Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSR del. Jacek Liszka

Protokolant: st.sekr.sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2013 roku w Tarnowie na rozprawie

odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 11 stycznia 2013 roku nr (...)

w sprawie A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie kapitału początkowego

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 222/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 15 maja 2013 roku

Decyzją z dnia 11 stycznia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił A. B. dokonania ponownego przeliczenia świadczenia rentowego i ustalenia kapitału początkowego z uwzględnieniem okresów od 7.12.1983 r. do 31.08.1985 r., od 27.08.1988 r. do 30.12.1990 r., od 22.04.1991 r. do 5.03.1992 r. oraz od 26.06.1992 r. do 31.08.1993 r. - kiedy przebywała na urlopach wychowawczych - jako okresów składkowych, podnosząc iż okresy te zostały już uwzględnione do stażu pracy jako okresy nieskładkowe.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła A. B. domagając się obliczenia wysokości świadczenia rentowego i ustalenia kapitału początkowego z uwzględnieniem okresów kiedy to przebywała na urlopie wychowawczym w latach 1983-1985, 1988-1990, 1991-1992 i 1992-1993 jako okresów składkowych, gdyż w świetle obowiązującej od dnia 1 stycznia 1983 r. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin okresy urlopu wychowawczego były okresami równorzędnymi z okresami zatrudnienia. Zatem ZUS niezgodnie z zasadą lex retro non agit (prawo nie działa wstecz) zastosował do tych okresów obecnie obowiązującą ustawę o emeryturach i rentach z FUS z dnia 17 grudnia 1998 r. Ubezpieczona powoływała się nadto na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2011 r.(I UZP 1/11), która jak podniosła dotyczyła zaliczania do stażu pracy jako okresu składkowego okresu urlopu wychowawczego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia podnosząc, iż prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczona nabyła od dnia 11.03.2011 r. pod rządami obecnie obowiązującej ustawy emerytalnej z dnia 17.12.1998 r. i to właśnie te przepisy mają zastosowanie przy ustalaniu wysokości jej świadczenia.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. B. urodziła się dnia (...)roku.

Ubezpieczona w okresach od 7.12.1983 r. do 31.08.1985 r., od 27.08.1988 r. do 30.12.1990 r., od 22.04.1991 r. do 5.03.1992 r. oraz od 26.06.1992 r. do 31.08.1993 r. pozostając w zatrudnieniu przebywała na urlopach wychowawczych.

Decyzją ZUS z dnia 4.04.2011 r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14.02.2011 r. ubezpieczona uzyskała prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, która przysługuje jej w okresie od 11.03.2011 r. do dnia 31.10.2014 r. Staż pracy uwzględniony przy obliczaniu wysokości renty wynosi obecnie 18 lat i 5 miesięcy okresów składkowych (221 miesięcy) oraz 12 lat, 7 miesięcy i 15 dni okresów nieskładkowych, które po ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych wyniosły 6 lat i 1 miesiąc ( 73 miesiące ). Ponadto przy ustalaniu wysokości świadczenia przyjęto 6 miesięcy uzupełnienia okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych od zgłoszenia wniosku do ukończenia 60 lat życia (tzw. staż hipotetyczny).

Dowód: akta ZUS

W dniu 16.03.2012 r. ZUS wydał decyzje o ponownym ustaleniu kapitału początkowego. Staż pracy na dzień 1.01.1999 r. uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego wyniósł 9 lat i 20 dni okresów składkowych ( 108 miesięcy ), 4 lata, 8 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych. Powyższe okresy nieskładkowe podlegały ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych, czyli do 3 lat i 7 dni. Ponadto przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględniono również okresy nieskładkowe – w postaci okresy urlopów wychowawczych w wymiarze 6 lat, tj. okresy od 7.12.1983 r. do 31.08.1985 r., od 27.08.1988 r. do 30.12.1990 r., od 22.04.1991 r. do 5.03.1992 r. oraz od 26.06.1992 r. do 11.07.1993 r. Okres urlopu wychowawczego od 12.07.1993 r. do 31.08.1994 r. nie podlegał zaliczeniu do stażu pracy ponieważ przekraczał 6-letni wymiar określony w art. 7 pkt 5 lit. a ustawy emerytalnej.

Łączna liczba okresów nieskładkowych uwzględnionych przy ustalaniu kapitału początkowego wyniosła więc 9 lat i 7 dni (108 miesięcy).

Dowód: akta ZUS

W dniu 12.12.2012 r. ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o skorygowanie stażu pracy uwzględnionego do obliczania wysokości renty oraz kapitału początkowego przez zaliczenie okresów przebywania na urlopach wychowawczych jako okresów składkowych. Decyzją z dnia 11.01.2013 r. organ rentowy stwierdził, że brak jest podstaw do uwzględnienia powyższego wniosku, ponieważ staż pracy ubezpieczonej obliczony jest prawidłowo. Od tej decyzji ubezpieczona złożyła odwołanie.

Dowód: akta ZUS

Dokumenty dające podstawę dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd uznał za autentyczne i wiarygodne. Ich treść i forma nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art.244 k.p.c.), a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc).

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, iż zasadnie odwołująca potraktowała pismo ZUS z dnia 11.01.2013 r. jako decyzję administracyjną i złożyła od niej odwołanie. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz doktrynie utrwalony jest pogląd, że pisma organu administracyjnego (nie nazwane decyzją) zawierające rozstrzygnięcie w sprawie załatwianej decyzją administracyjną należy uznać za decyzję, mimo, że nie posiadają one w pełni formy przewidzianej w art. 107 § 1 kpa, jeżeli zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalifikowania ich jako decyzji. Do takich elementów zaliczyć należy oznaczenie organu wydającego decyzję, wskazanie jej adresata, rozstrzygnięcie w sprawie oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji (zob. np. postanowienie NSA w Warszawie z dnia 27.07.1999 r., I SA 1509/98; wyrok NSA w Warszawie z dnia 15.03.2001 r., V SA 2938/99). W niniejszej sprawie pismo ZUS z dnia 11.01.2013 r. spełnia wszystkie wskazane wymagania – ZUS odmówił w niej dokonania ponownego przeliczenia świadczenia rentowego i ustalenia kapitału początkowego z uwzględnieniem okresów kiedy to ubezpieczona przebywała na urlopach wychowawczych - jako okresów składkowych, podnosząc iż okresy te zostały już uwzględnione do stażu pracy jako okresy nieskładkowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z okresy składkowe i nieskładkowe wymienione enumeratywnie w ustawie.

Z kolei według treści art. 5 ust. 2 ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Natomiast po myśli art. 7 pkt 5 lit. a ustawy okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat.

Zgodnie z brzmieniem art. 173 ust. 1 ustawy dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia ustawy w życie okresy składkowe, o których mowa w art. 6 powołanej ustawy oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 ustawy (art. 174 ust 2 ustawy).

Zarzuty zawarte w odwołaniu są niezasadne, a zaskarżona decyzja ZUS jest prawidłowa. Okresy niewykonywania pracy przez odwołującą z powodu opieki nad dziećmi oraz okresy urlopów wychowawczych od 7.12.1983 r. do 31.08.1985 r., od 27.08.1988 r. do 30.12.1990 r., od 22.04.1991 r. do 5.03.1992 r. oraz od 26.06.1992 r. do 11.07.1993 r. prawidłowo zostały zakwalifikowane przez ZUS jako okresy nieskładkowe zgodnie z art. 7 pkt 5 lit. a ustawy emerytalnej w wymiarze 6 lat. Okres urlopu wychowawczego od 12.07.1993 r. do 31.08.1994 r. nie podlegał zaliczeniu do stażu pracy ponieważ przekraczał 6-letni wymiar określony w art. 7 pkt 5 lit. a ustawy.

Odwołująca domagała się w odwołaniu zakwalifikowania powyższych okresów zgodnie z ustawą z dnia 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), w której okresy te były określane jako równorzędne z okresami zatrudnienia. Trzeba jednak podkreślić, iż przedmiotowe okresy nie mogą być kwalifikowane według zasad określonych w tej ustawie, która nie przewidywała w ogóle okresów nieskładkowych.

Okresy nieskładkowe do których zaliczono m.in. okresy niewykonywania pracy z powodu opieki nad dziećmi oraz okresy urlopów wychowawczych uwzględniane w maksymalnym wymiarze 6 lat wprowadziła ustawa z dnia 17.10.1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm. ), która weszła w życie dnia 15.11.1991 r. Jednocześnie na podstawie tej ustawy zasadą było ograniczenie okresów nieskładkowych do 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Na podstawie art. 26 ustawy rewaloryzacyjnej jej przepisy stosowało się do wniosków o świadczenia, zgłoszonych począwszy od dnia wejścia w życie tej ustawy, jak również w sytuacji, jeżeli choćby jeden z warunków do uzyskania prawa do świadczenia został spełniony po tym dniu. Jeżeli więc do dnia wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej ubezpieczony nie spełniał warunków do nabycia prawa do renty inwalidzkiej według ustawy z dnia 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to miały do niego zastosowanie przepisy ustawy rewaloryzacyjnej. Trzeba podkreślić, iż w chwili wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji skarżąca nie nabyła jeszcze prawa do świadczenia rentowego w drodze skonkretyzowanej ostatecznie decyzji przyznającej takie świadczenie.

W orzecznictwie przyjmuje się, że usprawiedliwione oczekiwania realizacji praw nabytych powstają w przypadkach przyznanych już świadczeń emerytalno - rentowych decyzją właściwych organów, a co najmniej wymagają spełnienia wszystkich warunków nabycia tego prawa przed datą wprowadzenia nowości legislacyjnych ograniczających lub zaostrzających warunki nabycia spornych uprawnień. Tylko zatem osoby, które przed wejściem w życie nowych przepisów spełniły warunki nabycia prawa do świadczeń mogą zasadnie układać swoje plany życiowe w zaufaniu do obowiązującego prawa, zakładając, że będą mogły skorzystać z przysługujących im uprawnień nabytych. Natomiast ustawodawca może ingerować w oczekiwania (ekspektatywy), które nie mają charakteru uprawnień maksymalnie ukształtowanych pod warunkiem, że nie naruszy to istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, którą jest zagwarantowanie osobom uprawnionym świadczeń odpowiadających minimum życiowemu, tak aby umożliwić im zaspokojenie podstawowych potrzeb (art. 67 ust. 1 Konstytucji).

Co prawda, odwołująca sprawując opiekę nad dziećmi, mogła zakładać, że będą miały zastosowanie do niej zasady ustalania prawa do emerytury i jej wymiary określone w ustawie z 1982 r., jednakże te jej oczekiwania nie nabrały jeszcze, jak to określono w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 lutego 1992 r., sygn. K. 14/91 (OTK z 1992 r. cz. I, poz. 7), charakteru ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej, mając na uwadze, że pod rządami ustawy z 1982 r. nie tylko nie zostały spełnione ustawowe przesłanki do nabycia tego prawa, ale czas niezbędny do ich uzyskania był odległy. Jednocześnie nadmienia się, że w rozpatrywanym przypadku część okresów niewykonywania pracy z powodu opieki nad dziećmi oraz okres urlopu wychowawczego przypada już po wejściu w życie ustawy rewaloryzacyjnej.

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, iż prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczona nabyła decyzją z dnia 4.04.2011 r. od dnia 11.03.2011 r., czyli kiedy obowiązywała obecna ustawa emerytalna z dnia 17.12.1998r. i to właśnie przepisy tej ustawy mają zastosowanie przy ustalaniu wysokości jej świadczenia.

Ustalanie uprawnień emerytalno - rentowych następuje co do zasady wedle przepisów obowiązujących w dacie złożenia wniosku emerytalnego, a tylko wtedy gdy wynika to z przepisów intertemporalnych możliwe jest weryfikowanie tych uprawnień według innego stanu prawnego. Również w postępowaniu odwoławczym od decyzji organu rentowego Sąd ocenia legalność decyzji - co do zasady - według stanu prawnego z chwili jej wydania (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23.11.1998 r., SK 7/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.02.2010 r. I UK 250/09)

Błędne jest powoływanie się przez odwołującą na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2011 r. (I UZP 1/11, LEX nr 787407). Dotyczyła ona bowiem odmiennego stanu faktycznego i rozstrzygała kwestię uprawnień do wcześniejszej emerytury dokonując wykładni użytego w art. 29 ust. 3 ustawy emerytalnej zwrotu „podleganie ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy". Nie wynika z niej, że przypadające przed dniem 1.01.1999 r. okresy przebywania na urlopach wychowawczych należy traktować jako okresy składkowe.

Z powyższych względów, mając na uwadze powołane przepisy prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴§ 1 kpc, Sąd oddalił odwołanie.

SSR ( del. ) Jacek Liszka

sekr.

- odnotować uzasadnienie,

- odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć odwołującej,

- kal. 14 dni.