Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 16 listopada 2016 r. Sąd Rejonowy w Łęczycy: zasądził od A. C. na rzecz (...) Wierzytelności Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. kwotę 32 451,79 złotych z odsetkami ustawowymi od 16 września 2015 r. do dnia zapłaty i nie obciążył pozwanej kosztami postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po ustaleniu, że A. C. (poprzednio K.) 11 grudnia 2009 r. złożyła w banku wniosek o udzielenie kredytu, w wyniku czego zawarła z (...) Bank S.A. w K. umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...). Na podstawie tej umowy bank udzielił pozwanej kredytu w kwocie 20 618,56 złotych z terminem spłaty do 16 grudnia 2013 r.

Z dniem 4 stycznia 2010 r., na podstawie art. 492 § 1 pkt 1 ksh, nastąpiło połączenie (...) Bank S.A. (spółka przejmowana) z (...) Bank S.A. (spółka przejmująca). Na podstawie art. 494§ 1 ksh (...) Bank S.A. wstąpiła z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank S.A.

Pozwana spłaciła tylko jedną ratę kredytową. W piśmie z 23 sierpnia 2010 r. A. C. zwróciła się do Prezesa Zarządu (...) Bank S.A. w W. o umożliwienie spłat kredytu w kwocie nie większej niż po 100 złotych miesięcznie oraz o sporządzenie nowej umowy (ugody) i aneksu do harmonogramu spłacanych rat.

Ze względu na powstanie zaległości w spłacie kredytu, (...) Bank S.A. w W. pismem z 17 czerwca 2010 r. wypowiedział pozwanej umowę kredytu i wezwał do spłaty całej zaległej kwoty z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia.

Z dniem 1 czerwca 2012 r., na podstawie art. 492§ 1 pkt1 ksh, nastąpiło przeniesienie całego majątku (...) Bank S.A. w W. (spółka przejmowana) na (...) Bank S.A. w W. (spółka przejmująca). Na podstawie art. 494 § 1 ksh (...) Bank S.A. wstąpił z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki (...) Bank S.A. Z dniem 1 czerwca 2012 r. (...) Bank S.A. zmieniła nazwę na (...) Bank S.A.

Wobec braku spłaty należności z umowy, kredytodawca wystawił przeciwko pozwanej bankowy tytuł egzekucyjny. Po uzyskaniu klauzuli wykonalności, wystąpił do komornika z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, które nie doprowadziło do wyegzekwowania całości należności.

(...) Bank SA w W. przeniósł wierzytelność z umowy (...), zawartej 11 grudnia 2009 r. wraz z wszelkimi prawami związanymi z nią na rzecz spółki (...) Sp. z o.o. Sp. k. w W.. Następnie, w związku z przeniesieniem ogółu praw i obowiązków przysługujących (...) Bank SA w spółce (...) Sp. z o.o. S.K.A. w W. - na (...) sp. z o.o. sp. k. w W.. Na podstawie umowy o przelew wierzytelności z 4 marca 2015 r., powód (...) Wierzytelności Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. nabył wierzytelność od (...) Sp. z o.o. S.K.A.

Pismem z 4 marca 2015 r. poprzedni wierzyciel zawiadomił pozwaną o przelewie wierzytelności. Następnie, pismem z 10 października 2015 r., (...) Wierzytelności Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 34 599 złotych.

W trakcie trwania postępowania dokonano spłaty zadłużenia na rachunek powoda w wysokości 1574,69 złotych.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w świetle poczynionych ustaleń w sprawie powództwo jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie. Stan faktyczny sprawy nie budził zasadniczych wątpliwości. Niesporne było, iż strony związane były umową kredytu konsumpcyjnego gotówkowego z 11 grudnia 2009 r., na mocy której pozwana otrzymała do dyspozycji kwotę 20 618,56 złotych, zobowiązując się do spłaty do 16 grudnia 2013 r. Okoliczność, że pozwana z tego obowiązku nie wywiązała się, nie była sporna. Wynikała ze zgromadzonych w aktach dokumentów oraz przesłuchania samej pozwanej.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 Ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 128 z późn. zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Pozwana nie regulowała zadłużenia, w skutek czego powód skutecznie wypowiedział łączącą strony postępowania umowę. Pozwana podpisała umowę, tym samym zaakceptowała jej warunki oraz regulamin przyznawania i korzystania z limitu kredytowego.

W ocenie Sądu Rejonowego, powód przedstawiając dowody z dokumentów prawidłowo wykazał wysokość zadłużenia A. C. i wysokość dochodzonych pozwem kwot. Pozwana nie może skutecznie powoływać się na stan wyłączający świadome i swobodne podjęcie decyzji w chwili podpisywania umowy kredytowej, bo tego nie udowodniła. Sąd Rejonowy nie uwzględnił zarzutu przedawnienia, podniesionego przez pozwaną. Stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń jeszcze nie upłynął, a strona powodowa skutecznie mogła domagać się ochrony prawnej.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo w całości. O odsetkach orzekł na podstawie art. 359 § 1 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia następującego po dniu wniesienia pozwu, tj. od 16 września 2015 r. O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Uwzględnił trudną sytuację życiową i materialną pozwanej, jej niskie dochody, przebywanie w Domu Pomocy Społecznej i obciążenie długami.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana A. C..

Zaskarżyła wyrok w całości i wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie pełnomocnikowi pozwanego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozstrzygnięcia przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego, a to:

- art. 177 § 2 k.c. w zw. z art. 118 k.c. poprzez przyjęcie, że roszczenie powoda dochodzone w niniejszym postępowaniu nie uległo przedawnieniu;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i uznaniu przez sąd, że roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu podczas, gdy nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Zatem roszczenie powoda z tytułu umowy kredytowej przedawniło się z upływem 3 lat od dnia wymagalności, tj. od dnia wypowiedzenia umowy kredytu w dniu 17.06.2010 r., co skutkuje tym, że w dacie wniesienia pozwu wierzytelność była przedawniona 17.06.2013 r.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych. Obszernie wypowiedziała się na temat zarzutu przedawnienia. W ocenie strony powodowej przedawnienie roszczenia nie nastąpiło, ponieważ doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko pozwanej w oparciu o tytuł wykonawczy, którym dysponował poprzedni wierzyciel. Jednocześnie bank był zmuszony do złożenia wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego, by nie narazić się na wytoczenie przeciwko niemu powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Należy jednak uznać, że wniosek egzekucyjny cofnięty przez wierzyciela na skutek zbycia przez niego prawa w toku egzekucji powoduje przerwanie biegu przedawnienia roszczenia w nim wskazanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i - jako taka – skutkuje zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Skarżąca podniosła zarówno zarzut naruszenia prawa materialnego, jak i prawa procesowego (przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów). Jednak dokładna analiza zarzutów apelacji w zestawieniu z jej uzasadnieniem prowadzi do wniosku, że pozwana nie kwestionuje ustaleń faktycznych, dokonanych przez Sąd Rejonowy. Nie podważa ani ustaleń co do faktu zawarcia przez nią umowy kredytu konsumpcyjnego, wypowiedzenia tej umowy ze względu na brak spłaty rat kredytowych poza jedną, ani co do uzyskania przez bank tytułu wykonawczego i prowadzenia na jego podstawie egzekucji. Podniesione zarzuty skupiają się wokół nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia, podniesionego na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Jest to zatem tylko i wyłącznie zarzut naruszenia prawa materialnego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne, przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Podniesiony w apelacji zarzut nieprawidłowej oceny zarzutu przedawnienia roszczenia jest w pełni uzasadniony. W gruncie rzeczy Sąd Rejonowy nie uzasadnił swojego stanowiska w tej części, poprzestając na ogólnikowym stwierdzeniu, że termin przedawnienia nie upłynął. Nie wskazał jednak żadnych okoliczności, które za taką oceną przemawiają.

Tymczasem co do roszczeń wynikających z czynności bankowych, utrwaliła się linia orzecznicza pominięta przez sąd I instancji w jego rozważaniach. Mianowicie, aktualnie za przeważający należy uznać pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 roku (III CZP 29/16, opubl. Lex nr 2067028), zgodnie z którym „nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.)”.

Wprawdzie zgodnie z jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zarówno złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu wykonawczego, przerywają bieg przedawnienia. Są to bowiem czynności przedsięwzięte bezpośrednio w celu egzekwowania roszczeń w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c. (tak m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC z 2005 r., nr 4, poz. 58, w wyroku z 23 listopada 2011 r., IV CSK 156/11, OSNC - ZD z 2013 r., nr 1, poz. 7; w wyroku z 12 stycznia 2012 r., II CSK 203/11, OSP z 2014 r., nr 6, poz. 60; w wyrokach z 17 grudnia 2004 r., II CK 276/04, z 22 stycznia 2008 r., V CSK 386/07, z 21 maja 2010 r., II CSK 614/09, z 4 października 2012 r., I CSK 90/12 - nie publ.). W przypadkach przedsięwzięcia przez wierzyciela omawianych czynności, rozpoczęcie biegu przedawnienia następuje na nowo z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania klauzulowego, bądź z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego, w tym jego umorzenia. Skutek ten nie następuje w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 823 lub 825 pkt 1 k.p.c. albo zwrotu wniosku, ponieważ one niweczą materialnoprawne skutki przerwy przedawnienia (tak m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14, OSNC z 2015 r., nr 12, poz. 137, w wyroku z 10 października 2003 r., II CK 113/02, OSP z 2004 r., nr 11, poz. 141). Natomiast umorzenie postępowania z powodu bezskuteczności egzekucji (art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.) powoduje, że bieg przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym rozpoczyna się na nowo. W razie cesji wierzytelności - co do zasady - nabywca wstępuje w sytuację prawną cedenta (także w zakresie terminu przedawnienia). Zbycie wierzytelności jest irrelewantne dla biegu przedawnienia, ponieważ z art. 509 § 2 k.c. wynika identyczność wierzytelności cesjonariusza z wierzytelnością cedenta.

Jednak w aktualnym orzecznictwie inaczej definiuje się sytuację nabywcy wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym.

Tylko banki mogły wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne i tylko one mogły uzyskać klauzule wykonalności po wystawieniu b.t.e. Takie uprawnienia nie przysługiwały innym podmiotom, nie będącym bankami. Nabywcy wierzytelności wynikających z bankowych tytułów egzekucyjnych nie mogli korzystać z tytułów uzyskanych przez banki i nie mogli w oparciu o nie kontynuować egzekucji. Musieli uzyskiwać nowe tytuły wykonawcze na drodze procesów sądowych. Te odmienności w sytuacji nabywców wierzytelności objętych bankowymi tytułami egzekucyjnymi i zbywców tych wierzytelności, będących bankami, stanowią uzasadnienie dla poglądu wyrażonego w przywołanej wyżej uchwale Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2016 roku. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu omawianej uchwały: „wniosek o wszczęcie egzekucji wywołuje zatem skutek przerwy wtedy, gdy pochodzi od wierzyciela wskazanego w tytule egzekucyjnym, na rzecz którego została wydana klauzula wykonalności; nie jest bowiem wystarczająca tożsamość wierzytelności lecz konieczna jest również identyczność osób, na rzecz których czynność ta została dokonana. Skutki prawne postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie bankowego tytułu wykonawczego związane są więc tylko z podmiotami w nim uczestniczącymi na podstawie tego tytułu w granicach podmiotowych i przedmiotowych ukształtowanych treścią klauzuli wykonalności. Nie może umknąć uwadze, że przerwa biegu przedawnienia została spowodowana czynnością banku zmierzającą do egzekwowania roszczenia, podczas gdy nabywcy nie będącemu bankiem miałaby służyć do jego dochodzenia. Nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo. Czynność wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem wykonawczym, natomiast nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nawet jeżeli nabycie nastąpiło po umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. i rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia w stosunku do banku na nowo, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem. Wyjątkowość przywileju wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób, niż w nim wskazane za wyjątkiem następstwa prawnego po stronie wierzyciela innego banku, to również materialnoprawne skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako czynności wierzyciela - banku prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia dotyczą wyłącznie tego wierzyciela i nie dotyczą nabywcy nie będącego bankiem”. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął również w wyroku z 19 listopada 2014 r. (II CSK 196/14, opubl. Legalis nr 1186869), w postanowieniu z 5 października 2016 r. (III CZP 52/16, opubl. w Lex nr 2142032), w postanowieniu z 26 października 2016 r. (III CZP 60/16, opubl. w Lex nr 2152395).

Omawiany pogląd Sąd Okręgowy w niniejszym składzie podziela. W konsekwencji uznaje, że roszczenie powoda jest przedawnione. Jakkolwiek w stosunku do poprzedniego wierzyciela ( (...) Bank S.A. w W.) wszczęcie postępowania egzekucyjnego miało ten skutek, że przerwało bieg przedawnienia, to już dla nabywcy wierzytelności (powoda w niniejszej sprawie) nie odnosi to takiego skutku.

W konsekwencji roszczenie przedawniło się z upływem trzech lat od chwili, kiedy wierzytelność stała się wymagalna. Bezspornie w niniejszej sprawie bank wypowiedział pozwanej umowę kredytu pismem z 22 czerwca 2010 roku z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia. Brak w aktach sprawy dowodu doręczenia tego pisma, ale pozwana nie kwestionowała ani podstaw do wypowiedzenia umowy, ani faktu otrzymania pisma z wypowiedzeniem. Uzasadniony jest zatem wniosek, że wierzytelność z umowy kredytowej stała się wymagalna już w 2010 roku. Z pewnością była wymagalna w dacie wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, bo to był warunek konieczny dla wystawienia bte. Skoro tak, to najdalej w tej dacie (4 lipca 2012 roku) wierzytelność była wymagalna i gdyby od tej daty liczyć termin przedawnienia, to nastąpiło ono z dniem 4 lipca 2015 roku. Tymczasem pozew w niniejszej sprawie został wniesiony 15 września 2015 roku, a zatem już po upływie przedawnienia, nawet jeżeli jego upływ liczyć w sposób najbardziej korzystany dla powoda, pomijając fakt wypowiedzenia umowy kredytowej już w 2010 roku. Powód w odpowiedzi na apelację powoływał się jedynie na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Jednak z powodów opisanych wyżej wszczęcie postępowania egzekucyjnego przez poprzedniego wierzyciela nie odnosi skutku dla powoda. Nie została też udowodniona (ani nawet podniesiona) żadna inna przyczyna przerwy biegu przedawnienia roszczenia.

Przedstawione rezultaty kontroli instancyjnej prowadzą do wniosku, że apelacja jest w pełni uzasadniona, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego orzeczenia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie powództwa w całości.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik postępowania, wyrażonej w art. 98 k.p.c. Apelacja pozwanej została uwzględniona w całości. Zatem powód jest zobowiązany - jako strona przegrywająca - zwrócić pozwanej koszty postępowania drugoinstancyjnego. Stanowią je koszty pomocy prawnej, udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym. Ich wysokość została ustalona oparciu o § 4 ust. 1 i 3 w związku z § 8 pkt 5 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2015 r., poz. 1805).