Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Maciej Schulz (spr)

Sędziowie: SSO Ludmiła Tułaczko

SSO Anna Zawadka

Protokolant p.o. protokolanta sądowego Karolina Kożuchowska

przy udziale Prokuratora Agaty Stawiarz i Jerzego Kopcia

po rozpoznaniu dnia 11 lipca 2017 roku. w Warszawie

sprawy oskarżonego E. R. syna D. i A. ur. (...) w W.

oskarżonego z art. 177 § 2 kk w zw. z art. 178 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela posiłkowego i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie II Wydział Karny

z dnia 9 września 2016 r. sygn. akt II K 198/15

uchyla zaskarżony wyrok i przyjmując, że oskarżony w ramach zarzucanego mu czynu dopuścił się tego, że w dniu 27 lutego 2011 roku w L. na ulicy (...), kierując pojazdem marki B. o nr rej (...) i uczestnicząc w wypadku drogowym nie udzielił niezwłocznie pomocy ofierze wypadku K. B., co stanowi wykroczenie z art. 93 § 1 k.w. - postępowanie przeciwko E. R. na podstawie art. 45 § 1 k.w. w zw. z art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. umarza;

zwalnia oskarżyciela posiłkowego F. B. od ponoszenia kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym przejmując wydatki za postępowania w sprawie (I i II instancja) na rachunek Skarbu Państwa;

na podstawie art. 119 § 1 k.p.s.w. w zw. z art. 632 a k.p.k. zasądza od oskarżonego E. R. na rzecz oskarżyciela posiłkowego F. B. zwrot wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika w postępowaniu przed sądem I Instancji w kwocie 1.033 ( jeden tysiąc trzydzieści trzy) złotych.

SSO Maciej Schulz SSO Ludmiła Tułaczko SSO Anna Zawadka

VI Ka 1556/16

UZASADNIENIE

E. R. został oskarżony o to, że: w dniu 27 lutego 2011 roku w msc. L. pow. (...) woj. (...) na ul. (...) kierując pojazdem marki B. o nr rej. (...) naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym określone w art. 3 ust. 1 art. 19 ust. 1 i art. 20 ust. 1 a prawa o ruchu drogowym w ten sposób, że nie zachował ostrożności nie prowadząc należytej obserwacji jezdni, a nadto przekroczył dozwoloną administracyjnie prędkość tj. 60 km/h nie dostosowując prędkości jazdy do panujących warunków drogowych, co w konsekwencji uniemożliwiło mu podjęcie manewrów obronnych w celu uniknięcia zderzenia z pieszym K. B., który przekraczał jezdnię ze strony lewej na prawą patrząc z kierunku jazdy E. R. poza przejściem dla pieszych, w postaci hamowania awaryjnego lub omijania pieszego w lewo w wyniku czego nieumyślnie przyczynił się do zaistnienia wypadku drogowego w ten sposób, że potrącił pieszego K. B., który w wyniku potrącenia doznał obrażeń skutkujących zgonem, po czym zbiegł z miejsca zdarzenia tj. o czyn z art. l77 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § l kk.

Sąd Rejonowy w Legionowie wyrokiem z dnia 9 września 2016 r., w sprawie o sygn. akt II K 198/15 oskarżonego E. R., w ramach zarzuconego mu czynu, uznał za winnego tego, że w czasie i miejscu jak w zarzucie po potrąceniu K. B. samochodem marki B. o nr rej. (...), co spowodowało, że znajdował się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia nie udzielił mu pomocy, choć mógł jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i odjechał z miejsca zdarzenia w/w pojazdem, co stanowi przestępstwa z art. 162 § 1 k.k. i za to na mocy powołanego przepisu wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby.

Apelację od tego wyroku wnieśli oskarżyciel posiłkowy F. B. oraz obrońca oskarżonego E. R..

Oskarżyciel posiłkowy F. B. zaskarżając powyższy wyrok w całości, na niekorzyść oskarżonego, na podstawie art. 438 pkt 1 k.p.k. zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego tj. art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 §1 k.k. poprzez jego pominięcie, podczas gdy okoliczności faktyczne niniejszej sprawy wskazują, że czyn popełniony przez oskarżonego wypełnia znamiona w/w przepisów, a sąd błędnie zakwalifikował czyn popełniony przez oskarżonego wyłącznie, jako przestępstwo określone w art. 162 § 1 k.k.

Podnosząc powyższy zarzut oskarżyciel posiłkowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie oskarżonego winnym popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 §1 k.k. oraz z art. 162 § 1 k.k. i wymierzenie mu odpowiedniej kary

Obrońca oskarżonego E. R. zaskarżając powyższy wyrok w całości, na podstawie art. 438 pkt. 1 k.p.k., zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażącą obrazę przepisów prawa materialnego, w postaci art. 162 § 1 k.k. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie w sytuacji, gdy czyn oskarżonego nie wyczerpuje znamion w/w przepisu. Oskarżony bowiem, zdaniem skarżącego, nie mógł udzielić pomocy pokrzywdzonemu i nie był zobowiązany do jej udzielenia w sytuacji, kiedy pokrzywdzony już nie żył.

Podnosząc powyższy zarzut obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, a ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżyciela posiłkowego nie zasługuje na uwzględnienie. Apelacja ta jest polemiką ze stanowiskiem Sądu Rejonowego zawartym w pisemnych motywach wyroku i nie zawiera żadnych argumentów, które mogłyby to stanowisko skutecznie podważyć. W tym miejscu podkreślić należy, że Sąd I Instancji rozpoznając ponownie przedmiotową sprawę wykonał zalecenia zawarte w uzasadnieniu do wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 2 lutego 2015 roku w sprawie VI Ka 726/14. Uchylając wyrok Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 10 lutego 2014 roku w sprawie IIK 498/11, Sąd Odwoławczy wydał szczegółowe zalecenia odnośnie przeprowadzenia ponownego postępowania dowodowego. Sąd Odwoławczy zwrócił zwłaszcza uwagę na konieczność ponownego przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych i dokonanie niejako ich konfrontacji, której celem będzie wyjaśnienie, dlaczego opierając się na tym samym materiale dowodowym wyprowadzają oni rozbieżnie wnioski. Sąd ten zalecił także wobec wniosku wskazanego przez biegłego L. Z., a przyjętego przez Sąd I instancji (rozpoznający sprawę po raz pierwszy) wobec obdarzenia wiarą tego dowodu co do niezachowania przez podsądnego prędkości bezpiecznej - poczynienie ustaleń co związku między prędkością z jaką jechał oskarżony, a z jaką powinien jechać by uniknąć wypadku lub też ustalenie, iż z uwagi na niekwestionowane nieprawidłowe zachowanie pieszego pozostawała ona bez związku. Jednocześnie, co zostanie omówione w dalszej części uzasadnienia poświęconej apelacji obrońcy oskarżonego, Sąd Odwoławczy zwrócił uwagę, że w toku przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej istotnym będzie także zwrócenie uwagi na możliwość określenia chwili zgonu pokrzywdzonego, co może okazać się koniecznym dla ewentualnego określenia odpowiedzialności oskarżonego z art. 162 § 1 kk.

Jak już wspomniano Sąd Rejonowy w Legionowie rozpoznając ponownie niniejszą sprawę wykonał powyższe zalecenia Sądu II instancji w tym przede wszystkim Sąd ten skonfrontował biegłych: L. Z., J. C. i C. S. (k.941-947). Jak wynika z ustnych opinii uzupełniających biegli Ci uzgodnili wspólne stanowisko, z którego wynika, że E. R. mnie miał możliwości zatrzymania się przed przechodzącym pieszym przy poruszaniu się zarówno z prędkością szacowaną, jak i prędkością ustawowo dozwoloną. Sąd Odwoławczy w pełni podzielił argumentację Sądu I Instancji zawartą na k. 11-14 pisemnych motywów wyroku. Zgodzić się należy ze stanowiskiem tego Sądu, że w świetle uzupełnionego przy ponownym rozpoznaniu sprawy materiału dowodowego w postaci opinii biegłych L. Z., J. C. i C. S., zeznań świadka A. G. oraz dowodów w postaci dokumentów nie można przypisać oskarżonemu popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 k.k. Zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że z uwagi na zachowanie pieszego oraz warunki drogowe (pora nocna, oświetlenie, rejon prac drogowych) E. R. nie miał możliwości uniknięcia potrącenia pieszego, który przechodził przez jezdnię w niedozwolonym miejscu i jego pojawienie się w godzinach nocnych na drodze bezpośrednio przed nadjeżdżającym pojazdem musiało stanowić zaskoczenie dla oskarżonego. Okoliczności podniesione w uzasadnieniu apelacji oskarżyciela posiłkowego, a dotyczące stopnia i rodzaju naruszenia przez oskarżonego przepisów Prawa o ruchu drogowym, miejsca zamieszkania oskarżonego, a tym samym znajomości miejsca wypadku oraz prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym w tym w ostatecznej, uzupełnionej przy powtórnym rozpoznaniu sprawy opinii biegłych. Dlatego też, apelacja oskarżyciela posiłkowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Jeżeli natomiast chodzi o apelację obrońcy oskarżonego, to zgodzić się należy z jego stanowiskiem, że brak jest postaw do przyjęcia, że oskarżony swoim zachowaniem wypełnił dyspozycję art. 162 § 1 k.k. Jak podniesiono na wstępie niniejszego uzasadnienia Sąd Okręgowy uchylając wyrok z dnia 10 lutego 2014 roku w sprawie IIK 498/11 zalecił przesłuchanie biegłego z zakresu medycyny sądowej na okoliczność określenia chwili zgonu pokrzywdzonego. Z ustnej opinii biegłego M. F. wynika, że obrażenia jakich doznał pokrzywdzony były obrażeniami nieprzeżyciowymi, które powodują natychmiastowy zgon (k.968). Dodatkowo w tym miejscu zwrócić należy uwagę na zeznania świadka A. G., składane w postępowaniu przygotowawczym, z których wynika, że gdy bezpośrednio po wypadku podszedł do leżącego pokrzywdzonego to stwierdził, że nie dawał on oznak życia (k.13 verte). W tej sytuacji podzielić należy ustalenia Sądu I Instancji, że pokrzywdzony zmarł bezpośrednio po wypadku. W świetle tych jednoznacznych ustaleń zgodzić się należy ze stanowiskiem obrońcy oskarżonego, że E. R. nie można przypisać popełnienia przestępstwa z art. 162 § 1 k.k.

Z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2016 roku w sprawie III KK 137/16 wynika, że obowiązek udzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu powstaje z chwilą wystąpienia stanu zagrożenia dla dóbr wymienionych w art. 162 § 1 k.k., a kończy się z chwilą udzielenia pomocy przez podmiot wyspecjalizowany, ustąpienia zagrożenia albo śmierci osoby, która wcześniej znajdowała się w niebezpieczeństwie (OSNKW 2016/11/75, LEX nr 2094785). Sąd Najwyższy w powyższym orzeczeniu wydanym w analogicznym stanie faktycznym zaakceptował pogląd Sądu Okręgowego w L., że „skoro w świetle opinii biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej "zgon T. R. nastąpił natychmiast po doznaniu obrażeń, jeszcze w trakcie zdarzenia, to nie może być mowy o znajdowaniu się T. R. w położeniu zagrażającym życiu". A tym samym brak było ustawowego znamienia przestępstwa z art. 162 § 1 k.k. w postaci wystąpienia stanu bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu”. Z analogiczną sytuacją mamy w realiach niniejszej sprawy. Dlatego też podzielając w pełni przytoczone stanowisko Sądu Najwyższego, Sąd Odwoławczy rozpoznający niniejszą sprawę doszedł do wniosku, że E. R. nie można przypisać popełnienia przestępstwa z art. 162 § 1 k.k. Podobnie jak w sprawie będącej przedmiotem cytowanego orzeczenia Sądu Najwyższego, pokrzywdzony K. B. zmarł w chwili wypadku i tym samym nie może być mowy, że znajdował się on w położeniu zagrażającym życiu, o którym mowa w art. 162 § 1 k.k.. Przy czym podkreślić należy, że wiedza i świadomość oskarżonego w tym zakresie nie mają znaczenia dla odpowiedzialności z art. 162 § 1 k.k. W tym wypadku jak wynika z utrwalonego orzecznictwa i poglądów doktryny liczy się bowiem stan obiektywny.

Natomiast zachowanie oskarżonego polegające na nie zatrzymaniu się i nie udzieleniu pomocy ofierze wypadku należy oceniać przez pryzmat art. 93 § 1 k.w. Zgodnie z art. 44 ust. 2 pkt 1 Prawa o ruchu drogowym jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany (ponadto:) udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję.

Zgodzić się należy z R. S., że art. 93 § 1 k.k. sankcjonuje jeden z obowiązków przewidzianych w prawie o ruchu drogowym, w art. 44 ust. 2 pkt 1, polegający na obowiązku udzielenia pomocy ofierze wypadku. W myśl bowiem tego przepisu, jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku (por R.A. Stefański. „Wykroczenia Drogowe. Komentarz” teza 2.1 i 2.2 do art. 93 § 1 k.w.).

Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 44 ust. 2 pkt 1 Prawa o ruchu drogowym uczestnik wypadku drogowego z udziałem rannych i zabitych zobowiązany jest zatrzymać się i udzielić pomocy ofiarom wypadku w tym także osobom nieżyjącym np. poprzez zainteresowanie się ofiarą, zabezpieczenie miejsca wypadku i wezwanie odpowiednich służb. Nie dopełnienie tego obowiązku skutkuje odpowiedzialnością z art. 93 § 1 k.w. Jak wynika z prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu I Instancji E. R. obowiązku tego nie wypełnił. Odpowiedzialność z art. 93 § 1 k.w. jest szersza niż z art. 162 § 1 k.k. i jak już podkreślono dotyczy także sytuacji, gdy ofiara wypadku nie żyje podczas gdy odpowiedzialności z art. 162 § 1 k.k. można podlegać jedynie do momentu śmierci pokrzywdzonego.

Dlatego też w ocenie Sądu Odwoławczego o ile z powodów podanych wcześniej – z uwagi na natychmiastową śmierć pokrzywdzonego - brak jest podstaw do przypisania oskarżonemu odpowiedzialności z art. 162 § 1 k.k., to czyn jego zakwalifikować należy, jako wykroczenie z art. 93 § 1 k.w. (por. Stefański j.w. teza 5.6 do art. 93 § 1 k.w.)

Jednocześnie zgodnie z art. 45 § 1 k.w. w brzmieniu obowiązującym przed 1 czerwca 2017 roku karalność wykroczenia ustaje po 2 latach od jego popełnienia. Tym samym dwuletni termin przedawnienia wykroczenia z art. 93 § 1 k.w. jakiego dopuścił się E. R. upłynął z dniem 27 lutego 2013 roku.

Z tych względów Sąd Odwoławczy uchylił zaskarżony wyrok i przyjmując, że oskarżony w ramach zarzucanego mu czynu dopuścił się tego, że w dniu 27 lutego 2011 roku w L. na ulicy (...), kierując pojazdem marki B. o nr rej (...) i uczestnicząc w wypadku drogowym nie udzielił niezwłocznie pomocy ofierze wypadku K. B., co stanowi wykroczenie z art. 93 § 1 k.w. - postępowanie przeciwko E. R. na podstawie art. 45 § 1 k.w. w zw. z art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. umorzył.

Na podstawie art. 119 § 1 k.p.s.w. w zw. z art. 633 k.p.k. i art. 624 § 1 k.p.k. Sąd Odwoławczy zwolnił oskarżyciela posiłkowego F. B. od ponoszenia kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym i przejął wydatki za całość postępowania w sprawie na rachunek Skarbu Państwa.

Ponadto na podstawie art. 119 § 1 k.p.s.w. w zw. z art. 632 a k.p.k. Sąd Odwoławczy zasądził od oskarżonego E. R. na rzecz oskarżyciela posiłkowego F. B. zwrot wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika w postępowaniu przed sądem I Instancji w kwocie 1.033 złotych. W ocenie Sądu Odwoławczego w realiach niniejszej sprawy z uwagi na podstawę umorzenia postępowania i przebieg procesu zachodzi wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 632 a k.p.k. Przy czym podkreślić należy, że zasądzona kwota nie obejmuje kosztów procesu za postępowanie odwoławcze w niniejszej sprawie, wobec braku w tym zakresie stosownego wniosku.

Mając powyższe na uwadze orzeczono, jak w wyroku.

SSO Maciej Schulz SSO Ludmiła Tułaczko SSO Anna Zawadka