Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2017 r. w Szczecinie

sprawy M. Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o składki

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego 2016 r. sygn. akt VII U 3374/14

oraz zażalenia organu rentowego na punkt II wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego 2016 r. sygn. akt VII U 3374/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II i zasądza od M. Ż. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za I instancję,

2.  oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 349/16

Sygn. akt III AUz 44/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 10 sierpnia 2012 roku określił wysokość zadłużenia M. Ż. z tytułu składek w wysokości 82.589,66 zł., w tym na:

- ubezpieczenia społeczne za okres od lipca 2002 roku do marca 2012 roku w kwocie 56.610,42 zł oraz należne na 10 sierpnia 2012 roku odsetki w kwocie 34.241 zł,

- ubezpieczenie zdrowotne za okres od sierpnia 2002 roku do marca 2012 roku w kwocie 21.442,28 zł oraz należne na 10 sierpnia 2012 roku odsetki w kwocie 11.896 zł,

- Fundusz Pracy za okres od września 2002 roku do marca 2012 roku w kwocie 4.536,96 zł oraz należne na 10 sierpnia 2012 roku odsetki w kwocie 2.555 zł.

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony M. Ż., który w odwołaniu z 5 października 2012 roku wniósł o jej uchylenie oraz o zasądzenie od pozwanego organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2013r. w sprawie VIIU 3395/12 Sąd Okręgowy w punkcie I zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że nie określił wysokości zadłużenia M. Ż. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy za okres od 1 sierpnia 2006 roku do 31 marca 2012 roku i z tytułu odsetek od składek za wskazany okres oraz w punkcie II zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

Apelację od wymienionego wyroku złożył ubezpieczony, zaskarżył wyrok w całości wskazując na błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż w okresie do lipca 2002 r. do 31 lipca 2006 r., ubezpieczony faktycznie wykonywał działalność gospodarczą, co miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 października 2014 roku w sprawie III AUa 93/14, apelacja ubezpieczonego podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna.

W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd Apelacyjny podniósł, że bezsporne jest, iż Sąd Okręgowy zaskarżonym apelacją wyrokiem zmienił decyzję organu rentowego orzekając, że wnioskodawca nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, zdrowotnym i na Fundusz Pracy z tytułu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 1 sierpnia 2006r. do 31 marca 2012r. Kwestia obciążenia wnioskodawcy obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym za pozostały okres od 1 lipca 2002r. do 31 lipca 2006r. nie została więc w wyroku rozstrzygnięta, w sentencji brak bowiem rozstrzygnięcia w przedmiocie "oddalenia odwołania w pozostałym zakresie". Tym samym kwestia obciążenia wnioskodawcy obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym za ten okres (od 1 lipca 2002 r. do 31 lipca 2006 r.) nie została w wyroku Sądu pierwszej instancji rozstrzygnięta.

Odwołaniem złożonym dnia 18.11.2014 r. pełnomocnik ubezpieczonego złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od decyzji z dnia 10 sierpnia 2012 r. wraz z odwołaniem.

Pełnomocnik ubezpieczonego wnosząc o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania wskazał, że uprzednio odwołanie od wymienionej decyzji złożył w dniu 5 października 2012r., czyli w terminie, ale sąd wydając rozstrzygnięcie co do odwołania w sprawie VIIU 3395/12 rozstrzygnął tylko za okres od 01 sierpnia 2006r. do 31 marca 2012 roku pomijając pozostały okres objęty odwołaniem.

W uzasadnieniu pełnomocnik ubezpieczonego przytoczył postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r., sygn. II UK 129/06.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu wniósł o odrzucenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 15 lutego 2016r. oddalił odwołanie w przedmiocie okresu od 1 lipca 2002 roku do 31 lipca 2006 roku i odstąpił od obciążania M. Ż. kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

M. Ż. z dniem 20 maja 1990 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej ( pod numerem (...)) w przedmiocie handlu art. spożywczymi pochodzenia krajowego i zagranicznego oraz napojów chłodzących ( oprócz sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych i piwa).

Decyzją z dnia 26.06.2000 r. na wniosek ubezpieczonego wpis został wykreślony z dniem 16.06.2000 r.

M. Ż. z dniem 15 maja 1991 r. rozpoczął działalność gospodarczą ( pod numerem (...)) w przedmiocie handlu art. spożywczymi ( oprócz alkoholu i piwa) oraz napojami chłodzącymi pochodzenia krajowego i zagranicznego.

Aktualnie status indywidualnej działalności gospodarczej jest aktywny.

M. Ż. z dniem 10 maja 1994 r. rozpoczął działalność gospodarczą pod oznaczeniem przedsiębiorcy (...) ( pod numerem (...)) w przedmiocie export – import towarów nie wymagających koncesji. Handel hurtowy i detaliczny owocami, warzywami, wyrobami tytoniowymi, mięsem, drobiem, wędlinami, art. przemysłowymi i spożywczymi ( oprócz sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych i piwa).

Wpis ten na wniosek złożony dnia 19 maja 2015r. został wykreślony z dniem 16.06.2000 r.

Początkowo działalność ta skoncentrowana była w pawilonie handlowym na terenie targowiska w Z.. W 1996 roku ubezpieczony nabył drugi pawilon handlowy na osiedlu (...) w S..

Na przełomie 1999 i 2000 roku z uwagi na problemy rodzinne (choroba nowotworowa ojca) oraz kradzież samochodu dostawczego, działalność handlową ubezpieczony przeniósł do pawilonu w Z.. W 2000 roku ciężar prowadzenia działalności handlowej w tym pawilonie wzięła na siebie matka ubezpieczonego – H. Ż., która zarejestrowała własną działalność gospodarczą. Pomagał jej mąż, którego stan zdrowia się poprawił. Początkowo w 2001 roku także ubezpieczony pomagał matce. Następnie M. Ż. zaczął wyjeżdżać do Niemiec, gdzie podejmował dorywcze prace budowlane. Jednak od 2004 roku, kiedy mąż H. Ż., a ojciec ubezpieczonego zmarł, M. Ż. przestał jeździć do Niemiec. Ustalił bowiem ze swoją matką, że będzie jej pomagał w prowadzeniu pawilonu handlowego w Z.. Zysk z działalności handlowej dzielili między siebie. Pawilon na osiedlu (...) w S. w latach 2001-2005 był wynajmowany. Ubezpieczony pracował u matki, ale ona go formalnie nie zatrudniała. Syn pomagał jej w kiosku do końca 2006 roku do chwili zlikwidowania działalności. Współpraca wyglądała m.in. w ten sposób, że H. Ż. pisała na kartce co było potrzebne, kartkę dawał ubezpieczonemu, który jechał do hurtowni i przywoził co było potrzebne. Wystawiał ten towar, a później zabierał puste skrzynki bo H. Ż. było za ciężko nosić. W latach 2001-2003 M. Ż. naprzemiennie bądź zgłaszał się do ubezpieczeń społecznych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, bądź z ubezpieczeń tych się wyrejestrowywał, w tym:

- 1 października 2001 roku zgłosił się do ubezpieczeń od października 2001 roku,

- 16 grudnia 2002 roku wyrejestrował się z ubezpieczeń z dniem 1 sierpnia 2001 roku,

- 31 stycznia 2003 roku zgłosił się do ubezpieczeń od 1 listopada 2002 roku.

Po 31 stycznia 2003 roku ubezpieczony nie składał dokumentów wyrejestrowujących z ubezpieczeń społecznych w związku z zaprzestaniem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Natomiast w urzędzie skarbowym M. Ż. zgłosił prowadzenie działalności gospodarczej jedynie w okresie od 10 maja 1994 roku do 16 czerwca 2000 roku.

Dnia 14 listopada 2002 roku M. Ż. wystąpił z wnioskiem o restrukturyzację należności za okres 10/1999, 12/1999, 04/2000, 05/2000, do którego dołączył oświadczenie, że jest małym przedsiębiorcą. Z przedłożonego przez ubezpieczonego na potrzeby tego postępowania formularza PIT-36 wynika, że w 2001 roku uzyskiwał on dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 16 608,33 zł. Płatnik nie spełnił warunków i w dniu 08.04.2004r. wydano decyzję negatywną.

Na koncie płatnika składek organ rentowy odnotowywał wpłaty na poczet składek w latach 2001 -2003. Ostatnią wpłatę zaewidencjonowano 27 lutego 2003 roku.

M. Ż. złożył zeznania podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu PIT-36 za lata 2001, 2002, 2003, 2004. Wskazując, że w 2004r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 46.200,34 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 43.527, 99 zł. W 2003r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 53.584,71 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 43.466,02 zł. W 2002r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 72.463,73 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 63.345,33 zł. W 2001r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 129.027,15 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 112.418,82 zł.

W 2005 r. ubezpieczony sprzedał pawilon na (...) Matka ubezpieczonego zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie handlu artykułami spożywczymi 31 lipca 2006 roku. Od tego czasu M. Ż. utrzymuje rodzinę z prac dorywczych na terenie Niemiec. Jego żona A. Ż. podjęła pracę zarobkową w 2008 roku.

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego stanowiące przedmiot rozpoznania w niniejszej sprawie, w zakresie okresu od 01 lipca 2002 r. do 31 lipca 2006 okazało się nieuzasadnione.

Przedmiot sporu wobec rozstrzygnięcia wyrokiem z dnia 4 grudnia 2013r. w sprawie VIIU 3395/12 co do zadłużenia M. Ż. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy za okres od 1 sierpnia 2006 roku do 31 marca 2012 roku i z tytułu odsetek od składek za wskazany okres oraz w przedmiocie kosztów procesu – sprowadzał się w niniejszej sprawie do ustalenia, czy M. Ż. w pozostałym okresie objętym zaskarżoną decyzją, tj. od 01 lipca 2002 roku do 31 lipca 2006 roku podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz czy w konsekwencji winien opłacić również składki na Fundusz Pracy.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy systemowej jest przy tym osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Wedle art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Nadto zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wynoszące w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, opłacają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze. zm.) - w brzmieniu obowiązującym do 21 sierpnia 2004r. - wynikało, że przedsiębiorcą jest między innymi osoba fizyczna, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą, zdefiniowaną w ust. 1 tego samego artykułu jako zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność gospodarczą przedsiębiorca może podjąć po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 7).

Natomiast w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2007 r. Nr 155 poz. 1095 j.t.) działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Z kolei w art. 4 ust. 1 cytowanej ustawy wskazano, że przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Dla prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy istotne znaczenie miało zdaniem Sądu I instancji zdefiniowanie pojęcia działalności gospodarczej. W doktrynie i orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że musi ona posiadać łącznie następujące cechy: 1) zawodowy (a więc stały) charakter, 2) związaną z nią powtarzalność podejmowanych działań, 3) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania i 4) uczestnictwo w obrocie gospodarczym (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91, OSNCP 1992 nr 5, poz. 65). Przy czym pamiętać należy, że działalność gospodarcza jest działalnością, z którą związana jest konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Zatem, przedsiębiorca rozpoczynający działalność powinien liczyć się z takim ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności, np. z powodu braku zamówień związanych z sezonowością prowadzonej działalności, poszukiwaniem kontrahentów. Faktyczne niewykonywanie działalności gospodarczej z powodu przestojów związanych z oczekiwaniem na kolejne zamówienia lub w czasie ich poszukiwania, nie oznacza zaprzestania prowadzenia takiej działalności i nie powoduje uchylenia obowiązków w zakresie ubezpieczenia społecznego. Nieuprawnione jest zatem twierdzenie, że działalność gospodarcza wykonywana jest wyłącznie wówczas, gdy przedsiębiorca świadczy konkretną usługę. Prowadzenie działalności gospodarczej polega tak na stworzeniu odpowiednich warunków do jej wykonywania, oczekiwaniu na zamówienie, jak i na faktycznym wykonywaniu zleconej pracy.

Ponadto wpis do ewidencji działalności gospodarczej ma jedynie charakter deklaratywny, nie kreuje on również bytu prawnego przedsiębiorcy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 63 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1998 r., II CZ 74/98, OSNC 1999, nr 2, poz. 36).

Zgłoszenie i wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi tylko podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej w rozumieniu jej legalizacji i nie jest zdarzeniem, ani czynnością, które bezwzględnie czasowo wiąże się z podjęciem takiej działalności. Określanie przez samego przedsiębiorcę daty rozpoczęcia działalności gospodarczej wpisywanej do ewidencji powoduje jedynie istnienie domniemania faktycznego, że z tą datą działalność gospodarcza została podjęta i była prowadzona aż do czasu jej wykreślenia z ewidencji. Domniemanie faktyczne ma znaczenie dowodowe i może być obalone.

Dla rozstrzygnięcia kwestii spornej zasadnicze znaczenie miało ustalenie, czy odwołujący się w okresie od 01 lipca 2002 roku do 31 lipca 2006 roku prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą.

Sąd Okręgowy zważył, że twierdzenia M. Ż., jakoby zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej już w 2000 roku, kiedy to oświadczył, że wyrejestrował działalność gospodarczą nie znajdują pokrycia w dokumentarnym materiale sprawy, bowiem trzykrotnie zgłaszał rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej o zbliżonym przedmiocie. Z dniem 20 maja 1990 r. rozpoczął działalność gospodarczą ( pod numerem (...)) w przedmiocie handlu art. spożywczymi pochodzenia krajowego i zagranicznego oraz napojów chłodzących ( oprócz sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych i piwa). Decyzją z dnia 26.06.2000 r. na wniosek ubezpieczonego wpis został wykreślony z dniem 16.06.2000 r. Z dniem 15 maja 1991 r. rozpoczął działalność gospodarczą ( pod numerem (...)) w przedmiocie handlu art. spożywczymi ( oprócz alkoholu i piwa) oraz napojami chłodzącymi pochodzenia krajowego i zagranicznego. Aktualnie status indywidualnej działalności gospodarczej jest aktywny. Natomiast z dniem 10 maja 1994 r. rozpoczął działalność gospodarczą pod oznaczeniem przedsiębiorcy (...) ( pod numerem (...)) w przedmiocie export – import towarów nie wymagających koncesji, handel hurtowy i detaliczny owocami, warzywami wyrobami tytoniowymi, mięsem, drobiem, wędlinami, art. przemysłowymi i spożywczym, wpis ten na wniosek złożony dnia 19 maja 2015r. został wykreślony z dniem 16.06.2000 r.

Ponadto ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że w latach 2001 -2003, ubezpieczony składał przemiennie dokumenty bądź rejestrujące, bądź wyrejestrowujące go z tego ubezpieczenia. Nadto słusznie wskazywał Zakład Ubezpieczeń Społecznych, że w dniu 14 listopada 2002 roku M. Ż. wystąpił z wnioskiem o restrukturyzację niektórych należności publicznoprawnych, do którego dołączył oświadczenie, że jest małym przedsiębiorcą.

Szczególne znaczenie ma również okoliczność, że z przedłożonego przez ubezpieczonego na potrzeby tego postepowania formularza PIT-36, za 2001 r. oraz uzyskanego przez Sąd z urzędu za kolejne lata wynika, że w latach 2001- 2004 ubezpieczony co roku uzyskiwał dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej. W 2001r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 129.027,15 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 112.418,82 zł. W 2002r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 72.463,73 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 63.345,33 zł. W 2003r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 53.584,71 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 43.466,02 zł. W 2004r. osiągnął przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 46.200,34 zł, natomiast koszty uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyniosły 43.527, 99 zł.

Ponadto twierdzenia, jakoby powód zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w 2000 lub 2001 roku pozostają również w sprzeczności z zaewidencjonowanymi na koncie płatnika składek wpłatami na poczet składek w latach 2001 -2003. W szczególności należy wskazać, iż ostatnią taką wpłatę zaewidencjonowano 27 lutego 2003 roku.

W tej sytuacji, w szczególności wobec rozliczania przez ubezpieczonego przychodów z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej do 2004 r., sprzedaży pawilonu w D., który również przynosił dochód z tytułu wpływu opłaty dzierżawy do 2005 roku - nie daje podstaw do przyjęcia za wiarygodne wyjaśnień M. Ż., że utrzymywał on rodzinę tylko i wyłącznie z prac dorywczych w Niemczech i jedynie doraźnie świadczył pomoc swojej matce H. Ż. przy prowadzonej przez nią, a przejętej od ubezpieczonego, pozarolniczej działalności gospodarczej, prowadzeniu pawilonu handlowego w Z..

W ocenie Sądu I instancji na gruncie zgromadzonego materiału dowodowego przyjąć należy, że ubezpieczony także po 2000 roku zajmował się działalnością gospodarczą tożsamą z tą, jaka była przedmiotem jego wpisu do ewidencji gospodarczej, a czynił to w formie pomocy udzielanej matce prowadzącej analogiczną działalność gospodarczą. Przesłuchana w charakterze świadka matka ubezpieczonego wyraźnie wskazała, że syn zaczął jej pomagać w 2001 roku. Natomiast po śmierci męża 24.10.2004 roku ubezpieczony przestał jeździć do Niemiec, pomagał jej przy prowadzeniu kiosku. Pracował u niej, ale ona go formalnie nie zatrudniała. Mieli wówczas kiosk w Z. i na (...). Syn pomagał jej w kiosku do końca 2006 roku do chwili zlikwidowania działalności. Współpraca wyglądała w ten sposób, że świadek pisał na kartce co było potrzebne, kartkę dawał ubezpieczonemu, który jechał do hurtowni i przywoził co było potrzebne. Wystawiał ten towar, a później zabierał puste skrzynki bo świadkowi było za ciężko nosić.

Opierając się na zaoferowanym przez strony postępowania materiale dowodowym, uzupełnionym przez Sąd z urzędu, sąd uznał, że należy przyjąć jako datę zakończenia faktycznie wykonywania przez ubezpieczonego działalności gospodarczej (bowiem status indywidualnej działalności gospodarczej o nr (...) jest nadal aktywny) zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez H. Ż., tj. 31 lipca 2006 roku. W tej dacie upadł bowiem przedmiot możliwej do prowadzenia działalności gospodarczej. Brak jest więc aktualnie podstaw do przyjęcia, by działalność gospodarcza nie była przez ubezpieczonego faktycznie prowadzona przed 1 sierpnia 2006 roku.

Uzasadniając postanowienie o kosztach zastępstwa procesowego zawartego w punkcie II wyroku z dnia 15 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy wskazał, że orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., który stanowi, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Kodeks jednak nie określa bliżej pojęcia „wypadki szczególne", pozostawiając rozwiązanie tego zagadnienia praktyce sądowej. W ocenie Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie mamy właśnie do czynienia z „wypadkiem szczególnym”. Po pierwsze ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że o ile niefortunnie w wyroku z dnia 4 grudnia 2013r. w sprawie VIIU 3395/12 Sąd Okręgowy nie zamieścił w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie "oddalenia odwołania w pozostałym zakresie", to w punkcie II wyroku zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu odnosząc się do całości spornego okresu. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd wyjaśnił, że wzajemne zniesienie kosztów postępowania pomiędzy stronami, co znajduje uzasadnienie w treści art. 100 k.p.c. jest konsekwencją jedynie częściowego uwzględnienia stanowiska ubezpieczonego.

Stanowisko to podnosi sam pełnomocnik organu w odpowiedzi na odwołanie (k: 11v) cyt: „W rzeczywistości Sąd rozpoznał całość żądania, na co wskazywał wielokrotnie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku”, co prawda wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego stwierdzenie to odnosząc nie tylko do kosztów zastępstwa procesowego ale i merytorycznego rozstrzygnięcia. W przeciwnym wypadku sąd uprzednio rozpoznający sprawę w zakresie kosztów zastępstwa procesowego, musiałby tymi kosztami obciążyć organ jako stronę przegrywającą. W tej sytuacji aktualnie kiedy rozstrzyga się tylko w zakresie określenia wysokości zadłużenia M. Ż. z tytułu składek za okres od 1 lipca 2002 roku do 31 lipca 2006 brak jest podstaw do pominięcia okoliczności, które legły u podstaw prawomocnego rozstrzygnięcia o wzajemnym zniesieniu kosztów postępowania pomiędzy stronami w sprawie VIIU 3395/12. Odstępując od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego, Sąd miał na uwadze ponadto aktualną tragiczną sytuację ubezpieczonego, który walczy z bardzo zaawansowaną chorobą nowotworową, co w konsekwencji przekłada się na jego sytuację materialną.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 15 lutego 2016 roku w zakresie pkt I co do oddalenia odwołania Ubezpieczonego za okres od 1 lipca 2002 roku do 31 lipca 2006 roku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam:

1) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż w okresie do lipca 2002 r. do 31 lipca 2006 r. ubezpieczony faktycznie wykonywał działalność gospodarczą tożsamą z tą jaka była przedmiotem jego wpisu do działalności ewidencji gospodarczej, co miało wpływ na treść zaskarżanego wyroku;

2) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez odmowę przyznania wiarygodności zeznaniom ubezpieczonego oraz zeznań innych osób występujących w sprawie co miało istotny wpływ na ustalenia faktyczne przedmiotowego postępowania;

3) naruszenie prawa procesowego przez błędną wykładnię art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że brak jest w sprawie dowodu potwierdzającego zaprzestanie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przez ubezpieczonego w 2000 r.,

4) błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na uznaniu iż sytuacja, w której ubezpieczony pomagał swojej matce w prowadzeniu jej działalności gospodarczej jest równoznaczna, z prowadzeniem przez ubezpieczonego działalności gospodarczej, skutkującej obowiązkiem uiszczania przez M. Ż. składek;

5) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że zakończenie działalności gospodarczej przez matkę ubezpieczonego jest równoznaczne zakończeniu działalności przez ubezpieczonego;

6) naruszenie prawa procesowego przez niezastosowanie art. 227 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że deklarowanie w formularzu PIT-36 za rok 2001-2004 przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej ma znaczenie dla przedmiotowej sprawy;

7) naruszenie prawa materialnego tj. art. 6 ust 1 pkt 5 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 12 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (...) poprzez uznanie, że ubezpieczony był osobą „współpracującą" z osobą prowadzącą działalności gospodarczą;

8) naruszenie art, 6 k.c. poprzez uznanie, iż powód nie wykazał, iż nie wykonywał on prac w ramach działalności gospodarczej, a w sytuacji gdy to pozwaną obciążał obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających powinność płacenia składek;

9) naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwą wykładnię art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez uznanie, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych równoznaczne jest z rozpoczęciem działalności gospodarczej a za tym rodzi obowiązek ubezpieczeniowy

Apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu lub też zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie w całości odwołania skarżącego i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

Na postanowienie w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 15 lutego 2016 r., zażalenie wywiódł organ rentowy zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego art. 102 k.p.c. polegające na odstąpieniu od obciążania płatnika kosztami procesu.

Wskazując na powyższe, wnoszę o:

-zmianę zaskarżonego postanowienia, poprzez zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U z 2015 r., poz. 1804) mając na uwadze wartość przedmiotu sporu w sprawach dotyczących zadłużeń z tytułu nieopłaconych składek.

W uzasadnieniu organ podkreślił, iż płatnik dwa razy odwoływał się od decyzji organu rentowego, pomimo tego, iż co do zasady pierwszy wyrok był częściowo korzystny dla strony a organ rentowy nie tylko nie wniósł od niego apelacji ale też zgodził się z postanowieniem Sądu, co do wzajemnego zniesienia kosztów. Uczestnicząc po raz dragi w przedmiotowej sprawie pełnomocnik ZUS w drugiej już odpowiedzi na odwołanie wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, mając na uwadze wartość przedmiotu sporu w sprawach dotyczących zadłużeń z tytułu nieopłaconych składek.

Abstrahując od tego, iż zastosowanie przez Sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu, zauważyć należy, iż mamy do czynienia z sytuacją w której dłużnik ZUS mając profesjonalnego pełnomocnika i częściowo wygrywając sprawę nie ponosząc przy tym żadnych kosztów z tego tytułu, szuka sposobu w celu jej dalszego prowadzenia. Decyzja o tym, aby uruchomić kontrolę sądową wobec decyzji ZUS jest indywidualną sprawą każdego płatnika, który musi się liczyć z tym, że angażuje nie tylko Sąd w sprawę ale też pełnomocnika pozwanego.

Biorąc pod uwagę całokształt sprawy jak i czynności podejmowane przez płatnika, organ rentowy nie widzi, jaki to „wyjątkowy", szczególnie uzasadniony wypadek zaszedł uzasadniający odstąpienie strony od obciążania jej kosztami procesu. Podkreślenia wymaga fakt, Iż pełnomocnik organu rentowego brał udział w obu postępowaniach, wniósł odpowiedzi na odwołania, wykonywał zobowiązania Sądu Okręgowego oraz brał udział w posiedzeniach.

Ubezpieczony w odpowiedzi na zażalenie wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie. Natomiast zażalenie organu rentowego co do zasady jest słuszne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok, wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy, przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w granicach zasad logiki formalnej i doświadczenia życiowego, zgodnie ze swobodną oceną dowodów w myśl art. 233 § 1 k.p.c., a następnie wydał trafny, odpowiadający prawu wyrok. Sąd orzekający wskazał w pisemnych motywach wyroku, jaki stan faktyczny oraz prawny stał się podstawą jego rozstrzygnięcia oraz podał, na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu, stosując przy tym prawidłową wykładnię przepisów prawnych mających zastosowanie w niniejszej sprawie. Sąd pierwszej instancji nie wykroczył zatem poza ramy swobodnej oceny dowodów, a dokonana przez niego ocena nie pozostaje w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy oraz podziela zarówno jego ustalenia, jak i rozważania prawne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r. I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776, z 22 lutego 2010 r. I UK 233/09).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że nie można się zgodzić z ubezpieczonym jakoby w 2000 r. zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Jakkolwiek wówczas zostało złożone oświadczenie o jej wyrejestrowaniu, to po tej dacie ubezpieczony wielokrotnie zgłaszał się do ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrowywał się. 1 października 2001r. M. Ż. zgłosił się do ubezpieczeń od października 2001 r., a następnie 16 grudnia 2002 r. wyrejestrował się z ubezpieczeń z dniem 1 sierpnia 2001 r. Następnie dnia 31 stycznia 2003 r. zgłosił się po raz kolejny do ubezpieczeń od 1 listopada 2002 r. Ponadto na koncie ubezpieczonego jako płatnika ewidencjonowano wpłaty na poczet składek dokonywane w latach 2001-2003, a także złożył on 14 listopada 2002 r. wniosek o restrukturyzację niektórych należności publicznoprawnych, przy czym załączył wówczas oświadczenie, że jest małym przedsiębiorcą oraz dołączył PIT-36 za 2001 r. Ubezpieczony składał także zeznania podatkowe za lata 2002, 2003 i 2004, kiedy to wykazał przychód z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednocześnie w odpowiedzi na zarzut apelacji podkreślenia wymaga, że składane formularze PIT-36 wyraźnie wskazywały, że ubezpieczony osiąga dochód z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, a zatem niewątpliwie ją prowadzi.

Zatem w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że także po 2000 roku ubezpieczony zajmował się działalnością gospodarczą tożsamą z tą, jaka była przedmiotem jego wpisu do ewidencji gospodarczej. Należy przy tym podkreślić, że zeznania świadków i samego ubezpieczonego w żaden sposób nie potwierdziły stanowiska wyrażanego w apelacji.

Sąd Okręgowy również prawidłowo przyjął najbardziej prawdopodobną datę zakończenia faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej ubezpieczonego 31 lipca 2006 r., kiedy to matka ubezpieczonego zaprzestała prowadzenia swojej działalności gospodarczej. M. Ż. nie wykazał bowiem, że nastąpiło to wcześniej, zaś zgromadzony materiał dowodowy nie pozwalał wysnuć odmiennych wniosków. Choć ubezpieczony nie składał formularzy PIT-36 za rok 2005-2006, to nie można zapominać, iż sam fakt nieosiągania dochodu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie świadczy o tym, że nie jest ona prowadzona. Ponadto w niniejszej sprawie należało mieć na uwadze prawomocny wyrok z 4 grudnia 2013r. w sprawie VIIU 3395/12, w którym Sąd za faktyczne zakończenie działalności gospodarczej ubezpieczonego przyjął 1 sierpnia 2006 r.

Nie można się zgodzić z twierdzeniami apelującego w przedmiocie nieuprawnionej odmowy przyznania wiarygodności zeznaniom ubezpieczonego oraz innych osób występujących w sprawie. Należy mieć bowiem na uwadze, że zeznający w sprawie świadkowie pozostawali z ubezpieczonym w osobistych relacjach i wszyscy oni mieli interes w uzyskaniu korzystnego dla ubezpieczonego rozstrzygnięcia. M. Ż. nie zawnioskował świadków niezależnych, którzy mogliby potwierdzić jego stanowisko, a zatem do przeprowadzonych dowodów osobowych należało podejść nader ostrożnie. Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje uwzględnienie zeznań świadków i ubezpieczonego jedynie w zakresie, w którym korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym.

Odnosząc się do kwestii nieprawidłowego przeniesienia ciężaru dowodu na M. Ż., Sąd Apelacyjny zaznacza, że zgodnie z art. 232 k.p.c. to na ubezpieczonym ciąży obowiązek wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Jednocześnie art. 6 k.c. nakłada obowiązek udowodnienia faktu na tego, który wywodzi z niego skutki prawne. Jak słusznie zatem zaznaczył Sąd Okręgowy, osoba powołująca się na przysługujące jej prawo, dochodząca czegoś od innej osoby, obowiązana jest udowodnić okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy podkreślenia wymaga, że organ rentowy wydając sporną decyzję przedstawił swoje stanowisko i udowodnił w sposób wystarczający swoje racje, w szczególności przedstawiając wiarygodną dokumentację. W tej sytuacji ciężar udowodnienia okoliczności przeciwnych przeniesiony zostaje na ubezpieczonego, w stosunku do którego organ rentowy dokonał niekorzystnych ustaleń. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ubezpieczony w toku procesu nie zdołał udowodnić swoich twierdzeń, w szczególności nie przedstawił wiarygodnych dowodów potwierdzających jego stanowisko ograniczając się jedynie do polemiki ze stanowiskiem organu.

Zatem zgromadzony materiał dowodowy nie pozwolił uznać, że po lipcu 2002 r. ubezpieczony zaprzestał prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, co oznacza, że organ rentowy zasadnie domaga się zapłaty należności z tytułu składek.

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną (pkt 2).

Sąd Apelacyjny uznał, że organ rentowy co do zasady ma rację, żądając od ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I instancji albowiem ubezpieczony jako strona przegrywająca sprawę ma obowiązek stronie przeciwnej koszty te zwrócić. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było podstaw do tego, aby zastosować art.102 k.p.c. ponieważ pełnomocnik ubezpieczonego nie przedstawił Sądowi Okręgowemu aktualnej dokumentacji medycznej na okoliczność choroby ubezpieczonego i faktycznych źródeł utrzymania. Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik ubezpieczonego przedłożył kserokopię karty informacyjnej leczenia szpitalnego z 2012r., co nie obrazuje aktualnej sytuacji zdrowotnej ubezpieczonego. Słusznie wywodzi organ rentowy, że jest to już drugi proces co do tej samej decyzji i skoro ubezpieczony zdecydował o prowadzeniu niniejszego procesu powinien był liczyć się z możliwością obciążenia go kosztami zastępstwa procesowego.

Co do zasady Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko organu rentowego, iż w sprawie o zapłatę składek koszty zastępstwa procesowego powinny być obliczone od wartości przedmiotu sporu. Jednakże nie było możliwości takiego wyliczenia kosztów, ponieważ żadna ze stron nie wskazała ile wynosi wartość przedmiotu sporu czy zaskarżenia. W zaskarżonej decyzji organ rentowy podał kwotę 82 589,66 zł. jednakże jest to kwota obejmująca cały sporny okres od 2002 do 2012r.. W niniejszej sprawie spór dotyczył już tylko okresu 2002- 2006. Organ rentowy, który jest najbardziej władny do wyliczenia tych zaległości, tego nie uczynił. Co więcej składając zażalenie i wnosząc o obliczenie kosztów na podstawie wartości przedmiotu sporu nie przedstawił tej kwoty a nie jest rzeczą sądu wyręczanie strony profesjonalnie reprezentowanej.

Zatem Sąd Apelacyjny uznał, że organowi rentowemu należą się koszty zastępstwa procesowego za I instancję, jednakże w stawce minimalnej na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu(tj. Dz. U. z 2013r. poz. 490) albowiem odwołanie wniesiono w listopadzie 2014r. a do spraw wszczętych i niezakończonych przed wejściem w życie nowych przepisów stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie II na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.(pkt 1).