Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar – Jarocka

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie 14 listopada 2017 r. w B.

sprawy z odwołania J. Ś. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wyrównanie renty w związku z chorobą zawodową od dnia 9 kwietnia 2015 roku

na skutek apelacji wnioskodawczyni J. Ś. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 30 marca 2017 r. sygn. akt V U 112/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustala, że J. Ś. (1) od dnia 9 kwietnia 2015 roku ma prawo do renty w związku z chorobą zawodową w wysokości 3.231,97 zł brutto;

II.  ustala, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz J. Ś. (1) kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 338/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją
z dnia 10 stycznia 2017 r. wydaną w oparciu o przepisy ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.) oraz ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1242 ze zm.) po rozpoznaniu wniosku J. Ś. (1) z dnia 30 listopada 2016 r., dokonał przeliczenia wysokości przysługującej jej renty - od dnia 1 listopada 2016 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. Ś. (1) wnosiła o wypłatę renty w związku z chorobą zawodową w wysokości ustalonej powyższą decyzją z wyrównaniem od 9 kwietnia 2015 r. (od dnia przyznania prawa do emerytury).

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 marca 2017 r. oddalił odwołanie i zasądził od J. Ś. (1) na rzecz (...) Oddział w B. kwotę 180 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z ustaleń Sądu wynikało, że J. Ś. (1) jest uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od 27 maja 1999 r. Wysokość jej świadczenia (po raz pierwszy) została ustalona decyzją ZUS z dnia 30 listopada 1999 r. - przy uwzględnieniu kwoty bazowej 1147,29 zł i wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 87,89% ustalonego na podstawie wynagrodzeń z lat 1989-1997. Po nabyciu prawa do w/w świadczenia odwołująca kontynuowała zatrudnienie w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa SP ZOZ w B.. W związku z tym ZUS kolejnymi decyzjami dokonywał zmiany stażu pracy ubezpieczonej, stosownie do przedkładanych przez nią zaświadczeń.

W dniu 16 kwietnia 2015 r. ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia z dnia 8 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał jej prawo do emerytury od 9 kwietnia 2015 r., tj. od daty osiągnięcia wieku, o którym mowa w art. 24 ust. 1a ustawy emerytalnej. Wypłata świadczenia została zawieszona z uwagi na kontynuowanie pracy przez ubezpieczoną.

Kolejną decyzją z dnia 8 maja 2015 r. organ rentowy podjął wypłatę świadczenia rentowego ubezpieczonej od 9 kwietnia 2015 r., tj. od dnia nabycia prawa do emerytury .

W dniu 30 listopada 2016 r. J. Ś. (1) złożyła wniosek o ponowne ustalenie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Z treści wniosku wynikało, że domaga się ona doliczenia okresów składkowych i nieskładkowych przebytych po przyznaniu świadczenia oraz przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia od zarobków uzyskanych
zarówno przed jak i po przyznaniu świadczenia. Do wniosku dołączyła oświadczenie, w którym wskazała, że formularz Rp-7 z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w B. dostarczy do dnia 5 grudnia 2016 r. oraz wniosła o uwzględnienie wynagrodzenia, które zostało przyjęte do ustalenia kapitału początkowego. Zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu na druku Rp-7 zostały doręczone organowi rentowemu w dniu 8 grudnia 2016 r..

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 10 stycznia 2017 r. ZUS przeliczył ponownie wysokość renty przysługującej ubezpieczonej począwszy od 1 listopada 2016 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia podstawy wymiaru renty przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 lat kalendarzowych, tj. od 2006 r. do 2015 r. oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 171,11 %. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie w/w wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z kwotą bazową 3408,62 zł wyniosła 5832,49 zł. Do ustalenia wysokości renty Zakład uwzględnił 41 lat, 1 miesiąc i 12 dni okresów składkowych oraz 11 miesięcy i 9 dni okresów nieskładkowych. Wysokość renty została obliczona w kwocie 3964,12 zł brutto. Natomiast z uwagi na to, że renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, rentę ustalono w kwocie 2973,09 zł i podwyższono ją do 60% podstawy wymiaru, tj. do kwoty 3499,49 zł. Organ rentowy ustalił należność (wyrównanie) za okres od 1 listopada 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. w kwocie 4334,52 zł wraz ze świadczeniem za styczeń w kwocie 3499,49 zł oraz stwierdził, że po dokonaniu potrąceń i odliczeń na rachunek ubezpieczonej przekaże kwotę 6371,95 zł.

Powyższa decyzja została zakwestionowana przez J. Ś. (1)
w zakresie dotyczącym przeliczenia renty od 1 listopada 2016 r. W ocenie ubezpieczonej wyrównanie renty powinno być naliczone od momentu nabycia przez nią prawa do emerytury, czyli od dnia 9 kwietnia 2015 r.

Zdaniem Sądu I instancji roszczenie odwołującej było niezasadne. Powołując się na przepis art.133 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd stwierdził, że postępowanie organu rentowego nie było dotknięte błędem, który mógłby skutkować konieczność wypłaty podwyższonego świadczenia od daty wcześniejszej niż wskazana w zaskarżonej decyzji. J. Ś. złożyła wniosek o przeliczenie renty w związku z chorobą zawodową w dniu 30 listopada 2016 r., zaś w dniu 6 grudnia złożyła zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w B.. Dowodami tymi organ rentowy nie dysponował w momencie wydawania decyzji z dn. 8 maja 2015 r., kiedy to podjął wypłatę na rzecz odwołującej świadczenia rentowego. Sąd przywołał przepis art.116 ustawy emerytalnej, stanowiący, iż świadczenia emerytalno – rentowe przyznaje się na wniosek, a z urzędu – jedynie w wyjątkowych, wynikających z ustawy przypadkach, a sprawa niniejsza do takich wyjątków nie należy.

Brak pouczenia wnioskodawczyni o możliwości przeliczenia renty
w przypadku dostarczeniu zaświadczenia Rp-7 również nie może obciążać organu rentowego, bowiem obowiązek informacyjny ZUS nie może obejmować szczegółowych pouczeń o każdym hipotetycznym przypadku nabycia lub podwyższania świadczeń.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie, a o kosztach postępowania rozstrzygnął na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożyła J. Ś. (1), zarzucając:

- naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, a to art.227 kpc poprzez nieprzeprowadzenie wnioskowanych przez odwołującą dowodów, tj. z przesłuchania strony na okoliczności dotyczące zakresu informacji przekazanych odwołującej przy składaniu wniosku o ponowne ustalenie wysokości renty oraz dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości celem dokładnego wyliczenia kwoty wyrównania renty za okres od 9 kwietnia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r.;

- naruszenie art.133 ust.1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 ze zm.), poprzez błędne zastosowanie w sprawie, polegające na przyjęciu, że ponowne przeliczenie renty powinno mieć miejsce od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek;

- naruszenie art.133 ust.1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe, poprzez jego niezastosowanie w sprawie, wynikające z przyjęcia, że przyznanie wnioskodawczyni renty w wysokości niższej, niż ustalona decyzją z dnia 10 stycznia 2017 r. nie było następstwem błędu organu rentowego, co skutkowało brakiem wyrównania renty za okres od dnia przyznania renty, tj. od dnia 9 kwietnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 roku.

Wskazując na powyższe, skarżąca wnosiła o:

1.  dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym ww. dowodów, których nie przeprowadził sąd I instancji;

2.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przeliczenie renty od 9 kwietnia 2015 r. i przyznanie wyrównania renty za okres od 9 kwietnia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r. w kwocie co najmniej 41 657,53 zł. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej, ewentualnie uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktycznie poczynione przez Sąd I instancji, jednakże nie zgadza się z oceną prawną dokonaną przez ten Sąd.

Bezspornym w sprawie było, iż J. Ś. (1) jest osobą uprawnioną do renty w związku z chorobą zawodową od dnia 27 maja 1999 r.

Wysokość renty została ustalona w chwili jej przyznania decyzją z dnia 30 listopada 1999 r., przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 87,89% ustalonego na podstawie wynagrodzenia z lat 1988 – 1997, oraz kwoty bazowej 1147,29 zł. Po nabyciu prawa do renty wnioskodawczyni kontynuowała zatrudnienie w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa SP ZOZ w B.. W kolejnych latach dla potrzeb związanych z rozliczeniem renty w związku z osiąganiem dochodów, były składane zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia. Ponadto na wniosek odwołującej organ rentowy kolejnymi decyzjami dokonywał zmiany stażu pracy ubezpieczonej w związku z kontynuowaniem zatrudnienia po nabyciu prawa do świadczenia rentowego.

Znaczący dla oceny zasadności roszczeń J. Ś. (1), był fakt złożenia przez nią wniosku o emeryturę w dniu 16 kwietnia 2015 r.. W załatwieniu powyższego wniosku organ rentowy decyzją z dnia 8 maja 2015 r. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 9 kwietnia 2015 r.; równocześnie ZUS zawiesił wypłatę emerytury z uwagi na kontynuowanie przez wnioskodawczynię zatrudnienia. Kolejną decyzją z dnia 8 maja 2015 r. ZUS podjął wypłatę renty w związku z chorobą zawodową, od dnia nabycia prawa do emerytury (od dnia 9 kwietnia 2015 r.). W decyzji tej (k.14 akt emerytalnych) wysokość renty została ustalona na kwotę 1329,01 zł. W informacji dołączonej do decyzji, w pkt I znajdowało się pouczenie o możliwości zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia poprzez:

1.obliczenie jego wysokości od podstawy wymiaru ustalonej z uwzględnieniem zarobków uzyskanych w całości lub w części po przyznaniu świadczenia na warunkach określonych w art.110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,

2.obliczenie jego wysokości od podstawy wymiaru ustalonej z uwzględnieniem zarobków

- z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o przyznanie albo o ponowne ustalenie świadczenia,

- z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia,

3. doliczenie okresów składkowych i nieskładkowych, na warunkach określonych w art. 112 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Podkreślenia wymaga, iż we wniosku o emeryturę ubezpieczona wskazała, że „prosi o wybranie najkorzystniejszego wariantu”, a w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych zawarła adnotację, iż „dokumenty znajdują się w (...) Oddział B. Nr (...)-1”. Numer powyższy to sygn.. akt rentowych wnioskodawczyni, w których znajdują się wszystkie dokumenty dotyczące renty w związku z chorobą zawodową, od momentu jej przyznania, w tym zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia składane dla potrzeb naliczenia renty, z lat: 2000, 2003 – 2013.

W myśl art. 133 ust.1 pkt 2 ustawy emerytalnej w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej, niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego.

W judykaturze Sądu Najwyższego błąd organu rentowego jest rozumiany szeroko, zgodnie z tzw. obiektywną błędnością decyzji (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 12 stycznia 1995 r. II UZP 28/94) i obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia lub ustalenia go w określonej wysokości, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny uznaje się wszelkie zaniedbania organu rentowego, każdą obiektywną wadliwość decyzji niezależnie od tego, czy była ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Przyjmuje się, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno – rentowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2002 r. II UKN 116/01, uzasadnienie uchwał z dnia 28 czerwca 2005 r. III UZP 1/05 i z dnia 15 lutego 2006 r. II UZP 16/05, wyroki z dnia 17 marca 2011 r. I UK 332/10, z dnia 5 listopada 2012 r. II UK 83/12, z dnia 4 grudnia 2012 r. II UK 130/12).

Należy zwrócić uwagę, iż w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wskazał w decyzji przyznającej prawo do renty w związku z chorobą zawodową, ani w żadnej kolejnej decyzji, w jaki sposób (z jakich lat) została ustalona podstawa wymiaru tego świadczenia.

Renta w związku z chorobą zawodową została wnioskodawczyni przyznana decyzją z dnia 30 listopada 1999 r. ze wwpw 87,89% i była wypłacana bez zmiany tego wskaźnika pomimo, że wnioskodawczyni kontynuowała pracę i uzyskiwała wysokie zarobki.

W tej sytuacji zdaniem Sądu Apelacyjnego, pracownik organu rentowego przed wydaniem z urzędu decyzji w przedmiocie podjęcia wypłaty renty od 9 kwietnia 2015 r. (decyzja z dnia 8 maja 2015 r. – k.14 akt emerytalnych), będąc osobą posiadającą wiedzę z zakresu ubezpieczeń społecznych, dysponując zaświadczeniami dotyczącymi wysokości wynagrodzenia (...)i będąc zobowiązanym do działania z urzędu na korzyść osób ubezpieczonych, powinien poinformować wnioskodawczynię o możliwości przeliczenia wysokości renty oraz potrzebie złożenia zaświadczeń w postaci druków Rp 7 z okresu po przyznaniu prawa do renty w związku z chorobą zawodową. Zawarcie w tej decyzji standardowego pouczenia, w sytuacji, gdy wnioskodawczyni nie miała wiedzy, z jakich lat został jej ustalony wwpw świadczenia, było niewystarczające. W tej sytuacji należało zdaniem Sądu Apelacyjnego uznać, iż zaistniał błąd organu rentowego wskutek niedopełnienia obowiązku wynikającego z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r., w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz.U. Nr 237 poz.1412) udzielania informacji, w tym wskazówek i wyjaśnień w zakresie dotyczącym warunków i dowodów wymaganych do ustalania świadczeń, co skutkuje przyznaniem wnioskodawczyni praw do wyrównania renty w związku z chorobą zawodową, poczynając od dnia 9 kwietnia 2015 r., tj. od dnia przyznania prawa do emerytury (pkt I wyroku). W okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd przyjął odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji – art. 118 ust.1a ustawy emerytalnej. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art.102 kpc, zarządzając na rzecz odwołującej kwoty 180 zł. za I instancję, 240 zł za II instancję i 30 zł. opłatyod apelacji, łącznie 450 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, wg stawek określonych w §9 ust.2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w spawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 poz.1804, ze zm.).

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd orzekł jak w wyroku (art. 386 § 1 kpc).-

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Bożena Szponar - Jarocka