Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSO Natalia Lipińska

Protokolant:sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2017 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania S. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 15 listopada 2016 roku nr (...)

w sprawie S. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się S. W. prawo do emerytury od dnia 11 października 2016 roku,

2.  Przyznaje od Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adwokata B. F. kwotę 180 złotych (słownie: sto osiemdziesiąt złotych) powiększoną o kwotę podatku od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielone odwołującemu się z urzędu.

Sygn. akt IV U 1426/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 31 sierpnia 2017 r.

Decyzją z dnia 15 listopada 2016 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r.,
poz. 887) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił S. W. przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w art. 184 powołanej ustawy, od wystąpienia których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, ponieważ nie udokumentował 15- letniego stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. W stażu tym organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 1998 r., ponieważ w świadectwie pracy z powyższego okresu zatrudnienia nie zostały powołane przepisy resortowe, nie zawarto w nim także informacji w jakich okresach wnioskodawca zajmował wymienione w świadectwie stanowiska pomocnika wiertacza i motorowego.

Decyzję tę zaskarżył S. W., domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że pracował w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w K. i na tę okoliczność zawnioskował dowód z zeznań dwóch świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentacje zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wskazał ponadto, że za sporny okres wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W dalszych wywodach organ podniósł, że w świadectwie pracy z dnia 31 grudnia 2000 r. w pkt. 8 zamieszczona została co prawda adnotacja, że wnioskodawca w okresie od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 2000 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach tj. wykonywał prace wiertnicze przy poszukiwaniu surowców i wody wymienione w wykazie A dział I poz. 4 pkt 1 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r, jednakże w złożonej dokumentacji brak jest powołania się na przepisy resortowe . Ponadto w zarządzeniu nr 9 Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z dnia 4 lipca 1983 r. (załącznik nr 1 poz. 4 pkt 1) wymienione zostało stanowisko wiertacz i pomocnik wiertacza. Zarządzenie powyższe nie wymienia natomiast stanowiska motorowego, zaś świadectwo pracy nie zawiera informacji w jakich okresach wnioskodawca zajmował poszczególne stanowiska. Wynika z niego również, że odwołujący w trakcie tego zatrudnienia przebywał na zwolnieniu lekarskim od 15 listopada 1991 r. przez 232 dni. W dalszej kolejności organ rentowy wskazał, że nawet w przypadku uwzględnienia tego okresu to i tak nie zostanie udokumentowany 15- letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Z akt sprawy wynika wprawdzie, że S. W. był również w okresie od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r. zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku motorowego, ale za powyższy okres także nie zostało przedłożone świadectwo pracy w szczególnych warunkach.

Na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2017 r. ustanowiony dla wnioskodawcy pełnomocnik z urzędu podtrzymał odwołanie sporządzone przez S. W. i wniósł ponadto o uznanie za pracę w warunkach szczególnych poza okresem wskazanym w odwołaniu również okresu zatrudnienia od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r. dołączając pisemne stanowisko w formie załącznika do protokołu (k 33- 38), nadto wniósł o zasadzenie kosztów postępowania.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący S. W., urodzony
(...)w dniu (...) osiągnął 60 lat życia. Na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udokumentował ogólny staż w wymiarze 25 lat, w tym 21 lat 9 miesięcy i 23 dni okresów składkowych, 4 miesiące okresów nieskładkowych i 4 lata 1 miesiąc i 12 dni okresów uzupełniających-rola .We wniosku z dnia 11 października 2016 r. ubezpieczony wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 listopada 2016 r. (...) Oddział w T. odmówił S. W. przyznania prawa do tego świadczenia, ponieważ wnioskodawca nie udokumentował 15- letniego stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze.

Odwołujący nie przystąpił do OFE.

(okoliczności bezsporne)

Sąd ustalił ponadto następujący stan faktyczny sprawy:

Od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r. oraz od 7 grudnia 1987 r. do
31 grudnia 2000 r. odwołujący S. W. pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. w pełnym wymiarze czasu pracy. W pierwszym z tych okresów pracodawca powierzył mu stanowisko „motorowego”, do którego przysługiwał dodatek metrowy i ekwiwalent węglowy, zaś w drugim stanowisko „pomocnika wiertacza”. W świadectwie pracy z dnia 31 grudnia 2000 r. wydanym w związku ogłoszeniem upadłości pracodawcy i rozwiązaniem z tej przyczyny stosunku pracy potwierdzono, że wnioskodawca był zatrudniony w okresie od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 2000 r, w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku I pomocnik wiertacza, motorowy. W punkcie 8 świadectwa pracy dotyczącym wykonywania prac w szczególnych warunkach zawarto adnotację potwierdzającą fakt wykonywania takiej pracy w okresie od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 2000 r. wskazując, że wykonywał prace wiertnicze przy poszukiwaniu surowców i wody wymienione w wykazie A dział I poz. 4 pkt 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. Nr 8. poz. 43). Nadto w pkt. 10 wskazano okresy nieskładkowe w postaci zwolnienia lekarskiego od 15 listopada 1991 r. w wymiarze 232 dni.

dowód:

-

świadectwo pracy z dnia 13 stycznia 1987 r. - k - 9 akt kapitału początkowego,

-

zaświadczenie z dnia 6 luty 2001 r. – k – 4 akt j. w.,

-

zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 24 luty 2001 r. – k – 5 akt j. w.,

-

świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 2000 r. – k – 10 akt j. w.

Przedsiębiorstwo (...) w K. zajmowało się poszukiwaniem złóż węgla, metali kolorowych, wody i w tym celu dokonywało odwiertów na terenie całej P. głównie na terenie (...). W B. były wykonywane odwierty w poszukiwaniu wody celem odwodnienia pod teren kopalni, w D., K., C., R., J., J. obok R., J. w celu poszukiwania węgla i sprawdzenia ciśnienia gazu. Prace ekip wiertniczych przy jednym odwiercie w konkretnej miejscowości trwały kilka miesięcy miesięcy a jak odwiert był do 1,5 tysięcy metrów to nawet do roku czasu. W skład trzy osobowego zespołu pracującego na jednej zmianie (a przy cięższych odwiertach czteroosobowego zespołu) wchodził wiertacz, pierwszy pomocnik wiertacza i motorowy. Nadto na większych odwiertach dodatkowo wieżowy. Osoby te pracowały w systemie trójzmianowym w godzinach od 6:00 do 14:00, od 14:00 do 22:00 i od 22:00 do 6:00, po trzy ( cztery) osoby na każdej zmianie. Wiertnia, tj. zespół urządzeń i zabudowań wiertniczych służących wierceniu otworów umieszczana była w terenie. Ekipa wiertnicza rozpoczynała pracę od sprawdzenia stanu urządzeń. Wiertacz dokonywał odwiertów obsługując główne urządzenie czyli tzw. wiertnię. Urządzenie to poruszało się w górę i w dół. Wiertniczy stał przy pulpicie i obsługiwał tablicę rozdzielczą urządzenia, przekładał biegi, używając sprzęgła, hamulca i układał przewód na widełkach, a pomocnik i motorowy musieli te przewody skręcać, odkręcać i przenosić. Pierwszy pomocnik przygotowywał w mieszarce „płuczkę” (tj. wodę z iłem i dodatkami chemicznymi), pilnował pompy, wyciągał z ziemi rdzeń czyli to co zostało uwiercone, przygotowywał skrzynki na rdzeń, wpisywał metry, przygotowywał przewód. Motorowy obsługiwał wszystkie silniki na urządzeniach, czyli silnik na (...)ie, mieszarce, pompie, która służyła do tłuczenia płuczki. W ziemi pod wiertłem obsługiwanym przez wiertacza musiała być woda, motorowy więc obsługiwał pompę, która doprowadzała wodę pod wiertło oraz obsługiwał elektrownię, ponieważ odwierty były zaopatrzone we własny prąd. Motorowy współpracował z I pomocnikiem wiertacza wtedy gdy tamten wychodził do góry żeby odciągnąć obciążniki na dół wówczas motorowy na dole odstawiał je na bok. Motorowy kontrolował czy wszystkie silniki są sprawne, dolewał paliwa, wymieniał olej, bowiem jego zadaniem było zabezpieczenie stanu technicznego silników, a tym samym wierteł aby mogły dobrze pracować. W razie drobnej usterki w pracy silnika wszyscy pracownicy obsługujący wiertło wspólnie dokonywali naprawy, a w przypadku większej awarii wzywali do jej usunięcia mechaników. Do odwiertów były używane różne urządzenia, w związku z tym liczba pracowników obsługujących te urządzenia była uzależniona od rodzaju urządzenia. Do obsługi urządzenia zwanego (...)em wystarczyło trzech pracowników na stanowiskach wiertacza, pomocnika wiertacza i motorowego. Odwiertów dokonywano bez względu na porę roku i pogodę. Były wykonywane przez 24 godziny na dobę. Była to praca ciągła. Motorowy i pomocnik wiertacza zajmowali się obsługiwaniem silników wiertła. Motorowy pomagał również pomocnikowi skręcać, rozkręcać lub przenosić przewód wiertła.

Wszystkie te czynności realizowali w trakcie pracy samego wiertła. Zarówno pomocnik wiertacza, jak i motorowy realizowali swoje obowiązki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

dowód:

-

zeznania świadka K. K. - 00:46:13-00:58:26,

-

zeznania świadka J. M.- 00:06:53-00:39:08,

-

zeznania świadka S. G.- 00:18:25-00:38:36,

-

zeznania świadka J. K.- 00:42:59-01:53:03,

-

zeznania odwołującego S. W.-01:05:12-01:26:46.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów oraz zeznania świadków i odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków J. M. i J. K. oraz słuchanego w charakterze strony S. W., którzy złożyli depozycje odnośnie rodzaju
i charakteru czynności wykonywanych przez odwołującego w okresie zatrudnienia
w Przedsiębiorstwie (...) w K.. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były wewnętrznie spójne, wzajemnie ze sobą korespondowały,
a przy tym były przekonujące w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego. Z zeznań tych wyraźnie wynika, że w spornym okresie, zajmując stanowiska pomocnika wiertacza
i motorowego, odwołujący był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy pracach wiertniczych mających na celu poszukiwanie surowców takich jak węgiel. Należy podkreślić, że świadek J. M. pracował z odwołującym przy odwiercie w D., gdzie obsługiwali urządzenie wiertnicze (...), świadek na stanowisku pomocnika wiertacza a odwołujący na stanowisku motorowego, zaś ze świadkiem J. K., który był pomocnikiem wiertacza odwołujący jako motorowy pracował na odwiertach w J., C., J.. Pozostali świadkowie S. G. i K. K. wprawdzie nie pracowali z odwołującym w tym samym czasie na tych samych odwiertach ale z uwagi na to, że sami byli zatrudnieni w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. na identycznych stanowiskach co odwołujący posiadali dokładną wiedzę w zakresie pracy każdego pracownika w zespole obsługującym wiertnię. Zatem w tym zakresie zeznania świadków były przydatne do rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu kwestia zakresu obowiązków na poszczególnych stanowiskach była najistotniejsza w tej sprawie, bowiem czasokres zatrudnienia, pełny wymiar czasu pracy i rodzaj stanowisk, na których odwołujący obsługiwał wiertnię wynikał z dokumentacji, która była w dyspozycji organu rentowego i pozwoliła na poczynienie pewnych i niebudzących wątpliwości ustaleń faktycznych co do tych okoliczności.

Pozostałe okoliczności sprawy Sąd uznał za bezsporne, gdyż nie były w żaden sposób kwestionowane przez strony, zaś dokumenty przedstawione na ich stwierdzenie nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu
31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet
i 65 lat- dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Wymagany w art. 184 ust. 1 pkt 2 okres składkowy i nieskładkowy przewiduje
art. 27 powołanej ustawy, w świetle którego wynosi on co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn.

Przepis art. 32 ustawy statuuje natomiast, iż ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 1. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu- za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny, o którym mowa
w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Mowa tu o rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Jak wynika z § 1 wskazanego rozporządzenia, stosuje się je do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W myśl § 2 ust. 1, okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2).

Zgodnie zaś z § 4 ust. 1, prawo do emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A rozporządzenia, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz legitymuje się wymaganym okresem zatrudnienia, w tym co najmniej okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący osiągnął wiek 60 lat, posiadał na dzień 1 stycznia 1999 r. wymagany 25- letni okres ubezpieczenia i nie przystąpił do OFE.

Kwestią sporną pozostawała natomiast kwalifikacja jego pracy od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r. oraz od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 1998 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K..

Odmawiając odwołującemu zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach tego okresu zatrudnienia organ rentowy wskazał, że za okres ten wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, zaś na podstawie znajdującego się w aktach sprawy świadectwa pracy z dnia 31 grudnia 2000 r. nie można ustalić okresów pracy ubezpieczonego na poszczególnych stanowiskach, a ponadto powołuje się ono wyłącznie na przepisy rozporządzenia bez odniesienia do przepisów resortowych. Nadto zdaniem zakładu zarządzenie resortowe wymienia tylko stanowisko pomocnika wiertacza a nie wymienia stanowiska motorowego jako pracy w szczególnych warunkach.

Brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie świadczy o tym, że ubezpieczony faktycznie pracy takiej nie realizował. W postępowaniu przed sądem nie stosuje się bowiem ograniczeń dowodowych, jakie istnieją w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym. Zatem okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym (por. uchwały SN: z dnia 17 czerwca 1987 r., III PZP 19/87, OSNC 88/10/132 i z dnia
27 maja 1985 r. III UZP 5/85, LEX nr 14635).

Analiza zgromadzonych w sprawie dokumentów oraz zeznań świadków
i odwołującego prowadzi do wniosku, że wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach przez znacznie przekraczający wymagany ustawą 15- letni okres czasu, co uprawnia go do tzw. wcześniejszej emerytury.

Już wyłącznie w oparciu o znajdujące się w aktach kapitału początkowego dokumenty, w tym świadectwa pracy ( z dnia 13 stycznia 1987 r., z dnia 24 lutego 2000 r., zaświadczenie z dnia 6 lutego 2001 r.) , można stwierdzić, że począwszy od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r. odwołujący zajmował stanowisko motorowego a od dnia 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 2000 r. stanowisko pomocnika wiertacza. Na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego można zatem ustalić w jakim okresie i jakie stanowiska zajmował wnioskodawca.

W oparciu o zeznania świadków i odwołującego Sąd ustalił natomiast jaki był charakter przedsiębiorstwa zatrudniającego ubezpieczonego, i jaką pracę wnioskodawca wykonywał w spornym okresie w tym przedsiębiorstwie.

Jak wynika z zeznań świadków i odwołującego, Przedsiębiorstwo (...) w K. zajmowało się poszukiwaniem złóż węgla i metali kolorowych. W tym celu dokonywało odwiertów w terenie. Odwierty realizowały ekipy wiertnicze,
a każda z nich składała się z wiertacza, pomocnika wiertacza i motorowego. Pomocnik wiertacza i motorowy zajmowali się obsługą silników wiertła, pomp i betoniarki oraz realizacją tzw. płuczki, które to czynności wykonywali w trakcie pracy samego wiertła. Motorowy tankował też paliwo i wymieniał oleje, ponieważ jego zadaniem było zabezpieczanie stanu technicznego silników, a tym samym wierteł, by mogły dobrze pracować. Zarówno pomocnik wiertacza, jak i motorowy skręcali, rozkręcali lub przenosili przewód wiertła w czasie pracy wiertacza, który poruszał wiertłem w dół lub w górę. Praca na wiertni była pracą ciągłą, realizowaną przez 24 godziny na dobę, bez względu na porę roku, a pomocnik wiertacza i motorowy wykonywali swoje czynności stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W ocenie Sądu, praca na wymienionych wyżej stanowiskach pomocnika wiertacza
i motorowego, realizowana w zespole wiertniczym pracującym bezpośrednio przy odwiertach służących wydobyciu węgla i metali kolorowych, w przedsiębiorstwie zajmującym się poszukiwaniem surowców można zakwalifikować według działu I, zatytułowanego:
„W górnictwie” pkt 4 (prace wiertnicze przy poszukiwaniu surowców i wody) wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Niezależnie od tego trzeba mieć na uwadze, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki SN: z dnia 19 maja
2011 r., III UK 174/10, LEX nr 901652; z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10,
LEX nr 950426; z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638; z dnia 14 września
2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia
22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152).

Słusznie i prawidłowo pracodawca w pkt. 8 świadectwa pracy (z dnia 31 grudnia 2000 r.) dotyczącym okresów pracy w szczególnych warunkach stwierdził, że S. W. wykonując prace na stanowiskach I pomocnika wiertacza i motorowego realizował prace wiertnicze przy poszukiwaniu surowców i wody wymienione wykazem A dz. I poz. 4 pkt 1 rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r.

Oznacza to, że według kwalifikacji pracodawcy praca na obydwu tych stanowiskach uznawana była za pracę w szczególnych warunkach. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że w tym świadectwie wskazano jedynie na okres zatrudnienia od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 2000 r., co wynika zapewne z faktu, że za poprzedni okres wydano świadectwo w dniu 13 stycznia 1987 r. Mając na uwadze, że z zaświadczenia z dnia 6 lutego 2001 r. wynika iż w tym przedziale czasowym odwołujący był zatrudniony wyłącznie na stanowisku pomocnika wiertacza zaś motorowym był w okresie od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r., co potwierdza świadectwo pracy z dnia 13 stycznia 1987 r. Sąd ustalił zgodnie z tymi dokumentami czasokresy wykonywania prac na poszczególnych stanowiskach. Nie ma żadnego prawnego znaczenia kwestionowana przez organ rentowy okoliczność, że pracodawca powołał się wyłącznie na przepisy obowiązującego rozporządzenia bez wskazania przepisów zarządzenia resortowego, skoro w tym przypadku mamy do czynienia ze „zwykłym” świadectwem pracy, w którym pracodawca zgodnie z ciążącym na nim z mocy regulacji prawa pracy obowiązkiem potwierdzania okresów pracy w szczególnych warunkach czyni zadość tym przepisom. Podnoszona przez organ rentowy kwestia mogłaby mieć jakieś znaczenie w przypadku tzw. „świadectwa pracy w szczególnych warunkach”, które winno być wydane w zgodzie ze wzorcem wynikającym z przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.

Niezależnie od powyższego podkreślić należy, że Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie wyjaśniał, że zarządzenia resortowe nie mieszczą się w kategorii źródeł powszechnie obowiązującego prawa i nie mogą być samodzielną podstawą indywidualnych decyzji. Również odesłanie w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej do stanowiących załącznik do rozporządzenia wykazów obejmujących prace w warunkach szczególnych nie obejmuje przepisów kompetencyjnych par 1 ust. 2-3 rozporządzenia.

W konsekwencji wydane na podstawie tych przepisów zarządzenia resortowe obowiązują jedynie jako wykazy prac świadczonych w szczególnych warunkach, o skutkach wykonywania, których stanowią przepisy ustawy emerytalnej i utrzymanego jej mocą rozporządzenia. Maja charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający.

„Wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, a operuje pojęciem ogólnym. Wykaz resortowy może zatem mieć istotne znaczenie w sferze dowodowej, gdyż z tego, że właściwy organ ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, iż dane stanowisko jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku była faktycznie wykonywana w takich warunkach, i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową” ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2016 r., sygn. akt II UK 481/15).

Reasumując wymienienie w wykazie resortowym stanowiska pracy, na którym wykonywana jest praca o znacznej uciążliwości lub wymagająca wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, nie stanowi przeszkody do stwierdzenia, że praca na takim stanowisku nie jest pracą w warunkach szczególnych, jeśli nie została ujęta w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych prac, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia.

W przedmiotowej sprawie w Wykaz A w dziale I „W górnictwie” w pkt. 4 wymienia „Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody”, zatem nie budzi żadnych wątpliwości, że nie wskazuje żadnych konkretnych stanowisk, na których realizowana praca może być uznana za pracę w warunkach szczególnych a posługuje się ogólnym stwierdzeniem „prac wiertniczych (…) przy poszukiwaniu surowców i wody”. Zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że odwołujący tylko takie prace wykonywał zarówno na stanowisku wiertacza jak i motorowego.

Zarządzenie resortowe nr 9 Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z dnia 4 lipca 1983 r. ( na które powołuje się organ rentowy) wskazuje w Dz. I poz. 4 „ Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody” a następnie w podpunktach konkretyzuje stanowiska. W pkt 1 wymienia stanowisko „wiertacza i pomocnika wiertacza”, zaś w 2 „maszynisty i mechanika silników spalinowych”, w pkt 3 „mechanika maszyn i urządzeń wiertniczych”, w pkt 5 „maszynisty pomp”, a w pkt 6 „płuczkowego”. Traktując wykaz tych stanowisk zgodnie z utrwalonym orzecznictwem jako czysto informacyjny mający znaczenie w sferze dowodowej należy podkreślić, ze stanowisko wiertacza i pomocnika wiertacza nie nasuwa żadnych wątpliwości, zresztą nawet organ rentowy nie kwestionuje samego faktu, że praca na takim stanowisku jest pracą w szczególnych warunkach. Jeżeli chodzi o drugie stanowisko, na którym był zatrudniony odwołujący to należy zwrócić uwagę na tę okoliczność, że w zakresie obowiązków na stanowisku motorowego mieściły się czynności wykonywane wyłącznie przy pracach wiertniczych związane z obsługą silników wiertła i silników pomp oraz współpraca z pomocnikiem wiertacza. Tymczasem powołane zarządzenie wskazuje również na stanowiska maszynisty i mechanika silników spalinowych czy maszynisty pomp.

Zatem istotne znaczenie w sprawie miało przesądzenie czy pracę jaką wykonywał odwołujący w przedsiębiorstwie zajmującym się pracami wiertniczymi w celu poszukiwania surowców, na stanowiskach pomocnika wiertacza i motorowego w zespołach obsługujących urządzenia wiertnicze można zakwalifikować do w prac wiertniczych przy poszukiwaniu surowców i wody, o których mowa w wykazie A Dział I, pkt. 4 cytowanego rozporządzenia.

Postępowanie dowodowe potwierdziło zasadność odwołania. W konsekwencji do stażu pracy w warunkach szczególnych należało zaliczyć odwołującemu okres pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. zakwestionowany przez organ rentowy od 7 grudnia 1987 r. do 31 grudnia 1998 r. na stanowisku pomocnika wiertacza oraz wcześniejszy okres u tego samego pracodawcy od 8 grudnia 1977 r. do 12 stycznia 1987 r. na stanowisku motorowego. Wbrew stanowisku wyrażonemu w odpowiedzi na odwołanie z okresów pracy w szczególnych warunkach nie podlegają wyłączeniu przypadające po dniu 15 listopada 1991 r. okresy niezdolności do pracy za, które pracownikowi wypłacony został zasiłek chorobowy.

Uwzględniając powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 11 października 2016 r., tj. od daty wniosku.

W punkcie II wyroku Sąd przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adw. B. F. tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu z urzędu kwotę 180 zł powiększoną o kwotę podatku od towarów i usług na podstawie par. 15 ust. 2 w zw. z par. 4 ust. 1, ust. 2 pkt 1 i 3 oraz ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U.2016.1714).