Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, Wydział III Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Dietkow

Protokolant: Joanna Poździk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 lutego 2017 roku w Warszawie

sprawy z powództwa S. R. i K. R.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz S. R. kwotę 50.000,00 PLN (pięćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od 14 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

2.  w pozostałej części powództwo S. R. oddala;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz K. R. kwotę 50.000,00 PLN (pięćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od 14 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

4.  w pozostałej części powództwo K. R. oddala;

5.  zasądza od pozwanego na rzecz S. R. kwotę 2.901,80 PLN (dwa tysiące dziewięćset jeden i 80/100 złotych) tytułem stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu;

6.  zasądza od pozwanego na rzecz K. R. kwotę 2.901,80 PLN (dwa tysiące dziewięćset jeden i 80/100 złotych) tytułem stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu.

III C 1561/15

UZASADNIENIE

Powódka S. R. i powód K. R. w pozwie złożonym 14 października 2015 roku wnosili o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W.:

1.  na rzecz powódki S. R. kwoty 70.000,00 PLN tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po śmierci syna z ustawowymi odsetkami liczonymi od 14 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty,

2.  na rzecz powódki S. R. kwoty 20.000,00 PLN tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci syna z ustawowymi odsetkami liczonymi od 14 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty,

3.  na rzecz powódki S. R. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

4.  na rzecz powoda K. R. kwoty 70.000,00 PLN tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po śmierci syna z ustawowymi odsetkami liczonymi od 14 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty,

5.  na rzecz powoda K. R. kwoty 20.000,00 PLN tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci syna z ustawowymi odsetkami liczonymi od 14 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty,

6.  na rzecz powoda K. R. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie mieli dwoje dzieci: M. R. (1) i A. B. – bezsporne. M. R. (1) 27 października 2001 roku około godziny 5:00 rano jechał do pracy swoim samochodem marki F. (...), numer rejestracyjny (...) – okoliczność niesporna. W miejscowości O., gmina K. kierujący samochodem O. (...) numer rejestracyjny (...) R. J. nie zachował należytej ostrożności i nie dostosował prędkości do panujących warunków drogowych w wyniku czego zjechał na lewy pas ruchu doprowadzając do czołowego zderzenia z nadjeżdżającym z przeciwnego kierunku ruchu samochodem F. (...) kierowanym przez M. R. (1) – dowód – ustalenia prawomocnego wyroku skazującego w sprawie II K 135/02 k. 32. W wyniku czołowego zderzenia obu pojazdów M. R. (1) doznał obrażeń ciała w postaci masywnego urazu wielonarządowego skutkującego natychmiastowym zgonem – ustalenia prawomocnego wyroku jw., odpis aktu zgonu k. 28. Sąd Rejonowy w Otwocku w sprawie II K 135/02 wyrokiem z 1 kwietnia 2003 roku uznał R. J. winnym nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, określonego w art. 3 ust. 1 i art. 19 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym, tj. popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 k.k. w zbiegu z art. 177 § 2 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. i na podstawie art. 177 § 2 k.k. w związku z art. 11 § 3 k.k. skazał R. J. na karę dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby pięciu lat i orzekł zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres dwóch lat – dowód – wyrok k. 32-32verte. W chwili śmierci M. R. (1) miał 27 lat, był żonaty z M. R. (2) z domu S., był ojcem A. R. urodzonego (...) – odpis aktu zgonu k. 28, zgłoszenie szkody k. 252verte. Powodowie mieszkali z synem i jego rodziną w domu stanowiącym własność powodów we wsi B. (...), gmina K. – dowód – zeznania świadków: A. B. k. 450, J. B. k. 452. Dom składał się z dwóch pokoi, kuchni i łazienki, dla potrzeb swojej rodziny M. R. (1) dobudował oddzielną kuchnię tak, że przed jego śmiercią powodowie zajmowali pokój i kuchnię, a pokój i dobudowaną kuchnię zajmował M. R. (1) ze swoją rodziną – dowód - zeznania świadków: A. B. k. 450, J. B. k. 452. Przed śmiercią syna powód był emerytem, a powódka pracowała w ubojni drobiu – dowód – zeznania świadka A. B. k. 450. M. R. (1) pracował jako dostawca w firmie (...), miał dobre relacje z powodami, opiekował się nimi, pomagał w remontach – na remont dachu sprzedał swój samochód, zakupach, zawoził ich do lekarza, do kościoła, pomagał w utrzymaniu domu – dowód - zeznania świadków: A. B. k. 450, 451, J. B. k. 452. Powodowie darowali córce działkę po sąsiedzku i pomogli w budowie domu, pomagał także M. R. (1), w rodzinie było uzgodnione, że z powodami na ich nieruchomości miał pozostać syn – dowód – zeznania świadków A. B. k. 451, J. B. k. 452. Powodowie bardzo przeżyli śmierć syna, mieli stany depresyjne, powódka przez 3 miesiące po śmierci syna nie była w stanie normalnie funkcjonować. W tym czasie córka powodów korzystała z pomocy dalszej rodziny, aby pomóc powodom – dowód – zeznania świadka A. B. k. 451, zeznania powódki k. 453. Powodowie nie korzystali z pomocy psychologa, ani psychiatry – dowód – zeznania świadka A. B. k. 451. Po śmierci syna jego żona z dzieckiem wyprowadziła się od powodów w atmosferze niezgody i zerwała kontakty – dowód – zeznania świadka A. B. k. 451. Powodowie byli w ciężkiej żałobie około 10 lat, obecnie powodowie ciągle wspominają syna, ukojenie przynoszą im coniedzielne wizyty na jego grobie i kontakt z dorosłym wnukiem A. – dowód – zeznania świadka A. B. k. 451, zeznania powódki k. 453. Obecnie powodom pomaga ich córka A. B., jej mąż J. B. oraz dorosły syn, szczególnie w chorobie – dowód – zeznania świadków: A. B. k. 451, J. B. k. 452. Powódka ma 64 lata, jest emerytką, powód ma 85 lat, jest emerytem, jest leczony na wiele chorób, w szczególności powikłania po ukąszeniu kleszcza – dowód – zeznania powodów k. 453-454. Powodowie planowali z synem ocieplić dom, a po jego śmierci nie zrealizowali planu – dowód – zeznania świadka J. B. k. 452.

Sprawca wypadku był objęty w dacie wypadku przez pozwanego obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z właścicielem pojazdu – okoliczność przyznana przez pozwanego k. 53. We wniosku złożonym u pozwanego 11 maja 2015 roku powodowie domagali się przyznania po 80.000,00 PLN na rzecz każdego z nich tytułem zadośćuczynienia w związku z naruszeniem dóbr osobistych po śmierci syna na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. oraz po 30.000,00 PLN na rzecz każdego z nich tytułem stosownego odszkodowania po śmierci syna na podstawie art. 446 § 3 k.c. – dowód – wniosek k. 22, potwierdzenie przyjęcia k. 116. Pozwany 7 lipca 2015 roku przyznał i wypłacił powodom po 10.000,00 PLN tytułem zadośćuczynienia, odmawiając przyznania powodom zadośćuczynienia w żądanej kwocie oraz odmawiając przyznania stosownego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. – dowód – zawiadomienie k. 99verte-101.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego:

Podstawowe znaczenia w sprawie miały zeznania powodów. Sąd dał wiarę tym zeznaniom. Powodowie szczerze zeznawali o swoich przeżyciach związanych ze śmiercią ich syna i jakie miejsce zajmował w ich życiu. Powodowie przeżyli w zgodzie ze sobą i rodziną córki całe życie. Taki sam ciepły i rodzinny stosunek mieli do swojego syna. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków A. B. i J. B.. Powodowie lepiej czują się w otoczeniu bliskich, którzy im pomagają i obserwują zachowanie powodów na co dzień. Zeznania córki i zięcia, posiadających najobszerniejszą wiedzę o przeżyciach powodów i o ich związku z M. R. (1) były wiarygodnym materiałem dowodowym. Sąd oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychologa i psychiatry na okoliczność ustalenia jakiego charakteru więzi istniały pomiędzy M. R. (1) a powodami oraz jakie było ich nasilenie, jakie miejsce w życiu powodów zajmował M. R. (1). Biegli nie mogą zastąpić powodów w udowodnieniu istotnych w sprawie okoliczności. Powodowie są w stanie sami dowieść i dowiedli, jakiego charakteru więzi istniały pomiędzy M. R. (1) a powodami oraz jakie było ich nasilenie, a także jakie miejsce w życiu powodów zajmował M. R. (1). Są to okoliczności faktyczne, a nie wiadomości specjalne. Sąd oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych na okoliczność jaki wpływ wywarła śmierć M. R. (1) na stan psychiczny powodów i jak długo powodowie odczuwali (odczuwać będą) w sferze psychicznej skutki wypadku i śmierci syna oraz czy u powodów wystąpił trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w związku ze śmiercią syna. Od daty śmierci syna powodów minęło 16 lat. Zbędne było ustalanie przy pomocy opinii biegłych jaki wpływ na stan psychiczny powodów wywarła śmierć ich dziecka. To jak długo powodowie odczuwali i będą odczuwać brak syna także powodowie dowodzą, a nie biegli. Nie ma potrzeby uzyskania wiadomości specjalnych dla wykazania, że powodowie byli w żałobie po śmierci syna, że będą odczuwać do końca swojego życia przedwczesną śmierć syna. Był ich dzieckiem i poza cierpieniem odczuwanym po jego stracie powodowie odczuwają smutek, bo zaburzony został naturalny porządek odchodzenia. To czy u powodów wystąpił długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w związku ze śmiercią syna nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Powodowie nie dochodzą roszczeń z art. 444 k.c.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Według art. 822 § 1 k.c., powstanie obowiązku zapłaty przez zakład ubezpieczeń (ubezpieczyciela) odszkodowania z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakłada powstanie odpowiedzialności ubezpieczonego, czyli samego ubezpieczającego lub osoby, na której rzecz ubezpieczający zawarł umowę ubezpieczenia, za szkody wyrządzone osobom trzecim. Zobowiązanie do zapłaty odszkodowania z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ma więc ze swej istoty charakter akcesoryjny, tylko zatem wtedy, gdy ubezpieczony stanie się zgodnie z przepisami prawa cywilnego odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, dochodzi do powstania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń wobec tej osoby z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Zakres odpowiedzialności ubezpieczonego wobec osoby trzeciej wyznacza co do zasady zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (por. np. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 r., III CZP 99/04, OSNC 2005, nr 10, poz. 166 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 353/99, nie publ.).

Ubezpieczony R. J. jest odpowiedzialny za śmierć syna powodów w oparciu o przepis art. 436 § 1 k.c. w związku z art. 435 § 1 k.c.

Pozwany w toku procesu nie kwestionował swojej, wynikającej z przepisu art. 822 § 1 k.c. odpowiedzialności co do zasady za skutki wypadku z 27 października 2001 roku.

Zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c.

Sąd Najwyższy w wielu swoich orzeczeniach, między innymi w uchwałach: z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. III CZP 32/11, publ. OSNC 2012/1/10 oraz z dnia 27 października 2010 roku, sygn. akt III CZP 76/10, publ. LEX nr 604152 nie pozostawił wątpliwości co do tego, że Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 roku wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Sąd Najwyższy przesądził, że „po wprowadzeniu art. 446 § 4 k.c. podstawę dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 roku w następstwie naruszeniem deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę zainteresowaną ze zmarłym stanowi art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c.”

W pierwszej kolejności należy rozważyć jakie dobro osobiste powodów zostało naruszone. Zdaniem Sądu jest to wskazywana przez oboje powodów więź emocjonalna łącząca rodziców i ich dziecko, nawet dorosłe. Odnosząc się do tej kwestii należy zauważyć, że katalog dóbr osobistych określony w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. W orzecznictwie i w piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę. Nie ma już obecnie wątpliwości, że do tego otwartego katalogu zalicza się także więzi rodzinne. Szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny, zwłaszcza jak w niniejszej sprawie, między rodzicami a synem, którzy nie pogodzili się z jego śmiercią pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. W uchwale z dnia 13 lipca 2011 roku w sprawie III CZP 32/11 Sąd Najwyższy podkreślił, że „trzeba się zgodzić z poglądem, że śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie. Osoba dochodząca zadośćuczynienia za spowodowanie śmierci osoby najbliższej nie jest poszkodowana jedynie pośrednio. Nie może być kwestionowane, że ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom, źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również więc osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego”. Przedstawione stanowisko judykatury Sąd w całości akceptuje. Należy jeszcze tylko dodać, że wina sprawcy wypadku, który naruszył dobra osobiste powodów poprzez zerwanie więzi emocjonalnej łączącej ich z synem, jest stwierdzona prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, skazującym co do popełnienia przestępstwa, a na podstawie art. 11 k.p.c. ustaleniami tego wyroku co od popełnienia przestępstwa, więc i winy Sąd jest związany.

W kwestii kryteriów przyznawania zadośćuczynienia to z uwagi na brak jednoznacznych przesłanek dotyczących wysokości zadośćuczynienia Sąd kierował się przesłankami, które wielokrotnie przewijają się w orzecznictwie dotyczącym zadośćuczynienia, o którym mowa w art. 445 k.c. Zatem zadośćuczynienie winno mieć charakter kompensacyjny oraz przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość, nie może mieć charakteru stricte i wyłącznie symbolicznego, a nadto powinno stanowić przynajmniej w części zaspokojenie krzywdy z powodu śmierci osoby bliskiej. Poza powyższym przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia winno się brać pod uwagę stopień nasilenia cierpień psychicznych, ich długotrwałość, a także wiek poszkodowanego oraz rodzaj więzi jaka łączyła powoda z osobą zmarłą.

Zadośćuczynienie dla powódki S. R.:

Powódka straciła syna, z którym łączyła ją bardzo silna więź. M. R. (1) miał własną rodzinę, ale mieszkał z rodzicami w ich domu, blisko matki. Nie istnieje możliwość powetowania straty syna przez fakt, że żyje córka powódki. Dla każdej matki strata dziecka jest przeżyciem traumatycznym. Dla powódki syn był wyjątkowy. Nie pił alkoholu, nie palił papierosów, nie przeklinał, była z niego dumna. Ponadto czuła się bezpieczna w domu, który był przeznaczony dla syna, w którym mieszkała jego własna rodzina i który stopniowo ulepszał. Wiedziała, że z synem dobrym i pomagającym rodzicom będzie mogła dożyć spokojnej starości. Syn mieszkał obok matki, przez ścianę, był z nią codziennie. Powódce ciągle trudno pogodzić się ze stratą syna. Nie da się oszacować straty dziecka. Miało znaczenie to, że syn był dorosły i całkowicie samodzielny. Miał własną rodzinę, której się poświęcał. Ma znaczenie także upływ czasu od śmierci M. R. (1). Syna nie ma już niemal 16 lat, dorósł wnuk, który czasem odwiedza dziadków. Zadośćuczynienie w kwocie 60.000,00 PLN jest kwotą adekwatną w tych okolicznościach i spełnia także funkcję kompensacyjną.

Zadośćuczynienie dla powoda K. R.:

Powód stracił syna, z którym łączyła go bardzo silna więź. M. R. (1) miał własną rodzinę, ale mieszkał z rodzicami w ich domu. Powodowi trudno pogodzić się ze stratą syna i nawet bliskość córki syna nie zastępuje. Dla powoda syn był wyjątkowy. Nie pił alkoholu, nie palił papierosów, nie przeklinał, był z niego dumny. Powód był już na emeryturze w chwili śmierci syna. Po latach ciężkiej pracy nie miał sił remontować domu. Robił to za niego syn. Wiedział, że z synem dobrym i pomagającym rodzicom będzie mógł dożyć spokojnej i bezpiecznej starości. Nie da się oszacować straty dziecka. Sąd brał pod uwagę jednak to, że syn był dorosły i całkowicie samodzielny. Miał własną rodzinę, której się poświęcał. Ma znaczenie także upływ czasu od śmierci M. R. (1). Syna nie ma już niemal 16 lat, dorósł wnuk, który czasem odwiedza dziadków. Zadośćuczynienie w kwocie 60.000,00 PLN jest kwotą adekwatną w tych okolicznościach i spełnia także funkcję kompensacyjną.

Pozwany przyznał i wypłacił powodom każdemu po 10.000,00 PLN, a zatem powodom należy się po 50.000,00 PLN każdemu.

Pozwany powinien wypłacić powodom zadośćuczynienie najpóźniej 30 dnia po zgłoszeniu 11 maja 2015 roku przez powodów roszczenia w rozmiarze dochodzonym w pozwie. Powodowie byli reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, który nie żądał ustawowych odsetek za opóźnienie. Zatem powodom należą się odsetki ustawowe od kwoty zasądzonego dla nich zadośćuczynienia od dnia 14 czerwca 2015 roku stosownie do art. 817 § 2 k.c. i art. 455 k.c., a także art. 359 § 1 i § 2 k.c..

Powodowie w oparciu o przepis art. 446 § 3 k.c. domagają się zasądzenia od pozwanego stosownego odszkodowania. To odszkodowanie jest uzależnione od wykazania znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej, bezpośrednio związanego ze śmiercią dziecka, w przypadku powodów syna, który mieszkał z powodami w jednym domu, ale miał własną rodzinę. Rozważania w tym przedmiocie należy zacząć od przybliżenia praktyki sądowej dotyczącej roszczenia opartego na przepisie art. 446 § 3 k.c. W wyroku z dnia 14 marca 2007 roku w sprawie I CSK 465/06, publ. LEX nr 327917 Sąd Najwyższy stwierdził, że „odszkodowanie należne na podstawie art. 446 § 3 k.c. nie jest pełnym w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., skoro jest „stosownym” świadczeniem, to jest takim które posłuży przystosowaniu się uprawnionego do zmienionych warunków. Nie obejmuje więc utraty wszystkich możliwych w przyszłości korzyści od osoby, która utraciła życie”. Przy określeniu wysokości dochodzonego odszkodowania nie można więc brać pod uwagę rachunkowego wyliczenia strat poniesionych przez poszkodowanego na skutek np. nieremontowania domu przez syna i kosztów z tym związanych. W wyroku z dnia 9 marca 2007 roku w sprawie V CSK 459/06, publ. LEX nr 277273, Sąd Najwyższy podkreślił, że „po początkowych wahaniach utrwaliło się zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie stanowisko, że pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej należy rozumieć nie tylko pogorszenie się sytuacji materialnej osoby bliskiej zmarłego poszkodowanego, ale także pogorszenie się sytuacji takiej osoby w zakresie pozaekonomicznym. Stosowne odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. ma na celu pokrycie strat materialnych trudno uchwytnych, trudnych lub niemożliwych do precyzyjnego wyliczenia. W ramach "stosownego odszkodowania" mieści się także zrekompensowanie uszczerbków o charakterze niemajątkowym (krzywdy), chociażby w postaci utraty osoby, na której pomoc i wsparcie mógłby liczyć powód w późniejszym czasie, kiedy tej pomocy i wsparcia będzie najbardziej potrzebował”. W wyroku z dnia 30 czerwca 2004 roku w sprawie IV CK 445/03 Sąd Najwyższy wskazał, że „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego (nie wyczerpujące hipotezy art. 446 § 2 k.c.), jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci dziecka nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania. Jeśli jednak te negatywne emocje wywołały chorobę, osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego, to, bez szczegółowego dociekania konkretnych zdarzeń lub stopnia ich prawdopodobieństwa, można na zasadzie domniemania faktycznego (art. 231 k.p.c.) przyjąć, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego”. W wyroku z dnia 18 lutego 2004 roku V CK 269/03, publ. LEX nr 238971, Sąd Najwyższy podkreślił: „pogorszenia sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. nie można sprowadzać do prostego zmniejszenia dochodów lub zwiększenia wydatków najbliższych członków rodziny zmarłego. Pojęcie to ma sens o wiele szerszy. Szkody majątkowe prowadzące do znacznego pogorszenia bieżącej lub przyszłej sytuacji życiowej osoby najbliższej zmarłemu są często nieuchwytne lub trudne do obliczenia. Często wynikają z obniżenia aktywności życiowej i ujemnego wpływu śmierci osoby bliskiej na psychikę i stan somatyczny, co niekoniecznie przejawia się w konkretnej chorobie. Śmierć małoletniego dziecka może stanowić przyczynę znacznego pogorszenia sytuacji życiowej jego rodziców”.

Podkreślenia wymaga obowiązek powodów udowodnienia „znacznego pogorszenia sytuacji życiowej” na podstawie art. 6 k.c., czemu powodowie nie sprostali. Powodowie niewątpliwie udowodnili ujemne odczucia psychiczne związane ze śmiercią syna, ale nie pociągnęło to za sobą ograniczenia aktywności zawodowej powodów. Oboje powodowie są emerytami, a w codziennych sprawach pomaga im córka i jej rodzina. Powodowie nie powołali się na żadne okoliczności, zdarzenia, które wskazywałyby na pogorszenie dotychczasowej sytuacji życiowej, tym bardziej, że syn powodów zginął w wypadku 15 lat temu. Powodowie starzeją się i chorują na choroby nie związane ze stratą syna. Tak było w przypadku sepsy u powoda wywołanej ukąszeniem kleszcza. W ramach „stosownego odszkodowania” mieści się także zrekompensowanie uszczerbków o charakterze niemajątkowym (krzywdy), chociażby w postaci utraty osoby, na której pomoc i wsparcie powodowie mogliby liczyć w późniejszym czasie. Jednak powodowie stracili syna dorosłego, który miał własną rodzinę, powód był już emerytem, a powódka była w wieku przedemerytalnym. Śmierć syna nie wyhamowała aktywności zawodowej powodów, ani aktywności życiowej. Bezspornie syn nie pomagał powodom materialnie i takiej pomocy powodowie nie oczekiwali w przyszłości od żyjącego. W rodzinie powodów doszło do uzgodnień związanych ze wsparciem udzielonym przez powodów dzieciom. To powodowie pomogli i córce i synowi w uzyskaniu dachu nad głową, a nie odwrotnie. Już choćby w zamian za darowizny na rzecz dzieci powodowie mogli oczekiwać od nich pomocy i taką pomoc od córki powodowie otrzymują. Nie jest to sytuacja tożsama ze stratą małoletniego dziecka, które nie otrzymało od rodziców darowizny. Powodowie długo byli w żałobie, ale nie dowiedli, że doszło do osłabienia aktywności życiowej wywołanego brakiem motywacji po śmierci dorosłego syna, nie dowiedli, że pogorszyła się materialna sfera życia powodów.

To wszystko mając na uwadze sąd orzekł jak w wyroku.

O kosztach sąd orzekł na mocy art. 100 k.p.c. stosunkowo rozdzielając koszty procesu pomiędzy stronami. Powodowie wygrali każdy w 55,55%, a pozwany w 44,45%. Koszty poniesione przez powodów to: powódka – opłata od pozwu 4.500,00 PLN oraz 3.617,00 PLN opłata za czynności radcy prawnego, łącznie 8.117,00 PLN, powód - opłata od pozwu 4.500,00 PLN oraz 3.617,00 PLN opłata za czynności radcy prawnego, łącznie 8.117,00 PLN. Pozwany był reprezentowany przez radcę prawnego, za jego czynności opłata to 3.617,00 PLN. Wygrana każdego z powodów wynosi 4.509,40 PLN, a wygrana pozwanego 1.607,60 PLN. Od wyższej kwoty należnej powódce należy odjąć tę należną pozwanemu i do zapłaty na rzecz powódki jest 2.901,80 PLN. Od wyższej kwoty należnej powodowi należy odjąć tę należną pozwanemu i do zapłaty na rzecz powoda jest 2.901,80 PLN.

Opłata należna Skarbowi Państwa powinna być zasądzona od pozwanego na mocy art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167 poz. 1398 ze zm.) w związku z art. 100 k.p.c.