Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

M. C.wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.z dnia 15 kwietnia 2013 r., którą organ rentowy odmówił uchylenia decyzji z dnia 19 września 2011 r. w części, w jakiej zawieszono prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. Tym samym organ rentowy stwierdził brak podstaw do wypłaty wyrównania emerytury zawieszonej ubezpieczonej w powyższym okresie. Decyzją z 19 września 2011 r. organ rentowy wstrzymał od dnia 1 października 2011 roku wypłatę emerytury ubezpieczonego z uwagi na fakt, iż nie rozwiązał on stosunku pracy. Powyższa decyzja została wydana w oparciu o przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej: „ustawa emerytalna”) zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przepis ten został dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726), który w stosunku do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się od dnia 1 października 2011 roku (zgodnie z art. 28 w/w ustawy).

W odwołaniu ubezpieczony wywodził, że skoro powyższa decyzja została oparta na normie prawnej uznanej przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, za niezgodną z Konstytucją, to zachodzi podstawa do wznowienia postępowania i wypłaty zaległych świadczeń emerytalnych od dnia 1 października 2011 roku do dnia 30 czerwca 2012 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie podał, że wymieniony wyrok TK nie powinien stanowić samodzielnej podstawy do wypłaty zaległych świadczeń, gdyż orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem publikacji i nie mają skutku wstecznego. Jednocześnie decyzją z dnia 4 stycznia 2013 r. ZUS podjął wypłatę emerytury od dnia 22 listopada 2012 r. (Jest to dzień opublikowania wyroku TK w Dzienniku Ustaw pod poz. 1285).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12 orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał nie określił innego dnia utraty mocy obowiązującej przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku, bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Orzeczenie to ma zastosowanie również do sytuacji prawnej odwołującej się, która uprawnienia emerytalne nabyła od dnia 1 listopada 2010 r., to znaczy w okresie gdy prawo nie wymagało rozwiązania stosunku pracy do realizacji prawa do emerytury. Trzeba bowiem w tym miejscu wskazać, że oceniając skutki wyroku Trybunał w uzasadnieniu wypowiedział pogląd, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury, nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. W stosunku do tych osób przepis art. 28 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy emeryturach i rentach z FUS utracił moc .

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. dotyczący konstytucyjności art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS usunął zakwestionowaną normę prawną od chwili jej wejścia do sytemu prawnego. Również w orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd, że orzeczenia Trybunału są skuteczne ex tunc. W wyroku z dnia 20 maja 2008 r. I CSK 379/08 (OSNC 2009/12/172) Sąd Najwyższy stwierdził, że problem skuteczności orzeczeń Trybunału należy rozważać na poziomie wykładni funkcjonalnej i w powiązaniu z pozycją ustrojową Trybunału. Sąd Najwyższy zauważył, że Trybunał orzeka o niezgodności z Konstytucją przepisów prawa, ale niezgodność ta nie istnieje wyłącznie w chwili orzekania przez Trybunał, lecz występuje już wcześniej. Z dogmatycznego punktu widzenia chwila badania przez Trybunał wzajemnej relacji norm nie jest istotna, znaczenie ma to, odkąd w systemie prawnym pojawia się norma prawa niższego rzędu niezgodna z normą prawną nadrzędną. Pozwala to przyjąć, że - co do zasady - orzeczenia Trybunału mają moc wsteczną. W praktyce więc do stosunków prawnych ciągłych, a do takich należy zakwalifikować publicznoprawny stosunek emerytalny, nie można stosować norm prawnych, których domniemanie zgodności z Konstytucją upadło wskutek opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Przyjęcie więc w niniejszym przypadku, że skarżącej należy się wypłata zaległej emerytury jedynie za okres od dnia wejścia w życie przedmiotowego orzeczenia Trybunału petryfikowałoby niejako stan, w którym została ona bezprawnie pozbawiona należnego jej konstytucyjnie świadczenia. Z tego względu niedopuszczalne jest przyjęcie, jak tego chce organ rentowy, że skarżącej nie należy się wyrównanie świadczenia emerytalnego za okres od dnia 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r.

Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 16 stycznia 2013 roku (sygn. III AUa 1079/12) który to wyrok zapadł na tle analogicznego stanu faktycznego jak w sprawie niniejszej. Przy orzeczeniach Trybunału o charakterze kasatoryjnym, czyli orzekającym jak w niniejszym przypadku o niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu, dotychczasowa norma prawna jest ostatecznie eliminowana z systemu prawnego.

Przyjmując, że powyższy wyrok Trybunału ma skutki retroaktywne, stwierdzić należało, że utrata mocy obowiązującej zakwestionowanych nim przepisów, w tym art. 103a ustawy emerytalnej, nastąpiła od daty ich uchwalenia. W konsekwencji na gruncie sprawy niniejszej zachodziła konieczność ponownego rozpoznania kwestii wypłaty świadczenia emerytalnego należnego odwołującej która objęta jest wymienionym rozstrzygnięciem Trybunału, z odniesieniem się do stanu prawnego, jaki obowiązywał zanim do ustawy emerytalnej został dodany art. 103a tej ustawy. Przed wprowadzeniem tego przepisu nie istniał wymóg rozwiązania stosunku pracy celem realizacji prawa do emerytury. Ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507) uchylony został z dniem 8 stycznia 2009 r. ust. 2a art. 103 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 37 pkt 5b cyt. ustawy). Przepis ten stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Od dnia 1 stycznia 2011 r. przepis ten ponownie został wprowadzony do ustawy o emeryturach i rentach z FUS jako art. 103a. Ubezpieczonym, którzy nabyli prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. była wypłacana emerytura, mimo kontynuowania zatrudnienia u pracodawcy, na rzecz którego wykonywali je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, gdyż nie obowiązywały w tym zakresie żadne ograniczenia. W związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego prawo do wypłaty emerytury dla tej grupy ubezpieczonych zostało zachowane. Z mocy art. 28 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych (...) przepis art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS znajdował zastosowanie do emerytur przyznanych przed dniem jego wejścia w życie - poczynając od dnia 1 października 2011 r., dlatego też od tej daty organ rentowy wstrzymał wnioskodawczyni wypłatę emerytury. Skutkiem stwierdzonej przez Trybunał niezgodności z Konstytucją tej regulacji skarżąca powinna odzyskać należne mu świadczenia, tak jakby kwestionowany przepis nigdy nie wszedł w życie. Tym samym od dnia 1 października 2011 r., a nie jak chce organ rentowy dopiero od dnia opublikowania w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału, wnioskodawca zachował prawo do wypłaty emerytury.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił decyzję organu rentowego poprzez zobowiązanie do wypłaty emerytury ubezpieczonego również za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 30 czerwca 2012 roku.

SSO Karolina Chudzinska - Koczorowicz