Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Balion - Hajduk

Sędzia SO Roman Troll (spr.)

Sędzia SR (del.) Ewa Buczek – Fidyka

Protokolant Wioletta Matysiok

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2017 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa J. L.

przeciwko Starostwu Powiatowemu w R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 4 października 2016 r., sygn. akt II C 490/16

postanawia:

uchylić zaskarżony wyrok, odrzucić pozew oraz zasądzić od powoda
na rzecz pozwanego 120 zł (sto dwadzieścia złotych) z tytułu zwrotu kosztów procesu.

SSR del. Ewa Buczek - Fidyka SSO Magdalena Balion - Hajduk SSO Roman Troll

Sygn. akt III Ca 301/17

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 12 kwietnia 2016 r. powód J. L. domagał się zasądzenia na jego rzecz od Starostwa Powiatowego w R. 425 zł z uwagi na uregulowanie opłaty za kartę pojazdu sprowadzanego z zagranicy.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania. Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, że powód nie wykazał swojego roszczenia ani co do zasady ani co do wysokości, a pomiędzy okolicznościami, na które powołuje się powód, a dochodzonym roszczeniem brak jest adekwatnego związku przyczynowego; podniósł zarzut przedawnienia roszczenia z uwagi na upływ lat 10, a także podkreślił, iż powód nie wykazał legitymacji Starostwa Powiatowego w R. do występowania w charakterze strony pozwanej.

Wyrokiem z 4 października 2016 r. Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił powództwo
(pkt 1) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego 120 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2).

Orzeczenie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych: 1 września 2004r. powód zarejestrował w Starostwie Powiatowym w R. samochód marki M. (...), a za wydanie karty pojazdu, zgodnie z obowiązującymi wówczas § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, zapłacił 500 zł. Pismem z 5 kwietnia 2016 r. powód wystąpił do pozwanego o zwrot pobranej zawyżonej opłaty za wydanie karty pojazdu, jednak jego żądanie spotkało się z odmową wyrażoną
w piśmie z 12 kwietnia 2016 r., pozwany wskazał, że nie istnieje regulacja nie tylko zobowiązująca, ale też umożliwiająca dokonywania zwrotów opłat za kartę pojazdu. W tygodniku (...) z 30 marca 2016 r. zamieszczono artykuł, w którym wskazano, iż osoby, które uiściły opłatę za kartę pojazdu w latach od 1 maja 2004 r. do 15 kwietnia 2006 r. mogą z tego tytułu dochodzić zwrotu pieniędzy, wskazano też, że opłata ta została zniesiona 14 kwietnia 2006 r., a okres przedawnienia wynosi 10 lat, a zatem zostało mało czasu, aby ubiegać się
o zwrot nadpłaty.

Przy tak dokonanych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy uznał zarzut przedawnienia za uzasadniony, gdyż nienależne świadczenie (art. 410 § 2 k.c.) stało się wymagalne już w chwili jego wykonania (1 września 2014 r.) i na podstawie art. 120 § 1 zd. 2 k.c., art. 118 k.c. oraz 117 § 2 k.c. oddalił powództwo. Podkreślił przy tym, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wskazuje, że regulowanie opłaty w wysokości 500 zł za wydanie karty pojazdu jest niezgodnie z prawem unijnym. Prawo wspólnotowe ma zaś pierwszeństwo nad prawem krajowym. Dlatego też opłata pobierana za wydanie karty pojazdu dla samochodów używanych sprowadzonych do Polski, jako, że miała cechy ukrytego podatku importowego, którego wprowadzenie naruszało swobodę przepływu towarów, stanowiła nienależne świadczenie i od początku stała w sprzeczności z prawem wspólnotowym.

Sąd Rejonowy podkreślił, że pozwane Starostwo Powiatowe nie może występować
w sprawie jako strona pozwana, gdyż stanowi jedynie urząd i siedzibę starosty oraz władz administracyjnych powiatu, jest więc jednostką pomocniczą, którą powołuje się w celu wykonywania poleceń zarządu powiatu i przewodniczącego zarządu oraz uchwał rady powiatu; natomiast właściwym podmiotem, który w rozpoznawanej sprawie winien być pozwanym jest jednostka samorządu terytorialnego w postaci powiatu. Uznał jednak, że jest to nieścisłość wskazana w pozwie, a dotycząca określenia strony pozwanej i mogła być wyjaśniona w drodze sprostowania czy doprecyzowania, co jednak w świetle podniesionego zarzutu przedawnienia nie było konieczne.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia złożył powód zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie: art. 120 § 1 k.c. w związku z art. 455 k.c. i art. 405 k.c. oraz art. 410 § 1 i 2 k.c. polegające na przyjęciu, że dochodzone roszczenie uległo przedawnieniu, bowiem termin przedawnienia należało liczyć od dnia niezapłacenia opłaty za kartę pojazdu, w sytuacji gdy początek biegu terminu przedawnienia należy liczyć co najmniej od uchylania mocy obowiązującej przepisu rozporządzenia nakładającego obowiązek uiszczenia opłaty za kartę pojazdu od 1 maja 2006 r., to jest od dnia kiedy odpadła podstawa prawna żądania zapłaty opłaty za kartę pojazdu w zawyżonej kwocie; art. 5 k.c. poprzez oddalenie powództwa z uwagi na zarzut przedawnienia, w sytuacji gdy zarzut ten był sprzeczny z zasadą współżycia społecznego przez co stanowi nadużycie prawa podmiotowego. Jednocześnie sprostował nazwę pozwanego wskazując, że jest nią Powiat (...) zamiast Starostwa Powiatowego w R..

Przy tak postawionych zarzutach wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak pod uwagę nieważność postępowania (art. 378 § 1 k.p.c.). Nieważność postępowania zachodzi, gdy strona nie miała zdolności sądowej (por. art. 379 pkt 2 k.p.c.).

Zgodnie z art. 64 § 1 k.p.c. każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w sprawie jako strona - jest to tzw. zdolność sądowa, a mają także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa taką zdolność prawną przyznaje (art. 64
§ 1 ¹ k.p.c.). Z kolei zdolność procesową, czyli do czynności procesowych, mają te osoby lub jednostki organizacyjne, które mają zdolność prawną i sądową. Starostwo Powiatowe w R. nie posiada zdolności sądowej (co w świetle twierdzeń apelacji pozostaje już bezsporne), a co za tym idzie nie może być stroną postępowania cywilnego zgodnie z art. 64 § 1 k.p.c., natomiast taką zdolność posiada Powiat (...), gdyż powiat ma osobowość prawną [por. art. 2 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 814 ze zm.)].

Art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. wskazuje na konieczność odrzucenia pozwu, gdy jedna ze stron nie ma zdolności sądowej, przy czym z powodu braku zdolności sądowej uniemożliwiającego działanie sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak ten nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu (art. 199 § 2 k.p.c.), a więc w tym zakresie należy stosować normę art. 70 § 1 k.p.c. Ostatnio powołany przepis umożliwia uzupełnienie braków w zakresie zdolności sądowej wówczas, gdy dają się one uzupełnić, natomiast w sytuacji, gdy braki takie nie dadzą się uzupełnić - stanowią pierwotny brak zdolności sądowej - to wówczas nie należy wzywać o ich uzupełnienie (i tak nie można ich uzupełnić). W takiej sytuacji sąd powinien odrzucić pozew bez wzywania o uzupełnienie braków, albowiem braków tych, które są nieusuwalne, nie da się uzupełnić. Przesłanką warunkującą uzupełnienie braków w zakresie zdolności sądowej jest bowiem zachowanie tożsamości strony dotkniętej tym brakiem.

W żaden sposób nie można ustalić, że nie dochodzi do zmiany - przekształcenia podmiotowego - w zakresie strony pozwanej w sytuacji oznaczania jej w pozwie jako Starostwo Powiatowe w R., które nie ma zdolności sądowej na Powiat (...). Przy takiej zmianie faktycznie więc w miejsce urzędu musiałby wystąpił podmiot posiadający zdolność sądową. Nie zachodzi więc tu sytuacja niewłaściwego oznaczenia strony procesu, albowiem powód w sposób niewłaściwy dobrał podmiot procesu wskazując jako pozwanego Starostwo Powiatowe w R. – podmiot nie posiadający zdolności sądowej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 3 października 2002 r., sygn. akt I CKN 448/01, OSP z 2003 r., nr 7-8, poz. 99, w którym wskazuje się, że konieczną przesłanką uzupełnienia braku zdolności sądowej jest zachowanie tożsamości stron, a więc zachowanie takiego stanu rzeczy, w którym zarówno przed uzupełnieniem, jak i po uzupełnieniu stroną pozostaje ten sam podmiot; postanowienie Sądu Najwyższego z 15 maja 2009 r., sygn. akt II CSK 681/08, LEGALIS nr 265859; uchwała Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2001 r., sygn. akt III CZP 10/01,OSNC z 2001 r., nr 10, poz. 147). W postępowaniu może mieć miejsce sprostowanie niezupełnego lub wieloznacznego oznaczenia strony, a mylne oznaczenie strony pozwanej, gdy powód nie orientuje się, kto nią być powinien, nie daje samo przez się podstawy do odrzucenia pozwu. W takim wypadku może dojść do zmiany oznaczenia strony nie może jednak przy tej okazji dojść do przekształceń podmiotowych powództwa (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2009 r., sygn. akt III CZP 45/09, OSNC z 2009, nr 4, poz. 113).

Powód zażądał w pozwie świadczenia od Starostwa Powiatowego w R., a nie od jakiegoś innego podmiotu. Starostwo nie posiada zdolności sądowej, brak ten jest pierwotny
i nieusuwalny, dlatego też nie można zastosować art. 70 § 1 k.p.c. w związku z art. 199
§ 2 k.p.c.

Należy także zwrócić uwagę, że powód pytany na rozprawie 16 sierpnia
2016 r. o stronę pozwaną podkreślił, że wskazał podmiot, który pobrał od niego opłatę, a innego adresata żądania nie zna /k. 26/, zaś na kolejnej rozprawie – 27 września 2016 r. /k. 33/ – wyraźnie mówił już o oddaleniu apelacji powiatów przez inny sąd, nie wskazał jednak innego pozwanego. Nie miał więc nawet woli zmiany strony pozwanej w postępowaniu przed Sądem Rejonowym. W postępowaniu apelacyjnym obowiązuje zasada niezmienności stron postępowania w stosunku do stanu, który istniał w chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji (por. art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art. 194 – 196 k.p.c. i ar. 198 k.p.c.), nie może więc dojść do przekształceń podmiotowych. W rozpoznawanej sprawie nie ma więc możliwości, na tym etapie, pozwania Powiatu (...), a do sprostowania strony pozwanej w tej części – zgodnie z wcześniej poczynionymi uwagami – skutecznie dojść nie może.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne docelowego dochodzenia praw i celowej obrony, są to tzw. koszty procesu. To powód wskazuje pozwanego i dlatego, w przypadku przegrania sprawy, musi liczyć się z koniecznością poniesienia powstałych kosztów postępowania. W rozumieniu art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. wskazany przez powoda w pozwie pozwany jest stroną procesu – ma przymiot strony w znaczeniu procesowym niezależnie od braku zdolności sądowej, jest stroną w znaczeniu ściśle procesowym. Pozwanie podmiotu niemającego zdolności sądowej może powodować, co w rozpoznawanej sprawie miało miejsce, konieczność podjęcia przez niego obrony, a to może łączyć się z poniesionymi kosztami.
W rozpoznawanej sprawie pozwany był reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, a więc musiał ponieść koszty jego wynagrodzenia. Jeżeli pozwany był stroną w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c., to miał też status strony postępowania i przysługiwał mu zwrot kosztów procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2012 r., sygn. akt I PZ 13/12, LERX 1675329, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 25 listopada 2013 r., sygn. akt I ACz 1986/13, LEX 1483739). Pozwany do chwili uprawomocnienia postanowienia o odrzuceniu pozwu jest stroną postępowania pomimo braku zdolności sądowej, a co za tym idzie może zgłosić wniosek o zwrot kosztów procesu (art. 109 k.p.c.), a poniesione przez niego koszty powód powinien mu zwrócić (art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku
z art. 99 k.p.c.).

Dlatego też nie ma konieczności odnoszenia się do zarzutów apelacji, a niezależnie od nich zaskarżone orzeczenie musiało ulec uchyleniu, a pozew odrzuceniu, przy czym należało także orzec o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego. Orzeczenie zapadło w formie postanowienia, gdyż nie jest ot rozstrzygnięcie co do istoty sprawy (art. 316 § 1 k.p.c.), lecz dotyczące biegu postępowania, zaś orzeczenie w przedmiocie odrzucenia pozwu zapada
w formie postanowienia, gdyż przepisy nie przewidują wydania w tym zakresie wyroku lub nakazu zapłaty (art. 354 k.p.c.).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w związku z art. 98
§ 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
(Dz. U. poz. 1804 ze zm.), należało orzec jak w sentencji.

SSR (del.) Ewa Buczek-Fidyka SSO Magdalena Balion-Hajduk SSO Roman Troll