Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSO Maciej Nawrocki

Protokolant st. prot. sąd. M. P.

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 r. w Poznaniu

odwołania H. G., P. G. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

z dnia 13 lipca 2015r. nr (...), znak: (...)

w sprawie H. G., P. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż H. G. jako osoba współpracująca z P. G. (1) – osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 lutego 2015r.

/-/SSO Maciej Nawrocki

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 lipca 2015 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.; dalej: ustawa o sus) oraz art. 58 § 2 kc, stwierdził, że H. G. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek OGRODY P. G. (1) nie podlega:

–

obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od dnia 1 lutego 2015 r.,

–

dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 lutego 2015 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż płatnik składek zgłosił H. G. jako osobę współpracującą w okresie od dnia 19 stycznia 2015 r. do dnia 31 stycznia 2015 r. do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Następnie płatnik składek zgłosił w/w do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 1 lutego 2015 r. W dokumentach rozliczeniowych ZUS RCA płatnik składek wykazał następującą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące:

–

01/2015 r. w kwocie 0,00 zł,

–

02-05/2015 r. w kwocie po 9.897,50 zł miesięcznie.

W toku postępowania wyjaśniającego płatnik składek wskazał, iż głównym przedmiotem działalności jest działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleni i pozostała działalność gospodarcza zgodnie z CEIDG. W związku z działalnością prowadzona jest księga przychodów i rozchodów. W ramach działalności płatnik zawierał umowy z Polska (...), (...) Sp. z o.o., P4 Sp. z o.o., Gminą Ś., (...) S.A., (...) Sp. z o.o., umowę zlecenie z S. F., umowę o pracę z M. W., umowę o praktyczną naukę zawodu. Działalność była prowadzona na terenie całego kraju. Natomiast ubezpieczona zajmowała się m.in. prowadzeniem (...), prowadzeniem rejestrów VAT sprzedaży i zakupów, ewidencją środków trwałych, ewidencją wyposażenia, ewidencją przebiegu pojazdu, sprawami kadrowo-płacowymi, zobowiązaniami i należnościami, wystawianiem faktur, rozksięgowywaniem wyciągów bankowych, zatowarowaniem, wydawaniem towaru i sprzętu z magazynu, przygotowaniem i wysyłaniem deklaracji do ZUS, przygotowaniem i korespondencją z US i ZUS, sporządzeniem informacji o zakresie korzystania ze środowiska, ubezpieczeniami, negocjowaniem warunków umów z telefonią komórkową, odbieraniem faktur od kontrahentów i innymi bieżącymi sprawami biurowymi, brała też udział w szkoleniu z użytkowania kasy fiskalnej.

W ocenie organu rentowego niezdolność do pracy powstała w krótkim okresie czasu od zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jasko osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą P. G. (1). Zgłoszenie ubezpieczonej i zadeklarowanie podstawy wymiaru składek za miesiące od lutego do maja 2015 r. w wysokości 9.897,50 zł było działaniem celowym zapewniającym korzystanie w nieodległej przyszłości z wypłaty świadczeń. Ponadto, celem zgłoszenia H. G. z tytułu współpracy nie było jej wykonywanie, lecz możliwość korzystania z wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W chwili zgłoszenia do ubezpieczeń strony miały pełną świadomość, iż ubezpieczona nie będzie mogła faktycznie współpracować przy prowadzeniu działalności. Ponadto, od dnia 19 stycznia 2015 r. do dnia 31 stycznia 2015 r. H. G. była zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności oraz do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. W trakcie zatrudnienia nastąpiła zmiana etatu, by uzyskać tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy z P. G. (1).

W ocenie organu rentowego zgłoszenie do ubezpieczeń osoby współpracującej i zadeklarowanie podstawy wymiaru w wysokości 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w celu korzystania z wypłaty świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Fakt, że zgłoszenie do ubezpieczeń w celu osiągniecia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczne z ustawą, nie może jednak oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych zwłaszcza uwzględniając rozpoczęcie współpracy na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której osoba zostaje zgłoszona do ubezpieczeń z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą faktycznie nie świadczącą tej współpracy, wyłącznie w celu korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń. /vide decyzja w aktach ZUS/

Dnia 31 lipca 2015 r., w formie i terminie przewidzianym prawem, H. G. i P. G. (1) złożyli odwołania od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez orzeczenie, że H. G. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 1 lutego 2015 r.

W uzasadnieniach obu odwołań wskazano, iż od dnia 19 stycznia 2015 r. H. G. została zgłoszona jako osoba współpracująca ze swoim mężem P. G. (1), prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...). W ocenie odwołujących prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się nie tylko z fizycznym wykonywaniem określonych usług, lecz także z innymi obowiązkami prawnymi nakładanymi na przedsiębiorców. Obowiązki można podzielić na stałe oraz występujące okazjonalnie, do których należy m.in. prowadzenie Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów, kontrolowanie prawidłowości wystawianych faktur, rachunków i innych dokumentów na rzecz firmy, prowadzenie rejestrów VAT sprzedaży i zakupów, prowadzenie ewidencji środków trwałych, prowadzenie ewidencji wyposażenia, prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdów, prowadzenie spraw kadrowo-płacowych, ewidencjonowanie i kontrola zobowiązań i należności firmy, wystawianie faktur za wykonane usługi, wydawanie towaru i sprzętu z magazynu, przygotowanie dokumentacji przetargowej. W ramach współpracy odwołująca zajmowała się m.in. przygotowaniem korespondencji z ZUS i US, sporządzaniem informacji o zakresie korzystania ze środowiska, ubezpieczeniami oraz brała udział w szkoleniu z użytkowania kasy fiskalnej w dniu 24 lutego 2015 r.

Odwołujący wskazali także, iż na początku 2015 r. P. G. (1) kończył przygotowywanie pracy doktorskiej na Uniwersytecie Przyrodniczym w P., co wiązało się z częstymi wyjazdami na uczelnię i znaczną ilością pracy redakcyjnej wykonywanej w domu. W tym czasie dwie córki uczęszczały do Przedszkola (...) w Ś. Oddział w P., które było czynne do godziny 16.00. Natomiast odwołująca pracowała wówczas w Hurtowni (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w godzinach od 8.00 do 16.00. Sytuacja ta spowodowała, iż odwołująca zredukowała część etatu z uwagi na opiekę nad dziećmi. Odwołujący zaznaczyli, że sprawami księgowymi działalności do tej pory zajmował się P. G. (1), ale wobec rozwoju działalności i zaangażowania w ukończenie pracy doktorskiej, konieczne okazało się zatrudnienie osoby na stanowisku księgowo-administracyjnym.

Dnia 30 kwietnia 2015 r. odwołująca zakończyła pracę w (...) Sp. z o.o. wobec likwidacji spółki. Na początku 2015 r. P. G. (1) zaproponował odwołującej przejęcie spraw biurowych i zgłoszenie do ubezpieczeń jako osoby współpracującej, co nastąpiło z dniem 19 stycznia 2015 r. Odwołująca zaznaczyła również, iż obecnie jest w 8 miesiącu ciąży, a stanowisko prezentowane przez organ rentowy jest krzywdzące i naruszające zasadę równego traktowania. /vide odwołania k. 2-8, 23-29 akt/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o ich oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, przytaczając argumentację prawną i faktyczną zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji. /vide odpowiedź na odwołania k. 45-47 akt/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. G. urodziła się dnia (...) Odwołująca w 2004 r. ukończyła studia na (...)Wydziale (...) i (...) na kierunku (...)

Od dnia 8 sierpnia 2011 r. do dnia 30 kwietnia 2015 r. odwołująca była zatrudniona w Hurtowni (...) Sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy jako asystentka zarządu, a następnie specjalista ds. eksportu, za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 3.350 zł. Początkowo odwołująca pracowała w G., a po ogłoszeniu upadłości spółki w dniu 27 listopada 2014 r., została przeniesiona do Ł.. Pracowała w godzinach od 8.00 do 16.00.

Z dniem 1 lutego 2015 r. wymiar czasu pracy odwołującej został obniżony do ½ etatu. Obniżenie wymiaru czasu pracy nastąpiło na wniosek odwołującej z dnia 25 stycznia 2015 r., w którym powołała się na konieczność osobistej opieki nad córką B. G. (ur. (...)). Było to również związane z godzinami pracy przedszkola i działalnością męża odwołującej. Z uwagi na zmianę miejsca pracy, wydłużyła się droga do pracy odwołującej, z 5 km (z P. do G.) do 20 km (z P. do Ł.). Rzutowało to na możliwość odbioru córek (ur. (...)) z Przedszkola (...) w Ś. Oddział w P., z którego opieki dziewczynki mogły korzystać w godzinach od 6.30 do 16.00.

W tych okolicznościach dnia 27 stycznia 2015 r. zostało zawarte porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy, obniżające wymiar zatrudnienia odwołującej do ½ etatu oraz wynagrodzenie do kwoty 1.675 zł brutto. W związku z zawarciem w/w porozumienia, zmianie uległy także godziny pracy odwołującej – od 9.00 do 13.00. Pomimo to, elektroniczny system ewidencji czasu pracy (...) automatycznie, błędnie przypisywał odwołującej 8 godzin pracy.

dowód: kserokopia dyplomu (k. 10), umowa o pracę z dnia 14.02.2012 r., świadectwo pracy z dnia 30.04.2015 r. w aktach ZUS; statut przedszkola (k. 119-130); umowa z przedszkolem (k. 131-134); porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy z dnia 27.01.2015 r. (k. 151); wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy z dnia 25.01.2015 r. (k. 152); oświadczenie P. G. (1) o niekorzystaniu z obniżenia wymiaru czasu pracy z dnia 25.01.2015 r. (k. 153); akta osobowe (k. 204); zeznania świadków: M. K. (k. 178), E. S. (k. 220); zeznania odwołującej (k. 230)

Od dnia 7 kwietnia 2008 r. P. G. (1) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą O. G. – (...) Kształtowania Krajobrazu z siedzibą w Ś.. Głównym przedmiotem działalności są usługi związane z zagospodarowaniem terenów zielonych.

W związku z prowadzoną działalnością odwołujący zatrudniał „pracowników” przede wszystkim na podstawie umów zlecenie. Jedynym pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w firmie była M. W. zatrudniona od września 2012 r. (na umowę o pracę od lutego 2013 r.) do października 2016 r. M. W. przepracowała faktycznie jedynie około 3 miesiące. Później przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą, a po urodzeniu dziecka korzystała z urlopu macierzyńskiego, a później urlopu wychowawczego.

dowód: wydruk z CEIDG w aktach ZUS; zeznania świadka M. W. (k. 257); zeznania odwołującej (k. 230)

W latach 2008-2015 P. G. (1) realizował pracę doktorską na Uniwersytecie Przyrodniczym w P. w Katedrze Dendrologii i Szkółkarstwa. Przed 2015 r. odwołujący większość pracy związanej z przygotowaniem pracy doktorskiej wykonywał w domu. Pracę złożył na piśmie na początku 2015 r. W styczniu 2015 r. odwołujący przygotowywał prezentację do obrony pracy, którą po zaakceptowaniu przez promotora przedstawiono Studium (...) 23 stycznia 2015 r. Prezentacja została przygotowana w 30 egzemplarzach, które należało przekazać do 13 katedr. W marcu 2015 r. do dziekanatu wpłynęły recenzje przygotowanej pracy doktorskiej, wymagające udzielenia odpowiedzi. W tym samym miesiącu, P. G. (1) dostarczył także do dziekanatu spis swoich publikacji naukowych oraz zaświadczenie o ukończeniu Studium (...) umożliwiające przystąpienie do obrony pracy doktorskiej. Dnia 15 kwietnia 2015 r. przedstawił prezentację do obrony wraz z autoreferatem, a dnia 23 kwietnia 2015 r. przygotował swój życiorys i ostateczne odpowiedzi na otrzymane w marcu recenzje swojej pracy doktorskiej. Obrona pracy odbyła się dnia 24 kwietnia 2015 r.

W tym okresie odwołujący często wyjeżdżał na uczelnię. Przejazd w jedną stronę zajmował od 1,5 do 2 godzin. Czasami na (...) Przyrodniczy przyjeżdżał na godzinę 8.00. Wracał przeważnie około godziny 15.00 lub nawet po godzinie 16.00. W trakcie wyjazdów P. G. (1), odwołująca była jedyną osobą, z która mogli się skontaktować pracownicy.

Praktyka wskazuje, że okres przygotowań do obrony doktoratu po jego złożeniu na piśmie jest okresem wytężonej pracy doktoranta.

dowód: zaświadczenie (...) Przyrodniczego (k. 135); kserokopia dyplomu (k. 136); zeznania świadków: J. B. (k. 178), S. K. (k. 178); zeznania odwołującej (k. 230), zeznania odwołującego (k. 257)

W związku z ogłoszeniem upadłości Hurtowni (...) Sp. z o.o., a także rozwojem przedsiębiorstwa (...), odwołujący wspólnie zdecydowali o zgłoszeniu H. G. do ubezpieczeń społecznych jako osoby współpracującej. Rozpoczęcie współpracy wynikało także z faktu, iż odwołujący potrzebował pomocy przy prowadzeniu dokumentacji, gdyż okres od lutego jest okresem najintensywniejszych prac ogrodniczych. Od dnia 19 stycznia 2015 r. odwołującą zgłoszono do ubezpieczenia zdrowotnego, a od dnia 1 lutego 2015 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

W ramach współpracy odwołująca zajmowała się prowadzeniem dokumentacji księgowej, tj. księgi przychodów i rozchodów, rejestrów VAT, ewidencji środków trwałych, wystawianiem faktur, prowadzeniem spraw kadrowych, płac, spraw dotyczących ZUS i urzędów skarbowych, a także sprawozdań do inspektoratu ochrony środowiska. Odwołująca była także uprawniona do zawierania umów zlecenie z pracownikami i wypłacaniem wynagrodzenia. Oprócz sporządzenia umowy, zajmowała się także zgłoszeniem pracownika do ZUS oraz wystawieniem zeznania podatkowego PIT.

W związku z rozpoczęciem prac ogrodniczych w lutym 2015 r. (porządkowanie, przycinka drzew, nawożenie i wertykulacja) odwołująca zajmowała się również rozdzielaniem prac pomiędzy pracowników oraz wydawaniem sprzętu i nawozów, przed rozpoczęciem przez nich pracy. Czasami podziału prac dokonywał także P. G. (1). Odbiorem zakończonych prac zajmował się wyłącznie odwołujący. Potwierdzenia odbioru prac dokonują także sami klienci.

Odwołująca negocjowała przeniesienie numeru telefonu do sieci P. oraz uruchomienie nowego numeru telefonu dla firmy z M. D. (1). Nadto, uczestniczyła w zawieraniu z A. G. umów ubezpieczenia na firmę oraz pojazdy.

dowód: zeznania świadków: D. K. (k. 178), M. R. (k. 178), P. G. (2) (k. 220), H. K. (k. 220), M. M. (1) (k. 220), M. D. (1) (k. 178), A. G. (k. 220); zeznania odwołującej (k. 230); zeznania odwołującego (k. 257)

Dnia 16 lutego 2015 r. płatnik składek udzielił H. G. upoważnienia do zamawiania towaru, jak i jego odbioru. Zamówienia były składane w sklepie prowadzonym przez ojca R. S..

dowód: upoważnienie w aktach ZUS; zeznania świadka R. S. (k. 230)

W trakcie pierwszej wizyty lekarskiej dnia 5 marca 2015 r. stwierdzono u odwołującej ciążę w 12 tygodniu + 2 dni. Ostatnia miesiączka miała miejsce dnia 8 grudnia 2014 r. Przewidywany termin porodu lekarz ustalił na dzień 15 września 2015 r.

W tym czasie odwołująca czuła się dobrze, a ciąża przebiegała prawidłowo. Bóle żołądka oraz jednodniowe plamienia zgłoszone w trakcie wizyty w dniu 5 lutego 2015 r. były typowe. Podobnie, typowe było nasilenie tych dolegliwości w drugiej połowie ciąży. Lekarz prowadzący ciążę odwołującej nie stwierdził przeciwwskazania do wykonywania pracy. Dopiero od dnia 8 maja 2015 r. odwołująca była niezdolna do pracy w związku z ciążą.

dowód: dokumentacja lekarska (k. 79); zeznania świadka M. M. (2) (k. 230)

W związku z prowadzoną działalnością P. G. (1) wykazał w składanych zeznaniach podatkowych następujące dane:

–

w 2012 r. uzyskał przychód w kwocie 337.578,08 zł, dochód w kwocie 61.969,93 zł,

–

w 2013 r. uzyskał przychód w kwocie 358.383,28 zł, dochód w kwocie 58.890,26 zł,

–

w 2014 r. uzyskał przychód w kwocie 377.292,97 zł, dochód w kwocie 31.979,18 zł.

dowód: zeznania podatkowe w aktach ZUS

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne wszystkie dokumenty zgromadzone w aktach pozwanego organu rentowego oraz aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone przez powołane do tego osoby, w ramach przysługujących im kompetencji oraz w przewidzianej przez prawo formie. Nadto dokumenty te nie były kwestionowane przez strony procesu, a i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Dane dotyczące zdarzeń gospodarczych ustalono w oparciu o dokumentację księgową w postaci faktur i duplikatów faktur VAT, które to dokumenty wzajemnie ze sobą korespondowały oraz sprawozdań do inspektoratu ochrony środowiska.

Fakt niekwestionowania przez strony treści kserokopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy pozwolił nadto na potraktowanie tychże kserokopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków D. K., M. R., P. G. (2), H. K., M. M. (1) i M. W., które korespondowały z zeznaniami odwołującej H. G. odnośnie do wykonywania przez odwołującą w spornym okresie czynności związanych ze współpracą w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez P. G. (1).

Świadkowie potwierdzili, iż odwołująca w okresie przygotowywania się przez jej męża do obrony pracy doktorskiej zajmowała się rozdzielaniem prac, prowadzeniem całej dokumentacji oraz wypłatą wynagrodzeń. W tym czasie odwołująca w biurze firmy była obecna codziennie.

Powyższe okoliczności potwierdzają także zeznania świadków M. D. (2), A. G. i R. S.. Odwołująca z M. D. (1) prowadziła negocjacje odnośnie do przeniesienia numeru telefonu do sieci P.. Z zeznań A. G. wynika, iż H. G. była obecna przy zawieraniu umów ubezpieczenia na firmę oraz pojazdy. Z kolei R. S. potwierdził, iż wcześniej zamówienia w sklepie ogrodniczym należącym do jego ojca składał wyłącznie P. G. (1), a później również sama odwołująca.

Jako wiarygodne Sąd ocenił także zeznania S. K. i J. B., które potwierdziły zwiększenie obowiązków wynikających ze zbliżającym się terminem obrony pracy doktorskiej. Wskazały, iż odwołujący nie tylko był zobowiązany do opracowania takiej pracy, ale również do przygotowania prezentacji oraz udzielania odpowiedzi na recenzje.

Na przymiot wiarygodności zasługiwały także zeznania M. K. (pełnomocnika syndyka) i E. S. (syndyka), pracujących przy upadłości Hurtowni (...) Sp. z o.o. Z zeznań obojga wynika, iż w styczniu 2015 r. odwołująca zawnioskowała o zmniejszenie wymiaru czasu pracy. Świadkowie potwierdzili wadliwe działanie systemu (...) liczącego m. in. czas pracy.

W ocenie Sądu wiarygodne okazały się także zeznania lekarza prowadzącego ciąże odwołującej, M. M. (2). Wskazał on, iż do maja 2015 r. ciąża odwołującej przebiegała prawidłowo i nie było żadnych przeciwwskazań do wykonywania pracy. Wyjaśnił także, iż bóle żołądka oraz jednodniowe plamienia są typowe dla początkowego etapu ciąży, które dopiero w drugiej połowie ulegają nasileniu, co również nie jest sytuacją nadzwyczajną.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania obojga odwołujących. Zeznania te były rzeczowe, spontaniczne, szczere i zgodne z wiarygodnymi dokumentami zgromadzonymi w sprawie oraz korespondowały z wiarygodnymi zeznaniami świadków.

Odwołujący wskazali, iż na początku 2015 r., wobec upadłości zakładu pracy odwołującej oraz z uwagi na rozwój firmy (...), uznali za zasadne objęcie przez odwołującą współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wpływ na podjęcie powyższej decyzji miało również to, iż w styczniu 2015 r. odwołujący podjął przygotowania do obrony pracy doktorskiej, w tym m.in. sporządzenie prezentacji oraz opracowanie odpowiedzi na pytania od recenzentów. Wiązało się to z częstymi wyjazdami P. G. (1) na uczelnię do P. w celu konsultacji z promotorem. Powyższe okoliczności przesądziły także o złożeniu przez odwołującą w Hurtowni (...) Sp. z o.o. wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy z pełnego etatu do ½ wymiaru.

Ponadto odwołująca wyjaśniła, iż w trakcie ciąży czuła się dobrze oraz początkowo nie odczuwała żadnych dolegliwości, które pojawiły się dopiero w drugiej połowie ciąży. Dopiero ich nasilenie przyczyniło się do skorzystania przez odwołującą ze zwolnienia lekarskiego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotem sporu było to, czy odwołująca H. G. od dnia 1 lutego 2015 r. faktycznie współpracowała przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez jej męża w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o sus, a w konsekwencji, czy zachodzą przesłanki z art. 6 ust. 1 pkt 5, i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 5 ustawy o sus do objęcia H. G. od tego dnia ubezpieczeniami obowiązkowymi emerytalnym, rentowymi i wypadkowym oraz dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Zdaniem organu rentowego, zgłoszenie H. G. (będącej w ciąży) jako osoby współpracującej z osobą prowadzącą działalność gospodarczą i zadeklarowanie podstawy wymiaru składek w wysokości 9.897,50 zł miało na celu skorzystanie z wypłaty świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której osoba zostaje zgłoszona do ubezpieczeń z tytułu współpracy faktycznie nie świadczącą tej współpracy, wyłącznie w celu korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń.

Po pierwsze, zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych nie jest jednostronną czynnością prawną, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o wadach oświadczeń woli, w tym art. 83 § 1 kc, ponieważ oświadczenie to nie stanowi zdarzenia prawnego zmierzającego do osiągnięcia skutków cywilnoprawnych. Stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest bowiem stosunkiem cywilnoprawnym, opartym na równorzędności jego podmiotów i wzajemności (ekwiwalentności) świadczeń, lecz uregulowanym ustawowo stosunkiem publicznoprawnym opartym na zasadzie solidaryzmu, a wynikające z niego świadczenia stron tego stosunku nie są świadczeniami cywilnoprawnymi. Nietrafne jest zatem przyjmowanie, że zgłoszenie odwołującej do ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej stanowi oświadczenie woli złożone w zamiarze osiągnięcia skutku cywilnoprawnego i poddaje je ocenie ważności z punktu widzenia prawa cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05.12.1997 r., II UK 106/07).

Po drugie, współpraca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność nie wynika z czynności prawnej, lecz jest konsekwencją faktycznej współpracy podmiotów wymienionych w treści art. 8 ust. 11 ustawy o sus, pozostających z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność we wspólnym gospodarstwie domowym, przy wykonywaniu tej działalności.

W tym przypadku u podstaw tytułu prawnego do objęcia ubezpieczeniami społecznymi nie leży zatem czynność prawna, do której zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego o wadach oświadczeń woli.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o sus, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym oraz wypadkowym podlegają, w szczególności osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Zgodnie z art. 8 ust. 11 w/w ustawy o sus, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Treść tego przepisu wskazuje zatem, że do uznania za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność konieczne jest aby osoba ta była jedną z osób w nim wymienionych, tj. małżonkiem, dzieckiem własnym, dzieckiem drugiego małżonka, dzieckiem przysposobionym, rodzicem, macochą, ojczymem, albo osobą przysposabiającą, pozostawała z nim we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracowała przy prowadzeniu tej działalności.

Ustawa o sus nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności”, z czego jednak nie można wyprowadzać wniosku, że w każdej sytuacji wykonywania określonego zadania (pracy) przez małżonka osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na rzecz małżonka - przedsiębiorcy, dla celów prowadzonej przez niego działalności, praca ta dla celów ubezpieczeń społecznych musi być kwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.

Należy zgodzić się z poglądem Sądu Najwyższego, że również pomoc świadczona przez małżonka regularnie na rzecz drugiego małżonka w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej nie może budzić wątpliwości, choćby z tego względu, że zgodnie z art. 36 § 1 kro oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, a stosownie do § 2 tego artykułu zgoda drugiego małżonka potrzebna jest wyłącznie przy dokonywaniu czynności przekraczających czynności zwykłego zarządu. Udzielana przez małżonka pomoc w prowadzonej przez drugiego małżonka działalności gospodarczej, w ramach ustawowego obowiązku wzajemnej pomocy, jest normalną konsekwencją współdziałania małżonków na rzecz założonej przez nich rodziny i nie podlega zasadzie odpłatności. Brak jest więc uzasadnienia dla ograniczania możliwości korzystania przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą z pomocy małżonka w tej działalności, jeżeli taka jest zgodna wola małżonków w tym przedmiocie i jeżeli ze względu na rozmiary prowadzonej działalności jest niecelowe i nieracjonalne zatrudnianie pracownika. Pomoc małżonka może mieć charakter awaryjny, incydentalny, kiedy wyręczając małżonka, przedsiębiorcę działa niejako „w zastępstwie” tego przedsiębiorcy, ale może polegać również na innego rodzaju aktywności na rzecz prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Okazjonalna pomoc, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą w tej działalności jego małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, stanowi konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 i 27 kro) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2008 r., II UK 286/07).

Dla uznania za osobę współpracującą niewystarczające jest zatem stwierdzenie określonego przepisem powiązania więzami rodzinnymi z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność i pozostawania z nią we wspólnym gospodarstwie domowym, ale konieczne jest również ustalenie okoliczności współpracy przy prowadzeniu tej działalności, co nie może być rozumiane jako wykonywanie jakichkolwiek czynności na rzecz tej działalności. Nie każda osoba powiązana z prowadzącym działalność więzami, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy o sus, pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i zatrudniona przez prowadzącego działalność na podstawie stosunku pracy, spełnia kryterium współpracy przy prowadzeniu tej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy. Cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności" w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych są występujące łącznie: a) istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem; b) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót. (por. wyrok Sąd Najwyższego z dnia 23.04.2010 r., II UK 315/09).

Można uznać, że współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą powstanie obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, jest takie współdziałanie małżonka przedsiębiorcy, które generuje stałe, dodatkowe dochody z tej działalności. Inaczej rzecz ujmując, współpracą jest stała pomoc przy prowadzeniu działalności, bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu. W takiej sytuacji można bowiem zasadnie twierdzić, że małżonek przedsiębiorcy podejmuje aktywność przynoszącą mu określone dochody, z którą wiąże się obowiązek ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych.

Takie rozumienie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej odpowiada celom ustawy systemowej wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości, wszystkich zarobkujących własną pracą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.07.2009 r., I UK 51/09).

Nie może zatem stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu wystawianie faktur, czy wydawanie ad hoc (gdy nie ma pracownika) towaru.

Za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, które mają wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, że mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30.09.2013 r., III AUa 2274/12).

Bezspornie H. G. jest żoną P. G. (1) oraz pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Spór dotyczy jedynie kwestii faktycznej współpracy odwołującej z mężem przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 lutego 2015 r.

Poczynione przez Sąd ustalenia faktyczne dają podstawy do stwierdzenia, że odwołująca faktycznie współpracowała z płatnikiem składek P. G. (1) przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Czynności wykonywane przez odwołującą, a polegające m.in. na: prowadzeniem dokumentacji księgowej - księgi przychodów i rozchodów, rejestrów VAT, ewidencji środków trwałych, wystawianiem faktur, prowadzeniem spraw kadrowych, płac, spraw dotyczących ZUS i urzędów skarbowych, a także sprawozdań do inspektoratu ochrony środowiska, zawierania umów zlecenie z pracownikami i wypłacanie wynagrodzenia, zgłaszanie pracowników do ZUS, wystawianie zeznania podatkowego PIT, rozdzielanie prac pomiędzy pracowników, wydawaniem im sprzętu i nawozów, były stałe, a także systematyczne i wymagały dużego nakładu pracy. Podejmowane przez odwołującą czynności charakteryzowały się intensywnością i planowanym działaniem. Odwołująca pracowała w biurze firmy, które mieściło się w domu, dokonując wpisów w dokumentacji księgowej, a także rozdzielając prace pomiędzy pracowników. Ponadto odwołująca wypłacała pracownikom wynagrodzenie.

Odwołujący wykazali również potrzebę rozpoczęcia przez odwołującą współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Jako przyczyny wskazywali ogłoszenie upadłości pracodawcy odwołującej, rozwój przedsiębiorstwa odwołującego oraz jego znaczne zaangażowanie na uczelni, w związku z finalizowaniem doktoratu na początku 2015 r.

Powyższe okoliczności przesądziły także o złożeniu przez odwołującą w Hurtowni (...) Sp. z o.o. wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy z pełnego etatu do ½ wymiaru.

Istotne w sprawie jest także to, że pomimo stwierdzenia w marcu 2015 r. u odwołującej ciąży w 12 tygodniu, czuła się ona dobrze i nie odczuwała żadnych dolegliwości. Pierwsze niedyspozycje ujawniły się w drugiej połowie ciąży. Dopiero ich nasilenie przyczyniło się do skorzystania przez odwołującą ze zwolnienia lekarskiego, tj. od dnia 8 maja 2015 r.

Sąd, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w tym na podstawie wiarygodnych zeznań odwołujących i przesłuchanych w sprawie świadków, ustalił, że współpraca była faktycznie prowadzona – nie była pozorna. To, że odwołująca H. G. była wówczas w ciąży nie stanowiło przeszkody w pracy. Działalność prowadziła bowiem w miejscu zamieszkania i do jej obowiązków należały przede wszystkim prace o charakterze biurowym.

Odwołania H. G. nie dyskwalifikuje również to, że dochody z działalności zmniejszyły się. Materiał sprawy dowodzi współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, świadczą o tym faktury VAT, jak również umowy zlecenia zawierane z pracownikami. O braku współpracy nie świadczy zadeklarowanie podstawy wymiaru składek w określonej wysokości, skoro ta została ustalona w granicach przewidzianych prawem.

Powyższych zatem okoliczności nie może również przekreślać fakt istnienia bliskiej więzi pomiędzy odwołującą a płatnikiem składek, tym bardziej, że art. 8 ust. 11 ustawa o sus czyni z niej jeden z elementów, który łącznie z pozostałymi skutkuje uznaniem odwołującej za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność – mężem.

Sąd podziela również w pełni pogląd wyrażony w orzecznictwie, zgodnie z którym, podjęcie współpracy przez kobietę w ciąży przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie przez nią świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeżeli współpraca ta była faktycznie wykonywana (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.02.2006 r., III UK 156/05).

Konkludując, postępowanie dowodowe wykazało, że H. G. od dnia 1 lutego 2015 r. spełnia łącznie wszystkie przesłanki z art. 8 ust. 11 ustawy o sus do uznania ją za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność tj. płatnikiem składek P. G. (1) prowadzącym działalność gospodarczą.

Wobec powyższego, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, iż H. G. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek OGRODY P. G. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od dnia 1 lutego 2015 r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 lutego 2015 r.

/-/ Maciej Nawrocki