Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2017 r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział X Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2017 r. w Szczecinie

na rozprawie

w sprawie z powództwa (...) -Finanse spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w S.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt X GC 807/17

UZASADNIENIE

W dniu 26 stycznia 2017 roku powódka (...) – Finanse spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wniosła do Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie pozew przeciwko pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. o zapłatę kwoty 4.119, 80 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot: 3.346, 37 zł od dnia 15 listopada 2016 roku, 773, 43 zł od dnia wniesienia pozwu oraz kosztami postępowania. Uzasadniając żądanie pozwu powódka wskazała, że w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sprzedała pozwanej towary oraz świadczyła na jej rzecz usługi, z tytułu których wystawiła faktury VAT regulowane przez pozwaną po umownych terminach zapłaty z nich wynikających. W związku z powyższym spółka ta wystawiła pozwanej notę księgową z tytułu zryczałtowanej rekompensaty za koszty odzyskiwania wierzytelności zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych na łączną kwotę 4.851, 31 zł oraz notę zbiorczą na kwotę 2.257, 61 zł w której wskazane zostały odsetki od kwot spłaconych po umownym terminie. Strona wskazała, że w dniu 4 listopada 2016 roku na mocy umowy przelewu wierzytelności nabyła od spółki (...) niespłaconą i wymagalną wierzytelność z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności oraz odsetek, o którym to przelewie pozwana została poinformowana. Powódka wyjaśniła, że w rozpoznawanej sprawie dochodzi kwoty 3.346, 37 zł obejmującej zryczałtowane koszty odzyskiwania należności oraz kwoty 773, 43 zł obejmującej skapitalizowane odsetki.

W dniu 6 marca 2017 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

W złożonym sprzeciwie pozwana zaskarżyła przedmiotowy nakaz zapłaty w części, za wyjątkiem zapłaconych odsetek ustawowych za opóźnienie w kwocie 773,43 zł (oświadczenie złożone przez pełnomocnika pozwanej na rozprawie w dniu 12 września 2016 r.), wnosząc o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania. W piśmie pozwana wskazała, że uznaje za zasadne żądanie co do kwoty 773, 43 zł, która uiszczona została przez nią w dniu 20 marca 2017 roku na konto bankowe powódki. Pozwana podała, że pozostawała ze spółką (...) w wieloletnich stosunkach handlowych, podmiot mając wiedze o funkcjonowaniu w branży budowalnej tolerował fakt zdarzających się opóźnień w zapłacie należności za towar i nie domagał się odsetek. Pozwana wskazała, że z powodu zmiany zarządu pierwotnego wierzyciela spółka ta obciążyła ją łącznymi odsetkami ujętymi w jednym dokumencie zbiorczym – po trzech latach od transakcji, jednocześnie dokonując sprzedaży swojej wierzytelności na rzecz powódki celem windykacji. Pozwana powołując się na art. 5 k.c. wskazała, że powódka nadużyła przyznanego jej prawa, a dochodzona rekompensata jest niezwykle dolegliwa dla pozwanej jako dłużnika wierzytelności, gdyż jest ona prawie pięciokrotnie wyższa w stosunku do wysokości odsetek za opóźnienie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W związku ze sprzedażą i wydaniem towaru na rzecz pozwanej, (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. następujące faktury VAT:

−

w dniu 6 marca 2014 roku na kwotę 2.601, 17 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 20 marca 2014 roku. W dniu 28 kwietnia 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 3 kwietnia 2014 roku na kwotę 688, 70 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 17 kwietnia 2014 roku. W dniu 13 czerwca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 4 kwietnia 2014 roku na kwotę 1.693, 61 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 18 kwietnia 2014 roku. W dniu 13 czerwca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 23 kwietnia 2014 roku na kwotę 133, 60 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 7 maja 2014 roku. W dniu 13 czerwca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 8 maja 2014 roku na kwotę 23.547, 74 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 7 czerwca 2014 roku. Należność wynikająca z tej faktury została uregulowana wpłatami w kwocie 5.055, 74 zł z dnia 8 czerwca 2014 roku, w kwocie 18.000 zł z dnia 26 czerwca 2014 roku oraz zaliczeniem kwoty 492 zł z tytułu korekty faktury z dnia 28 maja 2014 roku.

−

w dniu 9 maja 2014 roku na kwotę 4.543, 79 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 23 maja 2014 roku. W dniu 13 czerwca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 12 maja 2014 roku na kwotę 1.588, 55 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 26 maja 2014 roku. W dniu 29 lipca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 21 maja 2014 roku na kwotę 8.127, 77 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 20 czerwca 2014 roku. W dniu 18 lipca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 26 maja 2014 roku na kwotę 362, 36 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 9 czerwca 2014 roku. W dniu 13 czerwca 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 28 maja 2014 roku na kwotę 1.606, 12 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 11 czerwca 2014 roku. W dniu 7 sierpnia 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 6 czerwca 2014 roku na kwotę 1.596,05 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 6 lipca 2014 roku. W dniu 20 sierpnia 2014 roku należność wynikająca z tej faktury została uregulowana.

−

w dniu 30 czerwca 2014 roku na kwotę 441, 45 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 14 lipca 2014 roku. Należność wynikająca z faktury została uiszczona w dniu 20 sierpnia 2014 roku.

−

w dniu 25 lipca 2014 roku na kwotę 2.270, 27 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 8 sierpnia 2014 roku oraz w dniu 25 lipca 2014 roku na kwotę 57, 77 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 8 sierpnia 2014 roku. Należności wynikające z tych faktur uiszczone zostały w dniu 13 listopada 2014 roku.

−

w dniu 29 listopada 2014 roku na kwotę 40, 59 zł z terminem zapłaty ustalonym na 13 grudnia 2014 roku. Należność wynikająca z faktury uregulowana została w dniu 13 stycznia 2015 roku.

−

w dniu 10 grudnia 2014 roku na kwotę 29.404, 01 zł z terminem zapłaty ustalonym na dzień 9 stycznia 2015 roku. Na poczet tej należności zaliczona zostały wpłaty z dnia 11 grudnia 2014 roku w kwocie 21.246, 49 zł oraz 806, 52 zł oraz wpłata z dnia 22 stycznia 2015 roku w kwocie 7.351 zł.

−

w dniu 10 grudnia 2014 roku na kwotę 5.552, 96 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 9 stycznia 2015 roku. Należność wynikająca z faktury uregulowana została w dniu lutego 2015 roku.

−

w dniu 22 grudnia 2014 roku na kwotę 825, 08 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 21 stycznia 2015 roku. Należność wynikająca z faktury uregulowana została w dniu 6 lutego 2015 roku.

−

w dniu 12 stycznia 2015 roku na kwotę 4.764, 41 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 2 lutego 2015 roku. Należność wynikająca z tej faktury uregulowana została w dniu 2 kwietnia 2015 roku.

−

w dniu 15 stycznia 2015 roku na kwotę 2.781, 03 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 29 stycznia 2015 roku. Należność wynikająca z tej faktury uregulowana została w dniu 25 lutego 2015 roku.

−

w dniu 27 stycznia 2015 roku na kwotę 1.113, 03 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 10 lutego 2015 roku. Należność wynikająca z tej faktury uregulowana została w dniu 30 kwietnia 2015 roku.

−

w dniu 24 lutego 2015 roku na kwotę 3.130, 23 zł z terminem zapłaty ustalonym na dzień 26 marca 2015 roku. Na poczet tej należności zaliczona została kwota 1.222, 14 zł tytułem korekty faktury z dnia 24 lutego 2015 roku, kwota 354, 99 zł tytułem korekty faktury z dnia 24 lutego 2015 roku oraz wpłata z dnia 13 maja 2015 roku na kwotę 1.553, 10 zł.

−

w dniu 16 marca 2015 roku na kwotę 49, 99 zł z terminem zapłaty ustalonym na dzień 30 marca 2015 roku oraz z dnia 20 marca na kwotę 2.266, 59 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 19 kwietnia 2015 roku. Należności wynikające z tych faktur uregulowane zostały w dniu 28 maja 2015 roku.

−

w dniu 26 maja 2015 roku na kwotę 15, 97 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 25 czerwca 2015 roku. Należność wynikająca z faktury została uregulowana w dniu 17 lipca 2015 roku,

Dowód:

−

faktury VAT wraz z dokumentami dostawy oraz potwierdzeniami przelewu k. 42-52, 54-57, 60-74, 76-83, 85-86, 88, 91-108, 110, 115, 117-123, 153-155,

−

historia rozliczenia k. 53, 75, 84, 89, 109, 116,

−

korekty faktur k. 58-59, 111-112, 114,

−

rozliczenie k. 87, 90,

−

dokument zwrotu k.113

Zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez W. C., reprezentanta pozwanej, oraz M. P., reprezentanta (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., opóźnienie pozwanej w płatności mogło wynosić nawet do 45 dni, z uwagi na procedurę płatności w branży budowlanej. Współpraca oparta na tych zasadach trwała ponad 20 lat. Zarząd (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., w osobie M. P., przez cały okres współpracy nie wzywał pozwanej do zapłaty, ani nie obciążył należnościami odsetkowymi za ewentualne opóźnienia w płatnościach.

Dowód:

- zeznania reprezentanta pozwanej – k. 215 do 216,

W dniu 23 września 2016 roku M. P. oraz D. O. zawarli umowę na mocy której M. P. sprzedał na rzecz D. O. 100 udziałów (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S..

Uchwałami Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. z dnia 7 października 2016 roku odwołany został dotychczasowy prezes zarządu spółki – M. P. i powołany został na to stanowisko D. O..

Dowód:

−

umowa sprzedaży udziałów k. 37-39,

−

protokół k.40-41.

W dniu 13 października 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. notę zbiorczą na łączną kwotę 2.257, 61 zł obejmującą odsetki za nieterminową zapłatę należności wynikających z 29 faktur VAT.

Dowód:

−

nota zbiorcza k. 156.

W dniu 21 października 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. notę księgową tytułem ryczałtowanej rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych na łączną kwotę 4.851, 31 zł.

W nocie księgowej wskazane zostało, że dotyczy ona zryczałtowanych rekompensat za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro w stosunku do wymienionych w niej 29 faktur VAT, które to rekompensaty przeliczone zostały na walutę polską przy przyjęciu odpowiedniego średniego kursu euro.

Dowód:

−

nota księgowa k. 157,

−

tabela kursów NBP k. 124-142.

Pismem z dnia 24 października 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. poinformowała (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., że na podstawie umowy z dnia 24 października 2016 roku wierzytelności ujęte w nocie księgowej nr (...) oraz nocie zbiorczej z dnia 13 października 2016 roku zostały przelane na rzecz (...) – Finanse spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S..

Dowód:

−

zawiadomienie o przelewie k. 159.

Pismem z dnia 3 listopada 2016 roku (...) –Finanse spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. powołując się na zawartą w dniu 18 października 2016 roku umowę przelewu wierzytelności wezwała (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. do zapłaty łącznej kwoty 7.108, 92 zł wynikającej z noty zbiorczej oraz noty księgowej.

Dowód:

−

wezwanie do zapłaty k. 152, 160.

W dniu 4 listopada 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (działająca jako cedent) zawarła z (...) – Finanse spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (działającą jako cesjonariusz) umowę o przeniesieniu wierzytelności. Cedent przeniósł na cesjonariusza przysługujące mu wierzytelności z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności oraz odsetek za opóźnienie w zapłacie w stosunku do podmiotów gospodarczych (§ 1 ust. 1 umowy). Szczegółowy wykaz wierzytelności będących przedmiotem umowy ze wskazaniem dłużników, tytułu przelewanych wierzytelności oraz ich kwot zawierać miał załącznik nr 1 (§ 1 ust.3 umowy).

W załączniku nr 1 do umowy zawierającym 43 wierzytelności będących przedmiotem przelewu brak było należności przysługujących od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S..

Dowód:

−

umowa przelewu wierzytelności z załącznikiem k. 144-151,

−

informacje KRS k. 25-28, 34-36.

W zestawieniu wyliczonych odsetek za zwłokę w stosunku do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. odnośnie należności wynikających z 30 faktur VAT wskazano kwotę 1.474, 45 zł.

Dowód:

−

wyliczenie odsetek k. 161.

W dniu 20 marca 2017 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. przelała na rachunek bankowy należący do (...) – Finanse spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwotę 784, 10 zł tytułem odsetek ujętych w nakazie zapłaty (X GNc 255/17).

Dowód:

−

potwierdzenie przelewu k. 179.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Wstępnie zaznaczyć należy, że legitymacja procesowa zaliczana jest do merytorycznych przesłanek procesowych, w związku z czym Sąd obowiązany jest do badania jej z urzędu. Brak legitymacji procesowej po którejkolwiek ze stron skutkuje bowiem oddaleniem powództwa.

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2). Wówczas dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie art. 513 § 1 k.c. Zaznaczenia wymaga, że przelew wierzytelności (cesja) jest umową, na podstawie której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi wierzytelność ze swojego majątku do majątku osoby trzeciej (cesjonariusza). Przedmiotem przelewu co do zasady może być wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać. Powinna być ona jednak w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). Konieczne jest zatem wyraźne określenie stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność – co wymaga oznaczenia stron tego stosunku oraz przedmiotu świadczenia.

W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że zgodnie z podstawową regułą dowodową zawartą w art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Jak wskazuje się w orzecznictwie ciężar dowodu w rozumieniu art. 6 k.c. polega z jednej strony na obarczeniu strony procesu obowiązkiem przekonania sądu dowodami o słuszności swoich twierdzeń, a z drugiej konsekwencjami zaniechania realizacji tego obowiązku, lub jego nieskuteczności(por. wyrok SN z dnia 7 listopada 2007r., II CSK 293/07). W świetle powyższego Sąd powinien przyjąć za prawdziwe fakty udowodnione przez stronę obciążoną dowodem i pominąć te, których nie wykazała w sposób przekonujący.

W ocenie Sadu powódka nie wykazała skutecznego przeniesienia wierzytelności dochodzonych pozwem na jej rzecz.

Zauważyć należy, iż celem wykazania powyższej okoliczności powódka przedłożyła umowę przelewu wierzytelności z dnia 4 listopada 2016 roku wraz z załącznikiem stanowiącym ich wykaz. Z treści wskazanej umowy wynika, że przedmiotem przelewu pomiędzy spółką (...), a powódką były wierzytelności obejmujące zryczałtowane koszty odzyskiwania należności oraz odsetki ujęte w szczegółowym wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do umowy. Podkreślenia wymaga, iż przedłożony przez powódkę wykaz wierzytelności będący załącznikiem do umowy o przeniesieniu wierzytelności z dnia 4 listopada 2016 toku nie zawiera wierzytelności przysługujących pierwotnemu wierzycielowi od pozwanej. W kontekście legitymacji czynnej powódki do występowania w sprawie wątpliwości Sądu budziła także treść wezwania do zapłaty z dnia 3 listopada 2016 roku, które odnosi się do umowy przelewu wierzytelności z dnia 18 października 2016 roku oraz zawiadomienia o przelewie wierzytelności z dnia 24 października 2016 roku, które odnosi się do umowy o przeniesieniu wierzytelności z dnia 24 października 2016 roku.

Niezależnie jednak od powyższego powództwo okazało się również nieuzasadnione z innych przyczyn.

Żądanie powódki obejmowało zapłatę kwoty 3.346, 37 zł stanowiącej sumę należnych w jej ocenie rekompensat w równowartości 40 euro w związku z opóźnieniem w zapłacie należności wynikających z 20 faktur VAT oraz zapłatę kwoty 773, 43 zł stanowiącej odsetki naliczone od nieuregulowanych w terminie 25 faktur VAT.

Podstawę prawną powództwa stanowi więc art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zgodnie z przywołanym przepisem wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, bez wezwania, przysługuje od dłużnika równowartość kwoty 40 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzające miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Zgodnie natomiast z art. 7 ust. 1 tejże ustawy - z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny - wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki w wysokości odsetek za zwłokę określanej na podstawie art. 56 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie oraz nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie albo wezwaniu. Zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (obowiązującej od dnia 1 stycznia 2016 roku) do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Wątpliwości Sądu nie budziło bowiem, iż żądanie powódki oparte było na transakcjach handlowych (czy też transakcji handlowej) mających miejsce w 2014 oraz 2015 roku.

Przed przejściem do dalszych rozważań merytorycznych wskazać należy, że powołana ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8 marca 2013 roku w istocie stanowi wdrożenie do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Celem dyrektywy była ochrona przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich, przed opóźnieniami w płatnościach w transakcjach handlowych zapewniając regulowanie należności w odpowiednim terminie. Podstawowym jej celem było więc zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, tak aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego (art. 1 ust. 1 dyrektywy). Rozwiązania przewidziane dyrektywą miały zniechęcić kontrahentów do opóźnień w płatnościach, poprzez wprowadzenie możliwości żądania przez wierzyciela w danych sytuacjach odsetek za opóźnienie w określonej wysokości czy też wprowadzenie stałej kwoty rekompensaty na pokrycie ponoszonych przez wierzycieli kosztów odzyskiwania należności. Powołana dyrektywa wskazywała, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 euro w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych (art. 6 ust. 1). Ponadto, państwa członkowskie mają zapewnić, aby kwota ta była płacona bez konieczności przypomnienia jako rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela (art. 6 ust. 6 ust. 2).

Wskazania te znalazły odzwierciedlenie w przywołanym wyżej art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Celem ustawy było zwalczanie pogłębiającego się problemu zatorów płatniczych przez wprowadzenie instrumentów wspomagających zmniejszenie opóźnień w zapłacie należności oraz dyscyplinujących do stosowania krótkich terminów zapłaty. Wprowadzenie natomiast instrumentu uprawnienia do żądania rekompensaty miało prowadzić do zwrotu wierzycielowi kosztów, które poniósł przy dochodzeniu należnej mu od dłużnika kwoty. Kwota równowartości 40 euro ma charakter ryczałtowy, a możliwość jej dochodzenia nie jest uwarunkowana spełnieniem jakichkolwiek dodatkowych przesłanek. Podkreślenia jednak wymaga, że choć ustawa nakłada na dłużnika obowiązek uiszczenia tej kwoty, bez względu na to czy wierzyciel jakiekolwiek koszty z tego tytułu poniósł, to możliwość jej zasądzenia jest ściśle uzależniona od okoliczności konkretnej sprawy.

Pozwana kwestionując żądanie pozwu podniosła, że w dniu 20 marca 2017 roku dokonała na rzecz powódki zapłaty dochodzonych w sprawie odsetek w kwocie 773, 43 zł wraz z dalszymi odsetkami. Niezależnie od powyższego, wskazała, że pozostawała z pierwotnym wierzycielem w stałych stosunkach handlowych, w ramach której nie dochodził on, mimo występujących opóźnień, odsetek w związku z tym należnych. Reprezentant pozwanej zeznał wręcz, iż opóźnienie w płatności było uzgodnione z poprzednim zarządem wierzyciela, i mogło wynosić do 45 dni. Sąd dał wiarę reprezentantowi pozwanej, albowiem istotnie pierwotny wierzyciel do czasu zmiany zarządu nie wzywał pozwanej do zapłaty, jak również nie dochodził należności odsetkowych. Okoliczność ta potwierdza zeznania reprezentanta pozwanej spółki, co do ustnej umowy stron, w tym zakresie. Powołując się na art. 5 k.c. pozwana podniosła, że działanie powódki stanowi nadużycie prawa, dochodzona rekompensata jest dla niej dolegliwa – jest prawie pięciokrotnie wyższa w stosunku do wysokości odsetek za opóźnienie.

W świetle przedłożonego przez pozwaną potwierdzenia przelewu z dnia 20 marca 2017 roku na kwotę 784, 10 zł wątpliwości Sądu nie budziło, iż strona dokonała zapłaty na rzecz powódki części dochodzonej należności – a więc skapitalizowanych odsetek wraz z dalszymi odsetkami. Na rozprawie w dniu 12 września 2017 r. pełnomocnik pozwanej sprecyzował zakres zaskarżenia, wyłączając z niego odsetki w kwocie 773,43 zł. Tym samym rozpoznaniu podlegała kwota 3346,37 zł oraz dochodzonych w pozwie odsetek za opóźnienie.

W tym miejscu wskazać należy, iż przy przyjęciu, iż nakaz zapłaty został zaskarżony w całości, jak wynika z treści sprzeciwu, to jeżeli powód po spełnieniu przez pozwanego świadczenia po doręczeniu pozwu nie cofnął pozwu, sąd oddala powództwo (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2014 roku, sygn. akt III CZP 119/13). Samo zaspokojenie roszczenia bez cofnięcia pozwu wywołuje skutki bowiem materialnoprawne, prowadzące do oddalenia powództwa z powodu jego bezzasadności, nie zachodzi natomiast przeszkoda w merytorycznym rozpoznaniu sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1999 r., III CKN 936/98).

Przechodząc do dalszych rozważań merytorycznych zaznaczyć należy, że co prawda rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione, jednak powyższe nie może prowadzić do wniosku, że rekompensata ta przysługuje zawsze, niezależnie od okoliczności konkretnej sprawy. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 11 grudnia 2015 roku (sygn. akt III CZP 94/15) wskazał, że mając na uwadze dolegliwość dla dłużnika takiej sankcji, to do sądu orzekającego w sprawach o przyznanie równowartości 40 euro, należy zbadanie czy w okolicznościach konkretnej sprawy wierzyciel nie nadużył przyznanego mu prawa, biorąc pod uwagę art. 5 k.c. Kwota ta ma bowiem odpowiadać kosztom jakie zwykle wiążą się z odzyskaniem należności. W określonym układzie sytuacyjnym żądanie zasądzenia zryczałtowanej kwoty rekompensaty odzyskiwania należności może zostać uznane za sprzeczne ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego (zob. Ustawa o terminach zapłaty. Komentarz, red. Osajda 2017, wyd. 1).Zwrócić należy także uwagę, że mimo braku wymagania przez ustawę aby wierzyciel podejmował jakiekolwiek dodatkowe działania w celu odzyskania zaległej płatności, to autorzy projektu dyrektywy przy ustalaniu tej stałej kwoty brali pod uwagę minimalne koszty jakie zwykle wiążą się z jej odzyskaniem. Potwierdza to, że jest ona ściśle związana z działaniem wierzyciela polegającym na dochodzeniu przysługującej mu należności (zob. S. Gołebiowski, Nowe instrumenty zwalczania opóźnień płatności w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, Przegląd Prawa handlowego 2015, nr 1, s. 41-42).

Mając na uwadze powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że w okolicznościach niniejszej sprawy żądanie przez powódkę kwoty 3.346, 37 zł stanowiącej równowartość 20 kwot 40 euro stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. W świetle powyższego przepisu nie można czynić ze swojego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zauważyć należy, że art.5 k.c. stosowany może być jedynie wyjątkowo, skorzystanie z tejże klauzuli generalnej ma bowiem na celu zapobieganie sytuacji w której wykorzystanie uprawnień wynikających z przepisów prawa prowadziłoby do skutków nieaprobowanych ze względu na zasady współżycia społecznego czy też skutków dalekich w sposób zasadniczy od celu danej regulacji prawnej, co ma miejsce w przedmiotowej sprawie. Zaznaczenia także wymaga, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że roszczenie o odsetki w wysokości określonej ustawą, co do zasady, nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jednakże w konkretnym przypadku, mogą zachodzić szczególnie uzasadnione, wyjątkowe okoliczności, których zaistnienie uzasadnia potraktowanie roszczenia odsetkowego jako nadużycia prawa podmiotowego.

Biorąc pod uwagę cel wprowadzenia powyższej regulacji, a więc motywacje do terminowej zapłaty należności przez kontrahentów z jednej strony, z drugiej zaś strony danie wierzycielom możliwości prostszego (bo bez konieczności wykazywania poniesionych kosztów) instrumentu dochodzenia ich zwrotu od dłużnika, należy jednoznacznie podkreślić, że nie miała ona prowadzić do wzbogacenia się wierzycieli. Celem wprowadzenia powyższej instytucji było bowiem stworzenie mechanizmów ochronnych dla podmiotów gospodarczych dokonujących dostaw towaru oraz świadczących usługi, ochrona rynku wewnętrznego i zapewnienie wzrostu konkurencyjności. Samo nazewnictwo powyższej regulacji jako rekompensaty za koszty odzyskiwania należności daje podstawę do przyjęcia, że miała ona prowadzić do wynagrodzenia wierzycielom strat poniesionych w związku z nieterminową spłatą, w tym polegających na konieczności przeprowadzenia działań windykacyjnych. Nie miała ona jednak stanowić dodatkowego zarobku w związku z zawieranymi transakcjami handlowymi.

Podkreślenia także wymaga, na co wskazuje przedłożony dokument umowy cesji, że w rozpoznawanej sprawie dojść miało do zakupu przez powódkę jako podmiotu gospodarczego „zakupu” całego „pakietu” wierzytelności obejmującego wyłącznie kwoty rekompensaty oraz odsetki. Zdaniem Sądu kwota ta nie powinna być jednak dochodzona całkowicie w oderwaniu od należności głównej, gdyż w założeniu miała ona stanowić zryczałtowany koszt jej odzyskania. Wykorzystywanie powyższego uprawnienia nie powinno prowadzić do sytuacji w której określony podmiot dokonuje „zakupu” szeregu wierzytelności tego rodzaju, czyniąc z ich dochodzenia źródło swojego dochodu.

Należy mieć bowiem na uwadze, iż wyjątkowo dochodzenie tego rodzaju roszczenia może być uznane za sprzeczne z moralnością ujmowaną w obrocie profesjonalnym jako przykładowo dobre obyczaje kupieckie, zasady uczciwego obrotu. O sprzeczności dochodzenia tego roszczenia z tak rozumianą moralnością może wskazywać występowanie takich elementów jak niewielka suma transakcji, nieznaczny okres opóźnienia, wyjątkowość zdarzenia, brak choćby hipotetycznej szkody, brak wpływu na płynność finansową wierzyciela czy też brak podejmowania przez wierzyciela działań w celu odzyskania wierzytelności. W przypadku wystąpienia tego rodzaju okoliczności za wystarczającą ochronę dla interesów kontrahenta należy uznać roszczenie o odsetki za występujące opóźnienie (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 maja 2017 roku, sygn. akt VIII Ga 138/17).

W okolicznościach sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, aby pierwotny wierzyciel wzywał pozwaną do zapłaty należności wynikających z faktur czy też podejmował inne działania celem odzyskania wskazanych kwot. Podkreślenia wymaga, że spółka (...) i pozwana pozostawały we współpracy handlowej ponad 20 lat, a mimo występowania opóźnień w zapłacie należności za nabyty towar przez pozwaną, pierwotny wierzyciel nie zaprzestał tej współpracy – nadal sprzedawał i dostarczał jej towary objęte fakturami VAT, co więcej ewentualne opóźnienia objęte były uzgodnieniami reprezentantów obu stron.

Nie bez znaczenia w kontekście zarzutu nadużycia prawa podmiotowego wynikającego z art. 5 k.c. jest również fakt, iż faktury wystawione zostały w okresie od marca 2014 do maja 2015 roku, natomiast pierwotny wierzyciel zdecydował się wystawić notę zbiorczą obejmującą wyliczenie odsetek oraz notę księgową obejmującą zryczałtowane kwoty rekompensaty dopiero w okresie października 2016 roku, a więc po ponad roku od sfinalizowania transakcji i dokonania płatności przez pozwaną.

Zauważyć należy, iż w okolicznościach sprawy ekwiwalent w wysokości w wysokości 40 euro, co w przeliczeniu na walutę polską, w zależności od odpowiedniego średniego kursu euro, wynosi ok. 160 zł odnośnie każdej z faktur, kilkukrotnie przekracza kwotę odsetek, co świadczy o zaburzeniu równowagi pomiędzy celem wprowadzenia rekompensaty, a wagą ewentualnego naruszenia obowiązku zachowania terminów regulowania należności oraz uszczerbkiem spowodowanym przez to naruszenie. Należy mieć również na uwadze, że część należności ujętych w fakturach VAT odnośnie których powódka domaga się równowartości 40 euro stanowiły niewielkie kwoty (takie jak: 133, 60 zł, 40, 59 zł, 49, 99 zł, 15, 97 zł), kilkukrotnie mniejsze od obliczonej kwoty rekompensaty.

Z tych też przyczyn powództwo podlegało oddaleniu w całości o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o treść przedłożonych do akt dowodów z dokumentów. Sąd nie miał podstaw, by odmówić wiarygodności dokumentom, a ich autentyczność nie była kwestionowana.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu (punkt II sentencji wyroku) znajduje postawę prawną w 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Zgodnie z powołanym art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż powódka okazała się stroną przegrywającą sprawę w całości, również w zakresie kwoty 773, 43 zł wraz z dalszymi odsetkami, gdyż kwota ta, której dochodziła w rozpoznawanej sprawie, została na jej rzecz uiszczona, zaś nakaz uprawomocnił się w tym zakresie, powódka natomiast nie złożyła oświadczenia o cofnięciu powództwa zakresie dalszych odsetek od tej kwoty od dnia wytoczenia powództwa, które również zostały uiszczone. Na koszty poniesione przez pozwaną jako stronę wygrywającą sprawę złożyła się opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa - 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego – 900 zł (ustalone na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych).