Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 lipca 2017 r. w S.

odwołania Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 12 stycznia 2017 r. Nr (...)

w sprawie Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. jest zobowiązany do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń za okres od 01 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2016 roku w kwocie brutto 913,12 zł (dziewięćset trzynaście złotych i dwanaście groszy) i odsetek od 28 stycznia 2014 roku do 12 stycznia 2017 roku w kwocie 109,02 zł (sto dziewięć złotych dwa grosze) tj. łącznie kwota do zwrotu wynosi 1022,14 zł (jeden tysiąc dwadzieścia dwa złote i czternaście groszy);

II.  znosi wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 stycznia 2017 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń A. A. za okres od 01.01.2004 r. do 31.12.2016 r. w kwocie brutto 3491,86 zł i odsetek od 01.03.2004 r. do 12.01.2017 r. tj. do wydania decyzji w kwocie 2365,71 zł tj. łącznej kwoty 5857,57 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł płatnik składek Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. podnosząc, że obowiązek zwrotu za okres wskazany w zaskarżonej decyzji pozostaje w sprzeczności z art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, gdyż w przypadku nadpłaty zwrot powinien obejmować okres maksymalnie ostatnich 3 lat i w związku z powyższym żądana kwota od płatnika składek została wielokrotnie zawyżona. Płatnik składek powołał się w uzasadnieniu odwołania na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 15.09.2015 r., III UK 18/15, Lex 1814919 i Sądu Apelacyjnego w Łodzi zawarte w wyroku z dnia 28.10.2015 r., III AUa 153/15 (odwołanie k. 1-2).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wskazując, że interpretacja art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a konkretnie grono podmiotów do których ma zastosowanie budzi wątpliwości w judykaturze i powołał dwa wyroki Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 24 stycznia 2013 r., III AUa 1125/12 i z dnia 4 czerwca 2014r., III AUa 293/14, w których zajęte zostało odmienne stanowisko od poglądów zawartych w wyrokach przytoczonych przez płatnika składek w uzasadnieniu odwołania (odpowiedź na odwołanie k. 3-5).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Dnia 20 stycznia 2004 r. A. A. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy i do tego wniosku załączyła zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez płatnika składek Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. dnia 13.01.2004 r., w którym wskazano, że w roku 1991 uzyskała wynagrodzenie w kwocie łącznej 16.021.900 zł, a w 1999 r. w kwocie 2520,64 zł (zaświadczenia k. 12-14). Prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostało przyznane A. A. od 01.01.2004 r. i to prawo przysługuje wymienionej nadal (decyzje k. 25 i k. 149 akt rentowych).

Dnia 15 listopada 2016 r. A. A. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia rentowego załączając do niego nowe zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez płatnika składek Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. dnia 26.09.2016 r., w którym wskazano, że wynagrodzenie ubezpieczonej w roku 1991 to kwota – 17 401 900 zł, a w roku 1999 r. - 3100,80 zł (zaświadczenia k. 3 i 6 akt rentowych). Pismem z dnia 30 listopada 2016 r. organ rentowy zwrócił się do płatnika składek Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. o wyjaśnienie rozbieżności wynikających z obu zaświadczeń i podanie, która kwota wynagrodzenia w roku 1991 i 1999 jest prawidłowa (pismo k. 10 akt rentowych). W odpowiedzi na powyższe zobowiązanie płatnik składek pismem z dnia 17.12.2016 r. poinformował organ rentowy, iż po dokonaniu sprawdzenia posiadanej dokumentacji kadrowo-płacowej sporządzona została korekta nr 2 do zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu Rp-7 z dnia 13.01.2004 r., która zastała załączona (k. 15-17 akt rentowych). W powyższej korekcie wskazano, iż ubezpieczona w roku 1991 r. uzyskała wynagrodzenie w łącznej kwocie 13 737 900 zł, a w roku 1999 w łącznej kwocie 3100,80 zł.

Na podstawie powyższych danych organ rentowy w decyzji z dnia 09 stycznia 2017 r. odmówił A. A. prawa do ponownego ustalenia wysokości świadczenia rentowego (decyzja k. 22 akt rentowych) a decyzją z dnia 12 stycznia 2017 r. na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń A. A. za okres od 01.01.2004 r. do 31.12.2016 r. w kwocie brutto 3491,86 zł i odsetek od 01.03.2004 r. do 12.01.2017 r. tj. do wydania decyzji w kwocie 2365,71 zł tj. do zwrotu łącznej kwoty 5857,57 zł. (decyzja k. 23 akt rentowych).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie płatnika składek jest zasadne, co spowodowało zmianę zaskarżonej decyzji.

Kwestą sporną w niniejszej sprawie pozostawało rozstrzygnięcie kwestii prawnej, a mianowicie czy płatnik składek na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za pobranie nienależnych świadczeń przez ubezpieczonego spowodowane przekazaniem przez płatnika nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń, czy też jego odpowiedzialność jest ograniczona i ma do zakresu tej odpowiedzialności zastosowanie przepis art. 84 ust. 3 ustawy.

Przepis art. 84 ust. 1 powołanej ustawy stanowi, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, przy czym stosownie do przepisu ust. 3 nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

W ocenie Sadu Okręgowego do płatnika składek ma zastosowanie przepis art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i płatnik Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. w niniejszej sprawie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń ubezpieczonej A. A. za ostatnie 3 lat wraz z odsetkami. Powyższe stanowisko zostało już ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, które Sąd Okręgowy podziela w całości.

W wyroku z 20 sierpnia 2013 r., I UK 59/13, Sąd Najwyższy syntetycznie, albowiem sprawa dotyczyła odpowiedzialności ubezpieczonej, stwierdził, iż zakres odpowiedzialności płatnika na podstawie art. 84 ust. 6 wyznaczają kwoty świadczeń nienależnie pobranych - w rozumieniu art. 84 ust. 2 - przez osobę, która je otrzymała.

Art. 84 ust. 6 określa obowiązek zwrotu przez płatnika pobranych nienależnie świadczeń, lecz w ogóle nie określa zakresu tej odpowiedzialności. Treść regulacji art. 84 ust. 6 nie pozwala na stwierdzenie, że odpowiedzialność płatnika jest nieograniczona i zawsze obejmuje całe nienależnie pobrane świadczenie. Argumentem dla tezy przeciwnej nie jest brak w tym przepisie odpowiedniego zapisu, o treści takiej lub podobnej jak w art. 84 ust. 3. Gdyby natomiast aprobować stanowisko organu rentowego to należałoby stwierdzić, że odpowiedzialność płatnika nie ma granic.

Nie można również stwierdzić, że brak w art. 84 ust. 6 regulacji takiej jak w art. 84 ust. 3 prowadzi do akceptacji stanowiska organu rentowego wyrażonego w zaskarżonej decyzji. Art. 84 ust. 6 jasno określa obowiązek, za który odpowiada płatnik. Chodzi o przekazanie organowi rentowemu nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Koreluje to z obowiązkami płatników składek określonymi w art. 125 i art. 125a ustawy, a dotyczącymi w szczególności wydawania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości, przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą pracownika organowi rentowemu, wystawiania na żądanie organu rentowego dokumentów (zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów składkowych i nieskładkowych. Są to obowiązki płatnika określone w ustawie, co może skłaniać do szukania podobieństwa w zobowiązaniu cywilnym kształtowanym bezpośrednio ustawą. Wówczas niewątpliwie odpowiedzialność odszkodowawcza byłaby ograniczona temporalnie, bo zobowiązanie z umowy (kontraktu) ma swoje przedawnienie (art. 117 i nast.k.c.). Nie inaczej jest na gruncie stosunku pracy (art. 291 i nast.k.p.). Również odpowiedzialność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wobec ubezpieczonego nie jest nieograniczona w czasie. Jeśli organ rentowy błędnie naliczy świadczenia (co w założeniu nie powinno się zdarzyć), to w razie ponownego ustalenia prawa do świadczenia ubezpieczony ma prawo do wyrównania świadczenia maksymalnie za okres 3 lat (art. 133 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach). Na tej ostatniej podstawie widać, że system oparty jest na wzajemnej kontroli i potrzebie sprawdzania przez ubezpieczonego, płatnika i organ rentowy uprzedniej dokumentacji składanej w sprawie i warunkującej prawo do świadczenia.

W art. 84 ust. 6 chodzi tylko o zachowanie wąsko określone, czyli o przekazanie nieprawdziwych danych. To w istocie wyróżnia podstawę odpowiedzialności płatnika, a zarazem potwierdza, że uzasadnione jest ograniczenie odpowiedzialności płatnika za naruszenie takiego obowiązku, czyli zakres tej odpowiedzialności zakresowo nie jest większy niż odpowiedzialność za delikt w zwykłej postaci (art. 442 ¹ § 2 k.c. - przy występku przedawnienie jest dłuższe). Wykracza to ponad potrzebę argumentacji, gdyż odpowiedzialność na podstawie art. 84 ust. 6 nie jest odpowiedzialnością cywilną, lecz odpowiedzialnością opartą na samodzielnej podstawie ustawowej, właściwą dla stosunku prawnego ubezpieczenia społecznego, którego podmiotami są ubezpieczony, ubezpieczający i płatnik - pracodawca. Jeżeli prawa i obowiązki zamykają się w takim stosunku prawnym, to potwierdza to jedynie, że odpowiedzialność płatnika na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy nie może być większa niż maksymalny okres, za który nienależnie pobrane świadczenia może zwracać ubezpieczony. Czyli granicą odpowiedzialności płatnika jest wówczas okres 3 lat, w którym ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie. Ponadto, skoro pracodawca odpowiada wobec pracownika odszkodowawczo z tytułu otrzymania niższej emerytury wskutek wydania niewłaściwego świadectwa pracy oraz niewydania zaświadczenia o pracy górniczej na podstawie art. 291 § 1 k.p., czyli maksymalnie za 3 lata (zob. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2011 r., I PZP 5/10), to systemowo uzasadnia to stwierdzenie, że również odpowiedzialność tego samego pracodawcy, lecz już jako płatnika wobec ZUS, nie może być nieograniczona lecz nie powinna obejmować okresu dłuższego niż 3 lata (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 kwietnia 2017 r. I UK 148/16).

Nie można pominąć też orzeczeń Sądu Najwyższego wprost stwierdzających ograniczenie odpowiedzialności płatnika do 3 lat na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy (wyroki z 28 stycznia 2015 r., I UK 206/14 i z 15 września 2015 r., III UK 18/15). Uprawniona jest więc teza końcowa, że za naruszenie obowiązku o którym mowa w art. 84 ust. 6 odpowiedzialność płatnika nie może obejmować okresu dłuższego niż 3 lata, w którym ubezpieczony pobrał nienależne świadczenia z ubezpieczeń społecznych ( por. też stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 października 2015 r., III AUa 153/15).

W związku z powyższym Sąd zobowiązał organ rentowy do wskazania wysokości świadczenia nienależnie wypłaconego ubezpieczonej A. A. za okres ostatnich trzech lat wraz z odsetkami. Organ rentowy w piśmie z dnia 27 czerwca 2017 r. wskazał, że wysokość nienależnie wypłaconego świadczenia za okres od 01.01.2014 r. do 31.12.2016 r. wynosi 913,12 zł, a odsetki za okres od 28.01.2014r. do 12.01.2017 r. wynoszą 109,02 zł tj. łącznie nadpłata wynosi 1022,14 zł. Powyższych wyliczeń nie kwestionował płatnik składek (k. 23).

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w wyroku.