Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 września 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi, w sprawie sygnatura akt II Ns 80/13 z wniosku K. P. i M. P. (1) z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. o ustanowienie służebności przesyłu oddalił wniosek, zasądził od K. P. i M. P. (2) solidarnie na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację od powyższego orzeczenia złożyli wnioskodawcy, zaskarżając rozstrzygnięcie w całości. Skarżący zarzucił naruszenie następujących przepisów prawa:

- art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych strony wnioskującej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych zgłoszonych w pkt. 3 – 5 wniosku z dnia 17 grudnia 2012 roku a zmierzających do wykazania zasadności roszczenia tak co do zasady jaki wysokości co w konsekwencji skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy poprzez nieprzeprowadzenie w całości postępowania dowodowego,

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na:

- pominięciu przy ocenie materiału dowodowego bezspornej i przyznanej przez uczestnika okoliczności, iż był on posiadaczem służebności w złej wierze,

- pominięciu przy ocenie materiału dowodowego zeznań świadka G. Z. złożonych na rozprawie w dniu 25 czerwca 2015 roku oraz dokumentu karty inwentaryzacyjnej nieruchomości, w tej części, w której z dowodów tych wynika, że nieruchomość w dacie 22 grudnia 1992 roku była oddana w użytkowanie wieczyste, które to prawo następnie zostało przekształcone w prawo własności, a która to okoliczność ma istotne znaczenie przy obliczaniu czasu posiadania służebności niezbędnego do nabycia tego prawa przez zasiedzenie,

- dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób dowolny w odniesieniu do postanowień Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 27 maja 1964 roku o sygn. akt V Ns I 528/64, V Ns I 524/64 i z dnia 17 października 1968 roku o sygn. akt V Ns I 798/68, skutkiem czego doszło do poczynienia błędnych ustaleń faktycznych o posiadaniu służebności przez uczestnika w dobrej wierze, o wydaniu w/w postanowień w oparciu o przepisy dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich oraz o upływie okresu posiadania niezbędnego do nabycia przez uczestnika służebności przesyłu w dobrej wierze,

- art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic sformułowanego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia i przesłankowe ustalenie nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu na rzecz innego podmiotu i z inną datą, niż uczestnik wskazywał w piśmie z dnia 25 lutego 2013 roku stanowiącym odpowiedź na wniosek główny,

- art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i art. 520 § 2 i 3 k.p.c. poprzez ich zastosowanie, w sytuacji gdy w sprawie nie wystąpiły okoliczności przemawiające za odstąpieniem od ogólnej zasady rozkładu kosztów postępowania nieprocesowego wyrażonej w pierwszym z tych przepisów,

- art. 172 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez błędną wykładnię wyrażającą się w bezpodstawnym przyjęciem: możliwości zaliczenia czasu posiadania służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego na poczet posiadania tej służebności po przekształceniu tego prawa w prawo własności gruntu, możliwości doliczenia czasu posiadania służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu do czasu posiadania służebności przesyłu (po dniu 3 sierpnia 2008 roku),

- art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przesłankowe stwierdzenie nabycia przez uczestnika służebności przesyłu przez zasiedzenie pomimo braku upływu niezbędnego okresu posiadania.

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych, ewentualnie pozostawienie rozstrzygnięcia w zakresie tych kosztów Sądowi Rejonowemu.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej, zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja, jako pozbawiona uzasadnionych podstaw, podlegała oddaleniu.

Skoro apelujący zarzucił zaskarżonemu postanowieniu oparcie rozstrzygnięcia na błędnej ocenie stanu faktycznego, należało w pierwszej kolejności odnieść się do tego zarzutu, albowiem w praktyce orzeczniczej powszechnie przyjmuje się, że prawidłowość ustaleń faktycznych determinuje trafność oceny prawnej zawartej w zaskarżonym orzeczeniu.

Zarzucany w apelacji błąd w ustaleniach faktycznych dotyka w istocie kwestii prawidłowego zastosowania przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena ta musi być zgodna z zasadami logiki, doświadczenia życiowego oraz uwzględniać całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż jedynie wtedy można zarzucać Sądowi przekroczenie uprawnienia Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (por. orz. SN z 6.11.1998r., II CKN 4/98). Ocena dowodów przeprowadzona z zachowaniem tych reguł mieści się w granicach wyznaczonych przez zasadę swobodnej oceny dowodów zamieszczoną w art. 233 § 1 k.p.c.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i dokonał prawidłowej oceny dowodów. Podnoszone w apelacji twierdzenia, że Sąd Rejonowy przy ocenie zeznań świadka G. Z. złożonych na rozprawie w dniu 25 czerwca 2015 roku oraz dokumentu karty inwentaryzacyjnej nieruchomości, w tej części, w której z dowodów tych wynika, że nieruchomość w dacie 22 grudnia 1992 roku była oddana w użytkowanie wieczyste stanowią polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Rejonowego. Skarżący podaje, że ta okoliczność miała znaczenie przy obliczaniu czasu posiadania służebności niezbędnego do nabycia tego prawa przez zasiedzenie. Tymczasem wbrew skarżącemu, należy stwierdzić, że wobec tego iż nieruchomość należała do Skarbu Państwa w chwili posadowienia urządzeń, okoliczność ta nie miała znaczenia dla oceny zasadności wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Podobnie jak kwestia dobrej lub złej wiary uczestnika w zakresie posiadania służbności.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się także dowolnej oceny dokonanej przez Sąd Rejonowy odnośnie postanowień Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 27 maja 1964 r o sygn. akt V Ns I Ns 528/64 i V Ns 524/64 oraz z dnia 17 października 1968 r roku o sygn. akt V Ns I 798/68. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia stanu faktycznego w oparciu o te dowody sąd zgodne z ich treścią.

Skarżący nie wykazali, że zebrane dowody zostały ocenione w sposób rażąco wadliwy, sprzeczny z zasadami logiki bądź doświadczenia życiowego, a ich twierdzenia, że prawidłowa ocena materiału dowodowego w sprawie prowadzi do odmiennych ustaleń, jest nieuprawnione. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć wnioski odmienne.

Reasumując Sąd Okręgowy podzielił w całości ustalenia Sądu Rejonowego, uznając, że mają one swoje umocowanie w zgromadzonym materiale dowodowym i w konsekwencji przyjął je za własne, czyniąc podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Należy zauważyć, że skuteczność zarzutu naruszenia przez Sąd rozpoznający sprawę dyspozycji art. 227 k.p.c. ma rację bytu jedynie w takiej sytuacji, gdy wykazane zostanie, że Sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź też gdy Sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (wyroki SN: z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 47/08, Lex nr 500202, z dnia 11 lipca 2012 r., II CSK 677/11, Lex nr 1228438, z dnia 4 października 2012 r., I CSK 124/12, Lex nr 1250552; postanowienia: SN z dnia 11 maja 2005 r., III CK 548/04, Lex nr 151666; z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753). Wskazać także należy, że przepis art. 227 k.p.c. ma zastosowanie przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych i przewiduje uprawnienie Sądu do selekcji zgłaszanych dowodów, jako skutku dokonanej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Dowody, które nie odpowiadają tym kryteriom Sąd jest uprawniony pominąć (art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.). Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że w przedmiotowej sprawie wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z zakresu elektroenergetyki, geodezji oraz wyceny nieruchomości a także wniosek o dokonanie oględzin nieruchomości pozostawały bez znaczenia dla rozstrzygnięcia. Przeprowadzenie tych dowodów prowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania i generowałoby niepotrzebne koszty.

Podniesiony zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 1 przez przekroczenie granic sformułowanego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia i przesłankowe ustalenie nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu na rzecz innego podmiotu, podobnie jak zarzut naruszenia art. 172 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. jest obojętny dla dokonanej przez Sąd Okręgowy odmiennej niż Sąd Rejonowy oceny prawnej w przedmiotowej sprawie. Zaznaczyć należy, że wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu aczkolwiek inna powinna być ocena prawna i inne przyczyny oddalenia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Rozważana przez Sąd Rejonowy kwestia zasiedzenia przez uczestnika służebności przesyłu i podnoszone w tym zakresie zarzuty są prawnie obojętne.

Istotne znaczenie ma okoliczność, że czasie kiedy umieszczano urządzenie przesyłowe Skarb Państwa był właścicielem przedmiotowej nieruchomości.

Zgodnie z art. 34 dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U. z 1946, nr 13, poz. 87, art. 34) Skarb Państwa i związki samorządu terytorialnego nabywają przez przedawnienie (zasiedzenie) tytuł własności majątków opuszczonych z upływem 10 lat co do nieruchomości, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wojna została ukończona.

Instytucja prawna tzw. przemilczenia przewidziana w/w dekretem była sposobem nabycia prawa na skutek upływu czasu i miała na celu likwidację stanu polegającego na tym, że właściciel nie wykazuje z jakichkolwiek przyczyn zainteresowania swoją rzeczą (np. art. 187 KC). Zmiana dzisiaj wcześniejszych zaszłości poprzez orzecznictwo sądowe możliwa jest tylko wtedy, gdy do ukształtowania tych stosunków doszło w wyniku nieprawidłowej wykładni przepisu prawnego o charakterze ekscesywnym, obecnie korygowanej. Sąd natomiast z racji swoich funkcji nie jest władny do obalenia praw własnościowych ustalonych w drodze ustawowej. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 17 marca 1994 r. I ACr 36/94, L.).

W oparciu o te przepisy Skarb Państwa, z mocy prawa, z dniem 1 stycznia 1956 roku, stał się właścicielem przedmiotowej nieruchomości. Okoliczność ta została potwierdzona deklaratoryjnymi postanowieniami Sądu Powiatowego dla miasta Ł. z dnia 27 maja 1964 r o sygn. akt V Ns I Ns 528/64 i V Ns 524/64 oraz z dnia 17 października 1968 r roku o sygn. akt V Ns I 798/68. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 24 kwietnia 2007 r. I ACa 348/07, L.). Co oznacza, że w 1958 roku tj. w dacie kiedy została wybudowana przez przedsiębiorstwo państwowe linia energetyczna Skarb Państwa był już właścicielem nieruchomości.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 maja 2017 roku, sygn. akt III CZP 101/16, L. stwierdził, że służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego; użytkownik wieczysty nie może jednak skutecznie żądać ustanowienia takiej służebności, jeżeli urządzenia przesyłowe – zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej – znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.

Zezwolenie przez właściciela na założenie instalacji przesyłowych i ich eksploatację kształtuje nowy stan prawny, powodując nawiązanie między przedsiębiorstwem i właścicielem nieruchomości stosunku cywilnoprawnego charakteryzującego się trwałością i ciągłością. Trwałość i ciągłość tego stosunku wynika z jego natury i jedynie w wyjątkowych wypadkach właściciel gruntu może spowodować zniesienie tego stosunku przez żądanie likwidacji założonych urządzeń. Za przyznaniem możliwości korzystania z gruntu przemawia wcześniejsze podleganie tego gruntu zasadom gospodarowania opartym na wykorzystaniu środków o charakterze władczym. Możliwość ta wyraża się w trwałym obowiązku znoszenia przez użytkownika wieczystego stanu ukształtowanego położeniem zainstalowanego na gruncie urządzenia wchodzącego w skład przedsiębiorstwa przesyłowego i czynności niezbędnych do zapewnienia prawidłowej eksploatacji tego urządzenia. Każdy kolejny nabywca ograniczonego w ten sposób prawa użytkowania wieczystego wstępuje w wynikły stąd stan prawny i ma obowiązek znosić go wobec przedsiębiorcy przesyłowego będącego właścicielem urządzenia zainstalowanego na gruncie stanowiącym przedmiot jego użytkowania. Skoro w wyniku uwłaszczenia państwowych osób prawnych następowało ich majątkowe usamodzielnienie, to uwłaszczenie powodowało nie tylko przekształcenie przysługującego im zarządu urządzeń przesyłowych w prawo własności, ale także przekształcenie tego tytułu prawnego we właściwe prawo podmiotowe uprawniające je do dalszego korzystania z nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa, na których posadowione były przedmiotowe urządzenia. Skoro zatem możliwe było umowne nabycie albo zasiedzenie takiej służebności przed wejściem w życie przepisów art. 305 ¹ nast. K.c. wprowadzających służebność przesyłu, to mogła ona również powstać z mocy prawa jako rezultat uwłaszczenia państwowej osoby prawnej. Prawo to objęte jest działaniem art. 7 pkt. 1 u. k. w. h, obliguje zatem właściciela nieruchomości, na której posadowione są urządzenia przesyłowe do znoszenia ich istnienia, jak również uprawnia każdego właściciela urządzeń do korzystania z nieruchomości o odpowiednim zakresie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że zainstalowanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń przesyłowych w 1958 roku na gruncie stanowiącym własność Skarbu Państwa, skutkowało ograniczeniem i obciążeniem odnoszącym się aktualnie do prawa własności wnioskodawców. Wnioskodawcy nabyli nieruchomość z istniejącym ograniczeniem nieruchomości, polegającym na obowiązku trwałego znoszenia stanu ukształtowanego położeniem zainstalowanych nad gruntem urządzeń przesyłowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa przesyłowego i czynności niezbędnych do zapewnienia prawidłowej eksploatacji. Z tego powodu rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego oddalające wniosek o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu, odpowiadało prawu.

Wbrew zarzuto apelacji, stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo odstąpił od zasady wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. ponoszenia kosztów postępowania nieprocesowego przez każdego uczestnika postępowania. W sprawie o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu wnioskodawcy i uczestnik byli w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, a nadto ich interesy były sprzeczne. Zostały więc spełnione przesłanki wynikające z art. 520 § 2 k.p.c. w oparciu o który Sąd Rejonowy orzekł o kosztach postępowania.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w odwołaniu do art. 520 § 2 k.p.c. wobec uznania, że interesy wnioskodawców i uczestnika były sprzeczne. Oddalenie apelacji wnioskodawców przy jednoczesnym uwzględnieniu stanowiska uczestnika uzasadniało odstąpienie od zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego wynikającej z art. 520 § 1 k.p.c. Na kwotę przyznaną z tego tytułu na rzecz uczestnika złożyła się kwota 257 zł stanowiąca wynagrodzenie fachowego pełnomocnika uczestnika ustalone na podstawie § 5 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów ( Dz. U. z 2015 r. poz. 1800.) obejmujące opłatę od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.