Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 listopada 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przeliczył Z. D. emeryturę od 1 listopada 2016 roku tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. W treści decyzji organ rentowy wskazał, że do obliczenia emerytury przyjęto: składniki wyliczenia według art.26 ustawy emerytalnej (kwota emerytury przed przeliczeniem wyniosła 1 418,18 złotych, przyrost składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie 1 876,06 złotych oraz średnie dalsze trwanie życia na dzień złożenia wniosku o przeliczenie tj. 224,50 miesięcy. Po ponownym ustaleniu wysokość emerytury wyniosła 1 426,54 zł [ 1 418,18 zł + ( 1 876,06 zł / 224,50)]. /decyzja k.73 – 74 odwrót plik III akt ZUS/

W dniu 19 grudnia 2016 roku Z. D. odwołała się od powyższej decyzji. W uzasadnieniu wskazała, że w okresie od 3 sierpnia 1971 roku do 31 grudnia 1985 roku była zatrudniona w Zakładach (...) w Ł., ale dokumentacja z tego okresu uległa spaleniu. Podniosła, że we wskazanych zakładach jej wynagrodzenie wynosiło od 2 500 złotych do 3 000 złotych oraz że pracowała w tych zakładach w nadgodzinach, co nie zostało uwzględnione przez organ rentowy. /odwołanie k.2 – 2 odwrót/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 30 grudnia 2016 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując na brak podstaw przyjęcia za okres spornego zatrudnienia innego niż minimalne wynagrodzenie w j.g.u. Wskazał nadto, że sprawa uznania wnioskodawczyni do ustalenia podstawy wymiaru innego niż przyjęte przez ZUS wynagrodzenia uzyskiwanego w Zakładach (...) była przedmiotem rozpoznania przed Sądem Okręgowym w Łodzi, który prawomocnym wyrokiem z dnia 20 czerwca 2013 roku oddalił odwołanie wnioskodawczyni. /odpowiedź na odwołanie k.3-3 odwrót/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona Z. D. urodziła się w dniu (...). /okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 19 grudnia 2007 roku organ rentowy przyznał Z. D. prawo do wcześniejszej emerytury od 13 listopada 2007 roku – od osiągnięcia wieku emerytalnego na podstawie przepisów art.29 ustawy emerytalnej. Podstawa wymiaru świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni została ustalona zgodnie z art.15 ust.6 ustawy emerytalnej tj. z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 47,46%. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 47,46% przez kwotę bazową 2.059,92 złotych wyniosła: 977,64 złotych. Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono 21 lat i 8 miesięcy okresów składkowych i 7 lat i 2 miesiące okresów nieskładkowych. Wysokość emerytury obliczona w oparciu o przepisy art.53 wskazanej ustawy wyniosła 818,86 zł. /decyzja k. 108/109 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 25 marca 2009 r. organ rentowy przeliczył Z. D. emeryturę z uwzględnieniem w miejsce brakujących wynagrodzeń minimalnego wynagrodzenia w j.g.u. – zgodnie z przepisami art. 15 ust. 2a w/w ustawy. Za okres zatrudnienia Z. D. w (...) od 3 sierpnia 1971 roku do 31 grudnia 1985 roku przyjęto minimalne wynagrodzenie w j.g.u. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne ustalono z 20 lat kalendarzowych ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 48,97%. Wysokość emerytury obliczona w oparciu o przepisy art.53 wyniosła 864,01 zł. /decyzja k. 136/137 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 21 grudnia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał Z. D. prawo do emerytury od 13 listopada 2012 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Do obliczenia wysokości emerytury zgodnie z art.26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przyjęto: kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 14 334,83 złotych, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego - 284 545,21 złotych, średnie dalsze trwanie życia - 254,80 miesięcy. Wysokość emerytury wyniosła 1.173,00 złotych (14 334,83 złotych plus 284.545,21 złotych):254,80 m-cy = 1 173,00 zł. /decyzja k.13 plik III akt ZUS/

Wysokość świadczenia ustalona w oparciu o art.26 ustawy emerytalnej była świadczeniem wyższym od ustalonego na podstawie art.53 i organ rentowy podjął wypłatę emerytury od 13 listopada 2012 roku w wariancie najkorzystniejszym, tj. 1 173,00 złotych. /okoliczność bezsporna/

W dniu 14 listopada 2016 roku Z. D. złożyła wniosek o przeliczenie emerytury poprzez uwzględnienie jej faktycznych zarobków z tytułu zatrudnienia w Zakładach (...). /wniosek k.72 plik III akt ZUS/

W okresie od 3 sierpnia 1971 roku do 31 grudnia 1985 roku Z. D. była zatrudniona w Zakładach (...) w Ł. na stanowisku montera. /okoliczność bezsporna/

W okresie od 1 września 1972 roku do 30 września 1991 roku Z. C. była zatrudniona na stanowisku montera, kontrolera w Zakładach (...) w Ł.. /świadectwo pracy w aktach rentowych Z. C./

W okresie tym wynagrodzenie Z. C. kształtowało się następująco:

- 1976 r. – 15 511,00 zł

- 1979 r. – 29 909,00 zł

- 1980 r. – 50 599,00 zł

- 1981 r. – 74 310,00 zł

- 1982 r. – 103 121,00 zł

- 1983 r. – 114 404,00 zł

- 1984 r. – 131 240,00 zł

- 1985 r. – 180 400,00 zł

- 1986 r. – 191 543,00 zł

- 1987 r. – 68 830,00 zł

- 1990 r. – 5 825 030,00 zł

- 1991 r. – 8 486 900,00 zł

/zaświadczenie o wynagrodzeniu w aktach rentowych Z. C./

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach organu rentowego, biorąc pod uwagę także materiał dowodowy zgromadzony w aktach spraw VIII U 504/13 oraz VIII U 2959/14.

W odniesieniu do złożonych przez wnioskodawczynię oraz świadków zeznań wskazać należy, że Sąd odmówił im przymiotu wiarygodności w zakresie w jakim zeznania te odnosiły się do wysokości wynagrodzenia osiąganego przez wnioskodawczynię w spornym okresie. Podkreślić bowiem należy, że jakkolwiek złożone zeznania wskazywały, iż wnioskodawczyni osiągała miesięczne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości od 2.500 do 3 000 złotych oraz że otrzymywała ponadto wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach oraz premie uznaniowe, to jednak na ich podstawie, w sytuacji braku dokumentacji płacowej odnoszącej się do spornego okresu, nie jest możliwym określenie dokładnego wynagrodzenia wnioskodawczyni.

W ocenie Sądu świadkowie, z uwagi choćby na znaczny upływ czasu, nie mogą mieć wiedzy na temat dokładnego wynagrodzenia wnioskodawczyni, które to wynagrodzenie , jak sami zeznali, było uzależnione od ilości faktycznie przepracowanych godzin oraz premii uznaniowych tj. zmiennych u każdego pracownika składników.

Tym samym nie jest ani możliwe ani dopuszczalne ustalenie wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni ze spornego okresu na podstawie wynagrodzenia jakie osiągała Z. C. w tym samym zakładzie.

Co wymaga jednak szczególnego podkreślenia przez Sąd - świadek Z. C. zeznawała już wcześniej w sprawie z odwołania Z. D. od decyzji ZUS, jakie toczyło się przed Sądem Okręgowym w Łodzi w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt VIIIU 504/13 i wówczas nie dysponowała wiedzą dotyczącą wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni w spornym okresie. Trudno zatem uznać, by świadek ten miała bardziej precyzyjną wiedzę niż cztery lata wcześniej, zwłaszcza, że dotyczy ona okoliczności sprzed wielu lat, które to nie dotyczyły nadto bezpośrednio jej osoby.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z brzmieniem art.108 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. 2017 poz. 1383, z późn. zm.) jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art.24 lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust.2.

W myśl zaś przepisu art.108 ust.2 ustawy emerytalnej emerytury obliczone według zasad określonych w art.26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art.24 i 24a i zwaloryzowanych zgodnie z art.25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

Zgodnie zaś z treścią art.114 ust.1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Możliwość wzruszenia decyzji rentowych polega przede wszystkim na niwelowaniu tzw. wad materialnoprawnych, czyli uchybień organu rentowego w zakresie rozstrzygania o faktach warunkujących nabycie prawa do emerytur i rent albo zaniedbań samych ubezpieczonych wywołanych nieporadnością w dokumentowaniu prawa do świadczeń lub niedostateczną znajomością warunków, od których spełnienia zależy przyznanie uprawnień ubezpieczeniowych.

Niezbędnym warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest powołanie nowych dowodów lub wskazanie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji rentowej, które mogą mieć wpływ na istnienie tego prawa. Prawo do świadczenia należy ustalić ponownie (na wniosek zainteresowanego albo z urzędu), jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody albo ujawnione okoliczności wskazujące na błędność decyzji.

Zwrot „nowy dowód” obejmuje zarówno przypadki ujawnienia dowodów istniejących przed wydaniem decyzji, jak i sytuacje zgłoszenia dowodów uzyskanych po wydaniu decyzji, pod warunkiem że wynikają z nich fakty powstałe przed tym momentem. Zwrot „ujawnione okoliczności” oznacza zarówno okoliczności faktyczne, jak i okoliczności sprawy, czyli nie tylko fakty, których ustalenie warunkuje wydanie decyzji, lecz także wszelkie zachowania uczestników postępowania w sprawie ustalania prawa. Należy więc przyjąć, że „ujawnione okoliczności” to określane w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie uprawnień ubezpieczeniowych oraz uchybienia normom prawa materialnego lub/i procesowego wpływające na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego (Jankowska Karina, Jędrasik-Jankowska Inetta, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (w:) Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, komentarz do art.114).

Zgodnie z § 21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237 poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja, wyrażona także w poprzednio obowiązującym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. nr 10 poz.49 ze zm.) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997 roku, III AUa 105/97).

Należy podkreślić, iż Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art.473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe.

W niniejszym postępowaniu istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy w odniesieniu do wnioskodawczyni możliwym jest przyjęcie za okres od 3 sierpnia 1971 roku do 31 grudnia 1985 roku wyższego niż przyjęte przez organ rentowy za ten okres minimalnego wynagrodzenia w j.g.u. Przyjęcie bowiem wyższego wynagrodzenia za ww. okres mogłoby przełożyć się na wysokość należnego wnioskodawczyni świadczenia.

Wskazać należy, że w niniejszej sprawie nie przedstawiono żadnych miarodajnych dowodów, które w jakikolwiek sposób pozwoliłyby zakwestionować ustalenia poczynione przez organ rentowy.

Wskazać należy, iż w trakcie niniejszego postępowania wnioskodawczyni na poparcie swojego stanowiska nie przedstawiła żadnych jednoznacznych, konkretnych dowodów, które pozwoliłyby precyzyjnie ustalić jej wynagrodzenie w spornym okresie.

Podkreślić w tym miejscu należy, że sąd przy ustaleniu podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych musi dysponować dowodami niebudzącymi wątpliwości i nie może opierać się na przypuszczeniach czy też określonych założeniach.

Pomimo bowiem braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych nie można wysokości zarobków stanowiących podstawę do wyliczenia składek na ubezpieczenie społeczne ustalać w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniach. Przy obliczaniu wysokości podstawy świadczenia, zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych bierze się pod uwagę tylko dokładnie ustaloną wartość - wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia w określonym czasie. Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno - rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 sierpnia 2016 r., sygn.. akt III AUa 1723/15, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 4 kwietnia 2012 r., sygn. III AUa 1091/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2007 r., sygn. III AUa 482/07, Apel.-W-wa 2008/1/154, OSA 2009/1/1).

Aby móc wyliczyć wynagrodzenie wnioskodawczyni potrzebne byłyby dokumenty potwierdzające wysokość stawki godzinowej wynagrodzenia i ilości faktycznie wykonanej przez nią w spornym okresie pracy. Niewystarczające zaś są wszelkiego rodzaju odesłania np. do wynagrodzenia uzyskanego przez innych współpracowników.

Innymi słowy na potrzeby wyliczenia świadczenia emerytalnego wysokość wynagrodzenia wymaga udowodnienia, że w konkretnej wysokości zostało ono wypłacone. Wiarygodnym potwierdzeniem wysokości tego składnika pozwalającym na wyliczenie stawki i ilości wykonanej pracy, mogą być w zasadzie wyłącznie dokumenty, chociażby prywatne. Z uwagi na znaczny upływ czasu i zawodność ludzkiej pamięci w zasadzie pozbawionym waloru wiarygodności środkiem dowodowym na tę okoliczność są zaś zeznania świadków czy też stron.

W podobnym duchu wypowiedział się także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 stycznia 1998 r., w sprawie II UKN 440/97 (opubl. L.), w którym stwierdził, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych.

Na marginesie dodać jeszcze należy, że nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art.232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art.3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art.227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art.6 k.c.) (wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, OSNAP 1999, nr 20, poz. 662).

Ponieważ wnioskodawczyni nie udowodniła okoliczności leżących u podstaw odwołania, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c oddalił je jako niezasadne.

S.B.