Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 sierpnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 sierpnia 2017 roku w Szczytnie na rozprawie,

sprawy z wniosku B. N.,

z udziałem (...) S.A. w G.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia:

I.  oddalić wniosek,

II.  oddalić wniosek uczestnika postępowania o zasądzenie kosztów postępowania

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

  Sygn. akt I Ns 512/16

Wnioskodawcy B. N. i K. N. wystąpili w sprawie z udziałem (...) S.A. w G. o ustanowienie za wynagrodzeniem w wysokości 30.000 złotych służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej ich własność, a składającej się z działek o numerach ewidencyjnych (...), położonej w N., dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W uzasadnieniu wniosku wskazali, że przez nieruchomość tę biegną 2 linie energetyczne średniego napięcia, których właścicielem jest uczestnik postępowania. L. te nie zasilają nieruchomości wnioskodawców, a ich położenie jest uciążliwe. Ich przebieg na nieruchomość istotnie utrudnia racjonalne jej wykorzystanie.

Uczestnik postępowania (...) S.A. w G. wniósł o oddalenie wniosku. W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania potwierdził, iż na nieruchomości, która obecnie stanowi współwłasność wnioskodawców znajdują się urządzenie energetyczne należące do uczestnika postępowania. Na działce nr (...) zlokalizowane są urządzenia: linia przesyłowa (...) W. – (...)” z przewodami (...) o długości 52m bez słupów (rok budowy linii z obecną lokalizacją datuje się na 1973 rok) , linia przesyłowa (...) „S.- (...)” z przewodami (...) o długości 42m bez słupów (rok budowy linii z obecną lokalizacją datuje się na 1973 rok). Trasa obu linii od momentu budowy nie uległa zmianie. Na działce nr (...) zlokalizowane są urządzenia: linia przesyłowa (...) W. – (...)” z przewodami (...) o długości 44m i 1 słup pojedynczy przelotowy (rok budowy linii z obecną lokalizacją datuje się na 1973 rok), linia przesyłowa (...) „S.- (...)” z przewodami (...) o długości 42m 1 słup pojedynczy przelotowy (rok budowy obu linii z obecną lokalizacją datuje się na 1978 rok.). Trasa obu linii od momentu budowy nie uległa zmianie. Nadto, wskazał, że posiada decyzję o prawie czasowego zajęcia nieruchomości z dnia 20 kwietnia 1976 roku co do linii „S.- (...)”. Decyzja ta została wydana m.in. w stosunku do W. M. (1) ówczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...). Wnioskodawcy są zaś następcami prawnymi wymienionego. Tak więc uczestnik postępowania co do linii „S. - (...)”posiada tytuł prawny do posadowionej infrastruktury na nieruchomości stanowiącej obecnie współwłasność wnioskodawców.

Nadto, podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Twierdził, że służebności te nabył, przyjmując jako daty początkowe biegu terminu zasiedzenia - 1978 rok, najpóźniej z dniem 1 stycznia 2009 roku dla obu linii zlokalizowanych na nieruchomości wnioskodawców.

Uczestnik postępowania wskazał, że jego władztwo jako przedsiębiorstwa przesyłowego odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać go za posiadaczy służebności. Jej istnienie ma charakter trwały, cecha trwałości jest właściwa funkcjonowaniu zainstalowanych na gruncie urządzeń. Uczestnik postępowania korzysta w takim razie z nieruchomości na zasadach posiadania służebności gruntowej, a okres czasu jaki upłynął od posadowienia urządzeń uzasadnia przyjęcie, że uczestnik nabył służebność gruntowa o treści służebności przesyłu przez zasiedzenie. Korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności polega na wykorzystywaniu takich aktów władztwa w stosunku do nieruchomości, które zazwyczaj wykonuje osoba uprawniona z tytułu służebności. Uczestnik postępowania od momentu posadowienia i włączenia do sieci przesyłał energię elektryczną na potrzeby odbiorców przedmiotowymi urządzeniami będącymi częścią przedsiębiorstwa. Infrastruktura energetyczna składająca się na obie linie została wybudowana lub była modernizowana w 1978 roku. Poprzednik prawny uczestnika postępowania – Zakład (...) – przystąpił wówczas do wykonywania służebności. Wybudowane urządzenia były przyjęte do eksploatacji przez Zakład (...) znajdujący się pod nadzorem Zakładu (...) w B..

Wnioskodawcy pismem z dnia 27 marca 2017 roku ( k. 210-211) cofnęli złożony wniosek i wnieśli o odstąpienie od obciążenia wnioskodawców kosztami postępowania w sprawie.

W uzasadnieniu pisma wskazali, że z wnioskiem inicjującym postepowania wystąpili bez wiedzy o okolicznościach podniesionych przez uczestnika postępowania w odpowiedzi na wniosek oraz bez wiedzy o dokumentacji przedłożonej przez wymienionego. Wnioskodawcy podkreślili, że przed wszczęciem postępowania skierowali do uczestnika postępowania pismo z dnia 16 kwietnia 2016 roku z propozycją zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem. Nie uzyskali jednak żadnej odpowiedzi na pismo, żądnego merytorycznego stanowiska uczestnika postępowania. Uzasadniając wniosek w części dotyczącej nieobciążania wnioskodawców kosztami postępowania wskazali, że cofnięcie wniosku nastąpiło przed rozpoczęciem postępowania dowodowego, a wniosek inicjujący to postępowanie został złożony po 5 miesiącach od momentu skierowania do uczestnika postepowania pisma z dnia 20 kwietnia 2016 roku, na które wnioskodawcy nie otrzymali żadnej odpowiedzi.

Uczestnik postępowania sprzeciwił się cofnięciu wniosku o ustanowienie służebności przesyłu i wniósł o zasądzenie od wnioskodawców kosztów postępowania. Uzasadniając stanowisko w zakresie kosztów postępowania wskazał, że wnioskodawcy formułując wniosek powinni byli liczyć się z tym, że proces przegrają. Przyznał, że przed wszczęciem postepowania otrzymał od wnioskodawców jedno pismo, jednakże nie był w stanie stwierdzić, czy na pismo to udzielił pisemnej odpowiedzi.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 20 kwietnia 1976 roku Naczelnik Gminy S. wydał na wniosek Zjednoczenia Państwowych Przedsiębiorstw (...) na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (DzU. Nr 10, poz. 84) decyzję o prawie czasowego zajęcia nieruchomości przeznaczonych pod budowę linii zasilającej energetycznej ze S. do PGR S.. Decyzja ta dotyczyła m.in. nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) położonej we wsi G., a stanowiącej ówcześnie własność W. M. (1). Na podstawie tej decyzji zobowiązano wskazanych właścicieli do umożliwienia wykonywania prac związanych z budową linii zasilającej energetycznej ze S. do PGR S.. Nieruchomość obejmująca działkę o numerze (...) w wyniku zmian gruntowych otrzymała nowy numer (...). W. M. (1) m.in. nieruchomość tę przekazał swemu synowi R. M. i jego żonie na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego. W wyniku kolejnych zmian gruntowych nieruchomość obejmująca działkę nr (...) została podzielona na dwie działki o nr (...). Następnie działka nr (...) została podzielona na działki (...). Działka (...) została podzielona na 10 działek w tym, o numerze (...) Działka (...) została podzielona na dwie (...), a działka (...) na 5 działek , w tym na działkę o numerze (...). Wnioskodawcy na podstawie umowy sprzedaży zawartej z R. M. i W. M. (2) dnia 29 marca 1994 roku nabyli nieruchomość obejmująca działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w szczytnie założył i prowadzi księgę wieczystą (...) Następnie nieruchomość ta została podzielona na 4 działki: nr (...).

(dowód: wydruk księgi wieczystej (...) k. 7-11, decyzja z dnia 20 kwietnia 1976 roku k. 42-45, akta księgi wieczystej (...)

Przez działkę nr (...) przebiega linia przesyłowa (...) W. – (...)” z przewodami (...) o długości 52m bez słupów, linia przesyłowa (...) „S.- (...)” (nazwa linii w budowie S.-S.) z przewodami (...) o długości 42m bez słupów. Przez działkę nr (...) przebiega linia przesyłowa (...) W. – (...)” z przewodami (...) o długości 44m i 1 słup pojedynczy przelotowy, linia przesyłowa (...) „S.- (...)” z przewodami (...) o długości 42m 1 słup pojedynczy przelotowy. Urządzenia te stanowią własność uczestnika postępowania, który dokonuje napraw tej linii, konserwacji urządzeń.

(dowód: mapa sytuacyjno-wysokościowa k. 228, protokół z badania izolacji linii kablowej k. 47, protokoły z dnia 3 października 1995 roku k. 100-101, k. 102-103)

Na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 19 sierpnia 1948 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zjednoczenie (...) – przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione, które postanowieniem z dnia 11 stycznia 1949 roku zostało wpisane do Rejestru Handlowego. Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki nr 233 z dnia 25 listopada 1958 roku powstało przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) z siedzibą w B., w skład którego wszedł Zakład (...) z siedzibą w O. utworzony zarządzeniem nr o/113 Ministra Energetyki z dnia 31 grudnia 1952 roku zmienionym zarządzeniem nr 23 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 lutego 1958 roku. Zarządzeniem nr 48/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w O., które na podstawie postanowienia z dnia 7 lipca 1989 roku zostało wpisane do rejestru przedsiębiorstw. Postanowieniem z dnia 26 czerwca 1990 roku wykreślono z rejestru przedsiębiorstw (...) w B.. Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu Nr 203/O./93 z dnia 9 lipca 1993 roku przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w O. zostało przekształcone w (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa – Zakład (...) Spółka Akcyjna w O., którą na podstawie postanowienia z dnia 31 lipca 1993 roku wpisano do rejestru handlowego. W 2004 roku Zakład (...) Spółka Akcyjna w O. połączył się ze spółką (...) S.A. w G. i nosiła nazwę (...) S.A. w G. – Oddział Zakład (...) w O.. W lipcu 2007 roku nastąpiła zmiana nazwy na (...) S.A. w G..

(dowód: postanowienie z dnia 11 stycznia 1949 roku k. 138, zarządzenie nr 233 k. 139-143, zarządzenie nr 48/ (...)/89 k. 150-152, postanowienie z dnia 7 lipca 1989 roku k. 158-159, postanowienie z dnia 26 czerwca 1990 roku k. 161, zarządzenie Nr (...) O./93 k. 162-163, akt notarialny – akt przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną k. 164 -176, postanowienie z dnia 31 lipca 1993 roku k. 177-178, odpis pełny z rejestru przedsiębiorców k. 179-201)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu nie zasługuje na uwzględnienie.

Przepisy o służebności przesyłu zostały wprowadzone do kodeksu cywilnego obowiązującą od dnia 3 sierpnia 2008 roku ustawą z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz.731). Ustawodawca zadecydował wtedy o wyodrębnieniu służebności przesyłu od służebności gruntowej i przyjął, że polega ona na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy prawem, polegającym na tym, że może on korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (art. 305 ¹ k.c.). Służebność ta trwa na nieruchomości tak długo, jak długo istnieje przedsiębiorstwo wykorzystujące urządzenia przesyłowe. Ustanowienie służebności przesyłu jest możliwe tylko na rzecz takiego przedsiębiorcy, który jest właścicielem urządzeń, służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych lub który zamierza wybudować takie urządzenia. Służebność przesyłu może mieć zastosowanie zarówno do takich stanów faktycznych, gdy urządzenia przesyłowe już istnieją, jak również, gdy przedsiębiorca urządzenia te zamierza dopiero wybudować w przyszłości.

W warunkach niniejszej sprawy mamy do czynienia z tym pierwszym przypadkiem. Otóż przez nieruchomość stanowiącą obecnie współwłasność wnioskodawców przebiegają dwie linie przesyłowe (...): (...) W. – (...)” i „S.- (...)”, elementy tej linii stanowią własność uczestnika postępowania i zostały wzniesione w 1973 roku (linia przesyłowa (...) " (...) W.- (...)") oraz w 1978 roku (linia przesyłowa (...) "S. – (...)" - nazwa linii w budowie S.-S.).

Wnioskodawcy w żadnym razie nie kwestionowali stanowiska wyrażonego przez uczestnika postępowania w odpowiedzi na wniosek. Wręcz przeciwnie, niezwłocznie po jego sformułowaniu złożyli oświadczenie o cofnięciu wniosku. Jednakże z uwagi na fakt, że uczestnik postępowania sprzeciwił się cofnięciu wniosku (art. 512 § 1 k.p.c.), Sąd dokonał merytorycznej oceny złożonego wniosku w świetle zgłoszonych przez uczestnika postępowania zarzutów.

Uczestnik postepowania twierdził, że w stosunku do linii przesyłowej „S.- (...)” dysponował decyzją, która stanowiła tytuł prawny do posadowionej infrastruktury na nieruchomości stanowiącej obecnie współwłasność wnioskodawców, a tym samy czyniła niezasadnym wniosek wnioskodawców o ustanowienie służebności przesyłu.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 czerwca 2014 roku (III CZP 107/13) stwierdził, że jeżeli przedsiębiorca będący właścicielem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 k.c. wykonuje uprawnienia wynikające z decyzji wydanej na rzecz jego poprzednika prawnego na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości właściciel nieruchomości nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu (art. 305 ² § 2 k.c.).

Prawo własności nie ma absolutnego charakteru, a jego wykonywanie podlega ograniczeniom wynikającym z ustaw, z zasad współżycia społecznego oraz ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa (art. 140 k.c.). Tytuł do wkroczenia na cudzą nieruchomość i jednorazowego wykorzystania jej w określonym celu lub wykorzystywania jej w pewnych celach przez dłuższy czas może wynikać nie tylko z ustawy czy z umowy z właścicielem nieruchomości, rodzącej skutki rzeczowe lub tylko obligacyjne, ale też z aktu administracyjnego. Obowiązująca od dnia 5 kwietnia 1958 roku do dnia 31 lipca 1985 roku ustawa z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości przewidywała, że wywłaszczenie może nastąpić jedynie na rzecz państwa, chociaż może się o nie ubiegać zainteresowany organ administracji państwowej, instytucja państwowa lub przedsiębiorstwo państwowe. W okresie obowiązywania ustawy za „szczególny tryb wywłaszczenia” ustawodawca uważał także instytucję przewidzianą w art. 35. Przepis ten stanowił, że organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogą za zezwoleniem naczelnika gminy, a w miastach - prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy) zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach - zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową -ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Nieruchomość, na której założono i przeprowadzono przewody i urządzenia podlegała wywłaszczeniu w trybie zwykłym tylko wtedy, gdy wskutek tych działań przestała się nadawać do dalszego racjonalnego użytkowania przez właściciela na cele dotychczasowe (art. 35 ust. 3). Przeprowadzenie przewodów i urządzeń wiązało się z zagwarantowaniem prawa dostępu do nich w późniejszym czasie w celu wykonania czynności związanych z konserwacją przez osoby upoważnione przez właściwy organ, instytucję lub przedsiębiorstwo państwowe (art. 35 ust. 2). Odszkodowanie za straty wynikłe z działań przewidzianych w art. 35 ust. 1 i 2 strony ustalały na podstawie wzajemnego porozumienia, w razie sporu organ administracji orzekał o nim decyzją administracyjną (art. 36 ust. 1).

Zarówno w nauce, jak i w orzecznictwie dominuje stanowisko, że wydanie takiej decyzji prowadziło do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości, gdyż sprawia, że jej właściciel ma obowiązek znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń przez strefę, w której było lub mogło być wykonywane jego prawo. Trwałość skutków takiej decyzji w postaci ograniczenia prawa własności nieruchomości w konkretny sposób oznacza, że dotyczą one nie tylko tej osoby, która była właścicielem nieruchomości w chwili prowadzenia postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji, lecz i każdego kolejnego jej właściciela. Na uprawnienia w stosunku do wywłaszczonej w ten sposób nieruchomości może się zaś powoływać nie tylko ten przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który instalował je w związku z wydaniem decyzji, ale też każdy kolejny, który uzyskał do tych urządzeń tytuł, a w związku z tym jest odpowiedzialny za ich utrzymanie i eksploatację ( uchwała SN z dnia 20 stycznia 2010 roku, III CZP 116/09)

Decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości jest tytułem prawnym dla przedsiębiorcy przesyłowego do stałego korzystania z wymienionej w tej decyzji nieruchomości. Decyzja ta nie traci bowiem mocy obowiązującej wskutek upływu czasu. Wydanie tej decyzji oznaczało, że właściciel nieruchomości został trwale ograniczony w przysługującym mu prawie własności, gdyż musiał bezterminowo godzić się na zainstalowanie urządzeń przedsiębiorcy przesyłowego na swojej nieruchomości, trwanie tych urządzeń na jego gruncie i podejmowanie przez przedsiębiorcę koniecznych czynności technicznych w celu utrzymania urządzeń w stanie zdatnym do zaspokojenia potrzeb społecznych. Z decyzji tej pośrednio, w związku z ograniczeniem uprawnień właściciela, wynikało uprawnienie przedsiębiorcy do posadowienia urządzeń przesyłowych na jego gruncie, a upoważnienie do wstępu na ten gruntu w celu podjęcia czynności zmierzających do utrzymania urządzeń w należytym stanie miało źródło w ustawie tj. art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku. Przedsiębiorca przesyłowy, z inicjatywy którego na podstawie art. 35 ust. 1 wydano decyzję zezwalającą na korzystanie z cudzej nieruchomości w sposób oznaczony w ust. 2 tego przepisu, bądź też jego następca, także aktualnie ma tytuł do utrzymywania na tej nieruchomości urządzeń, które postawił w związku z wydaniem decyzji. W razie potrzeby wejścia na nieruchomość w celu zapewnienia konserwacji urządzeń przesyłowych, przedsiębiorca może ubiegać się o wydanie decyzji zezwalającej mu na to, w razie braku zgody właściciela, a nałożony nimi obowiązek znoszenia ingerencji w uprawnienia właściciela podlega egzekucji administracyjnej (art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami – j.t. Dz.U.2016r., poz. 2147 ze zm.)

Uczestnik postępowania co do linii przesyłowej (...) W. – (...)” nie posiadał decyzji o prawie czasowego zajęcia nieruchomości, ale podniósł zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej służebności przesyłu.

Przesłanki nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie zostały szczegółowo objaśnione w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a ostatnio w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 9 sierpnia 2011 roku, III CZP 10/11. W jej uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że służebność gruntowa jest jedynym ograniczonym prawem rzeczowym, które może powstać ex lege wskutek zasiedzenia, na zasadach określonych w art. 292 k.c. Nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie następuje na rzecz jej posiadacza, a jest nim ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (art. 352 k.c.); do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy. Sąd Najwyższy przyjął, że w przypadku posiadania służebności gruntowej w rachubę nie wchodzi, jak przy nabyciu własności, posiadanie samoistne, lecz posiadanie w zakresie odpowiadającym treści służebności. Podmiot wykonujący służebność korzysta z cudzej rzeczy tylko w oznaczonym zakresie, nierzadko bardzo wąskim, w istocie nie władając nią. Posiadanie służebności gruntowej jest więc posiadaniem specyficznym (art. 336 k.c.), a posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej polega na korzystaniu z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność; władanie w zakresie służebności gruntowej musi być wykonywane dla siebie ( cum animo rem sibi habendi).

Ustawodawca potraktował zasiedzenie służebności gruntowej w sposób szczególny także przez wprowadzenie ograniczenia polegającego na tym, że można ją nabyć tylko wtedy, gdy posiadanie nieruchomości polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia przez odpowiedni czas, zależnie od dobrej lub złej wiary posiadacza (art. 292 k.c.). Jest nim odpowiednie urządzenie materialne umożliwiające lub ułatwiające korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie treści służebności, sporządzone na obcej nieruchomości lub co najmniej wkraczające w jej sferę. Charakter tego urządzenia ma być trwały, a nie chwilowy i musi ono być widoczne. Przesłanka ta niewątpliwie ma na celu ochronę właściciela nieruchomości, a także niedopuszczenie do przekształcania się przypadków grzecznościowego korzystania z cudzej nieruchomości w stosunki prawnorzeczowe. Urządzenia, o których mowa w art. 292 k.c., powinny spełniać funkcję ostrzegawczą dla właściciela nieruchomości, a jest tak wtedy, gdy zostaną wzniesione przez osobę, która faktycznie korzysta z nieruchomości, w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność.

Instytucja zasiedzenia służebności ma na celu uporządkowanie długotrwałych stosunków prawnorzeczowych i zmobilizowanie biernego właściciela do zajęcia się przedmiotem swojej własności (postanowienie SN z dnia 13 października 2011 roku, V CSK 502/10). Właścicielowi nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe umieszczone zostały bez tytułu prawnego można po odpowiednio długim czasie korzystania w określony sposób z jego nieruchomości postawić zarzut, że pozostawał bierny wobec tych aktów, co doprowadziło do obciążenia nieruchomości służebnością gruntową.

Przesłankami zasiedzenia służebności przesyłu zgodnie z art. 305 ⁴ k.c. w zw. z art. 292 k.c. są: posiadanie służebności, polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści określonej służebności; upływ oznaczonego w ustawie czasu, czyli 20 lub 30 lat, w zależności od tego, czy posiadacz służebności był w dobrej, czy w złej wierze. Nabycie służebności następuje z mocy prawa, a jej treść odpowiada dotychczasowemu sposobowi i zakresowi korzystania z nieruchomości obciążonej przez przedsiębiorstwo przesyłowe.

Okoliczność korzystania przez uczestnika postępowania z urządzeń infrastruktury energetycznej na nieruchomości wnioskodawców w zakresie linii (...) S.- (...)”, jak również czasookres był pomiędzy stronami bezsporny. Korzystanie z napowietrznych linii energetycznych jest klasycznym przykładem prowadzącym do zasiedzenia służebności przesyłu. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, czego wnioskodawcy w realiach niniejszej sprawy nie kwestionowali.

Instytucja służebności przesyłu została wprawdzie wprowadzona do polskiego porządku prawnego z dniem 3 sierpnia 2008 roku, ale nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy, która wprowadziła instytucje służebności przesyłu nie było posiadaniem w rozumieniu przepisu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia. ( postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2012 roku V CSK 183/11). Uczestnik postępowania i jego poprzednicy prawni posiadali służebność przesyłu obciążającą nieruchomość wnioskodawcy od momentu wybudowania linii (...) " (...) S.- (...)". Do odpowiedzi na wniosek dołączona została dokumentacja powykonawcza tej linii opatrzona datą 5 października 1977 roku. Uczestnik postępowania nadto wskazywał 1978 rok jako datę przystąpienia jego poprzednika prawnego tj. Zakładu (...) do wykonywania służebności, korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.

W tym czasie nieruchomość obejmująca działkę o numerze ewidencyjnym (...) stanowiła własność osoby fizycznej – W. M. (1) i od 1 stycznia 1978 roku rozpoczął bieg termin niezbędny do nabycia służebności w drodze zasiedzenia. Zasiedzenie służebności stosownie do obowiązujących w tamtych okresie przepisów następowało po upływie 10 lat, przy przyjęciu dobrej wiary lub 20 lat w razie istnienia złej wiary. Przy czym od dnia 1 października 1990 roku regulacja w tym zakresie uległa zmianie i do zasiedzenie niezbędnym stał się upływ odpowiednio 20 i 30 lat (art. 176 k.c. w brzmieniu obecnie obowiązującym). Zgodnie z przepisem art. 9 ustawy z dnia z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321), która wprowadziła tą zmianę, do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy tj. przed 1 października 1990 roku, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy, w tym w zakresie okresu niezbędnego do stwierdzenia zasiedzenia.

Biorąc pod uwagę wynikające z treści art. 7 k.c. i art. 234 k.p.c. domniemanie dobrej wiary, które jest wiążące dla sądu o ile druga strona domniemania tego nie obali przyjęto, że uczestnik postępowania posiadał służebność w dobrej wierze. Wnioskodawcy nie przedstawili żadnych argumentów faktycznych, które poddałoby domniemanie dobrej wiary uczestnika pod wątpliwość. Z uzasadnienia wniosku wynika natomiast bezkonfliktowe istnienie tej linii i korzystanie z jej urządzeń przez uczestnika postępowania i jego poprzedników prawnych przez cały okres jej istnienia.

Zgodnie z art. 128 k.c., w brzmieniu do dnia 31 stycznia 1989 roku, własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługiwała niepodzielnie Państwu, a w granicach swej zdolności prawnej państwowe osoby prawne wykonywały w imieniu własnym, ale na rzecz Skarbu Państwa, jako jedynego dysponenta własności państwowej, względem zarządzanych przez nie części mienia ogólnonarodowego uprawnienia płynące z własności państwowej (tzw. zasada jedności mienia ogólnonarodowego).

Dlatego też skutki prawne związane z posiadaniem samoistnym w tamtym okresie przez przedsiębiorstwo państwowe nieruchomości mogły powstać tylko na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz tego przedsiębiorstwa ( postanowienie SN z dnia 9 maja 2003 roku, V CK 24/03). Konsekwencją tamtego stanu prawnego jest stanowisko, wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 10 lipca 2008 roku, III CSK 73/08 oraz z dnia 16 października 2009 roku, II CSK 103/09, że przedsiębiorstwa państwowego nie można uznać w okresie do 1 lutego 1989 roku za samoistnego posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (art. 352 k.c.), ale za dzierżyciela (art. 338 k.c.).

W myśl art. 176 § 1 k.c. doliczenie okresu posiadania poprzednika dopuszczalne jest jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania. Przepis ten ma brzmienie uniwersalne i dotyczy doliczenia okresu posiadania poprzednika w odniesieniu do wszystkich przypadków. Jeśli zatem aktualnie służebność przesyłu posiada przedsiębiorca energetyczny, który powstał w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego, to nie musi doliczać czasu posiadania nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności przez przedsiębiorstwo państwowe po 1 lutym 1989 roku, ponieważ zgodnie z zasadą kontynuacji rządzącą przekształceniem osób prawnych, de iure przedsiębiorca energetyczny i przedsiębiorstwo państwowe to ten sam podmiot prawa. Natomiast jego poprzednikiem w posiadaniu był Skarb Państwa. Zgodnie bowiem z zasadą jednolitego funduszu własności państwowej (art. 128 k.c.) do 1 lutego 1989 r. przedsiębiorstwa państwowe, choć miały samodzielność prawną względem Skarbu Państwa (były osobami prawnymi), to, jak wskazano, zarządzały mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Teoria ta obejmowała też posiadanie, a w konsekwencji to Skarb Państwa należało uznać za posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu, podczas gdy przedsiębiorstwo państwowe było tylko dzierżycielem. Zgodnie zatem z art. 176 § 1 k.c. przedsiębiorca energetyczny może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa, (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa w okresie od posadowienia urządzeń do dnia 1 lutego 1989 roku. ( postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2013 roku, IV CSK 672/12).

W realiach niniejszej sprawy wnioskodawcy odstąpili od popierania wniosku o ustanowienie służebności przesyłu i nie kwestionowali okoliczności podnoszonych przez uczestnika postępowania w zakresie podniesionego zarzutu zasiedzenia. Wobec powyższego w ocenie Sądu podniesiony zarzut był skuteczny. Uczestnik postępowania i jego poprzednicy prawni posiadali jako posiadacze samoistni służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu od dnia 2 lutego 1989 roku. Tak więc przy przyjęciu dobrej wiary po stronie uczestnika postępowania nabycie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło z dniem 2 lutego 2009 roku.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 305 ¹ k.c. wniosek o ustanowienie służebności przesyłu oddalił.

Sąd oddalił wniosek uczestnika postępowania o zasądzenie kosztów postępowania. Wprawdzie zgodnie z przepisem art. 520 § 3 k.p.c. Sąd, w sprawach w których interesy uczestników postepowania są sprzeczne może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika, ale w ocenie Sądu w warunkach niniejszej sprawy przepis ten nie mógł mieć zastosowania.

Sąd oddalił wniosek wnioskodawców o ustanowienie służebności przesyłu, ale uczynił to w zasadzie jeszcze przed rozpoczęciem postepowania dowodowego, w sytuacji gdy wnioskodawcy cofnęli wniosek. Cofnięcie tego wniosku nastąpiło w konkretnej sytuacji procesowej, niezwłocznie po tym jak uczestnik postępowania w sposób merytoryczny odniósł się do wniosku wnioskodawców inicjującego postępowanie. Nie sposób pominąć faktu, że wnioskodawcy, którzy jeszcze przed rozpoczęciem postępowania sądowego skierowali do uczestnika postępowania pismo, w którym proponowali ugodowe uregulowanie kwestii dotyczącej służebności przesyłu, przez okres prawie 5 miesięcy nie otrzymali żadnej odpowiedzi, żadnego merytorycznego stanowiska w sprawie zgłoszonej propozycji. Pełnomocnik uczestnika postepowania zapewniał na rozprawie, że odpowiedź taka została do wnioskodawców skierowana, jednak nie był w stanie wskazać treści tego pisma, daty jego sporządzenia. W jego ocenie wnioskodawcy powinni byli przewidzieć, że ich wniosek może zostać oddalony i tylko z tego powodu obecnie powinni ponieść koszty postępowania. Takie stanowisko jest nie do zaakceptowania. Wnioskodawcy bezpośrednio po uzyskaniu odpowiedzi na wniosek cofnęli wniosek, zaś uczestnik postępowania mimo otrzymania pisma poprzedzającego wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego w żaden sposób nie odnieśli się do zgłoszonej propozycji. Uczynili to dopiero w odpowiedzi na wniosek. Taka postawa uczestnika postępowania jest niewłaściwa. Wobec powyższego w ocenie Sądu zastosowanie przepisu art. 520 § 3 k.p.c. byłoby niesprawiedliwe.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

  2. (...),

  3. (...)

S., (...)