Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 sierpnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek odwołania A. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 11 maja 2016 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 517/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 maja 2016 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał wnioskodawcy A. M. prawo do emerytury górniczej od dnia (...) 2016 roku, to jest od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono okresów:

- od dnia 13 września 1984 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku na stanowisku mechanika maszyn budowlanych,

- od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 2 maja 1986 roku na stanowisku operatora,

- od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku na stanowisku operatora maszyn budowlanych,

- od dnia 1 września 1991 roku do dnia 16 listopada 2006 roku na stanowisku operatora sprzętu technologicznego,

ponieważ stanowiska te nie figurują w załączniku nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku.

Ponadto organ rentowy nie uwzględnił w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku, a to z tego względu, że na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych wnioskodawca wykonywał te same czynności, co przed wskazaną datą, to jest przed zmianą nazewnictwa.

W odwołaniu z dnia 7 czerwca 2016 roku reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika A. M. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i zaliczenie w wymiarze półtorakrotnym okresów zatrudnienia od dnia 13 września 1984 roku do dnia 2 maja 1986 roku i od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku. W uzasadnieniu pełnomocnik ubezpieczonego wskazał, że w okresie od dnia 13 września 1984 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku wnioskodawca zajmował się obsługą technologiczną oraz wykonywaniem bieżących napraw mechanicznych sprzętu technologicznego pracującego w przodku. co ma odpowiadać pracy na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonującego prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń, tj. na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3, dział III pkt 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku. W dalszej kolejności pełnomocnik ubezpieczonego wskazał, że od dnia 1 stycznia 1985 roku, niezależnie od posiadanego angażu, wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki operatora ładowarek, a w zakres jego pracy wchodziły następujące czynności: czyszczenie pojazdów maszyny podstawowej z gliny i zmarzliny, wydobywanie kamieni, brył, gliny, czyszczenie przenośnik przesuwnych i załadunek ścierów na przenośniki przesuwne. Pełnomocnik wnioskodawcy podniósł, że ww. czynności były wykonywane bezpośrednio w przodku. Wobec powyższego wniósł o zaliczenie okresu od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku w wymiarze półtorakrotnym ze względu na świadczenie przez wnioskodawcę pracy na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, wymienionym w załączniku nr 3, dziale III, pkt 4 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powielając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2017 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie z zastrzeżeniem, że rezygnuje z wniosku o zaliczenie w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 13 września 1984 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku, ponieważ dopiero po tym okresie wnioskodawca zdobył uprawnienia do obsługi sprzętu technologicznego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

A. M. urodził się w dniu (...).

(okoliczność niesporna)

W dniu 8 marca 2016 roku A. M. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. We wniosku wskazał, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2-5 akt emerytalnych)

Zaskarżoną decyzją ZUS przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury górniczej. Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresów od dnia 13 września 1984 roku do dnia 2 maja 1986 roku i od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku

(dowód: decyzja ZUS z dnia 11 maja 2016 roku, k. 38 akt emerytalnych wraz z załącznikiem, k. 42 akt emerytalnych)

Od dnia 13 września 1984 roku do nadal wnioskodawca zatrudniony jest w (...) w R., obecnie (...) S.A. Oddział (...) z siedzibą w R..

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej, k. 8 akt emerytalnych)

W dniu 13 września 1984 roku wnioskodawca został zatrudniony w oddziale (...) na stanowisku mechanika maszyn budowlanych. W dniu 15 grudnia 1984 roku wnioskodawca uzyskał uprawnienia do obsługi ładowarek jednonaczyniowych. Z dniem 1 stycznia 1985 roku ubezpieczony został przeszeregowany na stanowisko operatora (operatora ładowarki). W okresie od dnia 3 maja 1986 roku do dnia 16 maja 1988 roku wnioskodawca odbywał służbę wojskową i korzystał z ustawowych dni wolnych od pracy. W dniu 17 maja 1988 roku powrócił do zakładu pracy na stanowisko operatora w oddziale (...). Od dnia 1 czerwca 1988 roku pracodawca wnioskodawcy określał, że wnioskodawca zajmuje stanowisko operatora maszyn budowlanych. Z dniem 1 września 1991 roku pracodawca powierzył ubezpieczonemu stanowisko operatora sprzętu technologicznego. W angażu z dnia 10 sierpnia 2005 roku pracodawca ubezpieczonego podał, że był on zatrudniony w nowopowstałym oddziale rr-1 nadal na stanowisku operatora sprzętu technologicznego. Posadę tą wnioskodawca zajmował aż do dnia 16 listopada 2006 roku. Z dniem 17 listopada 2006 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy stanowisko operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, również w oddziale rr-1.

(dowód: umowa o pracę, k. 1, karta obiegowa zmiany, k. 4, odpis uprawnień z dnia 15 grudnia 1984 roku, k. 6, karta obiegowa zmiany, k. 8, angaż z dnia 1 grudnia 1985 roku, k. 9, umowa o pracę po wojsku z dnia 17 maja 1988 roku, k. 14, angaże: z dnia 1 czerwca 1988 roku, k. 19, z dnia 1 sierpnia 1988 roku, k. 20, z dnia 1 marca 1989 roku, k. 21, z dnia 2 stycznia 1990 roku, k. 22, angaże: z dnia 2 września 1991 roku, k. 24, z dnia 26 maja 1992 roku, k. 25, z dnia 27 czerwca 1994 roku, k. 27, z dnia 17 listopada 1995 roku, k. 28, wniosek o nadanie stopnia górniczego, k. 29, angaże: z dnia 20 lutego 1997 roku, k. 32, z dnia 18 listopada 1998 roku, k. 33, z dnia 14 stycznia 2000 roku, k. 36, zaświadczenie pracy z dnia 28 czerwca 2002 roku, k. bez nr, angaże: z dnia 19 listopada 2002 roku, k. 39, z dnia 10 sierpnia 2005 roku, k. 44, z dnia 12 kwietnia 2006 roku, k. 46, z dnia 29 grudnia 2006 roku, k. 55 akt osobowych wnioskodawcy, protokół z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej, k. 9 akt emerytalnych)

Zgodnie ze sporządzoną przez pracodawcę w dniu 18 kwietnia 2016 roku charakterystyką stanowiska pracy, A. M. był zatrudniony w Oddziale (...) – (...)/(...) od dnia 13 września 1984 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku na stanowisku mechanika maszyn budowlanych, od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 2 maja 1986 roku na stanowisku operatora, od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku na stanowisku operatora maszyn budowlanych, a od dnia 1 września 1991 roku do dnia 16 listopada 2006 roku na stanowisku operatora sprzętu technologicznego. Od dnia 17 listopada 2006 roku do nadal wnioskodawca ma przypisane stanowisko operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce. Wykonuje on pracę operatora ładowarek (II klasa uprawnień) oraz marginalnie równiarek (III klasa uprawnień). Ponadto posiada uprawnienia do obsługi spycharek, lecz pracy na tych maszynach praktycznie nie wykonuje. Będąc zatrudnionym na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce wykonywał te same czynności jak przed dniem 17 listopada 2006 roku.

Prace naprawcze i obsługowe maszyn wykonywane przez mechaników maszyn prowadzone są na terenie całej odkrywki i zwałowiska pola B. oraz S. i obejmowały wszelkiego rodzaju naprawy doraźne układów sprzętu technologicznego pozwalające na utrzymanie ich w sprawności. Prace ładowarkami gąsienicowymi prowadzone są na terenie całej odkrywki i zwałowiska pola B. i S..

Wnioskodawca wykonywał również obowiązki operatora równiarki. Prace te wykonywał na terenie zwałowiska, odkrywki, w rejonie tras przenośników oraz przy budowie zapleczy całej kopalni. Na każdą dniówkę pracowniczą składało się wykonanie następujących czynności:

- obsługa codzienna – 0,5 godziny,

- dojazd do usługobiorcy – 1 godzina,

- obsługa urządzenia – 6 godzin, w tym praca przy budowie nowych i utrzymaniu w odpowiednim stanie istniejących dróg na terenie całej kopalni oraz praca przy budowie zbiorników, kanałów i innych budowli,

- postoje technologiczne i inne – 1 godzina.

(dowód: częściowo charakterystyka stanowiska pracy z dnia 18 kwietnia 2016 roku, k. 32 -34 akt ZUS)

W okresach od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 2 maja 1986 roku i od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku wnioskodawca był zatrudniony w oddziale eksploatacji sprzętu technologicznego i zwałowania (...), który w pewnym okresie został przemianowany na oddział (...). Oddział ten zajmował się eksploatacją maszyn pomocniczych, to jest spycharek, ładowarek, dźwigów i żurawi bocznych, koparek, równiarek, agregatów prądotwórczych. Pracownicy oddziału świadczyli swe czynności we wkopie, na zwałowisku i przedpolu kopalni. Wnioskodawca wykonywał obowiązki operatora ładowarki gąsienicowej, pracując na terenie całej odkrywki i zwałowiska. Miejsce pracy w zależności od potrzeb pracodawcy wskazywał mu sztygar oddziałowy. Do obowiązków wnioskodawcy należało:

- odwożenie kamieni z wysięgnika na odległość około 50 metrów od koparki,

- odkopywanie rur,

- utrzymywanie czystości maszyn podstawowych za pomocą lizaka zamontowanego na ładowarce,

- oczyszczanie studni głębinowych z urobku.

Sporadycznie wnioskodawca wykorzystywał swoje uprawnienia operatora równiarki i ośnieżał zimą drogi dojazdowe wkopu. Nie zasypywał wykopów i nie załadowywał urobku na samochody i przenośniki, ponieważ nie pozwalała na to konstrukcja obsługiwanej przez niego ładowarki gąsienicowej.

(dowód: zeznania świadka, L. K., nagranie od minuty 37:11 do godziny 1:01:56, zeznania świadka K. S., nagranie od godziny 1:01:56 do godziny 1:10:05, zeznania świadka J. Z., nagranie od godziny 1:10:05 do godziny 1:19:48, zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 4:01 do minuty 34:39, protokół z rozprawy z dnia 28 kwietnia 2017 roku, k. 32 – 33v w zw. z nagraniem od minuty 46:26 do minuty 47:56, protokół z rozprawy z dnia 19 lipca 2017 roku, k. 45v, zeznania świadka A. C., nagranie od minuty 3:48 do minuty 29:47, zeznania świadka J. O., nagranie od minuty 29:47 do minuty 45:59, protokół z rozprawy z dnia 19 lipca 2017 roku, k. 44 – 46v akt sprawy)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 9 grudnia 2008 roku ustaliła, że pomimo istniejących informacji o zatrudnieniu wnioskodawcy na stanowiskach mechanika maszyn budowlanych, operatora, operatora maszyn budowlanych, operatora sprzętu technologicznego, operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce faktycznie wykonywał on obowiązki:

- od dnia 1 października 1984 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku, stale przez 76 dniówek jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace mechaniczne przy obszarach konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń,

- od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 2 maja 1986 roku stale przez 343 dniówki jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce,

- od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku stale przez 4 451 dniówki jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

(dowód: protokół Komisji Weryfikacyjnej z dnia 9 grudnia 2008 roku, k. 9 - 15 akt emerytalnych)

Pracodawca ubezpieczonego nie posiada dokumentacji płacowej, na podstawie której można by stwierdzić, czy otrzymywał on dodatek stykowy do dnia 2 maja 1986 roku. W okresie od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 28 lutego 1998 roku wnioskodawca nie otrzymywał dodatku stykowego. W okresie od marca 1998 roku do stycznia 2007 roku wnioskodawca pracował wprawdzie w godzinach nadliczbowych, jednakże nie wynikały one wyłącznie z tytułu podmiany na stanowisku pracy, czyli tzw. styków.

(dowód: pismo pracodawcy ubezpieczonego, k. 25-28 akt sprawy)

Wnioskodawca nie pracował w systemie stykowym.

(okoliczność przyznana przez wnioskodawcę, nagranie od minuty 23;24 do minuty 28:23, protokół z rozprawy z dnia 28 kwietnia 2017 roku, k. 32v akt sprawy)

W dniu 18 lutego 2016 roku pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazał on między innymi, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą:

- od dnia 13 września 1984 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku na stanowisku rzemieślnik zatrudniony bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń,

- od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 2 maja 1986 roku i od dnia 17 maja 1988 roku do nadal na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej, k. 8 w aktach ZUS)

Sąd Okręgowy dokonał oceny materiału dowodowego i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50 a lub 50 e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.), z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Z powyższego wynika, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami, do których stosuje się przelicznik 1,8, zgodnie z art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Okolicznością niekwestionowaną przez strony w niniejszym postępowaniu było, iż wnioskodawca w okresie od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku był zatrudniony w (...) B.. ZUS nie kwestionował także tego, że początkowo wnioskodawca wykonywał obowiązki operatora ładowarki gąsienicowej.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy za sporne okresy zatrudnienia w (...) B. od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 2 maja 1986 roku i od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 9 stycznia 2007 roku zastosował na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przelicznik 1,2. Wnioskodawca natomiast domagał się zaliczenia w/w okresu do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym oraz do wysokości emerytury wg przelicznika 1,8 zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3 ustawy. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Rozporządzenie wykonawcze nie może zatem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Należy także podnieść, że nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na danym stanowisku do pracy górniczej, w tym w wymiarze półtorakrotnym, dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej,. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika.(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999, nr 6, poz. 213, z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 553 oraz z dnia 2 czerwca 2010r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

Innymi słowy zastosowanie przelicznika 1,8 do pracy ubezpieczonego na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymaga by praca ta odpowiadała treści art. 50 d ust 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stwierdzenie zatem przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy górniczej, iż skarżący zajmował stanowisko wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia dział III pkt 3, to jest rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonującego prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń i pkt 4, to jest operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, nie jest jeszcze równoznaczne z wykonywaniem przez niego pracy, o której mowa w art. 50d ustęp 1 pkt 1 ustawy, jak chce jego pełnomocnik. Zmiana nazewnictwa zajmowanego stanowiska przy niezmienionych obowiązkach w spornych okresach, co potwierdza skarżący oraz świadkowie, nie może doprowadzić do zmiany charakteru wykonywanej pracy.

Skarżący domagając się przeliczenia świadczenia emerytalnego z zastosowaniem przelicznika 1,8 do spornych okresów pracy górniczej powinien wykazać, że na zajmowanym stanowisku wykonywał prace wymienione w art. 50 d ustęp 1 pkt 1 ustawy emerytalnej tj. prace bezpośrednio związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urabianiu i ładowaniu urobku oraz wydobywaniu kopalin. Dotyczy to wyłącznie czynności stanowiących element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015 roku, I UK 293/14,LEX: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, LEX; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10).

Ponadto stosownie do treści art. 50d ustawy, aby praca przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących była pracą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym musi być wykonywana na odkrywce w przodku. Oznacza to, że przodek jest pojęciem węższym od pojęcia odkrywki. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że pojęcie przodka musi być wykładane w sposób ścisły i powinno się ograniczać wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Sąd Najwyższy zanegował bowiem przyjęcie tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu (tj. związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek). W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się również zasadność rozszerzania pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, Legalis). Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy.

Praca operatora ładowarki gąsienicowej może być pracą, do której stosuje się zarówno przelicznik 1,2 jak i przelicznik 1,8 w zależności od miejsca jej świadczenia. W załączniku nr 2 pod poz. 22 ww. rozporządzenia wymieniona jest praca operatora sprzętu pomocniczego i technicznego na odkrywce. Natomiast w dziale III poz. 4 załącznika nr 3 do rozporządzenia wymieniono stanowisko operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

Ustaleń w zakresie rodzaju prac wykonywanych w spornym okresie przez wnioskodawcę Sąd dokonał na podstawie zeznań przesłuchanych w sprawie świadków L. K., K. S., J. Z., A. C. i J. O.. Wszyscy ww. świadkowie zakwestionowali charakterystykę stanowiska pracy, którą przedłożył pracodawca ubezpieczonego. Podnosili oni mianowicie, że wnioskodawca nie ładował urobku, albowiem nie pozwalała na to konstrukcja ładowarki gąsienicowej, którą stale operował. Ponadto do obowiązków ubezpieczonego nie należało zasypywanie wkopów. A. C., który podpisał się pod charakterystyką stanowiska pracy ubezpieczonego podał na rozprawie w dniu 19 lipca 2017 roku, że wszystkie charakterystyki były sporządzane szablonowo dla tych samych stanowisk pracy. Tym samym uznać należy, że pracodawca ubezpieczonego nie weryfikował dokładnie jakie obowiązki wykonywał ubezpieczony i wskazywał, że operatorzy ładowarek kołowych i gąsienicowych świadczyli te same czynności pracownicze. Uniemożliwiały to zaś rozwiązania konstrukcyjne zastosowane w ww. maszynach. W konsekwencji charakterystyki stanowiska pracy nie można uznać za wiarygodne źródło dowodowe w sprawie, w zakresie w jakim wskazywała ona zakres obowiązków skarżącego.

Czynności świadczone przez ubezpieczonego Sąd ustalił zatem na podstawie osobowych źródeł dowodowych. Zeznania świadków dały Sądowi asumpt do uznania, że do czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w pełnym wymiarze czasu pracy należało: odwożenie kamieni z wysięgnika na odległość około 50 metrów do koparki, odkopywanie rur, czyszczenie maszyn podstawowych i studni głębinowych. Sztygar oddziałowy za każdym razem decydował, do którego z oddziałów – górniczego, czy zwałowego – zostanie delegowany wnioskodawca i nie było podstaw ku temu, aby obowiązki swe wykonywał wyłączenie w bezpośrednim sąsiedztwie koparki. Jak zeznał A. C.: „u nas (tj. w oddziale (...)) nie ma rozgraniczenia dla operatorów gąsienicowych, czy pracują przy zwałowarkach, czy we wkopie. Wszystko zależy od potrzeb. Nasz oddział obsługuje wszystko: wkop, zwałowisko zewnętrzne, przedpole.”

Również ze sporządzonej przez pracodawcę ubezpieczonego charakterystyki stanowiska pracy wynika, że wnioskodawca jako operator ładowarki i równiarki świadczył swe obowiązki na terenie całej odkrywki i zwałowiska pola B. i S., a nie tylko w ograniczonym obszarze przodku. Zwrócić należy także uwagę, że pełna nazwa oddziału (...), w którym zatrudniony był wnioskodawca brzmiała: Oddział (...) P. S.. Wprawdzie świadkowie kilkukrotnie w toku rozprawy podnosili, że wnioskodawca wykonywał obowiązki pracownicze w przodku, jednakże zgromadzony materiał dowodowy świadczy o tym, że błędnie rozumieli oni to pojęcie i utożsamiali je z pracą na terenie całej odkrywki.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd przyjął, że skarżący w spornych okresach jako operator spycharki gąsienicowej wykonywał prace nie tylko w miejscu wydobywania kopaliny, ale na terenie całej odkrywki i w miejscu zwałowania nadkładu. Już powyższe wyklucza przyjęcie, że jego praca była pracą przodkową, o której mowa w art. 50d ustawy. Pracą przodkową jest bowiem tylko i wyłącznie praca w miejscu pozyskiwania kopaliny, czyli w miejscu pracy koparki wielonaczyniowej. A takiej pracy skarżący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż pracował na terenie całej odkrywki, a także na zwałowisku.

Dodatkowo należy podnieść, że nawet gdyby wnioskodawca pracował tylko w przodku wydobywczym, to także brak byłoby podstaw do przeliczenia spornego okresu przelicznikiem 1,8. Podstawowe, stale wykonywane przez niego prace w postaci prac porządkowych, odwożenia kamieni i głazów, odkopywania rur nie były bowiem pracami wymienionymi w art. 50d ustawy tj. pracami bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Powyższe stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. I tak w wyroku z 11 lutego 2010r. I UK 236/09 Sąd Najwyższy wskazał, że „jako prace wymienione w załączniku Nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995r. Nr 2, poz. 8), mogą być tylko uznane takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Pojęcie „inne prace w przodku” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urabianiu i ładowaniu urobku i wydobywaniu kopalin.”

Praca odwołującego w spornych okresach nie była pracą w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych, wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zatem nie może być zaliczona do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym oraz do wysokości emerytury z przelicznikiem 1,8. Ponadto specyfika pracy oddziału (...) nakazuje uznać, że wnioskodawca nie zawsze był delegowany do pracy w sąsiedztwie maszyn wydobywających urobek.

Oceny tej nie zmieniają odmienne ustalenia komisji weryfikacyjnej, treść charakterystyki stanowiska pracy i świadectwa wykonywania pracy górniczej, ani pobieranie dodatku za nadgodziny, zważywszy na treść pozostałego, ocenionego wyżej materiału dowodowego. Charakterystyka stanowiska pracy, jako dokument prywatny, najpierw została zakwestionowana przez organ rentowy, a następnie jej wiarygodność całkowicie podważyli świadkowie oraz sam wnioskodawca. Dodatek za nadgodziny zaś przysługiwał pracownikom pracującym na odkrywce za wydłużony o pół godziny czas pracy w związku z koniecznością zachowania ruchu ciągłego maszyn w obrębie pracy układu (...) czyli koparka – taśmociąg- zwałowarka. Pracownicy otrzymujący dodatek stykowy rozpoczynali pracę 15 minut wcześniej i 15 minut później kończyli pracę, co wiązało się z podmianą na stanowisku pracy. Otrzymywanie takiego dodatku nie zawsze było równoznaczne z wykonywaniem przez pracowników pracy przodkowej z art. 50d ustawy. Tym bardziej, że jak przyznał pracodawca, godziny nadliczbowe wnioskodawcy w okresie od 1 marca 1998 roku do 31 stycznia 2007 roku nie wynikają wyłącznie z tytułu podmiany na stanowisku pracy, czyli tzw. styków.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.