Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2016 r. , w sprawie I C 480/16 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo E. B. skierowane przeciwko (...) Company Ltd z siedzibą na G.i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W sprawie tej powód dochodził zasądzenia od pozwanej (...) Company Ltd kwoty 60.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem świadczenia z umowy ubezpieczenia osobowego, obejmującego m.in. ryzyko powstania niezdolności do pracy, wywodząc, że postanowienia umowne, na podstawie których pozwany odmówił spełnienia świadczenia, mają charakter abuzywny.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód, zawierając z bankiem (...) S.A. umowę kredytu, został objęty ubezpieczeniem w ramach grupowego ubezpieczenia m.in. na wypadek niezdolności do pracy. Stosownie do treści § 1 pkt 8 OWU mających zastosowanie do umowy, przez niezdolność do pracy należy rozumieć całkowitą niezdolność do świadczenia pracy przez ubezpieczonego udokumentowaną orzeczeniem o niezdolności do pracy. Orzeczeniem tym jest zgodnie z § 1 pkt 9 OWU prawomocne orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności ubezpieczonego wydane przez podmiot uprawniony do orzekania o niepełnosprawności zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności albo prawomocne orzeczenie wydane przez lekarza rzeczoznawcę Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego lub komisję lekarską Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdzające całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym bez orzeczenia o celowości przekwalifikowania albo prawomocne orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy przez okres co najmniej 2 lat albo o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji. Zgodnie z § 7 pkt 4 OWU suma ubezpieczenia na wypadek czasowej niezdolności do pracy równa jest 12 – tu świadczeniom z tytułu tego zdarzenia, z zastrzeżeniem § 10 ust. 7. Zgodnie z § 10 ust. 6 i 7 świadczenie z tytułu czasowej niezdolności do pracy jest równe racie kredytu, której termin płatności upłynął bezpośrednio przed dniem wystąpienia zdarzenia. W dniu 30 czerwca 2014 r. powód E. B. kierując samochodem marki M. nie dostosował prędkości do warunków panujących na drodze w wyniku czego bezpośrednio po wyprzedzeniu pojazdu na mokrej nawierzchni zjechał z drogi na lewą stronę gdzie przodem pojazdu uderzył w drzewo. Na skutek wypadku spowodował u pasażera liczne obrażenia ciała na okres powyżej siedmiu dni. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 16 grudnia 2014 r. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 177 §1 kk. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS powód został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy w okresie od 30 czerwca 2014 r. do 30 czerwca 2016 r. Powód zgłosił się do ubezpieczyciela z wnioskiem o wypłatę świadczenia na podstawie umowy ubezpieczenia w związku z wypadkiem z dnia 30 czerwca 2014 r. Pozwany odmówił wypłaty świadczenia powołując się na § 11 ust. 1 pkt 2 OWU, według którego odpowiedzialność ubezpieczyciela jest wyłączona, jeżeli zdarzenie ubezpieczeniowe nastąpiło m.in. w wyniku uczestnictwa w charakterze sprawcy w przestępstwach lub wykroczeniach.

Apelację od tego wyroku złożył powód. Zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to przepisów: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 217 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. polegające na nieuzasadnionym oddaleniu wniosków dowodowych powoda, które to wnioski dowodowe zmierzały do ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i w konsekwencji oparciu rozstrzygnięcia (i ustaleń fatycznych) na niepełnym materiale dowodowym, a nadto dokonanie dowolnych ustaleń faktycznych; art. 102 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu szczególnych okoliczności dotyczących sytuacji powoda oraz zdarzenia stanowiącego faktyczną podstawę powództwa przy rozstrzygnięciu o kosztach postępowania; naruszenie prawa materialnego, a to przepisów: art. 65 § 1 k.c., art. 385 § 2 k.c. oraz art. 385 ¹ §1 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że pozwana skutecznie wyłączyła odpowiedzialności na mocy postanowienia §11 ust. 2 pkt 2 OWU oraz pominięcie niejednoznaczności przedmiotowego postanowienia a nadto: nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.) wyrażające się w braku rozważenia zgłoszonego przez powoda roszczenia oraz oddaleniu wniosków dowodowych powoda. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył,

co następuje :

Apelacja w sposób oczywisty jest bezzasadna. Nie może ostać się zarzut naruszenia prawa procesowego , tj. przepisów art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 217 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. polegające na nieuzasadnionym oddaleniu wniosków dowodowych powoda, które to wnioski dowodowe zmierzały do ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i w konsekwencji oparciu rozstrzygnięcia (i ustaleń fatycznych) na niepełnym materiale dowodowym, a nadto dokonanie dowolnych ustaleń faktycznych.

Na zupełnym nieporozumieniu polega zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Jak stanowi ten przepis Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Statuuje on zasadę swobodnej oceny dowodów. Sąd I instancji dokonał oceny dowodów sposób swobodny, to znaczy zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Apelacja nie wskazuje, które z dowodów zostały błędnie ocenione i na czym w stosunku do tych dowodów miałoby polegać naruszenie zasady swobodnej oceny. Zarzut jest zresztą o tyle tu zaskakujący, że wszystkie fakty przez Sąd Rejonowy ustalone były w sprawie bezsporne.

Nie doszło także do naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Jak przepis ten stanowi uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełnia wszystkie te wymogi. Zawiera wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które Sąd Rejonowy uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Nie zawiera jedynie wskazania przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej a to dlatego, że takich dowodów nie było i wszystkim przyznał przymiot wiarygodności.

Nie można uznać za zasadny zarzutu naruszenia przepisu art. 217 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. Z treści zarzutu wywieść można , że skarżący podnosi naruszenie prawa procesowego przez oddalenie wniosków dowodowych. Podkreślenia wymaga to, że skarżący w apelacji , ani w zarzutach , ani w uzasadnieniu nie wskazuje, o które wnioski dowodowe chodzi. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu skarżonego wyroku podniósł, że oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, mając na uwadze, że przeprowadzenie tego dowodu nie wpłynęłoby na wynik postępowania; zajście i skutki wypadku ubezpieczeniowego zostało potwierdzone decyzją lekarza orzecznika ZUS. Sąd I instancji oddalił też wniosek o zwrócenie się do Banku (...) o załączenie dokumentacji kredytowej, mając na uwadze, że powód jest stroną umowy kredytu, a zatem mógł i powinien był samodzielnie zwrócić się do banku o udostępnienie odpowiednich dokumentów. Zgromadzenie stosownych dokumentów przez Sąd, nie zaś przez samą stronę, powinno następować wyłącznie w sytuacjach, gdy sama strona nie może uzyskać tych dokumentów. Niezależnie od powyższego, Sąd Rejonowy miał na uwadze, że przepis art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy Prawo bankowe ogranicza możliwość zwolnienia banku z tajemnicy bankowej w sprawie cywilnej do spraw spadkowych lub o podział majątku między małżonkami albo prowadzonych przeciwko osobie fizycznej będącej stroną umowy sprawą o alimenty lub o rentę o charakterze alimentacyjnym. Niniejsza sprawa nie mieści się we wskazanym katalogu. Z tego względu potrzebne dokumenty mógł i powinien był uzyskać powód, względem którego – jako strony umowy – bank nie jest ograniczony tajemnicą bankową, natomiast Sąd nie miał takiej możliwości. Pełnomocnik powoda został zobowiązany do uprawdopodobnienia, z jakiej przyczyny nie może samodzielnie zwrócić się do banku, jednak nie wykonał tego obowiązku w zakreślonym terminie. Nadto, wysokość świadczenia ubezpieczeniowego nie była związana z wysokością zadłużenia kredytowego, a wyłącznie z wysokością raty, której termin płatności upłynął bezpośrednio przed dniem wystąpienia zdarzenia . Sąd Rejonowy oddalił wniosek o odroczenie rozprawy celem zwrócenia się przez powoda do banku, mając na uwadze, że dokumenty wskazujące wysokość raty kredytowej mogły i powinny być załączone już do pozwu. Strona powodowa miała też możliwość załączenia ich przed rozprawą, na co Sąd Rejonowy zwracał uwagę strony. Sąd I instancji doszedł też do przekonania, że zbędne jest zasięganie wiadomości specjalnych z zakresu rachunkowości. Z zapisów OWU wynika bowiem, że wysokość świadczenia ubezpieczeniowego wynosi dwunastokrotność raty kredytowej. Obliczenie tej kwoty nie wymaga wiadomości specjalnych, a jedynie informacji o wysokości raty.

Oddalenie powyższych wniosków w szczególności nie narusza przepisu art. 227 k.p.c. Zgodnie z nim przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Skoro w sprawie odpadła sama zasada zgłoszonego roszczenia , dowodzenie co do jego wysokości było zbędne.

Nie można skutecznie zarzucać, że zaskarżony wyrok narusza przepis art. 102 k.p.c. Skarżący powołuje się tu na trudną sytuację powoda, nie rozwijając w apelacji w ogóle tej tezy. Podnieść jednak należy, że trudna sytuacja majątkowa strony nie może stanowić jedynej podstawy nie obciążania jej kosztami procesu należnymi stronie przeciwnej. Powód, na skutek popełnionego przez siebie przestępstwa stał się niezdolny do pracy i dochodzi od ubezpieczyciela wypłacenia należności pieniężnej , która z treści samej umowy mu się nie należy ( wobec tego właśnie przestępstwa) , co czyni powództwo bezzasadnym , a wytaczając każde powództwo , w tym oczywiście bezzasadne powód musi liczyć się z obowiązkiem poniesienia kosztów procesu , które swoim zachowaniem wywołał po stronie przeciwnej. Powód od początku był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika i nie może powoływać się tu na swoje subiektywne przekonania co do zasadności roszczeń.

Nie doszło też do naruszenia prawa materialnego – przepisów art. 65 § 1 k.c., art. 385 § 2 k.c. oraz art. 3851 §1 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że pozwana skutecznie wyłączyła odpowiedzialności na mocy postanowienia §11 ust. 2 pkt 2 OWU oraz do pominięcia niejednoznaczności przedmiotowego postanowienia. Jak słusznie wyłożył Sąd I instancji przepis art. 385 ¹ k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W ocenie Sądu Rejonowego rozważane postanowienie nie odpowiada zawartym w powołanym przepisie kryteriom abuzywności. Postanowienie jest wprawdzie niekorzystne dla powoda, jednak w ocenie Sądu obu instancji nie kształtuje ono praw powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ani nie narusza interesów powoda w sposób rażący. Należy pamiętać, że możliwość uznania określonych postanowień umownych za abuzywne stanowi wyjątek od zasady swobody umów. Jako regulacja o charakterze wyjątkowym, powinna być stosowana z ostrożnością i ograniczona – zgodnie z brzmieniem ustawy – do sytuacji rażących. Niedopuszczalne byłoby przekształcenie wyjątku w zasadę przez przyjęcie założenia, że abuzywny charakter ma każde postanowienie umowne, które w określonej sytuacji może stać się niekorzystne dla konsumenta. Skarżący zarzuca w uzasadnieniu apelacji, że fakt popełnienia przestępstwa przez powoda nie miał żadnego związku z doznanymi przezeń obrażeniami. Jest to teza szokująca. Powód doznał określonych obrażeń w wypadku komunikacyjnym, którego był sprawcą. Naruszenie przez powoda zasad ruchu drogowego , powodujące także u osoby trzeciej określone następstwa stało się przestępstwem i ono spowodowało niezdolność powoda do pracy. Podkreśla się w uzasadnieniu apelacji, że gdyby w wypadku nie brał udziału pasażer powoda to czyn przypisany powodowi nie wyczerpywał by znamion przestępstwa i brak byłoby wtedy podstaw do wyłączenia odpowiedzialności strony pozwanej. Zapomina tu skarżący, że w takim przypadku , czyn powoda stanowiłby wykroczenia co także by wyłączało odpowiedzialność strony pozwanej. Podnosi się w apelacji, że wyłączenie odpowiedzialności strony pozwanej następuje na skutek przestępstwa nieumyślnego, zapominając że chodzi tu nie o to czy wina przypisana sprawcy jest umyślna czy nieumyślna, ale o to , że sprawcą był ubezpieczony. Zarzuca się dalej niejednoznaczność sformułowania § 11 ust 2 o.w.u. przez wątpliwość czy chodzi o jedno przestępstwo, jedno wykroczenie czy wielość tych zdarzeń. Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma żadnej wątpliwości, że wyłączenie odpowiedzialności występuje także przy jednym z tych zdarzeń. Nie doszło wobec tego do nie rozpoznania istoty sprawy.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c.