Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. P. wniosła o podział majątku wspólnego jej i M. P. w skład którego wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu położonego w B. przy ul. (...) przez przyznanie jej tego lokalu, nadto na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012r. wniosła o uwzględnienie tego, że mieszkanie przysługiwało jej matce, która zgromadziła wkład mieszkaniowy zaś wnioskodawczyni i uczestnik wyłożyli tylko brakującą jego część. Domagała się także rozliczenia z tytułu spłaty kredytu zaciągniętego w trakcie trwania związku małżeńskiego, nadto podniosła, że spłaca kredyt zaciągnięty w E. w czasie trwania związku małżeńskiego.

Uczestnik przyznał, że przydział na mieszkanie otrzymała matka wnioskodawczyni K. P., zaś mieszkanie zostało przyznane na małżonków w 1991 r., przy czym podniósł, że to oni wpłacili większą część wkładu na mieszkanie. Domagał się spłaty za mieszkanie z tego tytułu, że przeznaczył środki na jego remont oraz zaciągnął kredyt na pokrycie wkładu mieszkaniowego. Następnie rozszerzył swój wniosek, domagając się podziału nie tylko w zakresie mieszkania ale i jego wyposażenia oraz zwrotu połowy kosztów kredytu w (...) zaciągniętego w czasie małżeństwa. Zaprzeczył też zaciągnięciu przez małżonków kredytu w E. i jego spłacie. Nie sprzeciwił się przyznaniu lokalu mieszkalnego wnioskodawczyni i określił wartość rynkową mieszkania na 150 000 zł.

Postanowieniem z dnia 26 września 2013r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków przyznając spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...) wartości 150.000 zł. wnioskodawczyni i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 67957,70 zł. z tytułu spłaty, płatną w terminie 1 (jednego) roku od daty uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności, obciążył kosztami sądowymi zainteresowanych w częściach równych, zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 500 zł. tytułem zwrotu połowy kosztów sądowych, orzekł o kosztach należnych pełnomocnikowi reprezentującemu wnioskodawczynię z urzędu, a w zakresie pozostałych kosztów postępowania orzekł zgodnie z art. 520 par 1 k.p.c.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej.

Małżeństwo wnioskodawczyni M. P. i uczestnika M. B., zawarte w dniu 3 września 1982 roku, zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 24 stycznia 2008 roku, prawomocnym w dniu 14 lutego 2008 roku.

W skład majątku wspólnego wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...). Małżonkowie otrzymali spółdzielcze lokatorskie prawo do wskazanego lokalu w dniu 6 listopada 1991 roku w związku z rezygnacją K. P. z członkostwa na rzecz córki M. z jednoczesną cesją zgromadzonego wkładu mieszkaniowego.

Wymagany wkład mieszkaniowy na dzień przydziału lokalu K. P. wynosił 1 269,40 zł, tj. okołox10.%^kosztów budowy. Od dnia cesji do sierpnia 1999 roku dokonano spłaty kredytu wynikającego z ostatecznego rozliczenia zadania inwestycyjnego w wysokości 7 616,42 zł, stanowiącej 60% kosztów budowy.

Wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego wynosi 150 000 zł.

W skład majątku wspólnego małżonków wchodził samochód osobowy marki O. (...), rok produkcji 1993. Dnia 4 sierpnia 2011 roku uczestnik M. B. dokonał darowizny samochodu na rzecz syna Ł. B.. Dnia 10 marca 2012 roku wskazany samochód osobowy został zdemontowany.

Uczestnik w okresie od dnia 14 lutego 2008 roku do dnia 23 marca 2009 roku spłacił część kredytu udzielonego w czasie małżeństwa dnia 21 czerwca 2006 roku w wysokości 7 344,37 zł.

W myśl przepisu art. 46 kro w sprawach nie unormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Natomiast na podstawie przepisu art. 1035 k.c. do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII regulującego wspólność majątku spadkowego i dział spadku tj. przepisów art. 210 i następnych k.c.

Zakres kognicji Sądu w postępowaniu o podział majątku wspólnego określa przepis art. 567 k.p.c., częściowo odsyłając do przepisów o dziale spadku. W oparciu o wyżej wymienione przepisy Sąd ustala skład i wartość majątku, ustala wielkość udziałów w majątku wspólnym, po czym dokonuje podziału majątku, orzekając ewentualnie jakie wydatki i nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Nie oznacza to jednak, że Sąd zobowiązany jest do nieograniczonego prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu. Postępowania o podział majątku wspólnego są zwykłymi sporami cywilnymi, co do których mają w pełni zastosowanie przepisy o kontradyktoryjności postępowania cywilnego, wobec czego zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.). Z kolei art. 232 k.p.c. wskazuje, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

W niniejszej sprawie Sąd ustalił, iż w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, położonego w B. przy ul. (...), a to zgodnie z przepisem art. 215 § 2 Prawa spółdzielczego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 kwietnia 2001 roku),który stanowił, że spółdzielcze prawo do lokalu przydzielonego obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny należy wspólnie do obojga małżonków bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe.

W przedmiotowej sprawie strony zgodnie wnosiły o dokonanie podziału spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego poprzez przyznanie go wnioskodawczym. Spór dotyczył kwestii spłaty na rzecz uczestnika, wartość rynkową bowiem zainteresowani ustalili na 150.000 zł.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, iż wkład na spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...) wynoszący 10% kosztów budowy lokalu został sfinansowany przez K. P., a małżonkowie M. i M. B. pokryli 60% kosztów budowy lokalu. Na część wkładu wpłaconą przez K. P. składały się następujące sumy: 900 zł - wpłata własna, 86,52 zł - środki z likwidacji książeczki mieszkaniowej K. P., 246,58 zł - uzupełnienie wkładu oraz 36,30 zł - uzupełnienie niedoboru przez K. P. wg ostatecznego rozliczenia zadania inwestycyjnego. Pozostałą część wkładu, którą stanowiła spłata kredytu wynikającego z ostatecznego rozliczenia zadania inwestycyjnego, wnieśli małżonkowie w kwocie 7 616,42 zł (spłata ta nastąpiła od dnia cesji do sierpnia 1999 roku). W okresie od dnia 6 listopada 1991 roku do października 1999 roku tytułem zobowiązań mieszkaniowych należnych Spółdzielni spłacono ogółem 27 607,51 zł z tytułu kredytu zaciągniętego przez Spółdzielnię, a obciążającego lokal nr (...) wraz z odsetkami.

Z akt członkowskich spółdzielni wynika, iż wkład lokatorski obecnie wynosi 70% wartości rynkowej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Zgodnie z oświadczeniem stron wartość tego prawa wynosi aktualnie 150 000 zł. Kwota to odpowiada więc 70% wartości kosztów budowy lokalu. Skoro małżonkowie sfinansowali 60% wartości kosztów budowy lokalu (10% kosztów budowy sfinansowała matka wnioskodawczym, która następnie scedowała je na wnioskodawczynię), oznacza to, iż wartość nakładu małżonków na nabycie prawa do lokalu wynosi 128 571,42 zł [(150 000 zł x 60%) : 70%]. Wobec tego udział każdego z małżonków w prawie do lokalu ma wartość 64 285,50 zł (128 571,42 zł : 2 = 64 285,50 zł). W rezultacie przyznania wnioskodawczym spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego należało zasądzić od wnioskodawczym na rzecz uczestnika kwotę 64 285,50 zł tytułem spłaty jego udziału w tym składniku majątku wspólnego.

Sąd uwzględnił żądanie uczestnika zasądzenia na jego rzecz od wnioskodawczym kwoty stanowiącej połowę spłaty kredytu dokonanej przez uczestnika po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Uczestnik przedłożył zaświadczenie z (...) Banku (...) z dnia 20 marca 2013 roku, z którego wynika, iż wysokość spłaty kredytu (udzielonego dnia 21 czerwca 2006 roku) w okresie od dnia 14 lutego 2008 roku do dnia 23 marca 2009 roku wynosiła 7 344,37 zł, co oznacza, iż kwota spłaty kredytu przypadająca na każdego z małżonków wynosi 3 672,20 zł (7 344,37 zł : 2 = 3 672,20 zł). W rezultacie należało zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 3 672,20 zł tytułem zwrotu połowy spłaty kredytu dokonanej przez uczestnika po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Podsumowując, należało zasądzić od wnioskodawczym na rzecz uczestnika kwotę 67 957,70 zł (64 285,50 zł + 3 672,20 zł).

Termin spłaty Sąd ustalił na okres 1 roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia. W ocenie Sądu termin ten jest wystarczający do zabezpieczenia przez wnioskodawczynię środków finansowych na spłatę, a równocześnie nie narusza prawa uczestnika do otrzymania spłaty w realnym terminie.

Sąd nie uwzględnił żądania wnioskodawczyni zasądzenia na jej rzecz kwoty, jaką spłaciła po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej z tytułu kredytu zaciągniętego w trakcie trwania związku małżeńskiego. Wnioskodawczyni nie wykazała bowiem, iż spłata kredytu nastąpiła już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. W szczególności z pism nadesłanych przez (...) S. A. wynika jedynie, że dnia 9 listopada 2002 roku wnioskodawczym zawarła umowę pożyczki (na kwotę 6 000 zł) z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych z przeznaczeniem na spłatę kredytu na wykup mieszkania. Również świadkowie J. K. oraz A. J. potwierdzili fakt zaciągnięcia przez wnioskodawczynię pożyczki. Z dowodów tych nie wynikało jednak, czy i ewentualnie jaka część tej pożyczki została spłacona po dniu 14 lutego 2008 roku, tj. po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Sąd nie uwzględnił żądania uczestnika dokonania podziału wyposażenia lokalu mieszkalnego. Uczestnik nie sprecyzował bowiem, o podział jakiego wyposażenia mieszkania wnioskuje, nie wykazał również jego wartości. W myśl przepisu art. 6 k.c. na uczestniku spoczywał ciężar dowodu powyższych okoliczności

O kosztach sądowych orzeczono na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c., w myśl którego każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Na koszty sądowe składała się opłata sądowa od wniosku w wysokości 1 000 zł, która została uiszczona przez wnioskodawczynię, wobec czego uczestnik powinien zwrócić wnioskodawczyni połowę tej kwoty, o czym orzeczono w punkcie 4 sentencji postanowienia.

Apelację od punktu 1 i 2 postanowienia wniosła M. P., tj. w zakresie w jakim Sąd Rejonowy ustalił wartość majątku wspólnego na kwotę 150.000zł. oraz w zakresie zasądzającym od niej na rzecz uczestnika kwotę 67957,70 zł. z tytułu wzajemnego rozliczenia

Zarzuciła skarżąca naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 11 ust. 2(1) i 2(2) ustawy z 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych /Dz.U.2001r. Nr 4, poz. 27 ze zm./ przez ich niezastosowanie, co doprowadziło do błędnego ustalenia wartości dzielonego majątku wspólnego, a nadto sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na ustaleniu, że wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, co do którego wkład mieszkaniowy został pokryty w 70%, wynosi 150.000zł. , podczas gdy prawidłową wartością powinna być kwota 105 000zł. oraz przyjęcie, że wartość nakładu byłych małżonków na nabycie prawa do lokalu wynosi 128571,42zł., podczas gdy kwotą prawidłową winna być kwota 90.000zł. Nadto zarzuciła skarżąca naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. przez dowolne i nie znajdujące oparcia w materiale dowodowym ustalenie, że wnioskodawczyni odpowiedzialna była za spłatę kredytu zaciągniętego przez wnioskodawczynię w dniu 21 marca 2006r. oraz art. 328 par. 2 k.p.c. polegające na braku odniesienia się w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia do dowodów i okoliczności wskazywanych przez wnioskodawczynię, tj. do faktu zaciągnięcia i spłaty przez wnioskodawczynię pożyczki wziętej na cele mieszkaniowe z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych oraz w zakresie dotyczącym likwidacji przez M. P. książeczki mieszkaniowej i przeznaczenia środków pieniężnych na niej zgromadzonych na cele związane z pokryciem wkładu mieszkaniowego.

Domagała się skarżąca zmiany punktu 2 postanowienia i zasądzenia od niej na rzecz uczestnika kwoty 45.000 zł. oraz zasądzenia kosztów postępowania ewentualnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w całości podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne, czyniąc je podstawą swoich ustaleń. Także wnioski natury prawnej Sąd Okręgowy akceptuje w całości.

W tej sytuacji nie mógł znaleźć aprobaty zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c., wbrew bowiem stanowisku skarżącej Sąd Rejonowy nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów i prawidłowo przyjął, że wnioskodawczyni winna zwrócić uczestnikowi połowę spłaty kredytu dokonanej przez niego już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Dotyczy to tylko kredytu, który został zaciągnięty w 2006r. i przeznaczony na zakup mebli i lodówki w mieszkaniu, w którym zamieszkuje wnioskodawczyni i uczestnik. Wnioskodawczyni nie zaprzeczyła temu skutecznie. Zeznania na tę okoliczność złożył uczestnik na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012r. /k. 38-40 akt/, a wnioskodawczyni, działająca od 25 lutego 2013r. przez profesjonalnego pełnomocnika w pismach procesowych, aż do zamknięcia rozprawy przed Sądem Rejonowym, nie odniosła się do twierdzeń uczestnika i jego żądań.

Wobec tego podnoszenie na etapie apelacji zarzutu dotyczącego rozliczenia spłaconego przez uczestnika kredytu z 21 marca 2006r., spłaconego całkowicie 23 marca 2009r. nie mogło okazać się skuteczne.

Odnosząc się do kolejnego z zarzutów, dotyczącego naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych przez ich niezastosowanie, co pociągnęło za sobą sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na ustaleniu wartości spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na kwotę 150.000 zł. oraz wadliwe ustalenie wartości nakładów na nabycie prawa do lokalu, to również ten zarzut był oczywiście bezzasadny.

Przywołanie przez skarżącą przepisu w art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych rzeczywiście wskazuje, że w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu.

Przyjmuje się w doktrynie / zobacz Komentarz do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych – Ewa Bończak – Kucharska/, że pojęcie wartości rynkowej, o której mowa w przywołanym przepisie tożsame jest z wartością rynkową w rozumieniu ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997r. /Dz.U.2014r., poz. 518 j.t./ oczywiście przy spełnieniu warunków o których mowa w art. 151 ustawy o gospodarce nieruchomościami, co oznacza, że wartość taką stanowi najbardziej prawdopodobna cena, możliwa do uzyskania na rynku (...).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 stycznia 2012r. IV CSK 197/11 wskazał, że obecnie, na gruncie obowiązujących przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego jako przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków określa się na podstawie art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² u.s.m.

Także postanowieniem z 29 października 2009r., III CZP 74/09 Sąd Najwyższy wskazał, że wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w postepowaniu o podział majątku wspólnego byłych małżonków jest ustalana z uwzględnieniem zasad rozliczeniowych z osobą uprawnioną w razie wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do takiego lokalu /art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² u.s.m./

Sąd Okręgowy pragnie wskazać, że przepisu art. 11 ust. 2 ¹ nie można czytać w oderwaniu od przepisu ust. 2 ². Nie może bowiem być tak, że członek spółdzielni, który zapłacił tylko część kosztów budowy w postaci wkładu mieszkaniowego, ma otrzymać pełną wartość rynkową lokalu.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, umknęło skarżącej to, że zarówno ona jak i uczestnik zgodnie wskazali, do rozliczeń związanych z podziałem majtku wspólnego, kwotę 150.000 zł jako wartość rynkową lokalu przy ul. (...) w B. /tak w protokole rozprawy z dnia 16 września 2013r k. 110 akt/.

Skoro przepisy art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² u.s.m. mają tylko odpowiednie zastosowanie w sprawach o podział majtku wspólnego, w której ustala się wartość lokatorskiego prawa do lokalu to Sąd I instancji, wobec zgodnego określenia takiego składnika majątku wspólnego przez zainteresowanych, prawidłowo przyjął tę wartość i kwota 150.000 zł stanowiła podstawę do dalszych wyliczeń związanych ze spłatą uczestnika.

Tym samym, dokonując ostatecznych rozliczeń byłych małżonków, prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, że oboje w 60% sfinansowali koszt budowy lokalu, co wynika zresztą wprost z pisma (...)Spółdzielni Mieszkaniowej z 1 lipca 2013r.

Niezrozumiały jest zatem zarzut apelacji o naruszeniu przywołanego wyżej art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² u.s.m.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 328 k.p.c. to Sąd Okręgowy, dokonując analizy akt sprawy i uzasadnienia pragnie wskazać, że odpowiada ono wymogom określonym w § 2 art. 328 k.p.c.

Wszystkie wymagane elementy uzasadnienia o których mowa w art. 382 § 2 k.p.c. znalazły się w uzasadnieniu – podstawa faktyczna, wyjaśnienie podstawy prawnej, w tym sposób dokonanego rozliczenia, wobec zastosowania do podziału majątku wspólnego przepisów art. 212 § 2 k.c. i art. 45 k.r.i op.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację na mocy art. 385 k.p.c. zaś o kosztach orzekł na mocy art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 520 § 1 k.p.c.