Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 sierpnia 2017 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariola Mastalerz (spr.)

Sędziowie: SSO Urszula Sipińska-Sęk

SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 17 sierpnia 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku D. C. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. od wyroku Sądu Rejonowego IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb. z dnia 25 kwietnia 2017r. sygn. IV U 343/16

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz wnioskodawczyni D. C. (1) kwotę 120,00 ( sto dwadzieścia ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

Sygn. akt V Ua 25/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. IV U 343/16 na skutek odwołania D. C. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 18 października 2016 roku, mocą której organ rentowy zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nadpłaconego zasiłku chorobowego wypłaconego w zawyżonej kwocie za okresy od 2 maja 2016 roku do 21 maja 2016 roku oraz od 25 maja 2016 roku do 6 czerwca 2016 roku w punkcie 1 sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zwolnił wnioskodawczynię D. C. (1) od obowiązku zwrotu pobranego zasiłku chorobowego za okresy od dnia 2 maja 2016 do dnia 12 maja 2016 roku i od dnia 25 maja 2016 do dnia 6 czerwca 2016 roku, a w punkcie 2 zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz wnioskodawczyni D. C. (1) kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

Wnioskodawczyni D. C. (1) w okresie od 1 października 2014 roku do dnia 30 września 2016 roku była zatrudniona w Akademii Wychowania Fizycznego w W..

Od dnia 1 grudnia 2015 roku wnioskodawczyni podjęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

W okresach od dnia 2 maja 2016 roku do dnia 12 maja 2016 roku i o dnia 25 maja 2016 roku do dnia 6 czerwca 2016 roku wnioskodawczyni była niezdolną do pracy.

Z tytułu niezdolności do pracy ZUS wypłacił wnioskodawczyni za powyższe okresy zasiłek chorobowy przyjmując jako podstawę wymiaru świadczenia kwotę 8.540,54 zł z tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

W marcu 2016 roku w związku z wypłatą wnioskodawczyni dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2015 wynagrodzenie ze stosunku pracy było w wysokości większej niż płaca minimalna.

Wnioskodawczyni nie została pouczona zasadach zwrotu świadczenia oraz o tym, iż w przypadku utraty prawa do świadczenia będzie spoczywał na niej obowiązek jego zwrotu.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dokumenty zebrane w aktach sprawy i załączonych aktach ZUS oraz w oparciu o bezsporne lub niezakwestionowane twierdzenia stron.

Po tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie Sąd Rejonowy powołał się na art. 6 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r., nr 31, poz. 267) zgodnie, z którym zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego

Sąd I instancji za okoliczność bezsporną uznał to, iż wnioskodawczyni była niezdolna do pracy w okresie od dnia 2 maja 2016 roku do dnia 12 maja 2016 roku i o dnia 25 maja 2016 roku do dnia 6 czerwca 2016 roku. Bezspornym, wedle Sądu Rejonowego było także to, iż wobec nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2015 w miesiącu marcu 2016 roku wynagrodzenie wnioskodawczyni było wyższe niż płaca minimalna.

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że prawidłowo ZUS uznał, iż podstawa wymiaru świadczenia wnioskodawczyni ustalona przy określeniu zasiłku chorobowego z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego za powyższe okresy była zawyżona.

W dalszej kolejności Sąd I instancji wskazał, że powyższe okoliczności były dla organu rentowego podstawą wydania decyzji stwierdzającej obowiązek wnioskodawczyni do zawrotu nadpłaconego świadczenia.

W ocenie Sądu Rejonowego stanowisko to było błędne.

Uzasadniając swoje stanowisko Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż kwestię zwrotu nienależnie pobranego świadczenia reguluje z art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, zgodnie z którym osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Nienależnymi świadczeniami są:

1.  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania

2.  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Sąd Rejonowy podkreślił, że bezsporne jest, iż wnioskodawczyni nie została pouczona o obowiązku zwrotu świadczenia w wypadku zaistnienia okoliczności skutkujących brakiem prawa do świadczenia.

Zdaniem Sądu jest to o tyle istotne, bowiem jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III AUa 1319/13 z dnia 5 marca 2014 roku tylko prawidłowe pouczenie ubezpieczonego o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenie powoduje powstanie obowiązku jego zwrotu jako nienależnego. Takiego pouczenia w przypadku D. C. (1) nie było. W ocenie Sądu I instancji skutkuje to brakiem obowiązku zwrotu świadczenia po stronie wnioskodawczyni.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał zaskarżoną decyzję za niezasadną, a tym samym podlegającą zmianie.

Skutkowało to koniecznością zmiany zaskarżonej decyzji i zwolnieniem D. C. (1) od obowiązku zwrotu pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami ustawowymi.

Biorąc pod uwagę wynik postępowania Sąd Rejonowy zgodnie z art. 98 k.p.c. przyznał wnioskodawczyni zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 66 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 2016,372 j.t.), oraz- art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 j.t.) poprzez zwolnienie wnioskodawczyni z obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w kwocie 5.255,25 zł, podczas gdy kwota ta stanowi nienależnie pobrane świadczenie i winna zostać przez ubezpieczoną zwrócona,

- naruszenie prawa procesowego, a w szczególności art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej (bo dowolnej) oceny dowodów, polegający na przyjęciu, że ubezpieczona nie była pouczona o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje powstanie obowiązku jego zwrotu.

Wobec powyższych zarzutów organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawczyni wnosił o oddalenie apelacji organu rentowego oraz zasądzenie od organ rentowego na rzecz D. C. (1) kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia. Tym samym zawarte w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego jak i procesowego uznaje za bezpodstawne.

W ocenie Sądu Okręgowego należy zgodzić się stanowisko Sądu Rejonowego, iż mimo braku prawa do zasiłku chorobowego za sporne okresy w kwotach faktycznie wypłaconych ( zawyżonych ), ubezpieczona D. C. nie ma obowiązku zwrotu kwot wskazanych w zaskarżonej decyzji. W świetle bowiem obowiązujących przepisów, nie sposób uznać spornej części zasiłku chorobowego wypłaconego za okresy od dnia 2 maja 2016 roku do dnia 12 maja 2016 roku i o dnia 25 maja 2016 roku do dnia 6 czerwca 2016 roku za świadczenie nienależne. Za takim przyjęciem przemawia treść art. 84 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 121), który to przepis decyduje o tym, jakie świadczenie może zostać zakwalifikowane jako nienależne. W myśl powołanego przepisu za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Ze stanowiska Sądu Najwyższego, wyrażonego w wyroku z dnia 17 stycznia 2012 roku, sygn. I UK 194/11, Lex nr 1227962, wynika, że przepis art. 66 ust. 2 ustawy z 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 u.s.u.s. – w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych. Przepis art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa w szczególny sposób zasady potrącania oraz egzekucji, nie wyłącza natomiast stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2 u.s.u.s., do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych. Sąd Najwyższy podkreślił, iż ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się do wszystkich ubezpieczeń społecznych, w tym m.in. do ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (art. 1 pkt 3 ustawy systemowej). Żaden z przepisów ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie niż art. 84 ust. 2 ustawy systemowej kwestii zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Inaczej mówiąc, art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej.

Podkreślenia wymaga , iż stosownie do art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, dopiero prawidłowe pouczenie pobierającego świadczenie o braku prawa do jego pobierania stanowi podstawę do zakwalifikowania pobranego świadczenia jako świadczenia nienależnego. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. wyrok SN z dnia 26.04.1980r, II URN 51/80, OSNCP 1980, Nr 10, poz. 202, wyrok z dnia 10.12.1985r II URN 207/83, PiZS 1986, Nr 3, poz. 71) przyjmuje się, że brak pouczenia świadczeniobiorcy o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń zwalnia go z obowiązku zwrotu świadczeń pobranych mimo istnienia tych okoliczności, choćby nawet mógł powziąć o nich wiadomość z innych źródeł. Obowiązek pouczania spoczywa na organie rentowym, samo zaś pouczenie powinno być wyczerpujące, zawierające informacje o obowiązujących w dniu pouczania zasadach ustania lub wstrzymania wypłaty świadczeń. Brak pouczenia zwalnia osobę bezpodstawnie pobierającą świadczenie z obowiązku ich zwrotu.

Wskazać należy, że obowiązek dowodowy, zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodu zawartą w art. 6 k.c., spoczywał w niniejszym postępowaniu na organie rentowym. To organ rentowy winien był wykazać, iż udzielił ubezpieczonej pouczenia co do okoliczności mających wpływ na wysokość świadczenia, zwłaszcza co do zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przypadku wystąpienia zbiegu tytułów do ubezpieczenia o którym mowa w art. 9 ustawy o systemowej. W warunkach przedmiotowej sprawy organ rentowy winien był pouczyć wnioskodawczynię przede wszystkim o zasadach określonych w/w przepisie i wynikającego z nich obowiązku pouczenia organu o zaistnieniu okoliczności mających wpływ na ustalenie podstawy wymiaru świadczenia a tym samym na jego wysokość.

Organ rentowy nie udowodnił w toku postępowania, aby udzielił ubezpieczonej pouczenia w powyższym zakresie. W ocenie Sądu Okręgowego nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem organu, iż stosowne pouczenie zostało zawarte na drukach ZUS Z – 3b złożonych i podpisanych przez ubezpieczoną D. C., znajdujących się na k. 11 i 13 akt organu. Wymienione druki zawierają informacje dotyczące nabycia przez osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu prawa do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, wskazują okresy jakie podlegają zaliczeniu do w/w okresu a nadto informują o konieczność udokumentowania tychże okoliczności. Druki zawierają ponadto pouczenie, iż płatnik składek zobowiązany jest poinformować ZUS o okolicznościach mających wpływ na prawo i wysokość zasiłku, które uległy zmianie w stosunku do podanych w zaświadczeniu płatnika składek.

Pouczenia zawarte na tych drukach w żaden sposób nie odnoszą się zatem do sytuacji w jakiej znajdowała się wnioskodawczyni tj. nie dotyczącą zbiegu tytułów do ubezpieczenia oraz przyjęcia podstawy wymiaru świadczenia, o których stanowi art. 9 ustawy systemowej, a zatem nie spełniają wymogu pouczenia w znaczeniu przyjętym art. 84 ust. 2 pkt 1 tej ustawy.

Biorąc powyższe pod uwagę , nadpłacone za sporne okresy kwoty zasiłku chorobowego nie mogą być uznane za świadczenie nienależne a tym samym nie podlegają zwrotowi.

Z przyczyn wyżej wskazanych Sąd Okręgowy przyjął, iż apelacja organu rentowego jako nieuzasadniona, na podstawie art. 385 k.p.c. podlega oddaleniu. O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie 98 k.p.c.