Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21.01.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wznowił wypłatę emerytury G. S. od dnia 22.11.2012r.

W odwołaniu wniesionym do tut. Sądu ubezpieczona wniosła o zmianę tej decyzji poprzez jej uchylenie decyzji ZUS z dnia 10.10.2011r. w części, w jakiej zawieszała ona wypłatę jej emerytury i nakazanie organowi rentowemu wypłatę emerytury poczynając od dnia 1.10.2011r. do dnia 21.11.2012r. wraz z ustawowymi odsetkami.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sad ustalił i zważył, co następuje:

Decyzją z dnia 31.11.2008r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.przyznał ubezpieczonej – G. S.prawo do emerytury od dnia 1.10.2008r. (k-49 ar). Następnie decyzją z dnia 10.10.2011r. wstrzymał wypłatę świadczenia od dnia 1.10.2011r. z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia w(...)Centrum (...)w B.(k-170/171 ar). Wnioskiem z dnia 10.12.2012r. ubezpieczona, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., wniosła o wypłacenie zaległej emerytury (k-31 ar).

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012r. sygn. akt: K2/12, uznał art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity; Dz. U. z 2009 Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), za niekonstytucyjny. Na podstawie tego właśnie przepisu, decyzją z dnia 10.10.2011r. organ rentowy wstrzymał ubezpieczonemu wypłatę emerytury z dniem 1.10.2011r., gdyż bezsprzecznie kontynuowała ona zatrudnienie.

W świetle art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązująca i są ostateczne, co oznacza, że wiążą wszystkich adresatów, nie wyłączając sądów, a zatem winny być przez nie respektowane. Odnośnie skutków wyroków Trybunału Konstytucyjnego, w doktrynie i orzecznictwie podkreśla się ich zróżnicowanie, zależnie od treści orzeczenia. Przede wszystkim skuteczność czasową swoich orzeczeń może określał Trybunał i wtedy orzeczenie wywołuje skutek od tej daty. Jednak zdecydowana większość orzeczeń, w tym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. dotyczący konstytucyjności art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie zawiera stanowiska dotyczącego ich skuteczności czasowej, dlatego też należy rozstrzygnąć, jaki jest skutek tych orzeczeń.

Zauważyć należy, że w doktrynie trwa spór, czy orzeczenia Trybunału są skuteczne ex nunc, czyli, że działając dopiero od opublikowania sentencji orzeczenia w dzienniku Ustaw, czy też ex tunc, co oznacza, że orzeczenie Trybunału ma skutek wsteczny, czyli usuwa zakwestionowaną normę prawną od chwili jej wejścia do systemu prawnego?

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd, że orzeczenia Trybunału są skuteczne ex tunc. W wyroku z dnia 20 maja 2008r. I CSK 379/08 (OSNC 2009/12/172) Sąd Najwyższy stwierdził, że problem skuteczności orzeczeń Trybunału należy rozważać na poziomie wykładni funkcjonalnej i w powiązaniu z pozycją ustrojową Trybunału. Podkreślił on, że jest on „bardziej sądem, niż ustawodawcą, w przeciwieństwie, bowiem do ustawodawcy, nie ma bezpośredniej legitymacji pochodzącej z powszechnych wyborów”.

Działanie Trybunału jest rodzajem postępowania sądowego, do którego w sprawach nieuregulowanych stosuje się do kpc. Trybunał jest sądem prawa, gdyż spór dotyczy samego prawa, a nie interpretacji lub zastosowania. Podstawowe zadanie Trybunału to stwierdzenie niezgodności norm prawnych z normami prawnymi wyższego rzędu w hierarchii źródeł prawa, ma charakter ustalający, a nie kształtujący. Trybunał orzeka o niezgodności z Konstytucją, ale niezgodność ta nie istnieje wyłącznie w chwili orzekania przez Trybunał, lecz występuje wcześniej. Z dogmatycznego punktu widzenia, chwila badania przez Trybunał wzajemnej relacji norm nie jest istotna. Znacznie ma to, odkąd w systemie prawnym pojawia się norma prawa niższego rzędu niezgodna z normą prawną nadrzędną. Pozwala to przyjąć, że – co do zasady – orzeczenia Trybunału mają moc wsteczną, są skuteczne ex tunc.

To stanowisko Sądu Najwyższego, Sąd podziela w całej rozciągłości. Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 16 stycznia 2013r. (III AUa 1079/12), który to wyrok zapadł na tle analogicznego stanu faktycznego, jak w niniejszej sprawie.

Przy orzeczeniach Trybunału o charakterze kasatoryjnym, czyli orzekającym, jak w niniejszym przypadku o niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu, dotychczasowa norma prawna jest ostatecznie eliminowana z systemu prawnego. Skutkiem takiego wyroku Trybunału jest możliwość sanowania rozstrzygnięć zapadłych w postępowaniach m.in. sądowych, co wynika z treści art. 190 ust. 4 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umowa międzynarodową lub z ustawą akty normatywnego, na podstawie, którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonym w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011r. Nr 291, poz. 1707) w zw. z art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16.12.2010r. w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy, jest niezgodny w zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji RP.

Oceniając skutki wyroku, Trybunał wypowiedział się, że obowiązek rozwiązywania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury, nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8.01.2009r. do 31.12.2010r. w stosunku do tych osób, przepisu art. 28 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, utracił moc z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw, czyli z dniem 22 listopada 2012r. (Dz. U. z 2012r. poz. 1285).

Przyjmując, ze powyższy wyrok Trybunału ma skutki retroaktywne, stwierdzić należy, że utrata mocy obowiązującej zakwestionowanych w nim przepisów, w tym art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nastąpiła od daty ich uchwalenia. W konsekwencji na gruncie tej sprawy zachodziła konieczność ponownego rozpoznania kwestii wypłaty świadczenia emerytalnego należnego ubezpieczonej, która objęta jest powyższym rozstrzygnięciem Trybunału, z odniesieniem się do stanu prawnego, jaki obowiązywał, zanim do cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, został dodany art. 103a.

Przed wprowadzeniem tego przepisu nie istniał wymóg rozwiązania stosunku pracy celem realizacji prawa do emerytury. Ustawą z dnia 21.11.2008r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507), uchylony został z dniem 8.01.2009r. ust. 2a art. 103 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 37 pkt 5b cyt. ustawy). Przepis ten stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz, którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Od dnia 1.01.2011r. przepis ten został ponownie wprowadzony do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jako art. 103a – na mocy art. 6 pkt 2 w zw. z art. 30 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych … . Ubezpieczonym, którzy nabyci prawo do emerytury w okresie od dnia 8.01.2009r. do dnia 31.12.2010r. emerytura powinna być wypłacana, pomimo kontynuowania zatrudnienia u pracodawcy, na rzecz, którego wykonywali je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, gdyż nie obowiązywały w tym zakresie żadne ograniczenia.

Tymczasem G. S. prawo do emerytury uzyskała wcześniej niż, w w/w okresie, wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny, a mianowicie w dniu 1.10.2008r. (k-49 ar). To oznacza, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. nie ma wobec niej zastosowania i – na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc – należało orzec, jak w sentencji.

SSO Ewa Krakowska-Krawczak