Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawca K. Ż. wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków - jego i uczestniczki.

W uzasadnieniu wniosku podał, że w skład majątku wspólnego wchodzą prawa do nieruchomości:

a. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), przy ul. (...) w O. – o wartości 240 000 zł,

b. udział w 12/480 w prawie użytkowania nieruchomości gruntowej, położonej w O. przy Al. (...) (nieruchomość stanowiąca drogę) oraz prawo własności garażu – o łącznej wartości 15 000 zł,

c. nieruchomość gruntowa niezabudowana, położona w O., przy ul. (...) – o wartości 300 000 zł.

W treści wniosku wnioskodawca wnosił przyznanie nieruchomości wymienionych w pkt a. i b. uczestniczce, zaś nieruchomości w pkt c – na swoją rzecz oraz zasądzenie od niego na rzecz uczestniczki dopłaty w wysokości 22 500 zł, płatnej w dwóch ratach (na dalszym etapie proponował płatność w 3 ratach, ostatnia – w terminie 24 miesięcy – k. 179 - 180).

Uzasadniając powyższą propozycję wskazał, że na stałe zamieszkuje w Niemczech, nie planuje powrotu, nie jest zatem zainteresowany korzystaniem z majątku stron pozostawionego na terenie Polski. Przyznanie mu nieruchomości, o której mowa w pkt c. jest natomiast zasadne z tego względu, że uczestniczka nie ma możliwości zgromadzenia środków na spłatę połowy wartości wszystkich nieruchomości (k. 3 – 5).

Uczestniczka L. Ż. nie oponowała co do zasady podziałowi majątku wspólnego małżonków. Potwierdziła, że w jego skład wchodzą wymienione we wniosku nieruchomości. Zakwestionowała jednak wartość tych składników majątkowych wskazaną we wniosku (lub nie wypowiedziała się co do niej). Zdaniem uczestniczki, w skład majątku wspólnego wchodzą ponadto dwa domy położone w Niemczech. Uczestniczka podniosła także, że wnioskodawca jest stałym klientem firmy (...).

Uczestniczka wniosła o przyznanie jej wszystkich nieruchomości, położonych w Polsce, zaś wnioskodawcy – ewentualnych nieruchomości położonych w Niemczech.

Wskazała, że od lat wspólnie utrzymuje nieruchomości położone w Polsce oraz podjęła starania, aby uzyskać pomoc od rodziny, jeżeli spłata okaże się konieczna (k. 42 – 46).

W toku postępowania, wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie ustalili:

- wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), przy ul. (...) w O. – na kwotę 215 000 zł (k. 89, k. 251 – 253 i k.258 - 260)

- łączną wartość prawa własności garażu i udziału w prawie własności nieruchomości stanowiącej drogę, położonych przy Al. (...) – na kwotę 9500 zł (k. 89, k. 89, k. 251 – 253 i k.258 - 260)

- wartość samochodów wchodzących w skład majątku wspólnego – na kwotę (k. 382 – 382 odw.).

W kolejnych pismach procesowych uczestniczka zgłosiła następujące żądania:

1) zwrotu przez wnioskodawcę połowy kwot spłaconych przez nią po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej z tytułu wspólnych zobowiązań stron (czynszu, podatku od nieruchomości, opłaty za użytkowanie wieczyste, opłaty za ochronę, kosztów ubezpieczenia OC i AC pojazdu marki S. (...)); uczestniczka domagała się zasądzenia na swoją rzecz początkowo kwoty 2069,83 zł (k. 89 – 91), w piśmie z 19 maja 2015r. rozszerzyła to żądanie do kwoty 2388,44 zł; następnie zgłosiła do rozliczenia dalsze wydatki, domagając się zasądzenie od wnioskodawcy z tego tytułu kwoty 5607,77 zł (k. 400 – 402),

2) rozliczenia nakładu z jej majątku osobistego na majątek wspólny w postaci wpłat dokonanych na poczet wkładu mieszkaniowego przed zawarciem małżeństwa – o wartości rynkowej odpowiadającej ¾ aktualnej wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (k. 161, k. 252)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. Ż. i uczestniczka L. Ż. zawarli związek małżeński w dniu 20 lipca 1979r. w O.. Ze związku tego posiadali dwoje obecnie dorosłych dzieci.

Strony nie zawierały małżeńskich umów majątkowych.

bezsporne

Początkowo, obydwoje małżonkowie pracowali zawodowo w Polsce. Uczestniczka ma wykształcenie średnie budowlane i pracowała przez wiele lat w biurze projektowym. Wnioskodawca wykonywał prace budowlane.

W latach 90 – tych wnioskodawca wyjechał do pracy do Niemiec. Prowadził tam działalność gospodarczą. Obecnie zamieszkuje tam na stałe i nie planuje powrotu.

Początkowo małżonkowie zamieszkiwali w hotelu robotniczym.

Jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego uczestniczka zgromadziła kwotę 25 000 złotych na książeczce mieszkaniowej. W dniu 16 listopada 1978r. uczestniczka złożyła wniosek o przydział mieszkania M – 3 w Wojewódzkiej Spółdzielni Mieszkaniowej w O.. Kwota zgromadzona na książeczce została uzupełniona do 37 500 zł (środki na dopłatę pochodziły z pożyczki, spłacanej po zawarciu małżeństwa).

W dniu 17 stycznia 1983r., uczestniczka zawarła umowę najmu mieszkania zastępczego, położonego przy ul. (...) w O.. Strony zamieszkały w tym lokalu.

W dniu 14 lipca 2014r. uczestniczka złożyła wniosek o zmianę kategorii mieszkania z M – 3 na M – 4, w związku z urodzeniem się dziecka (k. 98 akt lokalu).

Wniosek ten został uwzględniony przez Spółdzielnię, która w piśmie z dnia 28 lipca 1986r. poinformowała, że wysokość wkładu mieszkaniowego na tę kategorię wynosi 193 500 zł, zaś jego zgromadzenie jest wymagane przed uzyskaniem przydziału (wskazana kwota ma przy tym charakter orientacyjny).

W dniu 26 września 1990r. małżonkowie uzyskali przydział lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w O., przy ul. (...). Dla tego lokalu nie została urządzona księga wieczysta.

W dniu 28 lutego 1995r., wnioskodawca i uczestniczka wnieśli o przekształcenie prawa do zajmowanego mieszkania z lokatorskiego na własnościowe.

W związku z tym zostało dokonane wyliczenie wartości wkładu budowlanego lokalu, w którym kwota do wpłaty z tytułu wkładu została wyliczona na 12 331,06 zł. W wyliczeniu tym wartość wkładu mieszkaniowego została określona na kwotę 2466,21 zł (pozostałe środki wniesione przez lokatora stanowiły spłatę kredytu).

Przydział lokalu mieszkalnego na warunkach własnościowego prawa do lokalu spółdzielczego nastąpił w dniu 6 marca 1995r.

dowód: zaświadczenie z k. 11, dokumenty w załączonej do akt teczce lokalu

Aktualna wartość rynkowa przysługującego stronom spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego wynosi 215 000 zł.

bezsporne

W 1993r. wnioskodawca i uczestniczka zakupili do majątku wspólnego garaż oraz udział w 12/480 w prawie własności nieruchomości stanowiącej drogę, położone przy ul (...). Dla nieruchomości tych Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgi wieczyste KW Nr (...) i KW Nr (...).

Według stanu z chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości te są obecnie warte łącznie 9500 złotych.

Natomiast w dniu 6 stycznia 1994r. uczestniczka i wnioskodawca zakupili wspólnie do majątku wspólnego nieruchomość, położoną w O., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...).

Na nieruchomości tej budowany jest budynek mieszkalny dwurodzinny.

bezsporne – potwierdzone dokumentami w postaci odpisów z ksiąg wieczystych z k. 12 – 32 oraz dokumentami w aktach wymienionych ksiąg

Powołany w niniejszej sprawie biegły wyliczył obecną nieruchomości, położonej przy ul. (...) (według stanu z chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej) na kwotę 700 640 złotych.

dowód: opinia biegłego pisemna z k. 303 - 354

Wyrokiem z dnia 29 maja 2012r., wydanym w sprawie sygn. akt VI RC 1534/11, Sąd Okręgowy w Olsztynie, VI Wydział Cywilny Rodzinny orzekł rozwiązanie małżeństwa wnioskodawcy i uczestniczki przez rozwód, z winy obu stron. Wyrok ten uprawocnił się 17 stycznia 2013r.

wyrok z k. 9 - 10

W chwili ustania wspólności małżeńskiej, oprócz wymienionych wyżej nieruchomości w skład majątku wspólnego wchodziły także nabyte w trakcie trwania małżeństwa samochody:

- marki S. (...) – z którego korzystała wyłącznie uczestniczka i ponosiła wszelkie koszty związane z jego eksploatacją i ubezpieczeniem,

- marki N. (...) - z którego korzystał wyłącznie wnioskodawca i ponosił wszelkie koszty związane z jego eksploatacją i ubezpieczeniem.

Wartość pierwszego z wymienionych samochodów wynosi obecnie 500 złotych, a drugiego - 5000 złotych (wg stanu z chwili ustania wspólności).

W dniu 6 sierpnia 2015r. wnioskodawca sprzedał pojazd marki N. (...) za kwotę 950 euro.

bezsporne – potwierdzone dowodami w postaci umowy sprzedaży pojazdu marki N. (...) z 28 czerwca 2012r. z k. 70 – 71, kopii dowodu rejestracyjnego samochodu marki S. (...) z k. 92 – 93 i samochodu marki N. (...) z k. 121 – 122, kopii umowy sprzedaży samochodu marki N. (...) z k. 301

Wnioskodawca posiadał rachunek bankowy nr (...) w V. O. – (...) eG.

W chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego była na nim zgromadzona kwota 2886,81 euro (według kursu z 18 lutego 2017r. odpowiadająca kwocie 12 499,88 złotych)

Z tych środków, w dniu 10 lipca 2013r., wnioskodawca zapłacił kwotę 65 euro na poczet podatku obrotowego.

dowód: zestawienie transakcji na rachunku bankowym z k. 58 – 64, dokumenty w języku niemieckim na k. 66 (potwierdzający wysokość zobowiązania podatkowego) i k.67 (potwierdzenie przelewu)

Po ustaniu wspólności małżeńskiej uczestniczka spłaciła wspólne zobowiązania stron w łącznej wysokości 14 060,42 złotych, w tym – z tytułu czynszu, podatku od nieruchomości, opłaty za użytkowanie wieczyste, opłaty za ochronę nieruchomości.

bezsporne – potwierdzone dowodami w postaci potwierdzeń wpłat z k. 94 – 108, 206, 208 – 211, decyzji z k. 109 – 110, 214 – 215, 216 – 229 pism z k. 111 – 117, 212 – 213 umowy z k. 207, dokumenty z k. 403 - 445

Obecnie uczestniczka utrzymuje się z renty w wysokości około 800 zł. Otrzymuje od wnioskodawcy alimenty w wysokości 200 zł. Podejmuje prace dorywcze w zakresie opieki nad dziećmi uzyskując dochody różnego rzędu (niekiedy 1200 zł miesięcznie). Dzieci stron są dorosłe i nie mieszkają z matką.

Zdarza się, że uczestniczka korzysta z pomocy rodziny.

dowód: zeznania L. Ż. z k. 294 - 295

Wnioskodawca mieszka w Niemczech i tam prowadzi działalność gospodarczą jako stolarz. Uzyskuje miesięcznie 700 - 1000 euro, przy czym dochody z reguły są wyższe w miesiącach letnich, a niższe – w zimowych. W 2015r. osiągnął przychód w wysokości 13 464 euro. Zarobki tego rzędu nie pozwalają mu na uzyskanie kredytu w Niemczech. Nie ma także możliwości otrzymania pożyczki od członków rodziny w kwocie wyższej niż 20 – 30 tysięcy złotych.

W 2014r. wnioskodawca zakupił nieruchomość w Polsce za kwotę 34 600 zł.

dowód: zeznania K. Ż. z k. 293 – 294, dokumenty wraz z tłumaczeniem z k. 449 - 455

Sąd dokonał powyższych ustaleń faktycznych na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, zarówno prywatnych jak i urzędowych oraz kopii dokumentów, a także – częściowo - na podstawie zeznań stron. Dokumenty będące podstawą ustalenia stanu faktycznego nie były przez strony kwestionowane.

W szczególności Sąd brał pod uwagę treść informacji, udzielonej przez Sąd Rejonowy w miejscowości D. (Niemcy), z której wynikało, że wnioskodawca nie posiada żadnej posiadłości ziemskiej w okręgu tego sądu, zaś nieruchomości o adresach wskazanych przez uczestniczkę nigdy nie należały do wnioskodawcy (k. 174).

Natomiast z treści odpowiedzi z Powiatu Z. L. – D. wynika, że w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej wnioskodawca był wyłącznie właścicielem samochodu marki N. o nr rej. (...) (k. 148). Nie ustalono także, aby wnioskodawca był w chwili ustania wspólności właścicielem innych pojazdów zarejestrowanych na terenie Polski (por.: informacja na k. 54 i 78).

W związku z treścią tych informacji Sąd uznał ostatecznie, że niecelowe jest występowanie do Urzędu Gminy L. o podanie, czy wnioskodawca był podatnikiem podatku od nieruchomości na terenie właściwości tego organu. Trudno sobie wyobrazić, aby wnioskodawca płacił podatki od nieruchomości, których – według cytowanych informacji sądu niemieckiego – na tym terenie nie miał co najmniej w krótkim terminie po ustaniu wspólności.

Wiarygodność zeznań obu stron budziła poważne wątpliwości Sądu. Powstawały one w związku z charakterem, przebiegiem i źródłami konfliktu pomiędzy nimi. Stąd, Sąd oceniał zeznania stron z daleko idącą ostrożnością. Należy zauważyć, że zeznania te były wielokrotnie sprzeczne ze sobą. Widoczna jest w nich także wzajemna niechęć i determinacja w uzyskaniu dla siebie jak najkorzystniejszego rozstrzygnięcia.

Ostatecznie Sąd dał wiarę stronom w części, w jakiej ich relacje nie pozostawały ze sobą w sprzeczności oraz znajdowały oparcie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym i zasadach doświadczenia życiowego.

Podstawą ustaleń Sądu była również opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, co do której żadna ze stron nie zgłaszała zastrzeżeń, zaś Sąd nie znajduje podstaw do jej podważenia.

Sąd oddalił natomiast wniosek o powołanie biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, zgłoszony pod koniec postępowania na okoliczność wykazania wysokości nakładu z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny.

Dowód ten należało uznać za spóźniony, a ponadto – w ocenie Sądu – biegły z zakresu tej specjalności nie byłby w stanie udzielić odpowiedzi w zakresie okoliczności wskazanych we wniosku.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o podział majątku wspólnego L. Ż. i K. Ż. zasługiwał na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należało rozważyć kwestię prawa właściwego dla stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami.

Podział majątku wspólnego należy do kwestii rozstrzyganych na podstawie prawa właściwego dla stosunków majątkowych małżonków. Według tego prawa należy oceniać, czy między małżonkami powstaje wspólność majątkowa i jakie przedmioty wchodzą w jej skład oraz jakie zasady stosować do podziału majątku.

Podstawę ustalenia prawa właściwego stanowią normy kolizyjne polskiego prawa prywatnego międzynarodowego. Ich podstawowym źródłem w omawianym zakresie jest ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe – dalej p.p.m. , która weszła w życie w dniu 11 maja 2011r.

Zgodnie z art. 51. ust. 1 i 2 wskazanej ustawy stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie - prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu . Jeżeli małżonkowie nie mają miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani .

Natomiast nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w których przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne (art. 41 ust. 2 p.p.m.).

Należy zarazem zwrócić uwagę, że przez większość czasu, w którym trwało małżeństwo obowiązywała ustawa z dnia 12 listopada 1965r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 17 § 1 tej ustawy, stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają ich każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu . W braku wspólnego prawa ojczystego małżonków prawem właściwym jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania , a gdy małżonkowie nie mają miejsca zamieszkania w tym samym państwie, właściwe jest prawo polskie (§ 3). Natomiast treść art. 41 ust. 2 p.p.m. odpowiada brzmieniu tego przepisu w obecnej ustawie.

Reasumując powyższe, do oceny prawa właściwego dla stosunków majątkowych małżeńskich w okresie do dnia 11 maja 2011r. zastosowanie znajdzie poprzednia ustawa, po tej dacie – obecna (por. M. Kłoda: Zagadnienia międzyczasowe nowego prawa prywatnego międzynarodowego. Teza nr 6, 131889/6).

Jak wskazuje się w doktrynie, istotne znaczenie ma wskazanie w przepisie art. 51 ust. 1 p.p.m., że stosuje się prawo każdoczesne . Pomimo braku słowa „każdoczesne" w przepisach art. 51 ust. 2 p.p.m. powyższa reguła znajduje zastosowanie również do norm w nim wyrażonych (praca zbior. pod red. J. Poczobuta: Prawo właściwe dla podziału majątku wspólnego małżonków mających różne obywatelstwa, komentarz praktyczny, opublikowano: ABC nr 246181). Oznacza to, że właściwe jest prawo wynikające z treści tego przepisu, istniejące w chwili dokonywania oceny. Wraz ze zmianą okoliczności prawo to może ulec zmianie. W ocenie Sądu, w podobny sposób należy interpretować poprzednio obowiązujący art. 17 p.p.m.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że strony są obywatelami polskimi. Uczestniczka przez cały czas trwania małżeństwa mieszkała w Polsce. W latach 90 – tych wnioskodawca wyjechał do pracy w Niemczech i trudno precyzyjnie określić, od kiedy pozostaje tam z zamiarem stałego pobytu. Niewątpliwie jednak państwem, z którym wnioskodawca i uczestniczka wspólnie są najściślej związani (z uwagi na fakt zamieszkiwania w nim wspólnych dzieci i posiadania nieruchomości) jest Polska.

W opisanym stanie rzeczy należało uznać, że prawem właściwym dla oceny, czy w ogóle istniała pomiędzy małżonkami wspólność małżeńska, jakimi regułami się rządziła, jakie były skutki czynności pomiędzy małżonkami, jakie służą im wzajemne roszczenia z tytułu poniesionych nakładów i spłaty wspólnych zobowiązań będzie wyłącznie prawo polskie . Właściwość prawa polskiego we wskazanym okresie jest uzasadniona tym bardziej, że zachodzi konieczność oceny skutków i wzajemnych roszczeń stron związanych z nabyciem nieruchomości w Polsce.

W świetle twierdzeń stron nie ulega wątpliwości, że w okresie od 20 lipca 1979r. istniał pomiędzy małżonkami zgodnie z prawem polskim ustrój wspólności majątkowej i że wspólność ta następnie ustała z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego tj. w dniu 17 stycznia 2013r. Bezsprzecznie powstał w tym okresie majątek wspólny małżonków, zaś jego skład i wartość były po części bezsporne.

Wnioskodawca i uczestniczka nie wskazywali na okoliczności, które powodowałyby wcześniejsze ustanie wspólności ustawowej (zawarcie umów majątkowych, sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej, ubezwłasnowolnienie małżonka, ogłoszenie jego upadłości, orzeczenie separacji).

W konsekwencji prawomocnego orzeczenia rozwodu, istniejąca pomiędzy małżonkami współwłasność łączna, obejmująca cały ich majątek wspólny, z mocy samego prawa przekształciła się we współwłasność ułamkową. Zatem stosownie do treści art. 210 – 212 kc (których odpowiednie stosowanie nakazuje art. 1035 kc w zw. z art. 46 kro), każdy z małżonków może obecnie żądać zniesienia tej współwłasności i podziału majątku wspólnego.

Ustalenie składu i wartości majątku wspólnego jest w niniejszym postępowaniu obowiązkiem Sądu (art. 684 w zw. z art. 567 par. 3 kpc).

Sąd ustalił zatem, że w chwili ustania wspólności majątkowej w skład majątku wspólnego stron wchodziły prawa do nieruchomości, opisane w pkt I ppkt 1 - 3 postanowienia, o wartości tam wskazanej.

Powyższe ustalenie oparł po części na treści bezspornych twierdzeń stron, dokumentach znajdujących się w aktach sprawy (odpisach z ksiąg wieczystych, dokumentach pochodzących z (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w O. ) oraz opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości (co do wartości nieruchomości, położonej w O., przy ul. (...)).

Bezspornym było również, że w skład majątku wspólnego stron wchodziły pojazdy wymienione w pkt 4 – 5 postanowienia o wartości tam wskazanej oraz środki pieniężne zgromadzone przez wnioskodawcę w V. O. – (...) eG. Nie ulega wątpliwości, że po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej samochód marki N. (...) został sprzedany przez wnioskodawcę.

Sąd nie miał podstaw do ustalenia, aby w skład majątku wspólnego wchodziły jeszcze inne składniki. Wnioskodawca kwestionował twierdzenia uczestniczki w tym zakresie. Informacja z sądu niemieckiego nie potwierdziła natomiast stanowiska uczestniczki, iż wnioskodawca był właścicielem na terenie Niemiec dwóch nieruchomości, których zdjęcia wnioskodawczyni dołączyła o akt sprawy. Trudno wywodzić taki wniosek z samego faktu zaciągnięcia przez wnioskodawcę na początku 1998r. kredytu (zgodnie z zeznaniami wnioskodawcy kredyt ten miał być przeznaczony na finansowanie wydatków związanych z budową domu na ul. (...), co uczestniczka kwestionowała).

Jak wskazano powyżej, zgromadzone w aktach sprawy dowody nie pozwalają także na ustalenie, że wnioskodawca był w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej właścicielem innych jeszcze pojazdów. W szczególności, nie może być podstawą takich wniosków fakt doręczania mu folderów reklamowych przez producenta pojazdów marki R..

Kolejną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia był sposób podziału wymienionych składników majątkowych, wchodzących w skład majątku wspólnego.

Najmniej kontrowersji budził podział ruchomości w postaci samochodu marki S. (...) i środków pochodzących ze sprzedaży samochodu marki N. (...) . Strony były także zgodne co do tego, że prawo do lokalu mieszkalnego, garaż i udział w drodze dojazdowej winny przypaść uczestniczce jako osobie na co dzień korzystającej z tych rzeczy. W ocenie Sądu, brak jest przeszkód do zaakceptowania stanowiska stron w powyższym zakresie.

Spór dotyczył przede wszystkim kwestii podziału nieruchomości, położonej przy ul. (...), bowiem obie strony chciały przyznania tego składnika na ich rzecz.

Analizując informacje dostarczone przez strony należy stwierdzić, że wprawdzie sytuacja materialna wnioskodawcy przedstawia się zdecydowanie lepiej niż sytuacja uczestniczki (kilka razy wyższe dochody, nie udokumentowane oszczędności, majątek w postaci nieruchomości gruntowej na terenie Polski – której możliwości szybkiego zbycia trudno jest określić; wobec braku nr księgi trudno również sprawdzić, czy nadal stanowi własność wnioskodawcy), także on nie będzie w stanie dokonać w sposób swobodny spłaty w stosunkowo szybkim terminie. Sam wnioskodawca wskazuje jako możliwy termin spłaty 2 – 3 lata przyznając, że nie ma możliwości uzyskania kredytu, a środki na poczet spłaty planuje uzyskać dopiero ze sprzedaży nieruchomości. Nie ulega wątpliwości, że ponoszone przez niego koszty utrzymania są wyższe aniżeli koszty utrzymania uczestniczki w Polsce. Jak wynika z kopii złożonej do akt sprawy odpowiedzi na pozew w sprawie o alimenty, wnioskodawcy nie stać nawet na opłacanie ubezpieczenia zdrowotnego.

W istocie, podobną propozycję złożyła uczestniczka wskazując na możliwość dokonania spłaty w terminie 3 lat. W przypadku problemów ze sprzedażą, uczestniczka deklarowała możliwość uzyskania z pomocą rodziny kredytu hipotecznego (nie przedłożyła jednak oświadczeń członków rodziny) Należy pamiętać, że wobec przyznania uczestniczce pozostałych nieruchomości, rozważana dopłata byłaby wyższa niż w przypadku uczestnika.

Uczestniczka podnosiła, że w przypadku przyznania nieruchomości przy ul. (...) wnioskodawcy, gdyby wnioskodawca sprzedał nieruchomość i nie wywiązał się wobec niej z obowiązku spłaty, nie będzie miała praktycznie możliwości jej uzyskania w postępowaniu egzekucyjnym, a ewentualna egzekucja będzie musiała się toczyć w Niemczech (gdzie wnioskodawca nie posiada majątku). Podobnych trudności nie napotka wnioskodawca wobec faktu, że uczestniczka pozostanie właścicielką innych nieruchomości w Polsce.

W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, że obu wypadkach spłata będzie finansowana ze sprzedaży nieruchomości. Wobec faktu zamieszkiwania uczestniczki w Polsce, jest większe prawdopodobieństwo, że to właśnie ona szybciej sprzeda nieruchomość przy ul. (...), zwłaszcza że wyraża taką gotowość. Nie bez znaczenia są również podnoszone przez nią argumenty dotyczące możliwości egzekwowania ewentualnej spłaty.

W istocie sprzedaż nieruchomości zawsze może łączyć się z możliwością uzyskania wyższej ceny niż wynikająca z wyceny biegłego, ale również z ryzykiem nieuzyskania takiej ceny. Wbrew oczekiwaniom uczestniczki, Sąd nie posiada przewidzianych prawem możliwości do nakazania stronom dokonania wspólnej sprzedaży nieruchomości tak, aby zniwelować powyższe ryzyko.

Sąd rozważał jako alternatywę dla powyższego rozwiązania możliwości przyznania nieruchomości wnioskodawcy, z jednoczesnym zabezpieczeniem możliwości uregulowania przez niego dopłaty na rzecz wnioskodawczyni hipoteką przymusową na tej nieruchomości.

Wybrany sposób rozstrzygnięcia w większym stopniu zabezpiecza prawa uczestniczki, ale też nakłada na nią ciężar sprzedaży nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w pkt I postanowienia.

W pkt IV sentencji postanowienia Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 454 070,06 zł tytułem dopłaty. Sąd ustalił wysokość dopłaty w oparciu o poniższe wyliczenie:

wartość składników majątkowych przyznanych uczestniczce tj. 925 640 zł : 2 = 462 820 zł

wartość składników majątkowych przyznanych wnioskodawcy tj. 17 499,88 zł : 2 = 8749,94 zł

462 820 zł - 8749,94 zł = 454 070,06 zł

W dalszej kolejności Sąd odniósł się do zgłaszanych przez strony dodatkowych żądań.

W ocenie Sądu, zasadnym było uwzględnienie żądania rozliczenia nakładu poczynionego z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny w postaci uiszczenia przed zawarciem małżeństwa kwoty 25 000 zł na poczet wkładu mieszkaniowego (art. 45 par. 1 k.r.i o.).

Należy zauważyć, że sam fakt zapłaty tej kwoty z majątku osobistego uczestniczki nie był kwestionowany przez wnioskodawcę.

Przedmiotem sporu pomiędzy stronami pozostawała przede wszystkim obecna wartość rynkowa poczynionego przez nią nakładu. Wnioskodawca przyznawał, że wartość tego nakładu odpowiada 13 % - om obecnej wartości mieszkania, uczestniczka twierdziła, że wynosi ona ¾ obecnej wartości mieszkania.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga fakt, że ciężar wykazania przesłanek tego żądania (także jego wysokości) spoczywał na uczestniczce (art. 6 k.c.).

Należy zauważyć, że wpłata kwoty 25 000 zł została dokonana na poczet wkładu mieszkaniowego (celem nabycia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu kategorii M - 3) i stanowiła ok. 2/3 całości tego wkładu.

W późniejszym okresie uczestniczka wniosła o zmianę kategorii mieszkania na M - 4. Spółdzielnia wyraziła na to zgodę wskazując, że konieczne będzie uzupełnienie wkładu mieszkaniowego do kwoty 193 000 zł. Także w świetle oświadczeń stron nie ulega wątpliwości, że musiała zatem zostać dokonana jakaś dalsza dopłata już w trakcie trwania małżeństwa, chociaż brak jest wystarczających danych dla ustalenia jej wysokości.

Kilka lat po uzyskaniu przydziału na mieszkanie lokatorskie małżonkowie nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, z czego wynikała konieczność uiszczenia brakującej części wkładu budowlanego (dokładnie połowy tego wkładu). Z treści wyliczenia z dnia 27 lutego 1995r. wynika przy tym, że wkład mieszkaniowy stanowił 10% wartości wkładu budowlanego.

W świetle zasad logiki jest oczywistym, że wkład mieszkaniowy musiał być znacznie niższy niż wkład budowlany, bowiem inaczej nie byłoby racjonalnego powodu, dla którego strony zakupiły prawo lokatorskie a nie od razu prawo własnościowe. Doświadczenie życiowe wskazuje przy tym, że wkład ten często stanowił właśnie 10% wartości wkładu budowlanego.

Sąd rozważał możliwość wystąpienia do spółdzielni celem uzyskania informacji o wysokości wkładu budowlanego w 1979r. na mieszkanie M - 4 o powierzchni jak mieszkanie stron, co pozwoliłoby na wyliczenie proporcji pomiędzy wpłaconą z majątku osobistego kwotą 25 000 zł a wartością tego wkładu, celem odniesienia jej do aktualnej wartości przysługującego stronom prawa do mieszkania (215 000 zł). Wobec wątpliwości co do możliwości uzyskania takiej informacji, Sąd ostatecznie uznał, że wystąpienie z powyższym zapytaniem (zwłaszcza z urzędu) jest zbędne i jedynie przedłuży postępowanie.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów, w pkt II sentencji postanowienia Sąd ustalił wartość rynkową nakładu zgodnie ze stanowiskiem uczestnika (13% z 215 000 zł = 27 950 zł), zaś w pkt V sentencji postanowienia dokonał rozliczenia tego nakładu, zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki połowę tej kwoty.

Sąd uwzględnił w przeważającej części żądanie uczestniczki zasądzenia od wnioskodawcy zwrotu połowy kwot wydatkowanych przez uczestniczkę tytułem spłaty wspólnych zobowiązań po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (art. 207 k.r.i o.).

Należy zauważyć, że ostatecznie wnioskodawca nie kwestionował żądanych z tego tytułu kwot (k. 459 odw.). Sąd uwzględnił je zatem w przeważającej części (po odjęciu jedynie kwot dochodzonych tytułem zwrotu składki OC za użytkowany przez uczestniczkę samochód).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanego przepisu, Sąd orzekł jak w pkt III i VI postanowienia.

Sąd nie podzielił twierdzeń wnioskodawcy, iż środki zgromadzone przez niego na rachunku w banku niemieckim winny być pomniejszone o wartość uiszczonego z tej kwoty podatku obrotowego, należnego w okresie trwania małżeństwa.

Nie ulega wątpliwości, że w chwili ustania wspólności małżeńskiej w skład majątku stron wchodziła ta kwota w pełnej wysokości. Nawet jeżeli traktować twierdzenia wnioskodawcy jako żądanie rozliczenia spłaty wspólnych zobowiązań, koniecznym byłoby wykazanie, że zgodnie z niemieckim prawem podatkowym małżonka wnioskodawcy była wspólnie z nim zobowiązana do uiszczenia tego podatku. Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę, że wnioskodawca udokumentował uregulowanie wymienionego podatku ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym jedynie do kwoty 65 euro.

W ocenie Sądu, z uwagi na wysokość zasądzonej dopłaty oraz możliwe źródła jej finansowania, na podstawie art. 212 par. 3 k.c., Sąd odroczył spełnienie tego świadczenia o 2 lata od daty uprawomocnienia się postanowienia. Kierując się zasadą równości stron, ten sam termin zakreślił wnioskodawcy na spełnienie świadczeń, o których mowa w pkt V i VI postanowienia.

O kosztach postępowania orzeczono po myśli art. 520 par. 1 k.p.c.

Stosownie do treści art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd obciążył wnioskodawcę połową nie uiszczonych w sprawie kosztów sądowych, zaś uczestniczki kosztami tymi nie obciążał z uwagi na wysokość zasądzonej dopłaty.

SSR Anna Kabzińska