Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 grudnia 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi –Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo R. S. (1) skierowane przeciwko Uniwersytetowi (...) o przywrócenie do pracy oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 360,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy wydał powyższe orzeczenie w oparciu o następujący stan faktyczny.

Powód R. S. (1) był zatrudniony na Uniwersytecie (...) Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi, w Katedrze Geografii Miast i T., w Zakładzie (...) w Geografii na stanowisku asystenta na podstawie mianowania z dnia 1 marca 1996 roku, na okres do 28 lutego 1997 roku. Powód został mianowany ponownie na to samo stanowisko w tym samym Zakładzie, na czas nieokreślony z dniem 1 marca 1997 roku. W dniu 26 czerwca 2001 roku (...) Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UŁ nadała powodowi stopień naukowy doktora w dziedzinie nauk o Ziemi, w dyscyplinie geografia. Z dniem 1 października 2001 roku powód został mianowany przez Rektora UŁ na stanowisko adiunkta w Zakładzie (...) w Geografii Katedry Geografii Miast i T. na Wydziale Nauk Geograficznych UŁ, na czas nieokreślony. W dniu 14 marca 2013 roku Wydziałowa Komisja Oceniająca stwierdziła, iż mija 12-letni okres zatrudnienia powoda na stanowisku adiunkta, w związku z czym (...) wnioskowała o rozwiązanie z R. S. stosunku pracy, o ile powód nie złoży w terminie do dnia 30 kwietnia 2013 roku zaświadczenia z wydawnictwa (...) o skierowaniu do druku pozytywnie zrecenzowanej pracy habilitacyjnej. Pismem z dnia 9 maja 2013 roku przełożony powoda B. W. wystąpił do dziekana profesora T. M. z pismem o przekształcenie etatu powoda z dniem 1 października 2013 roku z adiunkta na starszego wykładowcę. Dziekan odmówił przekształcenia etatu.

W maju 2013 roku powód złożył książkę habilitacyjną, następnie 12 czerwca 2013 wniosek o wszczęcie przewodu habilitacyjnego na starych zasadach. W czerwcu 2013 roku rada wydziału podjęła uchwałę o powołaniu wydziałowej komisji do sprawy wszczęcia przewodu habilitacyjnego powoda. W dniu 20 maja 2013 roku powód złożył potwierdzenie z Wydawnictwa (...) o złożeniu do publikacji monografii mającej stać się podstawą do nadania stopnia doktora habilitowanego. W dniu 17 września 2013 roku odbyło się posiedzenie Rady Wydziału Nauk Geograficznych (...) w sprawie podjęcia uchwały w sprawie wszczęcia postępowania habilitacyjnego dr R. S. (1). (...) zadecydowała, iż dorobek powoda jest niewystarczający do wszczęcia przewodu habilitacyjnego i odmówiła R. S. wszczęcia habilitacji. Pozytywną opinię o powodzie wyrażał jego bezpośredni przełożony. Istnieje tendencja do zmniejszania liczby etatów dydaktycznych. W dniu 24 września 2013 roku T. M. odbył z powodem rozmowę, w której wskazał, iż wszczyna względem niego procedurę zwolnienia z pracy. T. M. wskazał, iż upłynął okres 12 lat od doktoratu powoda, powód nie zrobił w tym czasie habilitacji, dlatego należy z nim rozwiązać stosunek pracy. W dniu 29 października 2013 roku dziekan poddał pod głosowanie rozwiązanie z powodem stosunku pracy. Pismem datowanym na dzień 17 lutego 2014 roku powód wniósł odwołanie o uchwały Rady Wydziały Nauk Geograficznych UŁ z dnia 17 września 2013 roku odmawiającej mu wszczęcia przewodu habilitacyjnego. Pismem datowanym na dzień 5 lutego 2015 roku powód wniósł do Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów o ustosunkowanie się do wniesionego przez niego odwołania. Powód wskazał, iż na dzień złożenia wniosku nie otrzymał żadnej informacji na temat przebiegu danej sprawy. Centralna Komisja decyzją, błędnie datowaną na dzień 15 grudnia 2014 roku, doręczoną powodowi w dniu 24 marca 2015 roku, utrzymała w mocy zaskarżoną w odwołaniu uchwałę Rady Wydziału. Od decyzji Centralnej Komisji R. S. wniósł w dniu 15 kwietnia 2015 roku odwołanie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W.. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą II SA/Wa 829/15. W dniu 19 stycznia 2016 roku zapadł wyrok WSA w sprawie odwołania powoda. WSA uchylił decyzję Centralnej Komisji ze względu na to, iż odwołanie powoda od uchwały Rady Wydziału zostało złożone po terminie do jego wniesienia. W dniu 22 stycznia 2016 roku powód złożył wniosek o przywrócenie terminu odwoławczego – od uchwały Rady Wydziału Nauk Geograficznych UŁ z dnia 17 września 2013 roku. Postanowieniem z dnia 29 lutego 2016 roku Centralna Komisja do spraw Stopni i Tytułów stwierdziła, iż odwołanie powoda od uchwały RW z dnia 17 września 2013 roku o odmowie wszczęcia przewodu habilitacyjnego zostało wniesione z uchybieniem terminu. Postanowieniem z dnia 21 marca 2016 roku Centralna Komisja do spraw Stopni i Tytułów odmówiła powodowi przywrócenia terminu do złożenia odwołania od uchwały RW z dnia 17 września 2013 roku.

W dniu 10 lutego 2016 roku pozwana uczelnia wypowiedziała powodowi stosunek pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który rozpoczął swój bieg w dniu 1 lipca 2016 roku. Jako przyczynę rozwiązania stosunku pracy wskazano nieuzyskanie przez powoda stopnia naukowego doktora habilitowanego w okresie 12 lat zatrudnienia na stanowisku adiunkta.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenie powoda nie było zasadne i podlegało oddaleniu.

Sąd meriti zważył, że powód R. S. (1) domagał się w toku procesu uznania za bezzasadne wypowiedzenia stosunku pracy dokonanego w dniu 10 lutego 2016 roku, z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który rozpoczął swój bieg w dniu 1 lipca 2016 roku i upłynął w dniu 30 września 2016 roku.

Podstawę roszczeń stanowi art. 45 k.p. w zw. z art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2016 roku, poz. 1842).

Zgodnie z art. 125 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim może być rozwiązany również z innych ważnych przyczyn, po uzyskaniu opinii organu kolegialnego wskazanego w statucie uczelni.

W chwili, gdy powód rozpoczynał pracę na pozwanej Uczelni na stanowisku adiunkta – w dniu 1 października 2001 roku obowiązywała ustawa z dnia 12 września 1990 roku o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 roku, nr 65, poz. 385 z późn. zm.). Art. 88 ust. 2 tej ustawy stanowił, że okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nie mającej stopnia naukowego doktora habilitowanego nie powinien przekroczyć dziewięciu lat, chyba że statut uczelni określi dłuższy okres. W okresie zatrudnienia R. S. od dnia 1 września 2005 roku rozpoczęła obowiązywać ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 roku, Nr 164, poz. 1365), która w art. 120 stanowiła, iż okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunki skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów określa statut. W art. 264 ust. 1 powołanej ustawy stwierdzano zaś, iż do stosunków pracy powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się jej przepisy.

W pozwanej uczelni funkcjonował statut, który regulował powyższą kwestię w § 103 ust. 4 i 5, stanowiąc, iż okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego nie powinien przekraczać 9 lat oraz, iż okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego ulega przedłużeniu o 3 lata, jeżeli osoba ta uzyskała pozytywną ocenę związaną z zaawansowaniem pracy nad rozprawą habilitacyjną. Ust. 6 tego przepisu stanowi, iż bieg terminów ulega zawieszeniu na czas trwania urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, innych urlopów bezpłatnych, urlopu dla poratowania zdrowia oraz na czas trwania służby wojskowej (k. 6).

Sąd wskazał, iż strona pozwana nie zakwestionowała treści statutu uczelni w wersji cytowanej przez powoda więc jego treść jest bezsporna.

Powód, jak już wykazano, został zatrudniony na stanowisku adiunkta na mocy mianowania z dnia 1 października 2001 roku. W czasie pracy na uczelni dał się poznać jako wysoko oceniany dydaktyk, cieszący się sympatią i szacunkiem zarówno wśród innych pracowników jak i studentów pozwanej uczelni.

Powód jednak w swojej pracy naukowej nie dokonał skutecznych działań, aby na dzień 1 października 2013 roku legitymować się stopniem doktora habilitowanego. Prawdą jest, iż w maju 2013 roku złożył on pracę habilitacyjną do wydawnictwa (...). Jednakże (...) Wydziału w dniu 17 września 2013 roku podjęła negatywną uchwałę w zakresie otwarcia przewodu habilitacyjnego powoda. Uchwała jest obowiązująca i ostateczna.

Okolicznością obiektywnie stwierdzoną zatem w niniejszym postępowaniu jest to, że powód w okresie 12 lat zatrudnienia na stanowisku adiunkta nie uzyskał stopnia doktora habilitowanego. W związku z tym Sąd uznał, iż przyczyna wskazana R. S. w oświadczeniu o rozwiązaniu z nim stosunku pracy była prawdziwa, zaś samo oświadczenie było uzasadnione. Brak habilitacji po okresie przewidzianym statutem na jej uzyskanie, stanowi ważną przyczynę w rozumieniu cytowanego art. 125 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804).

Powyższe orzeczenie w całości zaskarżył powód. Apelujący zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym poprzez jego błędną wykładnię i nie uznanie , że termin na uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego w przypadku powoda nie upłynął - rozpoczął bowiem swój bieg z dniem wejścia w życie przepisów ustawy nowelizacyjnej z dnia 18 marca 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 21 kwietnia 2011 roku), czyli z dniem 1 października 2013 roku i trwa 8 lat - minie zatem dopiero w dniu 30 września 202l roku, zaś do okresu tego nie wlicza się poprzedniego okresu zatrudnienia, tj. sprzed 1 października 2013 roku;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 125 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, poprzez jego błędne zastosowanie i nie przyjęcie, iż mimo że upłynął termin uzyskania przez powoda stopnia doktora habilitowanego przed wejściem w życie nowelizacji ustawy, tj. przed 1 października 2013 roku, to w związku z wejściem w życie ww. nowelizacji i dokonaniem wypowiedzenia po 1 października 2013 roku - pozwany winien oceniać przesłankę ważnych powodów na gruncie nowych przepisów;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia polegający na nie zauważeniu i nie przyjęciu, że pozwany wypowiadając powodowi umowę o pracę podał nieprawdziwą i niezasadną przyczynę rozwiązania umowy, tym samym dokonał wypowiedzenia z naruszeniem obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. Podanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny pozornej (nierzeczywistej, nieprawdziwej) jest bowiem równoznaczne z brakiem wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie w pojęciu art. 30 § 4 k.p.;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia polegający na stwierdzeniu, że uchwała Rady Wydziału Nauk Geograficznych z dnia 17 września 2013 roku odmawiającą powodowi otwarcia przewodu habilitacyjnego jest obowiązująca i ostateczna.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik strony pozwanej wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, apelujący słusznie podnosi, iż miały miejsce zarówno uchybienia proceduralne, jak i w zakresie prawa materialnego, które doprowadziły Sąd Rejonowy do błędnego rozstrzygnięcia sprawy.

Zarzuty apelacji w zasadniczym stopniu sprowadzają się do zakwestionowania stanowiska Sądu I instancji w zakresie wykładni treści art. 120 ust 1 ustawy z dnia 27 lipca 2011 roku - Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1842 z późn. zm. - dalej ustawa) poprzez błędne przyjęcie, że termin na uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego w przypadku powoda upłynął z dniem 1 października 2013 roku. Powód stoi zaś na stanowisku, że przedmiotowy termin rozpoczął swój bieg z dniem wejścia w życie przepisów ustawy nowelizacyjnej z dnia 18 marca 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 21 kwietnia 2011 roku), czyli z dniem 1 października 2013 roku i trwa 8 lat - minie zatem dopiero w dniu 30 września 202l roku, zaś do okresu tego nie wlicza się poprzedniego okresu zatrudnienia, tj. sprzed 1 października 2013 roku .

Oznacza to, że istota sporu sprowadzała się do prawidłowej interpretacji treści art. 120 ust 1 ustawy z dnia 27 lipca 2011 roku - Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1842 z późn. zm. - dalej ustawa).

Bezspornym było, że powód był zatrudniony w pozwanej uczelni od 1996 roku, przy czym od 1 października 2001 roku został mianowany na stanowisko adiunkta na czas nieokreślony.

Zauważyć należy, że art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 roku o szkolnictwie wyższym stanowi, iż okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nie mającej stopnia naukowego doktora habilitowanego nie powinien przekroczyć dziewięciu lat, chyba że statut uczelni określi dłuższy okres. Również przepis art. 120, wprowadzony w życie ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym kwestię okresu zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunki skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów pozostawił w gestii statutu uczelni. Do kolejnej zmiany regulacji prawnej, dotyczącej okresu zatrudnienia nauczycieli akademickich nieposiadających odpowiedniego stopnia naukowego, doszło na skutek nowelizacji art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym dokonanej ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej jako: nowelizacja z dnia 18 marca 2011 roku). Stosownie do treści tego przepisu w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 r., okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunki skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów określa statut, z tym że zatrudnianie na każdym z tych stanowisk osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż osiem lat.

Nowelizacja z dnia 18 marca 2011 roku, ustanawiając maksymalny ośmioletni okres zatrudnienia na stanowisku asystenta lub adiunkta dla osób nieposiadających wymaganego na tym stanowisku stopnia naukowego, w przeciwieństwie do art. 188 ust. 4 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, który nakazywał wliczać okresy mianowania i zatrudniania na stanowiskach asystenta i adiunkta przed wejściem w życie tej ustawy, nie zawierała przepisów przejściowych, które stanowiłyby od jakiej daty należy liczyć ten okres zatrudnienia. Ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie regulacji zawartej w projekcie rządowym w art. 23 tej nowelizacji, zgodnie z którą okres zatrudnienia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego zalicza się do okresu, o którym mowa w art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. W przypadku, gdyby okres zatrudnienia był dłuższy niż ten, o którym mowa w art. 120 ustawy w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, osoby, o jakich mowa w tym przepisie, mogą być zatrudnione na dotychczasowych stanowiskach nie dłużej niż dwa lata od dnia wejścia w życie ustawy. Ostatecznie treść art. 23 nowelizacji z dnia 18 marca 2011 r. stanowi, że osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony, pozostaje zatrudniona w tej samej formie stosunku pracy (ust. 1) oraz, że osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas określony pozostaje zatrudniona na dotychczasowym stanowisku do czasu upływu okresu zatrudnienia wskazanego w akcie mianowania albo w umowie o pracę (ust. 2). Przepis ten przewiduje ponadto, że okres vacatio legis w przypadku art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym będzie wynosił dwa lata. Jednocześnie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w piśmie z dnia 23 stycznia 2012 roku, będącym odpowiedzią na pismo (...) U. C. for E. z dnia 21 listopada 2011 roku, zaprezentowało stanowisko, że okresy zatrudnienia nauczycieli akademickich na stanowisku asystenta oraz adiunkta przed dniem 1 października 2013 roku nie zostają wliczone do określonego art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym ośmioletniego okresu zatrudnienia. Przepis art. 120 w znowelizowanej (nowelizacją z dnia 18 marca 2011 roku) postaci wchodzi w życie z dniem 1 października 2013 roku, zatem ośmioletni okres liczy się od momentu wejścia w życie przepisu, czyli od dnia 1 października 2013 roku (por. odpowiedź Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na interpelację nr 2015, www.sejm.gov.pl.). Identyczne stanowisko zostało wyrażone w piśmie z dnia 19 stycznia 2012 r. skierowanym do Prezesa Rady Szkolnictwa Wyższego i (...) ( (...) 619 - (...) -1/ZM/12).

Problem dotyczący możliwości zaliczania poprzednich okresów zatrudnienia był już rozstrzygany przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2016 roku, II PK 195/15 (LEX nr 1977921). W wyroku tym przyjęto, że zasada nieretroakcji wyrażona w art. 3 k.c. oznacza, że do nowego prawa nie stosuje się oceny zdarzeń prawnych i ich skutków, jeżeli miały miejsce i skończyły się przed jego wejściem w życie. W konsekwencji Sąd Najwyższy przyjął, że okres zatrudnienia adiunkta sprzed 1 października 2013 roku nie wlicza się do ośmioletniego okresu zatrudnienia, o którym stanowi art. 120 ustawy. Powyższy pogląd podzielił również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2017 roku wydanym w sprawie II PK 342/15.

Także w doktrynie prawa pracy prezentowane są jednolite poglądy w tej kwestii. Twierdzi się mianowicie, że od 1 października 2013 roku okresy zatrudnienia unormowane w art. 120 ustawy powinny być liczone na nowo, tj. nie powinno się uwzględniać tych okresów zatrudnienia na stanowisku asystenta lub adiunkta, które przypadają przed tą datą (W. Sanetra, w: Prawo o szkolnictwie wyższym, red. W. Sanetra, M. Wierzbowski, Warszawa 2013, s. 268). Uważa się także, iż nowelizacja art. 120 ustawy spowodowała, że liczenie okresów zatrudnienia w nim wymienionych rozpoczynało się dopiero od daty jego wejścia w życie, czyli od 1 października 2013 roku, bowiem ustawa nowelizująca nie przewidziała zaliczalności okresów zatrudnienia przed tą datą (H. Izdebski. J. Zieliński: Komentarz do art. 120 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, LEX 2015). Z powołaniem się na art. 18 § 1 k.p. identycznie przyjmuje P. N., w: M. P., red. Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, W. 2011, s. 266). Wydaje się, że takie stanowisko przyjmuje także K. L. (Skutki nieuzyskania stopnia naukowego w określonym terminie przez nauczyciela akademickiego, (...) 2012 nr 10), choć ocenia ten stan rzeczy w sposób krytyczny. Stwierdza się także jednoznacznie, że od dnia 1 października 2013 roku osobom zatrudnionym na stanowisku adiunkta przed tym dniem przysługuje dodatkowo osiem lat na uzyskanie stopnia doktora habilitowanego (T. Kuczyński, w: Akademickie prawo pracy, red.k.w. Baran, Wolters Kluwer, Warszawa 2015, s. 100).

Wobec powyższego, nie ma wątpliwości, że pojawia się problem prawny, dotyczący wykładni art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku oraz możliwości odpowiedniego skorzystania z reguł intertemporalnych, określonych w art. 3 k.c. W tej kwestii w pierwszej kolejności skonstatować trzeba, iż zasada nieretroakcji, wyrażona w art. 3 k.c. oznacza, że nowego prawa nie stosuje się do oceny zdarzeń prawnych i ich skutków, jeżeli miały miejsce i skończyły się przed jego wejściem w życie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 r., V CSK 557/13, LEX nr 1523369). Wyjątek od tej zasady musi wynikać z brzmienia nowego prawa, lub - jak stanowi art. 3 k.c. - jego celu. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje bowiem, że przepis art. 3 k.c. ma zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy (por. uchwałę Sądu Najwyższego: z dnia 27 lipca 1989 r., III PZP 33/89, OSNC 1990 nr 7-8, poz. 94; z dnia 9 czerwca 2004 r., I PZP 2/04, OSNP 2004 Nr 23, poz. 396; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1975 r., I PZ 7/75, OSNC 1976 Nr 1, poz. 17 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r., I PK 43/14, LEX nr 1628906 i powołane tam orzecznictwo).

Wskazać należy, że zasadniczym celem tak długiego okresu vacatio legis, ustanowionego w ustawie nowelizującej z dnia 18 marca 2011 roku dla art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym, było umożliwienie wyższym uczelniom uregulowania kwestii okresu zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okresu zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunków skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów w statucie. Ustawa wprowadziła jedynie wymóg, aby ten okres zatrudnienia nie przekraczał ośmiu lat. Dlatego też do dnia 1 października 2013 roku, w ramach posiadanej autonomii strona pozwana zobligowana była dostosować statut do wymagań wprowadzonych w art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym. § 124 ust 3 statutu pozwanego (...), w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku stanowi, że łączny okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okresu zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego nie może być dłuży niż 8 lat. Z kolei z § 194 a tego statutu wynika, że do osób zatrudnionych na stanowisku asystenta lub adiunkta przed dniem 1 października 2013 roku stosuje się zasady określone w § 103 statutu (...) z dnia 26 czerwca 2006 roku z zastrzeżeniem, że zatrudnienie na stanowisku asystenta nieposiadającego stopnia naukowego doktora lub adiunkta nieposiadającego stopnia naukowego doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż do 30 września 2021 roku.

Oznacza to, że okres zatrudnienia skarżącego na stanowisku adiunkta powinien trwać do dnia 30 września 2021 r. bowiem w tej dacie upłynie ośmioletni okres zatrudnienia, o którym mowa w art. 120 Prawa o szkolnictwie wyższym, a statut nie zawiera odrębnego uregulowania w stosunku do osób zatrudnionych przed dniem 1 października 2013 roku. W doktrynie prezentowany jest jednolity pogląd, że skoro uczelniom wyższym pozostawiono autonomię kształtowania okresów pozwalających na uzyskanie tytułu naukowego doktora lub doktora habilitowanego, to okres zatrudnienia powinien być liczony na nowo, to jest nie powinno się uwzględniać okresów zatrudnienia na stanowisku asystenta czy adiunkta przypadających przed dniem 1 października 2013 roku (por. Walerian Sanetra, Prawo o szkolnictwie wyższym, LEX 2013; Hubert Izdebski, Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Wydanie II, LEX 2015; Tadeusz Kuczyński, Akademickie prawo pracy pod redakcją naukową Krzysztofa W. Barana, Wolters Kluwer, Warszawa 2015, str. 98-102).

Skoro w stosunku do skarżącego ma zastosowanie art. 120 ust 1 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym, to nie zachodzą ważne przyczyny uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 125 Prawa szkolnictwie wyższym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r., III PK 46/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 114 oraz z dnia 6 września 2011 r., II PK 33/11, OSNP 2012 nr 19-20, poz. 241 z glosą A. Bocheńskiej).

Reasumując należy stwierdzić, że w stosunku do adiunkta zatrudnionego przed dniem 1 października 2013 roku nie zalicza się okresu zatrudnienie sprzed tej daty do okresu, o którym stanowi art. 120 ustawy.

Uwzględniając powyższe rozstrzygnięcie konieczne wydaje się ustosunkowanie do treści statutu pozwanej uczelni w zakresie dopuszczalnego okresu zatrudnienia powoda na stanowisku adiunkta bez uzyskania stopnia doktora habilitowanego. Problem ten wymaga w każdym przypadku uwzględnienia regulacji art. 18 § 1 k.p. oraz art. 9 § 2 k.p.

Art. 9 § 2 k.p. stanowi, że postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych.

W myśl zaś art. 18 ust 1 k.p. postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy.

Zauważyć należy, że chociaż postanowienia statutu uczelni stanowią źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., to w myśl § 2 tego przepisu, określającego hierarchię źródeł prawa pracy, nie mogą być one mniej korzystne dla pracowników od stosowanych uzupełniająco przepisów Kodeksu pracy.

Jak wynika z akt sprawy, pozwany dostosował zapisy statutu do obowiązujących przepisów, wprowadzonych nowelizacją z dnia 18 marca 2011 roku co do okresu niezbędnego do uzyskania w przypadku adiunkta - jak ma to miejsce w sytuacji powoda - stopnia naukowego doktora habilitowanego.

Z § 124 ust 3 statutu pozwanego (...), w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku wynika, że łączny okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okresu zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego nie może być dłuży niż 8 lat. Z kolei z § 194 a tego statutu stanowi, że do osób zatrudnionych na stanowisku asystenta lub adiunkta przed dniem 1 października 2013 roku stosuje się zasady określone w § 103 statutu (...) z dnia 26 czerwca 2006 roku z zastrzeżeniem, że zatrudnienie na stanowisku asystenta nieposiadającego stopnia naukowego doktora lub adiunkta nieposiadającego stopnia naukowego doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż do 30 września 2021 roku.

Zatem pozwany pomimo reprezentowania stanowiska, że przyczyna była uzasadniona pomija zupełnie czas, kiedy wypowiedzenie zostało pracownikowi wręczone, tj. w lutym 2016 roku. Na ten zaś moment przyczyna nie mogła być uznana za aktualną, a co za tym idzie uzasadnioną, ponieważ zarówno obowiązujące przepisy ustawy - prawo o szkolnictwie wyższym jak i zapisy statutu zdecydowanie się temu sprzeciwiają. Zauważyć należy, że przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej (1 października 2013 roku) faktycznie obowiązywał powoda 12 letni okres na uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego, który zgodnie z aktem mianowania biegł od dnia 1 października 2001 roku. A zatem skoro pozwany nie zdecydował się wypowiedzieć powodowi stosunku pracy do końca września 2013 roku, kiedy mijał 12 letni okres na uzyskanie habilitacji na mocy dotychczasowych przepisów wewnętrznych, to po zmianie przepisów regulujących kwestie okresu zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, pozwany powinien stosować nowy przepis, obowiązujący w momencie wypowiedzenia, a termin na uzyskanie habilitacji liczyć dla powoda od nowa, tj. od dnia 1 października 2013 roku. W sytuacji gdy pracodawca tego nie uczynił, to wypowiedzenie umowy z powodem z uwagi na nieuzyskanie habilitacji w określonym terminie nie mogło być uznać za zasadne. Pozwany był zobligowany stosować już nowe regulacje, w tym powinien uwzględnić fakt, że wejście w życie nowelizacji spowodowało, że terminy na uzyskanie przez adiunktów habilitacji przewidziane w statutach (z zastrzeżeniem że nie mogą one przekraczać 8 lat) zaczęły biec na nowo od dnia 1 października 2013 roku. Co również wynikało ze statutu, który wprost zakreślił termin maksymalny na uzyskania habilitacji tj. do dnia 30 września 2021 roku. W związku z tym niezrozumiałe jest stanowisko pozwanego, podtrzymywane konsekwentnie również na etapie postępowania apelacyjnego, że przyczyna była uzasadniona, skoro zapis statutu na dzień wypowiedzenia tj. 10 lutego 2016 roku wskazywał, że zatrudnienie na stanowisku asystenta nieposiadającego stopnia naukowego doktora lub adiunkta nieposiadającego stopnia naukowego doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż do 30 września 2021 roku. W tej sytuacji uznać należy, że zarzuty apelacji zasługiwały w pełni na uwzględnienie.

Z tych też względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego wyroku, jak w sentencji.

O zwrocie kosztów postępowania za II instancję orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Do niezbędnych kosztów poniesionych przez stronę działającej bez zawodowego pełnomocnika było uiszczenie opłaty od apelacji w wysokości 30 złotych. W związku z tym pozwany - jako przegrywający - jest zobligowany ponieść koszty procesu strony powodowej.

E.W.