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 sierpnia 2014 roku w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II kwartał 2014 roku ogłoszonego do celów emerytalnych od dnia 1 września 2014 r. kwota przychodu odpowiadająca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II kwartał 2014 r. ogłoszonego do celów emerytalnych wynosi 2.618,00 zł ( M. P. z 2014 roku, poz. 720).

Natomiast zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 listopada 2014 roku w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za III kwartał 2014 roku ogłoszonego do celów emerytalnych od dnia 1 grudnia 2014 r. kwota przychodu odpowiadająca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za III kwartał 2014 r. ogłoszonego do celów emerytalnych wynosi 2.646,80 zł ( M. P. z 2014 roku, poz. 1132).

W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że wynagrodzenie brutto ubezpieczonej zarówno we wrześniu jak i w październiku wyniosło 3.738,38 zł, a w grudniu 12.640,90 zł. Niewątpliwie zatem przychód ubezpieczonej za te miesiące przekroczył 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za II i III kwartał 2014 roku. Nie ma przy tym racji ubezpieczona twierdząc, że przychody faktycznie uzyskane we wrześniu i październiku 2014 roku nie powinny powodować zawieszenia prawa do reny, ponieważ zostały wypłacone za wcześniejsze miesiące.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie działalności pozarolniczej. Oznacza to, że wszystkie przychody uzyskane z zatrudnienia są brane pod uwagę przy ustaleniach czy uzyskany przychód nie przekroczył 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Pamiętać należy, że rozliczenie renty socjalnej z uwagi na uzyskany przychód następuje w skali miesiąca (w którym został osiągnięty), a nie w skali roku, czy kwartału ( tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 24 listopada 2008 roku, sygn. akt III AUa 488/08).

Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 10 listopada 2016 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 542/16 zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych ( t.j. Dz.U. 2016 poz. 2032) przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze
i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Z definicji pojęcia przychodu jako świadczenia otrzymanego czy też w niektórych przypadkach postawionego do dyspozycji należy też wnosić o momencie jego uzyskania. Konieczne jest zatem określenie momentu uzyskania przychodu, by przyporządkować przychód do danego okresu rozliczeniowego - roku podatkowego, a w przypadkach rozliczania renty socjalnej również miesiąca.

Rozliczenie dodatkowych przychodów uzyskiwanych w czasie pobierania renty socjalnej następuje w miesiącu uzyskiwania przychodu, a zatem nie istnieje prawna możliwość przyjęcia, że skoro wynagrodzenie było należne w miesiącach wcześniejszych, to jego wypłata we wrześniu, październiku i grudniu nie powinna być wliczona do miesięcznego przychodu razem z wynagrodzeniem za ten miesiąc. Dla ustalenia wysokości osiągniętych przychodów nie jest zatem istotny miesiąc wykonywania pracy, ale data, w której przychód został faktycznie przekazany do dyspozycji podatnika ( tak też Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 11 września 2013 roku, sygn. akt VI U 428/13).

Powyższe oznacza, że świadczenie w postaci renty socjalnej pobrane przez ubezpieczoną w okresach od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku w łącznej kwocie 2128,02 zł jest świadczeniem pobranym nienależnie, wobec czego ubezpieczona jest zobowiązana do jego zwrotu.

W sprawach nieuregulowanych w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej ( t.j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 982 ze zm.), na mocy odesłania zawartego w art. 15 tej ustawy, stosuje się odpowiednio m. in. art. 138 - 144 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia (ust. 2).

Powołany przepis w ust. 4 i 5 wskazuje na ograniczenia, co do okresu, za jaki można zadąć zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach – za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5 (ust. 4).

Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów,
o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu,
w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji (ust. 5).

Podkreślić w tym miejscu należy, że renta socjalna ma charakter świadczenia zabezpieczającego, a jej celem jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy ( tak SA w Poznaniu w wyroku z dnia 28 października 2016 roku, sygn. akt III AUa 1006/15).

W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie przychody ubezpieczonej w spornych okresach przekroczyły granicę wyznaczoną przez art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę (w całości lub w części). Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Ponieważ pouczenie dotyczy zmian
w stanie faktycznym i prawnym w stosunku do stanu istniejącego w dacie przyznania świadczenia, pobierający świadczenie musi mieć możność skonfrontowania zmian, jakie zaszły w jego przypadku, z treścią pouczenia ( tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 2008 roku, sygn. akt I UK 394/07, LEX nr 494135 oraz w wyroku z dnia
14 marca 2006 roku, sygn. akt I UK 161/05, publ. OSNP 2007/5-6/78).

W rozpoznawanej sprawie zachodzą zatem wszystkie przesłanki zawarte
w cytowanym już art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie zostało bowiem wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń. Ubezpieczona miała zaś świadomość, że uzyskanie przez nią przychodów przekraczających 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w danym miesiącu powoduje zawieszenie prawa do renty socjalnej, a mimo to nie powiadomiła organu rentowego o tej okoliczności. Wiedzę tę ubezpieczona miała zarówno na podstawie zawartych w kolejnych decyzjach dotyczących renty pouczeniach oraz na podstawie wcześniejszych doświadczeń z reakcją organu rentowego na przekroczenie przez nią dopuszczalnej granicy osiąganego przychodu. Ubezpieczona ponadto nie kwestionowała zaskarżonej decyzji w zakresie obowiązku zwrotu świadczenia pobranego za okres od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy wskazał, że kwotę 2.128,02 zł będzie potrącał
z wypłacanych świadczeń aż do spłaty całej kwoty. Wysokość pierwszego potrącenia wynosi 142,58 zł. Jest to zgodne z dyspozycją art. 139 - 143 ustawy emerytalnej i odpowiada wnioskowi ubezpieczonej o rozłożenie spornej należności na raty.

Organ rentowy zasadnie zobowiązał A. K. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okresy: od 1 września 2014 roku do 31 października 2014 roku oraz od 1 grudnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku w łącznej kwocie 2.128,02 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonej od decyzji z dnia 15 stycznia 2016 roku - znak (...), orzekając jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć ubezpieczonej z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia apelacji.

4.04.2017