Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2017r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: Małgorzata Nakielska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2017r. w Warszawie

sprawy M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o emeryturę

na skutek odwołania M. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 9 lutego 2015 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

M. D. w dniu 3 marca 2015r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 9 lutego 2015r., znak: (...), odmawiającej przyznania prawa do emerytury.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że jego zakład pracy, tj. (...) S.A. nie istnieje od 2007r. i obecnie nie jest w stanie wyjaśnić rozbieżności wskazanych przez ZUS, a dotyczących zajmowanego przez niego stanowiska pracy. Podkreślił również, że nie jest jego winą, że były zakład pracy wydał mu zaświadczenie niespełniające wymagań ZUS. W konkluzji ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury ( odwołanie z dnia 2 marca 2015r., k. 2-3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia w (...) S.A. w W.:

- od dnia 1 sierpnia 1979r. do dnia 7 lipca 1991r. na stanowisku maszynisty maszyn drogowych oraz

- od dnia 8 stycznia 1992r. do dnia 31 grudnia 1998r. na stanowisku operatora piły przy remontach dróg, ponieważ w aktach sprawy istnieją rozbieżności w zakresie zajmowanych przez ubezpieczonego stanowisk pracy. W świadectwie pracy z dnia 31 października 2007r. były pracodawca wskazał, że M. D. wykonywał pracę na stanowisku elektryka pojazdów samochodowych, podobnie jak w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Okoliczność ta, zdaniem organu rentowego, wyklucza zaliczenie okresu wskazanego zatrudnienia jako okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach ( odpowiedź na odwołanie z dnia 24 marca 2015r., k. 6 a.s.).

Wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2015r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że okres zatrudnienia M. D. od dnia 1 sierpnia 1979r. do dnia 7 lipca 1991r. oraz od dnia 8 stycznia 1992r. do dnia 31 grudnia 1998r. uznał za zatrudnienie w warunkach szczególnych i przyznał M. D. prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 11 stycznia 2015r. (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 19 sierpnia 2015r. wraz z uzasadnieniem, k. 27 a.s. i k. 29-36 a.s.).

Wskazany wyrok został zaskarżony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. (apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 września 2015r., k. 40-42 a.s.).

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 21 grudnia 2016r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z dnia 19 sierpnia 2015r. i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2016r., k. 57 a.s.).

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy, choć w sposób co do zasady prawidłowy, zinterpretował w ujęciu teoretycznym normy zawarte w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), to jednak niewłaściwie ustalił treść ostatnio powołanego rozporządzenia, stąd jego nieprawidłowe zastosowanie, gdyż dokonane z wypaczeniem rzeczywistej, normatywnej treści tego aktu prawnego, które znalazło odbicie w zaskarżonym rozstrzygnięciu oraz jego pisemnych motywach, naruszając tym samym wskazane w apelacji prawo materialne. W tym stanie rzeczy ustalenia stanu faktycznego dotyczące pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych, według Sądu II instancji, były chybione, albowiem nie odnosiły warunków jego pracy do rzeczywistych przepisów powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w przedstawionym stanie faktycznym i prawnym, Sąd I instancji ostatecznie niezasadnie, gdyż przedwcześnie, uznał, że ubezpieczony ma prawo do dochodzonego świadczenia. Sąd Apelacyjny podniósł, że prawidłowe wyrokowanie w sprawie wymaga ustalenia stanu faktycznego sprawy, w szczególności w zakresie rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego w spornych okresach, a następnie dokonania odpowiedniej subsumpcji w oparciu o właściwe prawo materialne oraz po prawidłowym ustaleniu treści przepisów tego prawa. Sąd Apelacyjny podkreślił ponadto, że nazwa stanowiska pracy nie decyduje o charakterze pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2014r., II UK 413/13, LEX nr 1475167). W spornych przypadkach uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania pracy bezpośrednio w warunkach stałości szkodliwego zatrudnienia. Wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazie A załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (D z. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U z 2009r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).

Uchylając zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny wskazał, że rozpoznając sprawę ponownie, Sąd Okręgowy będzie zobligowany do zastosowania się do wskazań co do dalszego postępowania, wynikających z rozważań Sądu Apelacyjnego. Dodatkowo Sąd II instancji wskazał, że uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, miał na uwadze okoliczność, że samodzielne ustalenie faktów i merytoryczne orzeczenie przez Sąd II instancji, de facto pozbawiłoby strony możliwości poddania kontroli instancyjnej zapadłego w tych warunkach orzeczenia (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2016r., k. 57-74 a.s.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. D., urodzony w dniu (...), w dniu 8 września 1973 roku został zatrudniony w (...) w W. na stanowisku ślusarza remontowego. Zakład pracy przyznał ubezpieczonemu uposażenie według III grupy zaszeregowania, tj. w kwocie 7,50 zł (d ecyzja z dnia 10 października 1973r., k. 1 akt osobowych M. D. ). Ubezpieczony początkowo, zanim nie rozpoczął służby wojskowej, pracował w warsztacie i zajmował się pracami ślusarskimi, remontem sprzętu ciężkiego oraz wymianą kół. Ponadto, pomimo tego, że nie posiadał stosownych uprawnień, obsługiwał sprężarki (zeznania ubezpieczonego, skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s.).

W okresie od dnia 28 października 1976r. do dnia 14 października 1978r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową ( ksero książeczki wojskowej, k. 4-5 a.s., ksero dokumentacji pracowniczej, k. 7-9 akt kapitałowych, odpis powołania, k. 5 akt osobowych M. D. ). W tym czasie był zatrudniony w jednostce wojskowej na stanowisku operatora sprężarki. W dniu 12 marca 1977r. uzyskał uprawnienia klasy III do obsługi sprężarki przewoźnej przy wielkości maszyn do 10m ³ (zaświadczenie, k. 7 akt osobowych M. D., odpis, k. 6 akt osobowych M. D.).

W dniu 14 listopada 1978r. ubezpieczony zawarł z (...) w W. umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku ślusarza remontowego ( umowa o pracę z dnia 14 listopada 1978r., k. 8 akt osobowych M. D.). Pomimo formalnego powierzenia stanowiska ślusarza remontowego, ubezpieczony każdorazowo otrzymywał od dyspozytora lub kierownika budowy zadania zobowiązujące go do obsługi danego sprzętu na budowie, w zależności od potrzeb. Początkowo obsługiwał sprężarkę oraz sprężarkę z młotem pneumatycznym. Sprężarka służyła do sprężania powietrza do 10 atmosfer i była wykorzystywana przede wszystkim przy kłuciu asfaltu oraz betonu. Dodatkowo do sprężarki mógł być podłączony młot pneumatyczny. Ubezpieczony obsługiwał samą sprężarką, a także sprężarkę z młotem pneumatycznym. Obsługa sprężarki polegała na wymianie oleju, dolaniu paliwa oraz kontroli nagrzania sprężarki. W razie potrzeb ubezpieczony sprężonym powietrzem wydmuchiwał kurz, wodę oraz śnieg (zeznania ubezpieczonego, skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD – k. 119 a.s.).

Podczas pracy sprężarki z młotem pneumatycznym wytwarzał się duży hałas. Powstające wibracje przechodziły bezpośrednio do rąk oraz całego ciała osoby zajmującej się obsługą tego sprzętu. Przy tej pracy ubezpieczony używał ochraniacza słuchu, który pomagał jednak tylko w minimalnym stopniu (zeznania ubezpieczonego, skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD – k. 119 a.s.).

Z dniem 1 sierpnia 1979r. M. D. został zaszeregowany jako maszynista maszyn drogowych (zaświadczenie kwalifikacyjne, k. 10 akt osobowych M. D., pismo z dnia 28 listopada 1980r., k. 12 akt osobowych M. D.). Z kolei od dnia 1 maja 1982r. ubezpieczony miał powierzone stanowisko robotnik wykwalifikowany, a potem robotnik wykwalifikowany – elektromonter napraw pojazdów samochodowych i sprzętu budowalnego (pisma z dnia 20 maja 1982r., z dnia 14 stycznia 1983r., z dnia 18 sierpnia 1983r., z dnia 29 sierpnia 1984r., z dnia 24 stycznia 1985r., z dnia 25 listopada 1985r., z dnia 22 października 1986r., z dnia 11 kwietnia 1988r., z dnia 19 kwietnia 1989r., z dnia 16 marca 1990r., k. 13, 15 – 16, 18 – 21, 25, 29, 35 akt osobowych M. D.).

Ubezpieczony, poza obsługą sprężarki, zajmował się również obsługą zagęszczarek, których występowały dwa rodzaje - zagęszczarka krocząca służąca do zagęszczenia gruntów i popiołów oraz zagęszczarka mała, przeznaczona do zagęszczenia betonu pod chodniki. Przy pracy zagęszczarki wytwarzał się kurz. Ubezpieczony zajmował się nie tylko obsługą, ale również naprawą zagęszczarek. Ponadto naprawiał inny sprzęt oraz, stosowanie do potrzeb, okresowo, wykonywał obowiązki elektromontera pojazdów samochodowych. Napraw sprzętu dokonywał bezpośrednio na budowie, gdzie nie miał dostępu do kanału remontowego bądź w warsztacie, gdzie część prac realizował w kanale remontowym, a niektóre poza nim. Ubezpieczony przez krótki czas obsługiwał także elektrownię polową, która służyła do oświetlenia terenu budowy. Wówczas przenosił lampy, zmieniał żarówki, dolewał paliwa, a także w razie potrzeby wykonywał bieżące naprawy. Zajmował się ponadto obsługą walców dwuwałowych wibracyjnych, tzw. wibromaksów, które obsługiwał ręcznie na budowie (zeznania ubezpieczonego, skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s., zeznania świadka T. J., skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s., zeznania świadka T. G., skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s., zaświadczenie kwalifikacyjne, k. 10 i 24 akt osobowych ubezpieczonego M. D.).

W dniu 6 maja 1991r. M. D. złożył podanie z prośbą o udzielenie urlopu bezpłatnego w okresie od dnia 8 lipca 1991r. do dnia 7 stycznia 1992r., w związku z wyjazdem na budowę eksportową. Pracodawca wyraził zgodę na urlop bezpłatny i M. D. pracował na budowie eksportowej. W dniu 8 października 1991r. złożył podanie z prośbą o skrócenie urlopu bezpłatnego oraz o zgodę na przystąpienie do pracy z dniem 14 października 1991r. ( dokumentacja znajdująca się w akrach osobowych ubezpieczonego, k. 40, 41 akt osobowych M. D. ).

W dniu 1 lipca 1992r. pomiędzy ubezpieczonym a (...) w W. została zawarta kolejna umowa o pracę na stanowisku elektryka pojazdów samochodowych ( umowa o pracę z dnia 1 lipca 1992r., k. 43 akt osobowych ubezpieczonego). Pomimo formalnego powierzenia ww. stanowiska M. D. wykonywał obowiązki operatora piły. Piła służyła do cięcia asfaltu oraz betonu przy pracach związanych z budową dróg, ulic, węzłów drogowych oraz ich naprawą. Takie pracy były wykonywane m.in. w B., na autostradzie (...), (...) oraz na różnych (...) osiedlach. Ubezpieczony ciął obrzeża świeżo położonego asfaltu oraz wykonywał inne prace pomocnicze związane z budową nowych dróg i remontem już istniejących. Ponadto realizował inne czynności, m.in. naprawiał sprzęt, był elektrykiem na budowie oraz w warsztacie, nosił oraz ładował akumulatory, a także naprawiał instalację elektryczną i rozruszniki. Napraw tych dokonywał w kanale remontowym lub poza nim. Był także elektrykiem awaryjnym (zeznania ubezpieczonego, skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s., zeznania świadka T. J., skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s., zeznania świadka T. G., skrócony protokół rozprawy z dnia 27 kwietnia 2017r., k. 113-118 a.s., nagranie rozprawy – płyta CD, k. 119 a.s., zeznania świadka D. M., protokół rozprawy z dnia 29 marca 2017r., k. 101 – 104 a.s.).

W marcu 1996r. ubezpieczony ukończył kurs przygotowujący do zawodu, który dotyczył obsługi koparek jednonaczyniowych i koparko – ładowarek (zaświadczenie o ukończeniu kursu, k. 49 akt osobowych M. D.). W dniu 21 września 2001r. uzyskał stosowane uprawnienia we wskazanym zakresie (kopia dokumentu potwierdzającego uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowalnych i drogowych, k. 54 akt osobowych M. D.).

W dniu 31 października 2007r. nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę pomiędzy M. D. a (...) w W. . W świadectwie pracy pracodawca wskazał, że ubezpieczony w okresie od 8 października 1973r. do 31 października 2007r. był zatrudniony w (...) w W. na stanowisku elektryka pojazdów samochodowych (świadectwo pracy z dnia 31 października 2007r., k. 13-15 akt rentowych). M. D. otrzymał od pracodawcy, poza świadectwem pracy, także trzy świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. Pierwsze z nich z dnia 21 lipca 2006r. potwierdzało, że w okresie od 1 sierpnia 1979r. do dnia 7 lipca 1991r. ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku maszynisty maszyn drogowych i stale, i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w Wykazie A, dziale IX poz. 4 pkt 3 załącznika nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy Resortu Administracji i Ochrony Środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Z kolei w dniu 27 listopada 2007r. (...) S.A. w upadłości w W. wydało M. D. dokument potwierdzający te same okoliczności, które zostały podane w świadectwie pracy w warunkach szczególnych z dnia 21 lipca 2006r. oraz drugi, z którego wynika, że ubezpieczony w okresie od 8 stycznia 1992r. do dnia 31 maja 2005r. był zatrudniony na stanowisku operatora piły przy remontach dróg i stale, i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace zaliczane do I kategorii zatrudnienia wymienione w dziale IX, poz. 4 pkt 6 załącznika nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy Resortu Administracji i Ochrony Środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej ( świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 21 lipca 2006r., k. 61 akt osobowych M. D., świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 27 listopada 2007r., k. 4 i 5 a.r. oraz dokumentacja znajdująca się w aktach osobowych M. D. ).

W dniu 12 stycznia 2015r. M. D. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę wraz z kwestionariuszem dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych oraz załącznikami potwierdzającymi zatrudnienie (wniosek o emeryturę wraz z załącznikami, k. 1-15 a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., na podstawie przedstawionej dokumentacji, uznał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodnił wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uznał okresów zatrudnienia od 1 sierpnia 1979r. do 7 lipca 1991r. oraz od 8 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1998r. jako okresów pracy w szczególnych warunkach, z uwagi na rozbieżności odnośnie zajmowanego przez ubezpieczonego stanowiska pracy. Dla uzasadnienia swego stanowisko wskazał, że w przedłożonym świadectwie pracy z dnia 31 października 2010r. oraz w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 listopada 2007r. pracodawca (...) S.A. podało, że w okresie zatrudnienia od 8 października 1973r. do 31 sierpnia 2007r. M. D. pracował na stanowisku elektryka pojazdów samochodowych, natomiast ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wynikają stanowiska maszynista maszyn drogowych oraz operator piły przy remontach dróg. Z uwagi na wskazane rozbieżności Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 9 lutego 2015r., znak: (...), odmówił przyznania prawa do emerytury (decyzja ZUS z dnia 9 lutego 2015r., k. 29 a.r.). M. D. odwołał się od wskazanej decyzji ( odwołanie z dnia 2 marca 2015r., k. 2-3 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych i w aktach osobowych M. D., a także w oparciu o zeznania ubezpieczonego oraz świadków D. M., T. J. i T. G..

Zdaniem Sądu dokumenty, z jednym wyjątkiem dalej omówionym, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a ponadto okoliczności z nich wynikające zostały potwierdzone zeznaniami przesłuchanych w sprawie osób, szczególnie ubezpieczonego, który podobnie jak w dokumentach opisywał przebieg swej pracy zawodowej w (...).

Dokumentami, które nie zostały przez Sąd ocenione jako wskazujące rzeczywisty stan rzeczy, odpowiadający rzeczywistości były: świadectwo pracy z dnia 31 października 2007r., zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 listopada 2007r. oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 21 lipca 2006r. i z dnia 31 października 2007r. w zakresie, w jakim zostały w nich wskazane stanowiska i rodzaje prac wykonywanych przez M. D.. Ze świadectwa pracy i Rp-7 wynika, że ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia w (...) w W. wykonywał prace elektryka pojazdów samochodowych, co nie pokrywa się z dokumentami zgromadzonymi w aktach osobowych na przestrzeni kilkunastu lat zatrudnienia oraz z zeznaniami samego ubezpieczonego. Z kolei świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazują inne prace wykonywane przez M. D., kwalifikując je jako prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A, dziale IX poz. 4 pkt 3 oraz w wykazie A dziale IX poz. 4 pkt 6 załącznika nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy Resortu Administracji i Ochrony Środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych w warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. W części dotyczącej rodzaju wykonywanych prac treść zakwestionowanych świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach pozostaje w sprzeczności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z zeznaniami M. D.. M. D. zeznał, że wykonywał wiele różnych prac, w zależności od potrzeb i od okresu. Nie były to tylko prace operatora piły i maszynisty maszyn drogowych. Ponadto, zdaniem Sądu, prace te nie mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych, o czym będzie mowa w dalszej części.

Zeznania przesłuchanych świadków Sąd ocenił jako wiarygodne, ponieważ w zbliżony sposób świadkowie opisywali czynności realizowane przez ubezpieczonego, choć w różnych okresach – w zależności od tego, kiedy sami pracowali w (...). Co jednak istotne, na podstawie zeznań świadków, którzy nie mieli możliwości stałego obserwowania pracy ubezpieczonego, można było ustalić jedynie częściowy obraz faktycznych czynności realizowanych przez M. D.. Sam ubezpieczony, którego zeznania były wyczerpujące, opisał – w zgodzie z tym co zeznali świadkowie, ale bardziej szczegółowo – to, czym zajmował się w spornych okresach zatrudnienia. Sąd jego zeznania ocenił jako w pełni wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 9 lutego 2015r., znak: (...), jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440; ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn, oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przy określaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie ma żadnej swobody. Prace te ściśle i jasno określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Na wykazach prac zawartych we wskazanym rozporządzeniu, nie kończą się jednak ograniczenia dotyczące uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dodatkowo, zgodnie z powołanym rozporządzeniem, aby mężczyzna mógł nabyć prawo do emerytury powinien:

1.  posiadać 25-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia),

2.  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A (Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem do rozporządzenia, oraz

3.  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat (§ 4 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia) oraz być zatrudnionym przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

W myśl stanowiska wyrażonego w orzecznictwie, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia, sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania ( wyrok SN z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok SN z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Jednocześnie wskazać należy, że świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w myśl art. 244 § 1 k.p.c., gdyż pracodawca nie ma charakteru organu władzy publicznej, świadectwo pracy stanowi więc dokument prywatny zgodnie z art. 245 k.p.c. i może być kwestionowane. Dodatkowo należy podkreślić, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być więc udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego.

W rozpatrywanej sprawie kwestią sporną było to, czy M. D. posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie innych przesłanek nie było zaś przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budziło żadnych wątpliwości, gdyż ubezpieczony ma wymagany okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat, w dniu 11 stycznia 2015r. ukończył 60 lat i złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa.

Analizując, czy ubezpieczony posiada wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych Sąd miał na względzie, że pracodawca (...) w W. wystawiło ubezpieczonemu trzy świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych odnoszące się do dwóch różnych okresów. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazane dokumenty zakwestionował, a Sąd taką ocenę podzielił z dwóch powodów – po pierwsze, M. D. nie wykonywał tylko takich prac, jak wskazane w kwestionowanych dokumentach, a po drugie, prace te, które wskazał pracodawca, jak i te, które dodatkowo, faktycznie wykonywał ubezpieczony, nie mogą być uznane za prace w warunkach szczególnych, uprawniające do emerytury w obniżonym wieku. W myśl przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (wyrok z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Praca w szczególnych warunkach jest to zatem praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 281).

W rozpatrywanej sprawie opisana sytuacja stałego wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych, nie miała miejsca, na co wskazują ustalenia faktyczne, ponownie dokonane przez Sąd Okręgowy, zgodnie z zaleceniami Sądu Apelacyjnego. Sąd Okręgowy dokonał takich ustaleń w szczególności w zakresie rzeczywistego charakteru pracy wnioskodawcy w spornych okresach, a następnie dokonał odpowiedniej subsumpcji w oparciu o prawo materialne.

Zgodnie z zeznaniami świadków, ale przede wszystkim samego ubezpieczonego, prace, które ubezpieczony wykonywał w okresie od 1 sierpnia 1979r. do 7 lipca 1991r. oraz od 8 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1998r. były różnorodne. Nie obejmowały czynności jednorodzajowych i realizowanych stale w tym samym miejscu, ale takie, które zależały od aktualnych potrzeb zakładu pracy i były wykonywane według poleceń przełożonych - bądź na budowach, bądź w warsztacie. Jeśli chodzi o prace na budowach, to w pierwszym ze spornych okresów M. D. obsługiwał różne maszyny drogowe – zagęszczarki różnego typu, walce, sprężarki same bądź z innymi urządzeniami, np. młotem pneumatycznym. Ponadto, dokonywał różnego rodzaju napraw, wymiany płynów, olejów, filtrów itp. Z kolei w warsztacie ubezpieczony wykonywał prace elektryczne, a także remonty i naprawy. Były one w części wykonywane z kanału remontowego, a częściowo poza kanałem. W drugim ze spornych okresów ubezpieczony w dużej mierze przez większość czasu obsługiwał piłę do cięcia asfaltu, ale nie tylko. W dalszym ciągu, tak jak w pierwszym ze spornych okresów, wykonywał różnorodne naprawy w kanale i poza nim oraz prace elektryczne – w zależności od bieżących potrzeb. Mogło się też zdarzyć, jeśli była taka konieczność, że i w drugim z w/w okresów M. D. obsługiwał inne maszyny poza piłą do cięcia.

Pracodawca wystawiając ubezpieczonemu świadectwa pracy w warunkach szczególnych zakwalifikował jego prace zgodnie z wykazem A, Działem IX, poz. 4 pkt 3 i 6 Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. Pod wskazanymi pozycjami wymienione są odpowiednio prace maszynisty skrapiarek do nawierzchni asfaltowych oraz prace maszynisty remontów nawierzchni. Jeśli chodzi o pracę maszynisty skrapiarek, to jak wynika z zeznań ubezpieczonego i świadka T. J., ubezpieczony nigdy skrapiarek nie obsługiwał, jedynie je naprawiał. Wobec tego pracy w pierwszym ze spornych okresów nie można kwalifikować w taki sposób, jak dokonał tego pracodawca. Również pozycje wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego, nie zawierają określenia prac, któremu odpowiadałyby prace wykonywane przez ubezpieczonego. (...) w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych oznaczyło, że ubezpieczony w okresie od 1 sierpnia 1979r. do 7 lipca 1991r. pracował na stanowisku maszynisty maszyn drogowych. Tymczasem w dziale V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” pod pozycją 3 w wykazie A do w/w rozporządzenia wymienione są prace maszynistów ciężkich maszyn budowalnych lub drogowych. Ubezpieczony, choć wykonywał w części swego czasu pracy, prace maszynisty maszyn drogowych, bo obsługiwał sprężarki, młoty pneumatyczne, zagęszczarki czy walce, to żadna z tych maszyn, może jedynie za wyjątkiem zagęszczarki kroczącej, nie były to ciężkie maszyny drogowe czy budowalne. Określenie „ciężkie” w wykazie A nie zostało użyte bez powodu, chodzi bowiem jedynie o tych pracowników, którzy obsługują ciężki sprzęt na budowach – koparki, koparko – ładowarki, itp. Ubezpieczony uprawnienia do obsługi takich maszyn zdobył w roku 2001 i przed 31 grudnia 1998r., ani w pierwszym ze spornych okresów, ani w drugim - kiedy obsługiwał głównie piłę do cięcia asfaltu czy betonu – nie pracował jako maszynista czy operator sprzętu ciężkiego. Mógł taki sprzęt w razie konieczności naprawiać, ale z oczywistych względów naprawa nie jest tożsama z obsługą. Wobec tego pracy ubezpieczonego w obu analizowanych okresach nie można kwalifikować zgodnie z Działem V, poz. 3 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Powodem takiego stanowiska jest i to, że ubezpieczony, nawet jeśli obsługiwał sprzęt ciężki na budowie, to nie robił tego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak bowiem było wskazane, jego prace były różnorodne – w zależności od okresu i potrzeb pracodawcy. Maszynistą remontów nawierzchni M. D. – wbrew informacji zawartej w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach – również nie był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jego prace przy remontach dróg przeplatały się m.in. z naprawami sprzętu czy pracami elektrycznymi. Pierwsze z prac ubezpieczony wykonywał tylko w części w kanale remontowym, jeśli bowiem był na budowie, gdzie kanału nie było, to musiał naprawy realizować bez jego wykorzystania. Zresztą, również i w warsztacie, tylko część napraw była realizowana z kanału, wobec czego nie można uznać, że ubezpieczony dokonując napraw, przez cały czas wykonywał prace określone w Dziale XIV „Prace różne” pod poz. 13 „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”.

Zdaniem Sądu, prace ubezpieczonego, podczas których wytwarzały się wibracje - przykładowo przy obsłudze młota czy tzw. wibromaksu – można byłoby kwalifikować zgodnie z Działem XIV „Prace różne”, poz. 16 „obsługa urządzeń wibracyjnych i udarowych”, ale i one – podobnie jak prace wykonywane w kanałach remontowych nie wypełniały ubezpieczonemu pełnego czasu pracy i nie były realizowane stale. Ubezpieczony bowiem oprócz takich prac, które można byłoby kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych, wykonywał i takie, które takiego charakteru nie miały – prace elektryczne, naprawy poza kanałem remontowym oraz obsługa maszyn, które nie były ciężkimi maszynami budowalnymi ani drogowymi, których nie można kwalifikować jako urządzenia wibracyjne i udarowe (np. same sprężarki).

Konkludując, w ocenie Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala przyjąć, iż w obu spornych okresach ubezpieczony wykonywał przez część czasu prace w warunkach szczególnych (obsługa ciężkich maszyn oraz urządzeń wibracyjnych, naprawy w kanałach remontowych), ale realizował również inne prace, które jako takie kwalifikowane nie mogą być. Trudno było przy tym określić faktyczny czas poszczególnych prac. Świadkowie wiedzy w tym zakresie nie posiadali, bo nie pracowali z ubezpieczonym stale. Sam ubezpieczony z kolei nie potrafił określić, kiedy – w jakich okresach i przez jaki czas, jakie prace realizował. Na budowach wszystko odbywało się bowiem płynnie, dynamiczne i stąd ubezpieczony realizował takie czynności, jakie były konieczne. Po upływie kilkunastu lat trudno było dokładnie je odtworzyć, nie ulega jednak wątpliwości, że ubezpieczony, którego obciążał ciężar dowodu, nie wykazał, by prace w warunkach szczególnych wykonywał stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Wręcz przeciwnie, zdaniem Sądu, zgromadzony materiał dowodowy daje podstawy do stwierdzenia, że taka sytuacja nie miała miejsca. Ubezpieczony zajmował się podczas zatrudnienia m.in. naprawami sprzętu i nie udowodnił, aby dokonywał ich tylko i wyłącznie w kanale remontowym. W swoich zeznaniach zresztą niejednokrotnie podnosił, że napraw dokonywał nie tylko w kanale remontowym, ale również na terenie warsztatu – poza kanałem oraz na budowie, w zależności od potrzeb zakładu pracy.

Dodatkowo wskazać należy, że M. D. wedle świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach był zatrudniony przy wykonywaniu prac określonych w wykazie A, dziale IX poz. 4 Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r., które w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. są określone ogólnie jako prace asfalciarzy oraz prace przy gotowaniu asfaltu. Ubezpieczony jednak tego rodzaju prac nie wykonywał. W ocenie Sądu, o ile praca przy cięciu asfaltu jako taka mogłaby być kwalifikowana, o tyle prace w pierwszym spornym okresie, kiedy ubezpieczony nie ciął asfaltu, nie były pracami przy gotowaniu asfaltu, ani pracami asfalciarza.

Podsumowując, Sąd Okręgowy ocenił zatem, że nie zachodzą podstawy do uznania okresów pracy M. D. od dnia 1 sierpnia 1979r. do 7 lipca 1991r. oraz od 8 stycznia 1992r. do 31 grudnia 1998r. w(...)w W. jako pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. To z kolei oznacza, że M. D. nie spełnił wszystkich przesłanek do uzyskania prawa do emerytury w oparciu o treść art. 184 ustawy emerytalnej, a zatem zaskarżona decyzja odpowiada prawu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)