Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2016 r. w Szczecinie

sprawy B. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie świadczenia przedemerytalnego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 stycznia 2016 r. sygn. akt VI U 708/15

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz ubezpieczonej B. A. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Barbara Białecka SSA Romana Mrotek SSO del. Aleksandra Mitros

Sygn. akt III AUa 180/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 4 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił B. A. prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona, domagając się jej zmiany. Ubezpieczona wskazała, że 31 maja 2015 roku została zwolniona z pracy z przyczyn niezależnych od niej i nie jest winną, że świadectwo pracy jakie otrzymała budzi wątpliwości organu rentowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że w przedmiotowej sprawie nie mamy do czynienia z rozwiązaniem umowy o pracę z ubezpieczoną w wyniku likwidacji stanowiska pracy albowiem przez likwidację stanowiska pracy należy rozumieć likwidację w aspekcie stanowiska wyposażonego w określone kompetencje i obowiązki służbowe. Jeśli zaś dochodzi do likwidacji jednego z takich stanowisk (w dniu zwolnienia wnioskodawczyni w sklepie nadal zatrudnione były dwie osoby) to nie można dokonywać stwierdzenia o rozwiązaniu stosunku pracy wobec likwidacji stanowiska pracy, a tym samym z przyczyny dotyczącej zakładu pracy.

W piśmie z dnia 9 listopada 2015 roku ubezpieczona podniosła, że pozwany odmawiając jej prawa do świadczenia przedemerytalnego poprzestał na rozważeniu czy faktycznie doszło do likwidacji jej stanowiska pracy. Nie rozważył natomiast innych przypadków, które w ramach definicji legalnej „przyczyn dotyczących zakładu pracy” wymienia ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych. Z okoliczności sprawy wynika bowiem jasno, że stosunek pracy z odwołującą rozwiązany został z przyczyn dotyczących pracodawcy i to niezależnie od ustalenia, czy faktycznie stanowisko pracy ubezpieczonej zostało zlikwidowane czy też nie.

Wyrokiem z 19 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej B. A. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 07 sierpnia 2015 roku (pkt I) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Sąd Okręgowy wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny i rozważania prawne.

Ubezpieczona urodziła się (...). Posiada łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący 31 lat, 10 miesięcy i 26 dni. W okresie od 1 października 2006 roku do 31 stycznia 2015 roku ubezpieczona była zatrudniona na pełen etat w Sklepie (...) na stanowisku sprzedawcy. Stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem na podstawie art. 30 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy, z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy. Z powodu spadku obrotów w sklepie pracodawca zmuszony był zwolnić jedną z trzech pracownic sklepu. Ubezpieczona miała najkrótszy staż pracy spośród zatrudnionych pracownic.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 2 lutego 2015 roku B. A. zarejestrowała się w Powiatowym Urzędzie Pracy w G. gdzie nabyła prawo do zasiłku dla bezrobotnych na okres 6 miesięcy. W okresie pobierania zasiłku nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. W dniu 6 sierpnia 2015 roku ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o przyznanie świadczenia przedemerytalnego.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonej za zasadne. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły przepisy art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jednolity Dz.U.2013.170).

W ocenie Sądu I instancji zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał podstawy do uznania, że ubezpieczona spełniła warunki wymagane do uzyskania świadczenia przedemerytalnego. Wprawdzie nie doszło w przypadku odwołującej do likwidacji jej stanowiska pracy, lecz wystarczającą przesłanką do przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego skarżącej było ustalenie bezsporne, że stosunek pracy B. A. uległ rozwiązaniu z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, czyli z przyczyn niedotyczących ubezpieczonej. Okoliczność tę potwierdzili zeznający w sprawie świadkowie: J. K. i E. K., które zgodnie zeznały, że wyłącznym powodem rozwiązania z odwołującą umowy o pracę był spadek obrotów w sklepie, który skłonił pracodawcę do poszukiwania oszczędności i konieczności dokonania redukcji pracowników. Świadkowie ci zeznali również, że B. A. była dobrym, cenionym pracownikiem. Jej przełożona – J. K. nie miała zastrzeżeń do pracy skarżącej. Spadek obrotów w sklepie zmusił ją jednak do podjęcia decyzji o zwolnieniu ubezpieczonej. Sąd dał wiarę tym zeznaniom albowiem były one spójne, logiczne i wzajemnie się pokrywały.

Sąd I instancji wskazał, że organ rentowy nie rozważył, poza przesłanką likwidacji stanowiska pracy, innych przypadków, które w ramach definicji legalnej „przyczyn dotyczących zakładu pracy” wymienia art. 2 ust. 1 pkt 29 ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 roku, poz. 192, ze zm.). W przepisie tym ustawa definiuje „przyczyny dotyczące zakładu pracy” jako „rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeksu pracy, w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników.” Przepis ten określa zatem inną przesłankę przyczyn rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, niż ten sam przepis ale w lit. b), na którą konsekwentnie powoływał się w sprawie organ rentowy. Kodeks pracy nie definiuje wprawdzie pojęcia „przyczyn niedotyczących pracownika”, jednak wskazuje, że przyczyna faktyczna leżąca u podstaw zwolnienia nie może leżeć po stronie pracownika, tak jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie. Mimo, że pracodawca odwołującej zatrudniał mniej niż 20 pracowników to z uwagi na treść art. 2 ust. 1 pkt 29 ustawy, w przedmiotowej sprawie można było badać czy nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy, z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Sąd Okręgowy uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że odwołująca w żadnym zakresie nie przyczyniła się do decyzji pracodawcy. Wyłączną przyczyną rozwiązania umowy o pracę z B. A. była potrzeba zmniejszenia zatrudnienia w związku z poważnymi problemami finansowymi pracodawcy.

O kosztach Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się organ rentowy, zarzucając naruszenie:

1)  art. 2 ust. 1 pkt 29 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2015.149) przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy są spełnione przesłanki wskazane w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U.2015.192), uzasadniające przyznanie ubezpieczonej spornego prawa w sytuacji gdy takich podstaw nie było,

2)  art. 227 i art. 233 k.p.c., polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w wyniku błędnego przyjęcia, że treść w/w materiału dowodowego uzasadnia przyznanie ubezpieczonej spornego prawa w sytuacji gdy takich podstaw nie bvło - w tym zakresie: pominięcie treści pism pracodawcy- J. K. z dnia 19.08.2015r. i z dnia 09.09.2015 r. potwierdzającej dalsze zatrudnienie po 31.01.2015r. 2 pracowników, pominięcie treści odwołania ubezpieczonej, wskazującej na oświadczenie pracodawcy o nabyciu prawa do spornego świadczenia, ponadto nie wykazanie przez stronę przeciwną przesłanek przyznania spornego prawa tj. rozwiązania stosunku pracy z powodu likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych oraz brak wskazania w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów, na których Sąd się oparł i przyczyn, dla których w/w dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej - co skutkowało także naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c.. i nie rozpoznaniem przez Sąd istoty sprawy, które to w/w uchybienia miały istotny wpływ na jej wynik.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania. Organ rentowy domagał się także zasądzenia od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wskazał między innymi, że Sąd lakonicznie wyjaśnił, że „z uwagi na treść art. 2 ust. 1 pkt 29 ustawy w przedmiotowej sprawie można było badać czy nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika”. W związku z brakiem wyjaśnienia podstawy prawnej zasadnym jest zarzut naruszenia prawa materialnego. Nadto po rozwiązaniu z ubezpieczoną umowy o pracę J. K. zatrudniała 2 osoby, nadal funkcjonowało stanowisko „sprzedawcy”. Rozwiązanie umowy nie jest zatem równoznaczne z likwidacją stanowiska pracy. W ocenie apelującego Sąd Okręgowy nie wskazał konkretnych dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których wskazanym przez apelującego dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, ponadto wadliwie wyjaśnił podstawę prawną, co stanowi także o naruszeniu art. 328 § 2 k.p.c.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów procesu za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Odnosząc się do zarzutów organu rentowego, ubezpieczona w odpowiedzi na apelację wskazała między innymi, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych , jedną z przesłanek przyznania ubezpieczonemu prawa do takiego świadczenia jest rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Ustawę tę stosuje się do pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników. Jeżeli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników, wówczas aktualizuje się drugi przypadek określony w art. 2 ust. 1 pkt 29 lit. a ustawy o promocji zatrudnienia, w którym zatrudniający powoduje rozwiązanie stosunku pracy w zwykłym trybie kodeksowym. Wówczas rozwiązanie stosunku pracy również powinno spełniać kryterium polegające na jego wystąpieniu „z przyczyn niedotyczących pracownika”. Wskazuje się, że przyczyna faktyczna leżąca u podstaw zwolnienia nie może leżeć po stronie pracownika.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wydał prawidłowe rozstrzygnięcie. Sąd ten uznał, że wystarczającą przesłanką do przyznania ubezpieczonej prawa do świadczenia przedemerytalnego było rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, czyli z przyczyn niedotyczących ubezpieczonej. Sąd I instancji wyraźnie wskazał, że w przypadku B. A. nie doszło do likwidacji jej stanowiska pracy, wobec czego zarzuty organu rentowego w tym zakresie są bezzasadne.

Na wstępie Sąd Apelacyjny podkreśla, że świadczenia przedemerytalne mają charakter wyjątkowy. Przysługiwać mają bowiem osobom o długim stażu pracy, które nie z własnej winy straciły pracę i z racji swojego wieku nie mają możliwości znalezienia nowego zatrudnienia, a nie spełniają jeszcze warunków do przejścia na emeryturę.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadza się do kwestii, czy rozwiązanie stosunku pracy B. A. z pracodawcą nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy, stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. Nr 120, poz. 1252 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią tego przepisu prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001), w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta i 60 lat – mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn.

Powyższy przepis w zakresie rozumienia użytego w ustawie pojęcia „rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy” odsyła do przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Stosownie zaś do treści art. 2 ust. 1 pkt 29 lit. a tej ustawy, jako przyczyny dotyczące zakładu pracy należy rozumieć rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy, w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników,

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy rozpatrywał możliwość przyznania ubezpieczonej świadczenia przedemerytalnego w kontekście spełnienia przesłanki rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę z B. A. z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, czyli z przyczyn niedotyczących ubezpieczonej. Sąd Okręgowy co prawda wskazał, że w przedmiotowej sprawie można było badać czy nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy, z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy. Jednakże należało zauważyć, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1474), przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia wprost wskazał, że pracodawca odwołującej zatrudniał mniej niż 20 pracowników. Organ rentowy tych okoliczności również nie kwestionował. W związku z powyższym w niniejszej sprawie należało zweryfikować przesłanki do przyznania ubezpieczonej prawa do świadczenia przedemerytalnego w odniesieniu wyłącznie do kodeksowych regulacji przewidujących rozwiązywanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, bowiem przepisy Kodeksu Pracy stosuje się w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników.

W związku z tym, jak trafnie wskazywała ubezpieczona w odpowiedzi na apelację, przyczyna faktyczna leżąca u podstaw zwolnienia nie może leżeć po stronie pracownika. J. K. wskazała, że rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem nastąpiło z przyczyn ekonomicznych, a więc są to w ocenie Sądu Odwoławczego przyczyny niezależne od B. A.. Świadek E. K. i J. K. słuchane na rozprawie w dniu 11 stycznia 2016 r. potwierdziły, że słabe obroty w sklepie były bezpośrednią przyczyną zwolnienia ubezpieczonej, która pracowała najkrócej, a do tego miała odpowiedni wiek.

Powyższe w ocenie Sądu Odwoławczego pozwala na przyjęcie, że B. A. spełniła przesłanki konieczne do przyznania jej świadczenia przedemerytalnego. Wyłączną przyczyną rozwiązania z ubezpieczoną umowy o pracę była potrzeba zmniejszenia zatrudnienia ze względów ekonomicznych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie ar. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, który w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w postępowaniu przed sądem apelacyjnym wynosi 270 zł zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

SSA Barbara Białecka SSA Romana Mrotek SSO del. Aleksandra Mitros