Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 maja 2017 r. w S.

sprawy Z. J. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego

na skutek odwołania Z. J. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 25 lipca 2016 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 25 lipca 2016 roku odmówił Z. J. (1) prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, powołując się na fakt, że udowodniła ona jedynie 18 lat i 4 dni okresu pracy jako nauczyciel zamiast wymaganych 20 lat oraz 28 lat, 3 miesiące i 26 dni ogólnego stażu pracy zamiast wymaganych 30 lat.

Z. J. (1) złożyła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i przyznania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Zaskarżonej decyzji zarzuciła przede wszystkim brak wskazania konkretnych przepisów ustawy, w oparciu o które organ rentowy wydał decyzję. Domyślając się jednak motywów działania ZUS, wskazała, iż spełnia wymóg wynikający z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, gdyż w latach 2010-2011 w ramach umowy zlecenia prowadziła zajęcia dydaktyczne w ramach projektu Akademia przedszkolaka. Podkreśliła, iż w tym czasie pełniła funkcję nauczyciela w placówce oświatowej, podlegała dyrektorowi szkoły, prowadzone zajęcia odbywały się w zgodzie z obowiązującymi przepisami i w oparciu o obowiązującą podstawę programową, zaś od uzyskiwanego wynagrodzenia były odprowadzane składki ZUS.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie w całości. Wskazał, iż w przypadku ubezpieczonej brak jest podstaw do zaliczenia do stażu pracy nauczycielskiej okresu pracy od 1 lutego 2010 roku do 31 grudnia 2011 roku (w ramach projektu: Akademia (...)), gdyż w tym okresie Z. J. nie wykonywała pracy w jednostkach, o których mowa w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, a ponadto wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z Wójtem Gminy W..

W toku procesu, po rozpatrzeniu złożonych przez ubezpieczoną nowych dowodów, organ rentowy uznał, że Z. J. legitymuje się wymaganym 30-letnim ogólnym stażem pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. J. (1) urodziła się (...).

W dniu 27 czerwca 2016 roku złożyła w ZUS O/S. wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek, k. 1-3 akt ZUS.

W dacie złożenia wniosku łączny staż ubezpieczeniowy Z. J. (1) (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) wynosił co najmniej 30 lat.

Niesporne.

Uchwałą Rady Gminy W. z dnia 11 lipca 2008 roku, na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym oraz art. 14a ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 roku w związku z § 1 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 roku w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania, z dniem 1 sierpnia 2008 roku, w S. zorganizowano Punkt Przedszkolny z siedzibą w Szkole Podstawowej w S.. Punkt Przedszkolny został zorganizowany w ramach realizacji projektu (...) na podstawie wniosku o numerze (...)/1/9.1.1/20/08) współfinansowanego ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

W załączniku do uchwały Rada Gminy W. określiła sposób organizacji punktu przedszkolnego, wskazując m.in., że jest on czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00 (z wyjątkiem dni wolnych od pracy oraz okresu od 1 lipca do 10 sierpnia), a zajęcia z zakresu realizacji podstawy programowej są w nim prowadzone przez 3 godziny dziennie. Określono też, że punktem kieruje Koordynator Projektu – Dyrektor Szkoły Podstawowej w S., a w czasie zajęć opiekę nad dziećmi sprawuje nauczyciel oraz pomoc nauczyciela. Ponadto wskazano, że w zakresie zatrudniania i wynagradzania nauczycieli w punkcie przedszkolnym stosuje się przepisy dotyczące nauczycieli zatrudnianych w pozostałych placówkach oświatowych prowadzonych przez Gminę W..

Dowody:

- uchwała nr XIX/128/2008 Rady Gminy W. z dnia 11.07.2008 r. - k. 15 akt sprawy;

- organizacja punktu przedszkolnego w S. (załącznik do uchwały Rady Gminy) - k. 16-20 akt sprawy.

Z. J. (1) w okresie od 1 września 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku była zatrudniona w punkcie przedszkolnym (...) w S. na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego w wymiarze 25/25 etatu.

Za ten okres otrzymała świadectwo pracy wydane przez Wójta Gminy W., w którym wskazano, że jej pracodawcą był w tym czasie Urząd Gminy W., punkt przedszkolny (...) w S..

Dowód: kopia świadectwa pracy z 31.12.2009 r. – 31-32 akt sądowych.

Pracę w tym samym miejscu, w takim samym wymiarze czasu pracy i w takim samym charakterze Z. J. wykonywała także w okresie od 1 do 31 stycznia 2010 r. Za ten okres otrzymała jednak świadectwo pracy wydane przez Szkołę Podstawową w S., w którym wskazano, że była zatrudniona w Szkole Podstawowej w S., Punkcie Przedszkolnym w S..

Dowód: świadectwo pracy z 31.01.2010 r. - k. 16-17 akt ZUS.

W dniu 4 stycznia 2010 roku Z. J. (1) i Gmina W. zawarły umowę zlecenia nr (...), na mocy której Z. J. zobowiązała się do przeprowadzenia na zlecenie Gminy (...) godzin dziennie zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych oraz innych zadań zleconych przez koordynatora w ramach projektu Akademia (...) współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

W umowie wskazano, że będzie ona wykonywana w okresie od 1 lutego 2010 roku do 31 grudnia 2011 roku, a Z. J. otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2720,16 zł brutto miesięcznie.

Dowód: umowa zlecenia nr (...) - k. 18 akt ZUS.

Strony faktycznie wykonywały powyższą umowę zlecenia zgodnie z jej treścią przez cały wskazany w niej okres. Z. J. (1) została zgłoszona za ten czas do ubezpieczeń społecznych.

Niesporne.

W dacie składania w ZUS wniosku o nauczycielskie świadczenia kompensacyjne Z. J. nie była nigdzie zatrudniona w oparciu o umowę o pracę.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie mogło zostać uwzględnione.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny i został ustalony na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych Z. J. (1) oraz złożonych do akt w toku procesu, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu.

W ocenie sądu spór w niniejszej sprawie sprowadzał się wyłącznie do kwestii prawnej, związanej z odpowiedzią na pytanie czy praca wykonywana w punkcie przedszkolnym na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego jest pracą nauczyciela, o jakiej mowa w art. 2 ust. 1 lit. a ustawy z dnia 22 maja 2009 roku o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm., dalej jako: ustawa). Od rozstrzygnięcia tej kwestii uzależniona była bowiem możliwość zaliczenia Z. J. (1) pracy wykonywanej w punkcie przedszkolnym w okresie od 1 lutego 2010 roku do 31 grudnia 2011 roku do stażu pracy nauczycielskiej w rozumieniu przepisów ustawy, a w konsekwencji ustalenie, że ubezpieczona spełniła ostatnią wymaganą przesłankę od przyznania prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, tj. że w dacie złożenia wniosku o ich przyznanie legitymowała się 20-letnim okresem wykonywania pracy w jednostkach wskazanych w ustawie.

Warunki uprawniające do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego określone zostały w art. 4 ust. 1 wyżej przywołanej ustawy, stanowiącym, że świadczenie to przysługuje nauczycielom, którzy spełnili następujące warunki:

1.  osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3,

2.  mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 , w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć,

3.  rozwiązali stosunek pracy.

Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z przepisem art. 2 pkt 1 użyte w ustawie określenie „nauczyciel” dotyczy wyłącznie nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w:

- publicznych i niepublicznych przedszkolach,

- szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

- publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty.

Do tego samego przepisu odsyła też przywołany wyżej przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy, jednoznacznie wskazując, że do 20-letniego stażu pracy nauczycielskiej, może być zaliczony wyłącznie okres wykonywania pracy „w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1”.

Powyższe oznacza więc, że nie każdy okres zatrudnienia na stanowisku nauczyciela będzie okresem mającym prawne znaczenie przy ustalaniu spełnienia przesłanek do przyznania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W sytuacji bowiem, gdy wnioskujący o takie świadczenie nie był zatrudniony w żadnym w wymienionych w powołanym przepisie podmiotów, nie może nabyć prawa do świadczenia kompensacyjnego, nawet jeśli faktycznie wykonywał pracę nauczyciela (tak też: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 12 kwietnia 2016 roku, sygn. akt III AUa 1841/15; Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 6 października 2015 roku, sygn. akt III AUa 283/15; Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 13 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 152/13). Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają bowiem charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, że instytucje o charakterze wyjątkowym, a takim niewątpliwie jest świadczenie kompensacyjne, nie powinny podlegać wykładni rozszerzającej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 12.07.2011 r., II UK 2/11, LEX nr 989123). Jak ponadto przyjęto w orzecznictwie (tak: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2013 roku, SK 49/12), nauczycielskie świadczenia kompensacyjne nie należą do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 67 ust. 1 Konstytucji. Podobnie jak prawo do emerytury w obniżonym wieku, które przysługiwało na podstawie wcześniejszych przepisów, a także prawo do emerytury pomostowej - również nauczycielskie świadczenia kompensacyjne stanowią szczególne uprawnienia emerytalne. Ich wyjątkowy charakter, wynikający z przełamania obowiązujących zasad nabywania uprawnień do świadczeń emerytalnych, powoduje, że nie można ich uznać za należące do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Tym bardziej nie sposób więc twierdzić, że ustawodawca nie miał prawa dokonania ograniczenia grupy osób uprawnionych do tych świadczeń, zależnie od tego, gdzie faktycznie wykonywał pracę.

W tym kontekście koniecznym stało się dokonanie oceny czy punkt przedszkolny w S., w którym pracowała Z. J. był publicznym lub niepublicznym przedszkolem, tj. jedną z dwóch tylko jednostek przedszkolnych wymienionych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych jako te, w których praca uprawnia do tych świadczeń.

Organizacja systemu oświaty w Polsce w spornym okresie (tj. w latach 2010-2011) regulowana była przepisami ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. z 1991 r., nr 95, poz. 425 z późn. zm.). W jej art. 2 wymienione zostały jednostki oświatowe objęte systemem oświaty, w tym – w punkcie 1 – wskazano, że objęte są nim: „ przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne, oraz inne formy wychowania przedszkolnego”. Oznacza to, że ustawodawca w zakresie form edukacji przedszkolnej wyróżnił trzy różne rodzaje tych form: przedszkola, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego. Ustawa oświatowa nie zawiera przy tym formalnej definicji owych „innych form”; wskazówek w tym zakresie dostarczają jednak przepisy jej art. 14a ust. 1 i ust. 1a. I tak, w art. 14a ust. 1 wskazano, że rada gminy ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, zaś w ust. 1a, że w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi rada gminy może uzupełnić sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych o inne formy wychowania przedszkolnego.

Już więc z powyższego rozróżnienia wynika, że „inna forma wychowania przedszkolnego” nie jest przedszkolem (publicznym czy niepublicznym), a więc placówką wskazaną w art. 2 ust. 1 lit. a ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

W powyższej sytuacji ocenie podlegał więc wyłącznie charakter prawny punktu przedszkolnego w S., w którym swoją pracę w latach 2010-2011 wykonywała Z. J. (1).

W ocenie sądu z treści znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika jednoznacznie, iż punkt ten nie był w tamtym czasie publicznym czy niepublicznym przedszkolem.

Jak bowiem wynika z uchwały nr XIX/128/2008 Rady Gminy W. z 11 lipca 2008r., został on utworzony na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym oraz art. 14a ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 roku w związku z § 1 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 roku w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania. Wskazane zaś rozporządzenie zostało wydane w oparciu o delegację ustawową do jego wydania zamieszczoną w art. 14 ust. 7 ustawy o systemie oświaty, w którym przewidziano, że „minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje innych form wychowania przedszkolnego, warunki tworzenia i organizowania tych form wychowania przedszkolnego, sposób ich działania oraz minimalny dzienny wymiar godzin świadczonego przez te formy nauczania, wychowania i opieki, uwzględniając, w szczególności konieczność dostosowania form wychowania przedszkolnego do sytuacji i potrzeb lokalnych, a także możliwość prowadzenia zajęć tylko w niektóre dni tygodnia”.

W rozporządzeniu zaś (Dz.U. Nr 7, poz. 38), w § 1 wyraźnie wskazano, iż wychowanie przedszkolne może być prowadzone w następujących, innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, formach:

1)  zespołach wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone w niektóre dni tygodnia;

2)  punktach przedszkolnych, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.

Treść rozporządzenia ostatecznie rozwiewa więc w ocenie sądu wątpliwości co do tego, czy można utożsamiać punkt przedszkolny, w którym pracowała ubezpieczona od 1 lutego 2010 roku do 31 grudnia 2011 roku, z przedszkolem w rozumieniu ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Punkty przedszkolne, nawet jeśli są tworzone przez gminy, nie są bowiem jednostkami, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, gdyż nie są przedszkolami lecz innymi formami wychowania przedszkolnego. Co za tym idzie, zatrudnienie w nich nie może być brane pod uwagę przy obliczaniu stażu pracy nauczycielskiej, w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, która nakazuje brać pod uwagę wyłącznie okresy pracy w przedszkolach, a nie w „innych formach wychowania przedszkolnego”.

Bez znaczenia prawnego pozostawały przy tym okoliczności, na które powoływała się Z. J. (1), tj. to, że faktycznie wykonywała ona pracę nauczyciela i była wynagradzana jak nauczyciel. Jak już bowiem wskazano na wstępie, w tym przypadku znaczenie ma bowiem wyłącznie nie tyle rodzaj pracy, co miejsce jej wykonywania.

Mając na uwadze powyższe sąd uznał, iż w dacie wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczona nie wykazała, że legitymuje się wymaganym okresem pracy nauczycielskiej, wykonywanej w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Co za tym idzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie oddalono.