Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSA Monika Kiwiorska-Pająk

Sędziowie:SSA Maria Pietkun

SSA Irena Różańska-Dorosz (spr.)

Protokolant:Magdalena Krucka

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2017 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku H. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 lipca 2016 r. sygn. akt VII U 208/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że odwołanie oddala,

II.  zasądza od wnioskodawczyni na rzecz strony pozwanej kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2016 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 25 lutego 2015 r. i przyznał wnioskodawczyni H. M. prawo do emerytury od 24 lutego 2015 r.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

H. M. urodziła się (...) W okresie od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r. wnioskodawczyni pracowała w Przedsiębiorstwie (...) w L.. Wykonywała obowiązki pakowacza - pracownika mrożonek, na wydziale chłodniczym. Czynności wchodzące w zakres obowiązków wnioskodawczyni polegały na pakowaniu artykułów mrożonych (praca przy taśmie produkcyjnej). Wnioskodawczyni świadczyła pracę w godzinach od 06.00 do 14.00. Razem z wnioskodawczynią, na tożsamym stanowisku pracy, pracowały: D. M. i B. K.. W ww. przedsiębiorstwie zatrudniony był również J. P., ale w innym wydziale. Wnioskodawczyni otrzymywała najniższe obowiązujące wynagrodzenie. Nie przebywała na zwolnieniach lekarskich. Nie zachowały się z okresu pracy wnioskodawczyni żadne dokumenty.

Wnioskodawczyni H. M. w okresie od 17 sierpnia 1981 r. do 28 lutego 2002 r. pozostawała w zatrudnieniu w Odlewni (...) z siedzibą w G.. Wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała następujące prace:

a)  od 17 sierpnia 1981 r. do 31 lipca 1983 r. - obsługa żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych, na stanowisku operatora śrutownika,

b)  od 1 sierpnia 1983 r. do 28 lutego 2002 r. - wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów, na stanowisku oczyszczacza odlewów (szlifierza odlewów).

W okresie zatrudnienia wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniach lekarskich przez okres 9 miesięcy i 23 dni. Od 2 listopada 1981 r. do 7 listopada 1981 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie bezpłatnym, zaś w okresie od 30 marca 1984 r. do 14 listopada 1985 r. na urlopie wychowawczym. Wnioskodawczyni H. M. przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, lecz złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie, ponieważ wykazała ona wszystkie przesłanki wynikające z art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze konieczne do przyznania jej spornego świadczenia.

Sąd ten wskazał, że okolicznością sporną w niniejszym postępowaniu była kwestia posiadania przez wnioskodawczynię do 1 stycznia 1999 r. okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat.

Sąd ten wskazał, że jak wynikało z dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wnioskodawczyni w okresie od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r. pozostawała w zatrudnieniu w Przedsiębiorstwie (...) w L. na stanowisku pakowacza - pracownika mrożonek. Dalej Sąd Okręgowy podał, że świadkowie zeznali, że wnioskodawczyni pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy jako pracownik produkcyjny. Wskazali również, że razem z wnioskodawczynią dojeżdżali do siedziby przedsiębiorstwa oraz że praca miała stały charakter. Fakt wykonywania pracy w ww. przedsiębiorstwie, potwierdził również świadek J. P., który pracował w innym wydziale, jednak pamiętał wnioskodawczynię z okresu pracy w jednym przedsiębiorstwie oraz zeznał, że pracowała przy pakowaniu produktów mrożonych.

Mimo tego, że z okresu pracy wnioskodawczyni w ww. przedsiębiorstwie nie zachowała się żadna dokumentacja, to jednak dowody z zeznań ww. świadków w połączeniu z zeznaniami wnioskodawczyni, która opisała okoliczności świadczenia pracy na stanowisku produkcyjnym, w ocenie Sądu, były wystarczające dla wiarygodnego ustalenia, że wnioskodawczyni rzeczywiście świadczyła pracę w spornym okresie, w pełnym wymiarze czasu pracy, stale, bez przerw w zatrudnieniu, za najniższym obowiązującym wynagrodzeniem. Wnioskodawczyni wykonywała pracę jako pracownik młodociany w okresie do 24 lutego 1978 r., co pozwala na zaliczenie okresu od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r. jako składkowego, zgodnie z dyspozycją art. 6 ust. 2 pkt. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowił, że za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

1)  zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:

a.  na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową.

Odnosząc się do okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Odlewni (...) z siedzibą w G., Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że nieuprawnionym było ograniczenie przez organ emerytalno-rentowy, stażu pracy w warunkach szczególnych, o okresy niezdolności do pracy wywołanej chorobą oraz urlopów wychowawczych. W tym względzie Sąd pierwszej instancji powołał się na ugruntowane orzecznictwo sądów powszechnych, zgodnie z którym „Przerwy w pracy spowodowane czasową niezdolnością do jej świadczenia w związku z chorobą (porodem) i korzystaniem z wynagrodzenia lub świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu, są okresami w których pracownik zachowuje status osoby wykonującej pracę w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 20.05.2015 r., III AUa 768/14). Dlatego też uwzględniony przez organ emerytalno-rentowy okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący 14 lat, 11 miesięcy i 10 dni pracy, należało w ocenie tego Sądu uzupełnić o następujące okresy:

-

9 miesięcy i 23 dni pobytu na zwolnieniu lekarskim,

-

od 30 marca 1984 r. do 14 listopada 1985 r. urlop wychowawczy,

Jak wskazał Sąd Okręgowy powyższe zaliczenie spowodowało, że wnioskodawczyni legitymuje się do 1 stycznia 1999 r. okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz co najmniej 20 letnim okresem składkowym i nieskładkowym, ponieważ uznany przez organ emerytalno-rentowy staż 17 lat, 6 miesięcy i 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych, podlegał uzupełnieniu o okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w L., od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r.

Z tych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni H. M. prawo do emerytury, począwszy od 24 maja 2015 r.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodził się organ rentowy wywodząc apelację, w której zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię, tj. art. 184 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez uznanie okresu zwolnień chorobowych przypadających po 14 listopada 1991 r. oraz okresu urlopu wychowawczego jako okresu pracy w szczególnych warunkach, naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 2 pkt 1a i art. 184 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy poprzez uwzględnienie do ogólnego stażu pracy wnioskodawczyni okresu od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r. jako pracy w Przedsiębiorstwie (...) w L., podczas gdy zgromadzony materiał nie potwierdza, że w spornym okresie wnioskodawczyni była tam zatrudniona oraz naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów, przez ustalenie stanu faktycznego sprawy głównie na podstawie zeznań świadków, podczas gdy brak jest innych dowodów, potwierdzających ww. okres zatrudnienia wnioskodawczyni.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił dodatkowo:

H. M. (de domo B.) w dniu 7 marca 1978 r., składając wniosek o wydanie dokumentu stwierdzającego tożsamość, w rubryce nr 12 zatytułowanej „miejsce pracy i jej adres” wskazała Odlewnia (...).

Dowód: teczka dowodu osobistego wnioskodawczyni

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja organu rentowego jest zasadna, gdyż Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny stanu sprawy, naruszając w konsekwencji art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887 t.j.).

Co prawda Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji, co do kwestii zaliczenia w przypadku wnioskodawczyni okresów przebywania na zasiłkach chorobowych, tak rację ma skarżący, że wnioskodawczyni, nie udowodniła co najmniej 20- letniego okresu składkowego i nieskładkowego, który jest jedną z niezbędnych przesłanek przyznania emerytury w obniżonym wieku. Zgodnie bowiem z treścią ww. art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (w przypadku kobiet 20 lat).

Przy czym prawo do tego świadczenia przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast w myśl § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Spór w sprawie dotyczył ustalenia, czy H. M. wykazała 20-letni okres składkowy i nieskładkowy, w szczególności natomiast, czy do tego okresu można doliczyć pracę wnioskodawczyni w Przedsiębiorstwie (...) we W. Zakład nr (...) w L. od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r. oraz 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy stwierdził bowiem, że ubezpieczona udowodniła ogólny staż ubezpieczenia w wymiarze 17 lat, 6 miesięcy i 18 dni, natomiast okres pracy w warunkach szczególnych wyniósł 14 lat, 11 miesięcy i 10 dni.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z rządzącą polskim postępowaniem cywilnym zasadą kontradyktoryjności wyrażoną w przepisach procesowych określających ciężar dowodu, a przede wszystkim art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutek prawny (art. 6 k.c.), a ponadto strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 k.p.c.). Zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania ubezpieczonych od decyzji organów rentowych. Oznacza to, że w rozpoznawanej sprawie to wnioskodawczyni winna była wykazać przekonywujące dowody na potwierdzenie faktu wykonywania pracy w spornym okresie.

Wobec tego, że H. M. nie dysponowała jakimikolwiek dowodami z dokumentów, które potwierdziłyby, że od 10 czerwca 1975 r. do 31 marca 1978 r. była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) we W. Zakład nr (...) w L., ubezpieczona powołała się na oświadczenia złożone przez świadków D. M. oraz B. K., które potwierdziły fakt wykonywania przez nią ww. pracy. Sąd Okręgowy bezrefleksyjnie ocenił powyższe oświadczenia, a także zeznania świadka J. P. oraz zeznania wnioskodawczyni, nadając im walor wiarygodności, podczas gdy z dowodów znajdujących się w aktach sprawy wynikają okoliczności przeciwne. W pierwszej kolejności należy bowiem zwrócić uwagę na oświadczenie złożone przez świadka B. K., która co prawda wprost stwierdziła, że w spornym okresie pracowała razem z wnioskodawczynią, na takim samym stanowisku i razem dojeżdżały do pracy z tej samej miejscowości, jednak z kserokopii jej legitymacji ubezpieczeniowej wynika, że w Przedsiębiorstwie (...) w L. jako junaczka OHP została zatrudniona dopiero 14 listopada 1978 r., a więc już po spornej dacie wskazywanej przez H. M. jako okres pracy w tym zakładzie. Sprzeczność ta zupełnie podważa wiarygodność tego oświadczenia, a także zeznań powołującej się na tego świadka wnioskodawczyni. Podobnie nie można przyjąć za wiarygodne zeznań D. M., ponieważ osoba ta nie przedstawiła jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego swoje zatrudnienie w ww. przedsiębiorstwie, co w konsekwencji uniemożliwia konfrontację jej twierdzeń ze stanowiskiem H. M.. Także zeznania złożone przez J. P. są dla oceny przedmiotu sporu zupełnie niewartościowe, jako zbyt ogóle i pobieżne. Świadek ten nie potrafił wskazać nazwy zakładu pracy, w którym według swojej relacji pracował z wnioskodawczynią, nie wskazał także wydziału, na którym podobno zatrudniona była H. M.. Stwierdził jedynie lakonicznie, że pracowała na „mrożonkach”, przy czym jednocześnie podawał, że prace odbywała się na hali w dodatnich temperaturach. Twierdził, że wykonywała obowiązki przez 8 godzin dziennie, ale nie wiedział za jakim wynagrodzeniem, czy korzystała z jakichkolwiek zwolnień i innych uprawnień pracowniczych.

Co istotne wnioskodawczyni, składając wniosek o wydanie dowodu osobistego w dniu 7 marca 1978 r., podała we wniosku, że jest zatrudniona w Odlewni (...), co znów przeczy jej twierdzeniom, że od 1975 r. do 31 marca 1978 r. świadczyła pracę w Przedsiębiorstwie (...) w L.. W tym miejscu należy także wspomnieć, że od 1 stycznia 1975 r. weszła w życie ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, która uchyliła ustawę z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy i w kwestii zatrudniania młodocianych wprowadziła szereg obwarowań. Jednym z nich było zatrudnienie osoby mającej ukończone 15 lat w celu przygotowania zawodowego, w oparciu o umowę o pracę, a osoba taka nie mogła być zatrudniona, aż do ukończenia 16 roku życia, w pełnym wymiarze czasu pracy. Poza tym, stosownie do obowiązujących wówczas przepisów pracownik młodociany był obowiązany dokształcać się do ukończenia 18 lat. Wnioskodawczyni, która w początkowym wskazywanym przez siebie okresie nie miała ukończonych 16 lat, nie wykazała, że faktycznie była zatrudniona w ww. zakładzie jako junak OHP w oparciu o stosowną umowę o pracę, a ponadto twierdziła, że wykonywała pracę przez 8 godzin dziennie, co było sprzeczne z ww. przepisami dotyczącymi zatrudniania młodocianych, zważywszy na to, że dopiero w dniu 24 lutego 1976 r. ukończyła ona 16 lat.

W tej sytuacji ocena Sądu pierwszej instancji jakoby wnioskodawczyni spełniła przesłankę posiadania co najmniej 20-letniego ogólnego stażu ubezpieczeniowego była nieuprawniona.

Odnosząc się natomiast do kwestii uznania okresów przebywania na zasiłkach chorobowych po 14 listopada 1991 r. jako pracy w warunkach szczególnych wskazania wymaga, że art. 32 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887) stanowi, że przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przepis ten został dodany przez art. 1 pkt 16 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U.2004.121.1264) zmieniającej ustawę o FUS z dniem 1 lipca 2004 r. W judykaturze obowiązuje już ugruntowane stanowisko, że przepis art. 32 ust. 1a nie ma zastosowania do stanów powstałych przed jego wejściem w życie. Osiągnięcie do 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalno-rentowej wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od 1 lipca 2004 r. Sąd Najwyższy wyraził taki pogląd w wyrokach z 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09 (OSNP 2011/19-20/260) i z 18 maja 2012 r., III UK 99/11 (Lex nr 1227193), a także w wyroku z 13 lipca 2011 r., I UK 12/11 (Lex nr 989126). Stanowisko Sądu Najwyższego ma logiczne uzasadnienie, bo skoro na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. 1 stycznia 1999 r., do okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych włączane były okresy pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłków chorobowych, a na ten dzień i według stanu prawnego z 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony spełniał przesłanki stażowe do nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, to okoliczność, że według obecnie obowiązującego stanu prawnego nie można tych okresów zaliczać do stażu pracy w warunkach szczególnych, nie przekreśla wówczas nabytej ekspektatywy uzyskania prawa do emerytury w przyszłości. Z tego względu słusznie Sąd Okręgowy zaliczył do stażu pracy wnioskodawczyni wykonywanej w warunkach szczególnych 9 miesięcy i 23 dni przebywania na zwolnieniach lekarskich, co spowodowało spełnienie przez nią przesłanki udowodnienia 15 lat stażu szczególnego. Kwestia ta nie miała jednak wpływu na prawo do świadczenia H. M., wobec niespełnienia przez wnioskodawczynię przesłanki udowodnienia wymaganego przez ustawę ogólnego stażu ubezpieczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zostało wydane na podstawie art. 98 k.p.c. i § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Maria Pietkun SSA Monika Kiwiorska-Pająk SSA Irena Różańska-Dorosz

R.S.