Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Karina Marczak

Sędziowie SO Violetta Osińska

SO Tomasz Szaj (spr.)

Protokolant: sekr. sąd. Ziemowit Augustyniak

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2016 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko J. O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w S. z dnia 22 maja 2015 roku, sygn. akt I C 1310/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie I zasądza od pozwanego J. O. na rzecz powoda M. R. kwotę 2 597,44 zł (dwa tysiące pięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych czterdzieści cztery grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 marca 2013 roku oraz oddala powództwo w pozostałym zakresie;

b)  w punkcie III odstępuje od obciążania powoda kosztami procesu;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Violetta Osińska SSO Karina Marczak SSO Tomasz Szaj

Sygn. akt II Ca 1217/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 maja 2015 roku, sygn. akt I C 1310/14, Sąd Rejonowy w S. zasądził od pozwanego J. O. – komornika sądowego na rzecz powoda M. R. kwotę 15 911,26 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 marca 2013 roku, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 523,30 zł kosztów procesu.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w Ł. uzyskało wyrok zaoczny Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie, wydany w dniu 23 stycznia 1992 r. w sprawie o sygn. akt VIII GC 2409/91, stwierdzający przysługującą mu wobec M. R. wierzytelność o zapłatę kwoty 128.580.500 starych złotych. Po uprawomocnieniu się wymienionego orzeczenia i zaopatrzeniu go klauzulą wykonalności wierzyciel wystąpił w dniu 9 marca 1992 r. do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim J. O. z wnioskiem o podjęcie postępowania egzekucyjnego wobec M. R.. Postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte wobec wskazanego dłużnika i dalej prowadzone w sprawie o sygn. Km 171/92.

W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego dokonano zajęcia wierzytelności dłużnika przysługującej mu z tytułu emerytury z Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim J. O. prowadził wobec M. R. na rzecz innych wierzycieli szereg innych postępowań egzekucyjnych, w tym w sprawach o sygn. Km 949/92, Km 371/03 i Km 932/94.

W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego w spawie Km 171/92 wszczęto postępowanie likwidacyjne wobec wierzyciela Przedsiębiorstwa Państwowego Zakładu (...) „Stomil-G. w Ł.. Procedura likwidacji wymienionego podmiotu zakończona została w kwietniu 2005 r. W dniu 30 czerwca 2005 r. w sprawie o sygn. LD.XX NS-REJ.KRS/(...) Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi postanowił wykreślić wymieniony podmiot z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Wskazane postanowienie uprawomocniło się z dniem 7 października 2005 r.

Postanowieniem wydanym w dniu 7 września 2005 r. w sprawie o sygn. I Co 1640/05 Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika M. R. przez Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim, w szczególności w sprawach Km 171/92, Km 949/92, 371/03 i Km 932/94 oraz Urząd Skarbowy w B. pod sygn. USVII-71/EP/888/05/HN powierzył Komornikowi Sądowemu Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim.

Po wykreśleniu pierwotnego wierzyciela Przedsiębiorstwa Państwowego Zakładu (...) „Stomil-G. w likwidacji w Ł. z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 171/92 było kontynuowane z udziałem Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa w charakterze wierzyciela, który nie przedstawił organowi egzekucyjnemu tytułu wykonawczego stwierdzającego przejście na jego rzecz uprawnień pierwotnego wierzyciela.

W ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego w sprawie Km 171/92 w okresie od października 2005 r. do października 2012 r. wyegzekwowano z przysługującego dłużnikowi M. R. świadczenia emerytalnego łączną kwotę 42.037,04 zł. Świadczenia emerytalne zajmowane były comiesięcznie przez wymieniony podmiot i przekazywane Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim J. O..

Postanowieniem wydanym w dniu 5 października 2006 r. w sprawie egzekucyjnej o sygn. Km 371/03 komornik J. O. ustalił koszty postępowania egzekucyjnego na kwotę 1.889,61 zł. Odpis wymienionego postanowienia doręczono M. R. w dniu 7 maja 2013 r. Dłużnik wywiódł skargę od wymienionego orzeczenia. Postanowieniem wydanym w dniu 26 lipca 2013 r. w sprawie o sygn. akt I Co 1586/13 Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim uchylił zaskarżone postanowienie i nakazał komornikowi, aby doręczył odpis wydanego postanowienia wierzycielowi.

Postanowieniem wydanym w dniu 20 września 2007 r. w sprawie Km 949/92, komornik J. O. ustalił koszty postępowania egzekucyjnego na kwotę 11.864,63 zł, w tym na kwotę 4.483,31 zł tytułem opłaty egzekucyjnej, 6.658,48 zł tytułem ryczałtu kancelaryjnego, 115,24 zł tytułem wydatków gotówkowych i 607,60 zł tytułem opłaty od zajęcia. Odpis wymienionego orzeczenia doręczono M. R. w dniu 7 maja 2013 r., który wywiódł skargę od wymienionego orzeczenia. Postanowieniem wydanym w dniu 17 lipca 2013 r. w sprawie I Co 1587/13 Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim uchylił zaskarżone orzeczenie. Postanowieniem wydanym w dniu 3 października 2013 r. komornik ustalił koszty wymienionego postępowania na kwotę 14.941,09 zł. Dłużnik wywiódł skargę od wydanego orzeczenia. Postanowieniem wydanym w dniu 19 marca 2014 r. w sprawie I Co 3751/13 Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim uchylił zaskarżone postanowienie. Postanowieniem z dnia 11 września 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił zażalenie od wymienionego orzeczenia. Do chwili obecnej komornik nie wydał postanowienia ustalającego koszty postępowania egzekucyjnego w wymienionej sprawie.

Postanowieniem wydanym w dniu 13 marca 2008 r. w sprawie Km 171/92 Komornik Sądowy J. O. ustalił ostateczne koszty postępowania egzekucyjnego w tej sprawie na kwotę 8.999,61 zł, na które złożyły się kwota 852,22 zł tytułem opłaty stosunkowej, kwota 181,99 zł tytułem wydatków i 7.965,40 zł tytułem ryczałtu kancelaryjnego.

Postanowieniem wydanym w dniu 18 marca 2008 r. Komornik Sądowy J. O. umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 171/92, uzasadniając wydane orzeczenie faktem, że stanowiący podstawę egzekucji tytuł wykonawczy nie uprawnia do prowadzenia egzekucji z uwagi na brak imienia dłużnika.

Wymienione orzeczenia doręczono M. R. w dniu 31 marca 2008 r. na adres: ul. (...), C., gdzie ówcześnie mieszkał. W tym czasie komornikowi J. O. znany był już wymieniony adres zamieszkania dłużnika.

Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa wywiódł skargę na postanowienie komornika w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie Km 171/92. W wyniku rozpoznania rzeczonej skargi w spawie I Co 1213/08 Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim postanowił w dniu 16 maja 2008 r. uchylić zaskarżone postanowienie (pkt I) i nakazał na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. komornikowi J. O., aby zobowiązał Skarb Państwa – Ministra Skarbu Państwa do wykazania, że posiada przymiot wierzyciela poprzez przedłożenie odpowiedniego tytułu wykonawczego. W uzasadnieniu wymienionego orzeczenia wskazano na fakt dotychczasowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego z udziałem Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa w charakterze wierzyciela, pomimo tego, że nie uzyskano od tego podmiotu tytułu wykonawczego z zaznaczeniem przejścia na jego rzecz uprawnień pierwotnego wierzyciela. Odpis wymienionego orzeczenia został przesłany na adres: ul. (...) w S. pod którym dłużnik już nie mieszkał. Wobec tego odpis orzeczenia zarządzono doręczyć dłużnikowi poprzez jego wywieszenia na tablicy ogłoszeń Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim. Ostatecznie M. R. nie odebrał osobiście adresowanej do niego korespondencji.

Komornik J. O. wystosował do Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa zobowiązanie do nadesłania w wyznaczonym terminie tytułu wykonawczego wraz z klauzulą wykonalności na jego rzecz. W odpowiedzi Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa wystąpił z wnioskiem o zawieszenie postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 171/92 na czas niezbędny do uzyskania tytułu wykonawczego z zaznaczeniem przejścia uprawnień na jego rzecz.

Postanowieniem wydanym w dniu 13 listopada 2008 r. komornik J. O. – na wniosek Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa - zawiesił postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 171/92. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano jedynie na to, że wierzyciel wystąpił z wnioskiem o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, co z mocy art. 820 k.p.c. stanowiło podstawę dla jego uwzględnienia. Odpis wymienionego orzeczenia doręczono osobiście M. R. (ul. (...), C.).

W okresie zawieszenia postępowania komornik wzywał Skarb-Państwa – Ministra Skarbu Państwa do przedstawienia tytułu wykonawczego z zaznaczeniem przejścia na niego uprawnień pierwotnego wierzyciela, jednakże ostatecznie takiego tytułu wykonawczego nie przedstawiono. Natomiast w piśmie złożonym w dniu 12 marca 2012 r. Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa wystąpił z wnioskiem o umorzenie postępowania w sprawie.

W czasie zawieszenia postępowania egzekucyjnego kontynuowano egzekucję ze świadczenia emerytalnego dłużnika, przy czym środki pobrane w tym okresie składano na depozycie sądowym Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim. W okresie od 31 października 2008 r. do 1 sierpnia 2012 r. na koncie depozytowym zgromadzono z tego tytułu kwotę 26.127,78 zł.

Postanowieniem wydanym w dniu 7 sierpnia 2012 r. w sprawie Km 171/92 komornik J. O. umorzył postępowanie w sprawie (pkt 1) i zwrócił dłużnikowi pieniądze z depozytu w kwocie 25.861,30 zł. Wobec tego, że żadna ze stron nie zaskarżyła wymienionego orzeczenia stało się ono prawomocne.

W miesiącach wrześniu i październiku 2012 r. ze świadczenia emerytalnego M. R. potrącono kwoty 550,86 zł i 550,86 zł, które przekazano komornikowi J. O..

Ostatecznie komornik J. O. zwrócił dłużnikowi część należności uprzednio wyegzekwowanej od niego ze świadczenia emerytalnego w łącznej kwocie 26.125,78 zł.

W piśmie z dnia 20 lutego 2013 r. M. R., reprezentowany przez pełnomocnika, wezwał komornika J. O. do zapłaty w terminie miesiąca od doręczenia wezwania kwoty 34.079,48 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną mu prowadzeniem egzekucji z jego majątku w okresie od października 2005 r. do października 2012 r. W wezwaniu sprecyzowano, że na dochodzoną pozwem kwotę składa się różnica pomiędzy sumą potrąceń z jego świadczenia emerytalnego w powołanym okresie (41.087,02 zł) powiększona o wartość odsetek ustawowych od świadczeń potrącanych w poszczególnych miesiącach liczonych od 5 dnia każdego miesiąca (dzień wypłaty świadczenia) w łącznej kwocie 19.092,40 zł oraz świadczenia, jakie zostało mu przez komornika zwrócone, tj. kwoty 26.100 zł. W wezwaniu sprecyzowano, że zwróconą dotychczas kwotę 26.100 zł zaliczono w pierwszej kolejności na odsetki ustawowe, a w dalszej części na należność główną.

W odpowiedzi komornik J. O. wyjaśnił, że z należności wyegzekwowanych od dłużnika we wskazanym w wezwaniu okresie w łącznej kwocie 42.037,04 zł została mu zwrócona kwota 26.125,78 zł, zaś pozostała kwota została rozliczona w następujący sposób:

- 13.323,82 zł w postępowaniach Km 932/94, Km 371/03, Km 949/92, Km 171/92 w dniu 29 września 2006 r.,

- 2.587,44 zł w okresie od dnia 21 stycznia 2008 r. do 2 kwietnia 2008 r. w sprawie Km 171/92.

W piśmie z dnia 3 kwietnia 2013 r. M. R. ponownie wezwał komornika J. O. do zapłaty uprzednio wskazanej kwoty.

W odpowiedzi komornik J. O. podtrzymał uprzednio przedstawione stanowisko w sprawie, podnosząc ponadto, że postępowanie prowadzone wobec M. R. w sprawie:

- Km 949/92 zostało umorzone z mocy samego prawa na podstawie art. 823 k.p.c. w dniu 20 września 2007 r.,

- Km 932/94 zostało umorzone z mocy samego prawa na podstawie art. 823 k.p.c. w dniu 20 września 2007 r.,

- Km 371/03 zostało umorzenie wobec całkowitej spłaty egzekwowanych zobowiązań w dniu 5 października 2006 r.,

- Km 171/92 zostało umorzone w dniu 7 sierpnia 2012 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione.

Wskazał, że podstawą rozstrzygnięcia jest art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (tj. Dz.U. z 2011 roku, nr 231, poz. 1376), zaś stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o ujawnione dokumenty oraz zeznania stron. Sąd Rejonowy podkreślił, że egzekucja toczyła się z udziałem Skarbu Państwa, który nie przedstawił w tym postępowaniu tytułu wykonawczego stwierdzającego przejście uprawnień. Tym samym od października 2005 roku postępowanie egzekucyjne było prowadzone pomimo, że komornik nie dysponował tytułem wykonawczym. Przywołując pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lutego 2010 roku, V CSK 279/09, Lex nr 585901, Sąd Rejonowy wskazał, że na komorniku spoczywa obowiązek badania czy wierzyciel dysponuje tytułem wykonawczym uprawniającym do prowadzenia egzekucji z majątku dłużnika. Tym samym działanie komornika polegające na prowadzeniu egzekucji Sąd Rejonowy uznał za bezprawne, co determinowało odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego. A między działaniem pozwanego a szkodą w majątku powoda zachodzi normalny związek przyczynowy.

Pozwany nie zanegował, że w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygnaturą Km 171/92 dokonał zajęcia przysługującego dłużnikowi świadczenia emerytalnego z Zakładu Emerytalno – Rentowego MSW i w okresie od października 2005 roku do października 2012 roku prowadził egzekucję z wymienionego składnika majątkowego, z tym zastrzeżeniem, że od listopada 2008 roku postępowanie pozostawało zawieszone. Wyegzekwował łączną kwotę 42 047,04 zł, a po ostatecznym umorzeniu postępowania zwrócił 26 125,78 zł. Powód powziął wiedzę o bezzasadności dokonywanych potrąceń dopiero na skutek doręczenia mu postanowienia komornika z dnia 7 sierpnia 2012 roku w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego i zwrotu na jego rzecz części wyegzekwowanego świadczenia. Wbrew twierdzeniom pozwanego nie doręczono powodowi postanowienia Sądu Rejonowego w sprawie I Co 1213/08 z dnia 16 maja 2008 roku, w którym wskazano brak tytułu wykonawczego na rzecz Skarbu Państwa. W ocenie Sądu Rejonowego powód miał prawo oceniać, że komornik podejmuje czynności zgodnie z przepisami prawa. Tym samym w ocenie Sądu Rejonowego powód nie mógł przed dniem doręczenia mu postanowienia z dnia 7 sierpnia 2012 roku zakładać, że postępowanie egzekucyjne Km 171/92jest prowadzone niezgodnie z prawem. W konsekwencji nie doszło do przedawnienia roszczenia powoda.

Sąd Rejonowy nie zaakceptował stanowiska pozwanego co do prawidłowości zaliczenia części wyegzekwowanego świadczenia na poczet wierzytelności egzekwowanych we wskazanych przez niego postępowaniach egzekucyjnych. W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, że wobec stwierdzonej niezgodności z prawem egzekucji prowadzonej wobec powoda w sprawie Km 171/92 w spornym okresie nie sposób było uznać działań komornika w przedmiocie zaliczenia egzekwowanych świadczeń nie tylko na należność główną ale i koszty postępowania egzekucyjnego w tej sprawie. Twierdzenia komornika odnośnie rozliczenia części wyegzekwowanego świadczenia w łącznej kwocie 13 323,82 zł na poczet wierzytelności w sprawach Km 949/92, Km 371/03 i Km 932/94 nie mogły być uznane za niewadliwe już tylko z tego powodu, że do wskazanej przez pozwanego daty rozliczenia należności w tej kwocie (29 września 2006 roku) wyegzekwowano jedynie 5 121,10 zł. Jedynie zatem ta kwota mogła zostać w dniu 29 września 2006 roku rozliczona na egzekwowane w tych postępowaniach należności. Rozbieżność ta rodzi uzasadnioną wątpliwość co do prawidłowości dokonanego rozliczenia.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Powód wezwał pozwanego do zapłaty pismem z dnia 20 lutego 2013 roku, które dotarło do adresata w dniu 25 lutego 2013 roku, a tym samym pozwany pozostawał w opóźnieniu w zapłacie od dnia 26 marca 2013 roku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 100 k.p.c. Powód wygrał spór w 45% ponosząc przy tym koszty wpisu – 1 750,- zł oraz pełnomocnika 2 417,- zł. Pozwany natomiast poniósł koszty pełnomocnika – 2 417,- zł.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w części zasądzającej, tj. co do punktu I i III wyroku, zarzucił:

I.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji poprzez wadliwe uznanie, że prowadzenie przez pozwanego postępowań egzekucyjnych w sprawach Km 171/92, Km 949/92, Km 371/03 i Km 932/94 było niezgodne z prawem;

II.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 361 § 2 k.c. poprzez błędne uznanie, że szkodę w majątku powoda stanowi uszczuplenie o wartość dokonanych potrąceń,

III.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 k.c. poprzez jego pominięcie skutkujące błędnym uznaniem Sądu, że to na pozwanym ciążył obowiązek wykazania braku nieprawidłowości w prowadzonych przez niego przeciwko powodowi postępowaniach egzekucyjnych, podczas gdy to powód miał obowiązek wykazania bezprawności działania pozwanego,

IV.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 442 ¹ § 1 zd. 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu,

V.  Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwe ustalenie, że bieg terminu przedawnienia roszczenia rozpoczął bieg w dacie doręczenia powodowi odpisu postanowienia komornika z dnia 7 sierpnia 2012 roku, podczas gdy z dokumentów znajdujących się w aktach znajdują się dowody doręczeń powodowi postanowień komornika z dnia 18 marca 2008 roku oraz 13 listopada 2008 roku, w których to postanowieniach wskazano jako wierzyciela Skarb Państwa,

Wskazując na te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Uzasadniając apelację pozwany wskazał, że Sąd nie dostrzegł iż postępowanie zostało umorzone postanowieniem z dnia 18 marca 2008 roku, które zostało uchylone orzeczeniem Sądu. W konsekwencji komornik był obowiązany do jego wykonywania. Przywołał również pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 stycznia 1975 roku, II Cz 5/75, OSP 1976, nr 2, poz. 37 na poparcie tezy o prawidłowości prowadzonej egzekucji. Wskazał, że dopiero po wydaniu przez Sąd Najwyższy uchwały z dnia 5 marca 2009 roku, III CZP 4/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 2 powszechnym stał się pogląd, iż przepis art. 788 § 1 k.p.c. ma zastosowanie również w sytuacji, gdy uprawnienie przeszło na inną osobę już po wszczęciu egzekucji.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się w przeważającej części uzasadniona.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w sposób wyczerpujący, zgodnie z wnioskami stron zebrał materiał dowodowy, poddając go analizie i czyniąc na tej podstawie prawidłowe ustalenia faktyczne. Ustalenia te pozostają pod ochroną art. 233 § 1 k.p.c., zaś zarzuty naruszenia tego przepisu należy uznać za bezzasadne. Prawidłowa jest ocena dokonana przez Sąd Rejonowy, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że powód dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia już w 2008 roku na skutek doręczenia mu postanowień komornika z dnia 18 marca 2008 roku o umorzeniu egzekucji oraz z dnia 13 listopada 2008 roku o zawieszeniu egzekucji. Wprawdzie istotnie w tychże orzeczeniach wskazano jako wierzyciela Delegaturę Ministra Skarbu Państwa w W., lecz w żadnej mierze na ich podstawie powód nie miał możliwości ustalenia i dowiedzenia się, że doszło do przekazania Skarbowi Państwa jakiejkolwiek kwoty. Uzasadnienia obu postanowień są lakoniczne, a przede wszystkim postanowieniem z dnia 18 marca 2008 roku pozwany komornik umorzył postępowanie egzekucyjne z uwagi na uchybienia w treści tytułu wykonawczego. Skoro zatem powód uzyskał informację, że komornik sam dostrzegł nieprawidłowości w treści tytułu wykonawczego nie mógł na tej podstawie przewidywać, czy nawet dopuszczać możliwości, że komornik przekazał na podstawie takiego tytułu wykonawczego środki nieuprawnionemu podmiotowi. W konsekwencji Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że nie doszło do przedawnienia roszczenia powoda, a w konsekwencji nie zachodzi również naruszenie art. 442 ¹ § 1 zd. 1 k.c.

Prawidłowo także Sąd Rejonowy uznał, że egzekucja i przekazanie środków na rzecz Skarbu Państwa w sprawie Km 171/92 było bezprawne. Chybione jest stanowisko pozwanego, że pogląd dotyczący obowiązku stosowania art. 788 k.p.c. również po wszczęciu egzekucji stał się powszechnym po wydaniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 roku, III CZP 4/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 2. Zaś wcześniej działania komornika miały oparcie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1975 roku, II CZ 5/75, OSP 1976, nr 2, poz. 37. Wskazać należy, że w postanowieniu z dnia 16 maja 2008 roku, sygn. akt I Co 1213/08, Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim sprawujący nadzór nad komornikiem z urzędu dostrzegł nieprawidłowości w działaniu komornika nakazując mu zobowiązanie Skarbu Państwa do wykazania, że posiada przymiot wierzyciela przez przedłożenie odpowiedniego tytułu wykonawczego. A więc stanowisko to w sposób kategoryczny wyraził na blisko rok przed wydaniem uchwały z dnia 5 marca 2009 roku. Powołanie się przez komornika na postanowienie z dnia 30 stycznia 1975 roku było w 2008 roku wadliwe, albowiem od tego stanowiska Sąd Najwyższy odstąpił już w uchwale z dnia 29 października 2004 roku, III CZP 63/04, OSNC 2005, nr 10, poz. 174. W konsekwencji uznać należy, że w sprawie doszło do przekazania kwoty 2 597,44 zł nieuprawnionemu podmiotowi. Tym samym pozwany wyrządził powodowi szkodę w tym zakresie.

W pozostałym zakresie powództwo okazało się bezzasadne, a zarzut naruszenia art. 361 § 2 k.c. oraz art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych trafny. Powód bowiem nie poniósł wyższej szkody. Zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W myśl § 2 w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. W myśl art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2015 roku, poz. 790) komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Nie sposób jest podzielić przy tym stanowiska Sądu Rejonowego, że przekazanie kwot do spraw Km 371/03, Km 932/94 oraz Km 949/92 a także na koszty postępowania w sprawie Km 171/92 było niezgodne z prawem. W każdej z tych spraw bowiem doszło do zajęcia świadczenia emerytalnego powoda w Zakładzie Emerytalno – Rentowym MSW. W konsekwencji w każdej z tych spraw komornik był uprawniony do zajęcia świadczenia i jego rozliczenia. Komornik wskazał powodowi jakie kwoty przekazał do poszczególnych spraw, zaś ich rozliczenie należy do niego. Ewentualne skargi na działanie komornika w poszczególnych sprawach mogą być kierowane do Sądu sprawującego nadzór nad jego działaniem. Analiza akt postępowań Km 371/03, Km 932/94 oraz Km 949/92 wskazuje na brak prawomocnego rozliczenia kosztów postępowania. Niemniej jednak nie stanowi to podstawy do ustalenia, że w tym zakresie powód poniósł szkodę. Obowiązkiem komornika jest bowiem rozliczenie kosztów postępowania a zaniechania i opóźnienia w tym zakresie mogą być jedynie oceniane w świetle kryteriów ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2014 roku, nr 179, poz. 1843 ze zm.), nie zaś jako podstawa do domagania się odszkodowania na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy. Jedynie w sprawie Km 171/92 prawidłowo doręczone powodowi postanowienie o ustaleniu kosztów z dnia 13 marca 2008 roku nie zostało zaskarżone. Podnoszone przez Sąd Rejonowy zarzuty tyczące się braku wiarygodności zapisów na kartach rozliczeniowych w poszczególnych aktach egzekucyjnych nie mogą prowadzić do odmiennej oceny odpowiedzialności pozwanego. Dokonanie przypisu jest czynnością techniczną i mogło być dokonane w każdym czasie.

Z tych względów należało zmienić zaskarżony wyrok i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. powództwo ponad kwotę 2 597,44 oddalić, o czym orzeczono w punkcie 1. a). W pozostałym zakresie, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zmiana rozstrzygnięcia w zakresie powództwa głównego skutkowała zmianą rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postępowania. Ostatecznie powód wygrał spór w niespełna 10%, a zatem winien uiścić koszty poniesione przez powoda. Niemniej jednak charakter sprawy, nieprawidłowości w działaniu pozwanego, który od wielu lat nie rozliczył ostatecznie egzekucji prowadzonych przeciwko powodowi oraz sytuacja powoda, który w istocie przed wytoczeniem powództwa nie był w stanie doprowadzić do rozliczenia egzekucji przez pozwanego uzasadniają zastosowanie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu. Podkreślić należy, że gdyby pozwany, do czego jest zobligowany w sposób sprawny prowadził postępowanie egzekucyjne, dokonując rozliczenia pobieranych środków, powód nie byłby zobligowany do szukania ochrony swych praw w procesie.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 102 k.p.c. z tych samych przyczyn jakie uległy u podstaw zastosowania tego przepisu przy rozliczeniu kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego.

SSO Karina Marczak SSO Violetta Osińska SSO Tomasz Szaj