Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2017 r. w Szczecinie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 czerwca 2016 r. sygn. akt VII U 322/15

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz K. S. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Urszula Iwanowska SSA Beata Górska del. SSO Gabriela Horodnicka

– Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 655/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 stycznia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S., po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonego K. S., odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, ponieważ komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 22 stycznia 2015 r. uznała, że nie jest on osobą niezdolną do pracy.

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony, który w odwołaniu z dnia 26 lutego 2015 r. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do świadczenia na dalszy okres. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że do 31 stycznia 2015 r. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a obecny stan zdrowia nadal czyni go częściowo niezdolnym do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko komisji lekarskiej ZUS wraz z argumentacją, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Nadto organ rentowy wskazał, że ubezpieczony od 26 lutego 2012 r. do 31 stycznia 2015 r. uprawniony był do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego
i przyznał ubezpieczonemu K. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 lutego 2015 r. na stałe.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Ubezpieczony K. S. urodził się (...) Z zawodu jest tokarzem, w toku aktywności zawodowej pracował jako mechanik samochodowy, tokarz-frezer, pracownik fizyczny przetwórstwa ryb.

W okresie od 26 lutego 2012 r. do 31 stycznia 2015 r. ubezpieczony pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Ponowny wniosek o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia ubezpieczony złożył w organie rentowym 17 listopada 2014 r.

U K. S. obecnie rozpoznaje się:

- raka śródśluzówkowego żołądka w przebiegu polipowatości rodzinnej,

- stan po usunięciu całego jelita grubego wraz z odbytnicą i zespolenie jelita cienkiego z odbytem (9 styczeń 1996 r.), z następową przewlekłą biegunką lekooporną,

- stan po usunięciu miejscowym raka śródśluzówkowego żołądka (maj 2010 r.),

- stan po duodenopankreatektomii W. pęcherzyka żółciowego, fragmentu żołądka oraz resekcji jelita cienkiego z powodu gruczolaków oraz wycięcie jelita czczego z okoliczną tkanka tłuszczową i węzłami chłonnymi, powikłane niewydolnością oddechową (czerwiec 2014 r.),

- wycięcie drogą laparoskopii polipów dwunastnicy o charakterze gruczolaka kosmkowego, powikłane perforacją dwunastnicy, zapaleniem otrzewnej, ostrą niewydolnością oddechową i wodniakiem opłucnej prawej (wrzesień 2010 r.),

- wrzód dwunastnicy leczony eradykacyjnie w wywiadzie,

- żółciowe zapalenie błony śluzowej żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy,

- przetrwałe zaburzenia motoryki układu pokarmowego, z przewlekłym zespołem biegunkowym i nawracającym zespołem bólowym, związanym z możliwością przepuszczającej niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego; okresowe niekontrolowanie zwieraczy przewodu pokarmowego,

- nadciśnienie tętnicze samoistne w I okresie WHO, wyrównane pojedynczym lekiem hipotensyjnym,

- wadę wzroku (krótkowzroczność) powikłaną krwawieniem śródgałkowym oka lewego (w wywiadzie), z upośledzeniem ostrości wzroku.

Stan zdrowia ubezpieczonego czyni go nadal po 31 stycznia 2015 r. osobą częściowo niezdolną do pracy, na stałe. Przyczyną niezdolności K. S. do pracy są rozpoznane u niego zmiany chorobowe układu pokarmowego oraz skutki ich zabiegowego leczenia. W następstwie rozpoznanych stanów chorobowych przewodu pokarmowego, zwłaszcza przebytych rozległych, okaleczających zabiegów operacyjnych, doszło do trwałego upośledzenia sprawności organizmu ubezpieczonego, w stopniu czyniącym go trwale, częściowo niezdolnym do pracy. Chronologiczne zestawienie istniejących u wnioskodawcy schorzeń i ich zabiegowego leczenia, wskazuje na spowodowanie u wnioskodawcy zaburzenia funkcji, wynikające z trwałego okaleczenia przewodu pokarmowego w postaci: wielokrotnych w ciągu dnia (do 10) wolnych wypróżnień oraz dolegliwości bólowych, wynikających prawdopodobnie z przepuszczającej niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego. Ubezpieczony utracił na stałe zdolność do pracy jako technik-mechanik obróbki skrawaniem (tokarz-frezer), mechanik samochodowy, nie może pracować przy taśmie, przy wykonywaniu pracy akordowej, związanej z przenoszeniem na odległość ponad 50 m, pracy związanej z przenoszeniem ciężarów większych niż 7,5 kg. Może natomiast wykonywać lekką pracę fizyczną jako portier, szatniarz, pracownik gospodarczy, magazynier. Pozostałe schorzenia nie dają podstaw do orzekania długotrwałej częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego jest uzasadnione.

Na wstępie, Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z treścią art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748) – renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy – tj. 5 lat w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku lub przed dniem powstania niezdolności do pracy,

3) niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia, lub w okresie równorzędnym z okresem ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od daty ustania tych okresów, przy czym punktu 3-go nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Sąd Okręgowy zważył, że w niniejszej sprawie przedmiot sporu sprowadzał się do ustalenia, czy ubezpieczony K. S. jest nadal po 31 stycznia 2015 r. osobą niezdolną do pracy w rozumieniu przepisów ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazał, że definicję niezdolności do pracy zawiera art. 12 tej ustawy. Stanowi on, iż niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Pojęcie utraty zdolności do pracy zarobkowej obok elementu ekonomicznego, polegającego na obiektywnej utracie możliwości zarobkowania zawiera w sobie również element biologiczny, czyli naruszenie sprawności organizmu. Naruszenie to należy oceniać pod kątem możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji. Zgodnie zaś z art. 13 ustawy, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

- stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,

- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Wobec prezentowanego przez organ rentowy stanowiska, który uznał ubezpieczonego za osobę zdolną do pracy po 31 stycznia 2015 r. i odmówił dalszego prawa do renty ze względu na niespełnienie wszystkich warunków określonych w art. 57 ust. 1 ustawy rentowej, kwestią oddaną pod rozwagę Sądu była ocena, czy odwołujący się jest osobą niezdolną do pracy, a jeśli tak, czy jest to niezdolność całkowita, czy też jedynie częściowa oraz w jakich ramach czasowych się zamyka.

Sąd meriti wskazał, że ustalenia w tym przedmiocie zostały poczynione w oparciu o analizę dokumentacji rentowej i medycznej K. S. oraz w szczególności na podstawie przeprowadzonego w toku postępowania sądowego dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy o specjalnościach odpowiadających schorzeniom zgłaszanym przez ubezpieczonego.

Biegli sądowi lekarze – na podstawie analizy źródłowej dokumentacji medycznej, zebranego od ubezpieczonego wywiadu oraz po przeprowadzeniu badań – rozpoznali u wnioskodawcy wskazane w uzasadnieniu niniejszego wyroku schorzenia. Przy czym to dowód z opinii biegłych z zakresu gastroenterologii i medycyny pracy okazał się kluczowy dla rozstrzygnięcia, ponieważ to ze względu na rozpoznane zmiany chorobowe układu pokarmowego oraz skutki ich zabiegowego leczenia, K. S. jest nadal po 31 stycznia 2015 r. osobą częściowo niezdolną do pracy, na stałe. W następstwie rozpoznanych stanów chorobowych przewodu pokarmowego, zwłaszcza przebytych rozległych, okaleczających zabiegów operacyjnych, doszło do trwałego upośledzenia sprawności organizmu ubezpieczonego, w stopniu czyniącym go trwale, częściowo niezdolnym do pracy. Chronologiczne zestawienie istniejących u wnioskodawcy schorzeń i ich zabiegowego leczenia, wskazuje na spowodowanie u wnioskodawcy zaburzenia funkcji, wynikające z trwałego okaleczenia przewodu pokarmowego w postaci: wielokrotnych w ciągu dnia (do 10) wolnych wypróżnień oraz dolegliwości bólowych, wynikających prawdopodobnie z przepuszczającej niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego. Ubezpieczony utracił na stałe zdolność do pracy jako technik-mechanik obróbki skrawaniem (tokarz-frezer), mechanik samochodowy, nie może pracować przy taśmie, przy wykonywaniu pracy akordowej, związanej z przenoszeniem na odległość ponad 50 m, pracy związanej z przenoszeniem ciężarów większych niż 7,5 kg. Może natomiast wykonywać lekką pracę fizyczną jako portier, szatniarz, pracownik gospodarczy, magazynier. Pozostałe schorzenia nie dają podstaw do orzekania długotrwałej częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zarzuty PKL dotyczące braku niezdolności do pracy badanego, były nieuzasadnione. Biegły z zakresu gastroenterologii w opinii uzupełniającej – wobec zastrzeżeń PKL przedstawionych w piśmie procesowym z dnia 28 grudnia 2015 r. – wskazał, że podtrzymuje swoje stanowisko o częściowej i trwałej niezdolności ubezpieczonego do pracy po 31 stycznia 2015 r. i przedstawił ponownie chronologię przebytych przez K. S. epizodów chorobowych:

- w styczniu 1996 r. przebyte wycięcie całego jelita grubego wraz z odbytnicą
i zespolenie jelita cienkiego z odbytem,

- w styczniu 2010 r. hospitalizacja z powodu niedokrwistości,

- w marcu, kwietniu i maju 2010 r. wycięcie drogą endoskopową dwóch ognisk raka śródśluzówkowego żołądka i gruczolaka kosmkowego dwunastnicy,

- we wrześniu 2010 r. przebycie laparotomii, otwarcie dwunastnicy i wycięcie guza dwunastnicy o utkaniu gruczolaka kosmkowego i przebycie relaparotomii z powodu perforacji dwunastnicy,

- przebycie powikłań pooperacyjnych pod postacią ostrej niewydolności oddechowej, zapalenia otrzewnej, wodniaka opłucnej i zaburzeń rytmu serca,

- wyrokiem Sądu z dnia 9 stycznia 2013 r. przyznano ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 26 lutego 2012 r. do stycznia 2015 r.

Następnie, w czasie trwania orzeczonej częściowej niezdolności do pracy:

- w styczniu, marcu i maju 2014 r. hospitalizowany z powodu guza brodawki V.,

- w czerwcu 2014 r. przebył operację sposobem W., tj. wycięcie głowy trzustki z dwunastnicą, fragmentem żołądka, pęcherzykiem żółciowym i przewodem żółciowym wspólnym oraz wycięcie jelita czczego z okoliczną tkanką tłuszczową i węzłami chłonnymi powikłane niewydolnością oddechową. W następstwie przebytej operacji uległa nasileniu biegunka oporna na leczenie farmakologiczne, doszło do żółciowego zapalenia błony śluzowej żołądka i wystąpiły objawy refluksu żołądkowo-przełykowego.

Biegły podkreślił, że odmienne od opinii lekarzy ZUS zdanie, a zgodne z jego stanowiskiem, prezentują w swojej opinii biegli – specjalista z zakresu chorób wewnętrznych i kardiologii oraz specjalista z zakresu medycyny pracy, stwierdzając, iż: „zmiany chorobowe przewodu pokarmowego oraz skutki ich zabiegowego leczenia uzasadniają kwalifikację wnioskodawcy jako częściowo trwale niezdolnego do pracy od 16 czerwca 2014 roku”. Także biegła specjalista z zakresu onkologii wskazuje na trwałe zmiany okaleczające i zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego powstałe
w następstwie leczenia choroby nowotworowej, której aktualny stan jest, z punktu widzenia onkologa, zadawalający, tzn. nie stwierdza się wznowy ani przerzutów. Tym samym, w ocenie biegłego z zakresu gastroenterologii, co najmniej niezrozumiałym jest, iż PKL w tej sytuacji przedstawia stanowisko odmienne od biegłych specjalistów z zakresu gastroenterologii chorób wewnętrznych i kardiologii oraz medycyny pracy,
a w opinii specjalisty onkologa nie dostrzega uwag dotyczących zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, tylko stan stricte onkologiczny.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że również biegła z zakresu medycyny pracy
w opinii uzupełniającej podtrzymała swoją opinię o częściowej i trwałej niezdolności do pracy K. S. i zdecydowanie podkreśliła, że przeprowadzone leczenie operacyjne – z usunięciem głowy trzustki, fragmentu żołądka, przewodem żółciowym, pęcherzykiem żółciowym, resekcją jelita czczego, jelita grubego z odbytnicą z zespoleniem jelita cienkiego z odbytem – jest trwałym istotnym okaleczeniem układu pokarmowego, które powoduje dolegliwości opisane w opiniach i wpływa na sposób funkcjonowania w życiu codziennym, a także możliwość wykonywania pracy fizycznej w pełnym zakresie godzin pracy.

Z tym stanowiskiem biegłych, w ocenie Sądu orzekającego, nie sposób skutecznie polemizować.

Sąd meriti zważył, iż specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen. Zakres czynności sądu przy dokonywaniu oceny dowodu z opinii biegłych został scharakteryzowany przez orzecznictwo Sądu Najwyższego – choćby w wyroku z dnia 8 maja 2008 r. (sygn. akt I UK 356/07, Lex nr 490392), w którym zawarto konstatację, że jakkolwiek ocena częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy, wymaga z reguły wiadomości specjalnych (opinii biegłego z zakresu medycyny), to jednak ostateczna ocena, czy ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy musi uwzględniać także inne elementy, w tym zwłaszcza poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości zarobkowania w zakresie tych kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. w związku z art. 278 § 1 k.p.c.). Sąd Najwyższy dodał, że ocena, jakiej winien dokonać sąd, ma charakter prawny, stanowiąc subsumcję stanu faktycznego do norm prawnych, i może jej dokonać wyłącznie sąd, a nie biegły.

W ocenie Sądu pierwszej instancji dowód z opinii biegłych sądowych dawał pełne podstawy do ustalenia, iż ubezpieczony po 31 stycznia 2015 r. jest nadal częściowo i trwale niezdolny do pracy. W oparciu o tak zgromadzony materiał dowodowy, Sąd Okręgowy uznał, że ocena dokonana w toku postępowania przed organem rentowym co do stanu zdrowia K. S. jest oceną błędną, a zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja jest decyzją wadliwą i nieodpowiadającą prawu oraz stanowi faktycznemu.

Mając powyższe na względzie, Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy nadal po 31 stycznia 2015 r. na stałe.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego – art. 12 ust. 3 i 13 ust. l pkt l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U z 2015 r. poz. 748 ze zm.) poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczony jest częściowo trwale niezdolny do pracy oraz art. 57 i 58 poprzez przyjęcie, że K. S. spełnia wszystkie warunki do przyznania mu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od lutego 2015 r. na stałe.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS
z dnia 22 stycznia 2015 r. ustalono, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Na podstawie badania bezpośredniego, dokumentacji medycznej oraz analizy wywiadu zawodowego oraz kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego stwierdzono, że istniejące schorzenie ma charakter przewlekły, wymagający systematycznej, specjalistycznej kontroli, diagnostyki i odpowiedniej farmakoterapii. Obecnie schorzenie ma charakter stabilny, a jego stopień zaawansowania nie powoduje naruszenia funkcji i sprawności ustroju w stopniu powodującym długotrwałą niezdolność do pracy. Zaostrzenia w przebiegu schorzeń mogą być leczone w ramach czasowej niezdolności do pracy.

Zdaniem apelującego, w niniejszej sprawie Sąd dokonał ustaleń na podstawie wybiórczo dobranego materiału dowodowego, pomijając istotne dowody o aktywności zawodowej ubezpieczonego, w związku z poprawą jego sprawności po zastosowanym leczeniu i rehabilitacji. Natomiast, w ocenie skarżącego, nie doszło do naruszenia sprawności i funkcji wnioskodawcy w stopniu znacznym, która to okoliczność jest warunkiem przyznania prawa do renty. K. S. powrócił do pracy zarobkowej (powyższy fakt wynikał z wniosku z zakładu pracy, w którym świadczył on pracę w dacie wydania zaskarżonej decyzji, do wniosku o ustalenie uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy). W dacie wydania decyzji przez organ rentowy ubezpieczony był aktywny zawodowo, pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku montera opakowań tekturowych i foliowych. Apelujący wskazał, iż ustaleń dotyczących schorzeń rozpoznanych u ubezpieczonego pozwany nie kwestionował, wątpliwości budzi natomiast ocena tych schorzeń, a w szczególności ich wpływ na możliwość świadczenia pracy. Zdaniem skarżącego, biegli nie ustosunkowali się do faktu jego zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy w dacie wydania zaskarżonej decyzji, a więc co do kwestii naruszenia funkcji organizmu w tej dacie, skupiając się na ustaleniu stanu zdrowia K. S.. Ubezpieczony pracował jako tokarz-frezer, mechanik samochodowy, pracownik fizyczny przetwórstwa ryb.

Opinia biegłych o częściowej trwałej niezdolności do pracy wnioskodawcy jest obarczona, wedle organu rentowego, wewnętrzną sprzecznością, z jednej bowiem strony wskazuje na trwałą niezdolność do pracy, zaś z drugiej strony ubezpieczony jest nadal aktywny zawodowo co oznacza, że mimo, iż jest niezdolny do pracy według uznania biegłych, jest jednocześnie zdolny do wykonywania zatrudnienia, bo je wykonuje. Tym samym opinia biegłych nie jest wystarczająca do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, nie dokonano bowiem oceny długotrwałej niezdolności do pracy w kategorii naruszenia sprawności organizmu K. S. w powiązaniu z posiadanymi przez niego kwalifikacjami i warunkami pracy zarobkowej, do której to pracy niezdolność ma być ustalona. Apelujący zwrócił uwagę, że pojęcie niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy emerytalnej zawiera w sobie dwa elementy: biologiczny (naruszenie sprawności organizmu) oraz socjalno-zawodowy (utrata zdolności do zarobkowania). Przy ocenie niezdolności dla celów rentowych konieczne jest dokonanie oceny, w jakim stopniu wiedza i umiejętności badanego mogą być wykorzystywane przez niego w pracy pomimo powstałych (w wyniku schorzeń) ograniczeń. W tej sprawie, w ocenie skarżącego, pominięto kwestię oceny elementu ekonomicznego, tj. faktu aktywności zawodowej K. S. i zawarcia przez niego umowy o pracę na czas nieokreślony.

Sąd przeprowadził, zdaniem organu, dowody na okoliczności nie mające istotnego znaczenia w sprawie, tj. co do istnienia schorzeń u ubezpieczonego (ustalenia jednostek chorobowych), nie przeanalizował natomiast okoliczności mających istotny wpływ na prawo do renty ubezpieczonego, tj. okoliczności związanych z naruszeniem sprawności organizmu w powiązaniu z posiadanymi przez ubezpieczonego kwalifikacjami, warunkami pracy zarobkowej i faktem pełnoetatowego zatrudnienia. Apelujący nadmienił, że powodem uznania danej osoby za osobę niezdolną do pracy w rozumieniu zapisów ustawy emerytalnej jest naruszenie sprawności organizmu, a nie stwierdzenie istnienia schorzenia, które jest przyczyną czasowej niezdolności do pracy i skutkuje prawem do zasiłku chorobowego.

Nadto skarżący przypomniał, że osobą częściowo niezdolną do pracy
w rozumieniu art. 12 ust. l ustawy emerytalnej jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. W myśl art. 12 ust. 3 ustawy częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. Ocenę stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy wywodzi się z przesłanek wskazanych w art. 13 ustawy, tj. stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, odnoszących się jedynie do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy.

W ocenie apelującego Sąd w niniejszym postępowaniu ustalił rodzaj schorzeń ubezpieczonego, nie przeprowadził natomiast dowodu na okoliczność, czy istniejące schorzenia naruszają i w jakim stopniu sprawność badanego, co jest istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, tj. nabycia prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Pojęcie częściowej niezdolności do pracy w rozumieniu powołanej ustawy odnosi się nie do dotychczasowego zatrudnienia, lecz do pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji, co oznacza, iż chodzi o zatrudnienie w różnych zawodach, nawet dotychczas nie wykonywanych byle były one zgodne z poziomem posiadanych kwalifikacji. Skarżący zwrócił uwagę, że wnioskodawca, przy istniejących schorzeniach, był aktywny zawodowo i zdolność do tej aktywności nadal zachował i było to zatrudnienie zgodnie z poziomem jego kwalifikacji. Skoro Sąd nie wskazał w jakim stopniu stwierdzone u ubezpieczonego choroby naruszają sprawność jego organizmu, powodującą częściową trwałą utratę zdolności do pracy zarobkowej zgodnie z poziomem kwalifikacji, a w związku z tym, że spełnia on warunki do nabycia prawa do renty z tytułu częściowej – od 1 lutego 2015 r. na stałe – niezdolności do pracy, orzeczenie o prawie do renty jest niezasadne.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie oraz obciążenie organu rentowego kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego K. S. w drugiej instancji – według norm przepisanych.

W uzasadnieniu ubezpieczony w szczególności podniósł, że przedmiotem sporu było ustalenie, czy pozostaje on nadal po 31 stycznia 2015 r. osobą niezdolną do pracy
w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach. Zdaniem ubezpieczonego oczywistym jest, iż dokonując ustaleń w tym zakresie Sąd Okręgowy korzystał z wiedzy specjalistycznej lekarzy biegłych i głównie w oparciu
o posiadany dowód w postaci historii choroby oraz prezentowane przez biegłych opinie na okoliczność stanu zdrowia ubezpieczonego, ocenił jego zdolność do pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się nieuzasadniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy, wydając zaskarżony wyrok, wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy, przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w granicach zasad logiki formalnej i doświadczenia życiowego, zgodnie ze swobodną oceną dowodów w myśl art. 233 § 1 k.p.c., a następnie wydał trafny, odpowiadający prawu wyrok. Sąd orzekający wskazał w pisemnych motywach wyroku, jaki stan faktyczny oraz prawny stał się podstawą jego rozstrzygnięcia oraz podał, na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu, stosując przy tym prawidłową wykładnię przepisów prawnych mających zastosowanie w niniejszej sprawie. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu Sąd Apelacyjny przyjmuje za własną, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd Apelacyjny nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, lex nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, lex nr 558303).

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się zarzucanych Sądowi pierwszej instancji błędów w zakresie postępowania dowodowego. Przeciwnie, stwierdzić należy, iż Sąd meriti bardzo starannie zebrał i szczegółowo rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób nienaruszający swobodnej oceny dowodów, uwzględniając w ramach tejże oceny zasady logiki i wskazania doświadczenia życiowego. Wobec tego nie sposób jest podważać adekwatności dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń do treści przeprowadzonych dowodów. W tym miejscu należy przywołać stanowisko Sądu Najwyższego, przyjmowane przez Sąd odwoławczy jako własne, wyrażone w orzeczeniu z dnia 10 czerwca 1999 r. (II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17/655), że normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. W ocenie Sądu odwoławczego brak jest w niniejszej sprawie podstaw do uznania, iż Sąd pierwszej instancji postąpił wbrew którejkolwiek ze wskazanych wyżej reguł.

Nie można zapominać, że postępowanie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem cywilnym i obowiązują w nim wszystkie reguły procesowe również te dotyczące rozkładu ciężaru dowodu oraz terminów do składania wszelkich wniosków dowodowych. Art. 6 k.c. ustanawia bowiem podstawową regułę dowodową, zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Reguła ta pozostaje w ścisłym związku z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego o dowodach. To na odwołującym się od decyzji ZUS ciążył obowiązek wykazania w procesie, że jest on niezdolny do pracy, dowieść tej okoliczności miał przed Sądem pierwszej instancji (art. 232 i 381 k.p.c.). i zdaniem Sądu Apelacyjnego obowiązkowi temu sprostał, mając na uwadze wydane w niniejszej sprawie opinie biegłych. Organ rentowy pozbawiając zaś ubezpieczonego wcześniej przyznanego prawa do renty winien był wykazać poprawę jego stanu zdrowia czego nie uczynił.

Istotą sporu w przedmiotowej sprawie było ustalenie i rozstrzygnięcie, czy K. S. jest nadal, po dniu 31 stycznia 2015 r., osobą niezdolną do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Ustalenia w przedmiocie stanu zdrowia ubezpieczonego oraz jego zdolności do pracy poczynione zostały przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o analizę dokumentacji lekarskiej, jak również na podstawie przeprowadzonego przez Sąd dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu onkologii, gastroenterologii oraz medycyny pracy. Wnioski wypływające z przedmiotowych opinii, w szczególności z opinii biegłego gastroenterologa oraz lekarza medycyny pracy, były jednoznaczne – stan zdrowia ubezpieczonego czyni go nadal po 31 stycznia 2015 r. osobą częściowo niezdolną do pracy, na stałe. Przyczyną niezdolności K. S. do pracy, są rozpoznane u niego zmiany chorobowe układu pokarmowego oraz skutki ich zabiegowego leczenia. W następstwie rozpoznanych stanów chorobowych przewodu pokarmowego, a zwłaszcza przebytych rozległych, okaleczających zabiegów operacyjnych, nastąpiło trwałe upośledzenie sprawności organizmu ubezpieczonego, w stopniu czyniącym go trwale, częściowo niezdolnym do pracy. Chronologiczne zestawienie istniejących u K. S. schorzeń i ich zabiegowego leczenia, wskazuje na spowodowanie u ubezpieczonego zaburzenia funkcji, wynikające z trwałego okaleczenia przewodu pokarmowego w postaci: wielokrotnych w ciągu dnia (do 10) wolnych wypróżnień oraz dolegliwości bólowych, wynikających prawdopodobnie z przepuszczającej niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego. Biegli orzekli, że K. S. utracił na stałe zdolność do pracy jako technik-mechanik obróbki skrawaniem (tokarz-frezer), mechanik samochodowy, ubezpieczony nie może również pracować przy taśmie, przy wykonywaniu pracy akordowej, związanej z przenoszeniem na odległość ponad 50 m, pracy związanej z przenoszeniem ciężarów większych niż 7,5 kg. Może natomiast wykonywać lekką pracę fizyczną jako portier, szatniarz, pracownik gospodarczy, magazynier. Pozostałe schorzenia nie dają podstaw do orzekania długotrwałej częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny w całości podzielił spostrzeżenia biegłych uznając, że
w pełnym zakresie wyjaśniają one wątpliwości co do stanu zdrowia ubezpieczonego.

W tym miejscu podkreślić należy, że w postępowaniu sądowym ocena niezdolności do pracy, a co za tym idzie również weryfikacja orzeczeń lekarzy orzeczników, wymaga zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Podstawowym więc dowodem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego. W takim wypadku sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 27 listopada 1974 r., II CR 748/74, LEX 7618; 18 września 2014 r., I UK 22/14, LEX nr 1545137; 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14, LEX nr 1771399). Zważyć należy, że w niniejszej sprawie opinie biegłych poprzedzał dokładny wywiad, badania przedmiotowe i opisy stanu zdrowia ubezpieczonego. Badania zostały przeprowadzone rzetelnie, wnioski opinii są jednoznaczne i kategoryczne, korespondują z treścią dokumentacji medycznej oraz logicznie wynikają z opisu przebiegu badań. Z tych powodów brak jest przesłanek do negowania prawidłowości sporządzonych opinii.

W odpowiedzi na zarzuty podniesione w apelacji w pierwszej kolejności wskazać należy, że w myśl art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887; dalej jako „ustawa rentowa”) niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym częściowo niezdolnym jest ten, kto w znacznym stopniu utracił zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Prawidłowa wykładnia pojęcia „częściowej niezdolności do pracy” sprowadza się zatem do stwierdzenia, że niezdolność ta powoduje niemożność kontynuowania zatrudnienia zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji z przyczyn medycznych. Mając na względzie kryteria wskazane w art. 12 ust. 3 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy rentowej stwierdzić należy, iż ostateczna ocena, czy ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy musi uwzględniać możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Ustosunkowując się do argumentacji przedstawionej w treści uzasadnienia apelacji, Sąd odwoławczy wyjaśnia, że orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy nie wymaga stwierdzenia, iż osoba ubezpieczona nie może pracować w jakimkolwiek zawodzie, a jedynie przesądzenia, że nie może ze względu na stan zdrowia, pracować w zawodzie (na stanowisku pracy) zgodnym z jej kwalifikacjami. Ratio legis wyodrębnienia tej przesłanki stanowi wyeliminowanie sytuacji, w których ubezpieczeni o wyższych kwalifikacjach po utracie zdolności do ich zarobkowego wykorzystania zmuszeni byliby podjąć pracę niżej kwalifikowaną, do której zachowali zdolność, wobec braku środków do życia. Tym samym, ubezpieczony może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy, gdy zachował zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (np. wymagającej niższych albo niewymagającej żadnych kwalifikacji- tak jak w tym przypadku), lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu zdolność do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 r., sygn. I UK 103/2006, Lex Polonica nr 1160068). Nadto, podkreślenia wymaga, iż podjęcie jakiejkolwiek prostej pracy, w sytuacji gdy zainteresowany utracił zdolność do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, nie oznacza przekwalifikowania warunkującego odzyskanie zdolności do pracy zarobkowej, o którym mowa w art. 12 ust. 1 i nie stanowi przeszkody do uznania nadal częściowej niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 listopada 2000 r., III AUa 836/00, OSA 2001, z 6, poz. 26).

W chwili obecnej ubezpieczony wykonuje czynności związane ze składaniem opakowań tekturowych. Nie można zatem uznać, ze jest to praca odpowiadająca jego kwalifikacjom. Nie można go również pozbawiać renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy tylko dlatego, że stara się zachować aktywność zawodową podejmując prace niewymagające w ogóle żadnych kwalifikacji.

Sąd Apelacyjny zważył, że stosownie do opinii biegłych, ubezpieczony K. S. mógłby na ogólnym rynku pracy wykonywać lekką pracę fizyczną jako portier, szatniarz, pracownik gospodarczy czy też magazynier. Nie uszła również uwadze Sądu okoliczność, na którą wskazywał apelujący, iż ubezpieczony w dacie wydania decyzji przez organ rentowy był aktywny zawodowo, pracował na stanowisku monter opakowań tekturowych i foliowych. W ocenie Sądu Odwoławczego wskazane prace nie stanowią jednak prac odpowiadających kwalifikacjom zawodowym robotnika wykwalifikowanego – tokarza. Wskazane przez lekarza medycyny pracy zajęcia mogłaby wykonywać każda osoba, nawet taka, która nie posiada żadnego wykształcenia, są to bowiem prace, które oferuje się osobom nawet z nieznacznymi upośledzeniami czy to fizycznymi, czy też umysłowymi. Taka konstatacja nie pozwala zaś na uznanie, że ubezpieczony może wykonywać na ogólnym rynku pracy prace odpowiadające jego kwalifikacjom.

Reasumując, Sąd Apelacyjny – mając na uwadze wnioski poczynione w oparciu o posiadany w sprawie materiał dowodowy – uznał, że K. S., z uwagi na istotne, trwałe uszkodzenie układu pokarmowego, jest nadal po dniu 31 stycznia 2015 r. osobą częściowo niezdolną do pracy, należało zatem przyznać ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 lutego 2015 r. na stałe.

Tak argumentując, Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a wniesiona od niego apelacja jest niezasadna, co skutkować musiało jej oddaleniem, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania organu rentowego należy koszt ustanowienia zastępstwa procesowego w wysokości wynikającej z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) – § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 tego rozporządzenia.

SSA Urszula Iwanowska SSA Beata Górska SSO (del.) Gabriela Horodnicka

– Stelmaszczuk