Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód J. W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Powiatu (...) kwoty 500 zł oraz kwoty 0,53 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty roszczenia głównego za okres od dnia 19 stycznia 2013 roku do dnia 22 stycznia 2013 roku, wraz z dalszymi ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty, powodowie Z. G. i M. G., wnieśli o zasądzenie od tego pozwanego kwoty 500 zł oraz kwoty 0,53 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty roszczenia głównego na okres od dnia 19 stycznia 2013 roku do dnia 22 stycznia 2013 roku, wraz z dalszymi ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty, i powodowie W. O. i P. O. wnieśli o zasądzenie od tego pozwanego kwoty 500 zł oraz kwoty 0,53 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty roszczenia głównego za okres od dnia 19 stycznia 2013 roku do dnia 22 stycznia 2013 roku, wraz z dalszymi ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty, nadto o zasądzenie na rzecz każdego z nich zwrotu kosztów procesu, z tytułu opłaty za wydanie karty pojazdu, przy pierwszej rejestracji pojazdu używanego w Polsce. W uzasadnieniu powodowie wskazali, że w 2004 roku i w 2005 roku każdy z nich uiścił w trybie administracyjnym opłatę za wydanie karty pojazdu, przy pierwszej rejestracji pojazdu używanego w Polsce. Powodowie powołali się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 roku, który dopuścił drogę sądową dla dochodzenia zwrotu nienależnie pobranych przed dniem 1 stycznia 2010 roku opłat za wydanie kart pojazdu oraz na postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 10 grudnia 2007 roku w kwestii zgodności przepisów rozporządzenia z dnia 28 lipca 2003 roku Ministra Infrastruktury w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, z przepisami WE. Każdy z powodów domagał się zapłaty na podstawie art. 405 i następnych Kodeksu cywilnego.

Pozwany w odpowiedzi na pozwy wniósł o odrzucenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu podnosząc zarzut niedopuszczalności drogi sądowej. Zdaniem pozwanego kwestia dopuszczalności drogi sądowej była przedmiotem badania Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 16 maja 2007 roku, lecz zmienił się obecnie stan prawny, albowiem od dnia 1 stycznia 2010 roku weszła w życie ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku. Zawiera ona definicję środków publicznych, do których należy opłata za kartę pojazdu, do których z kolei zastosowanie w postępowaniu mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy – Ordynacja podatkowa. Jest to tryb szczególny, administracyjny, który wyłącza drogę postępowania przed sądem powszechnym. W przypadku nieuwzględnienia powyższego zarzutu pozwany nadto wskazał, iż nie mógł nie stosować wskazanego przez powoda rozporządzenia, który obowiązywał wówczas w porządku prawnym.

Sąd Rejonowy w Świeciu VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Tucholi wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 roku zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów, oprócz powódki M. G., kwoty po 500,53 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty oraz koszty procesu – na rzecz każdego z powodów po 227 zł (punkty 1-3, 5-7 wyroku). Oddalił natomiast powództwo względem powódki M. G. (punkt 4 wyroku).

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej:

J. W. w dniu 20 sierpnia 2004 roku, Z. G. w dniu 27 grudnia 2005 roku oraz W. O. i P. O. w dniu 11 lipca 2005 roku, dokonali pierwszej rejestracji w Polsce używanego pojazdu, sprowadzonych z innego kraju UE, marki F. (...), B. i m.. Z tego tytułu za wydanie karty pojazdu każdy z nich uiścił opłatę administracyjną w kwocie 500 zł.

Powodowie wezwali pozwanego do zwrotu kwoty nienależnie pobranej opłaty w kwocie po 500 zł, za każdy pojazd, w terminie do dnia 18 stycznia 2013 roku.

Zarzut niedopuszczalności drogi sądowej nie był uzasadniony. Powołana przez pozwanego regulacja w postaci ustawy o finansach publicznych z 2009 r., zdaniem Sądu, nie wyłącza drogi sądowej. Potwierdził to już dwukrotnie Sąd najwyższy w uchwale z dnia 16 maja 2007 roku 9 sygn. akt: III CZP 35/07) oraz w uchwale z dnia 6 czerwca 2012 roku (sygn. akt: III CZP 24/12), o której pozwany nie wspomniał w odpowiedzi na pozew, a która odnosi się wprost do stanu prawnego, jaki zaistniał po wejściu w życie ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku. Sąd meriti w całości podziela rozważania Sądu Najwyższego w zakresie samej dopuszczalności drogi sądowej w sprawach o zwrot opłat za wydanie karty pojazdu. Nadto w ocenie Sądu dopuszczalność drogi sądowej w sprawie należy domniemywać (art. 2 kpc) i rozumieć ją stosunkowo szeroko, na co wskazuje bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego. W konsekwencji musi istnieć konkretny przepis prawa, który wprost wyznacza dla sprawy drogę administracyjną, jako wyłączną. Takiego wskazania dla spraw związanych z opłatami za kartę pojazdu brak w powołanych przez pozwanego przepisach. Niezależnie od tego podnieść należy, że nie jest uzasadnione odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej w sprawie nie mającej cech sprawy cywilnej, ale w której powód przedstawił okoliczności i zdarzenia, które mogą stanowić cywilnoprawne źródło jego żądań (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2010 roku w sprawie IV CSK 554/09, Lex nr 738131). Powodowie swoje roszczenia oparli na instytucji nienależnego świadczenia, jako jedną z instytucji prawa cywilnego. Z tych powodów Sąd odmówił odrzucenia pozwów.

W ocenie Sądu roszczenie każdego z powodów było zasadne. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 czerwca 2010 roku (sygn. akt: III CZP 37/10, Lex nr 578583), rozważając kwestię zwrotu nienależnie pobranych opłat za kartę pojazdu stwierdził na wstępie, że rozstrzygnięcie tego zagadnienia wymaga przede wszystkim odpowiedzi na pytanie, czy przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia z dnia 28 lipca 2003 roku, na podstawie którego została od powoda pobrana opłata za kartę pojazdu zakupionego na terenie państwa należącego do Unii Europejskiej i pomiędzy kwotami pobieranymi w tym przedmiocie poprzednio i obecnie. Po pierwsze, Trybunał uznał za sprzeczne z prawem wspólnotowym pobieranie opłat w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego, przywiezionego z innego kraju członkowskiego UE w sytuacji, gdy opłata taka nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on już tym zarejestrowany. Po drugie, skoro dany przepis uznano za sprzeczny z tego powodu nie mógł być stosowany, to na dzień faktycznego uiszczenia przez osoby rejestrujące pojazdy w Polsce pełnej opłaty 500 zł, nie było skutecznego przepisu, który ustalałby wysokość jakiejkolwiek opłaty za tą czynność rejestracyjną. Zatem spełnione wówczas świadczenia były nienależne.

Zatem Sąd Rejonowy uznając, że wykazane zostały przesłanki nienależytego świadczenia z art. 410 § 2 kc w zakresie zgłoszonego roszczenia, zasądził od pozwanego dochodzoną przez każdego z powodów w osobach J. W., Z. G. oraz W. O. i P. O. kwotę 500,53 zł, tj. wraz z kwotą odsetek ustawowych, obliczoną za okres od daty wyznaczonej w wezwaniu do zapłaty do daty poprzedzającej wniesienia pozwu, jako kwotę skapitalizowanych odsetek. O dalszych odsetkach orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu, w związku ze zwłoką dłużnika w spełnieniu świadczenia (art. 455 kc). Sąd oddalił powództwo M. G., albowiem z treści przedłożonych dokumentów nie wynika, aby powódka dokonała opłaty za wydanie karty pojazdu.

O kosztach procesu, należnych na rzecz każdego z powodów, orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 kpc i przepisów rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Apelację od wyroku wniósł pozwany Powiat (...) w zakresie punktów 1-3 i 5-7 zarzucając naruszenie art. 199 § 1 pkt 1 kpc przez jego niezastosowanie, art. 410 § 2 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie, naruszenie art. 2 § 1 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i art. 2 § 3 kpc przez jego niezastosowanie.

Wskazując na powyższe, skarżący domagał się uchylenia wyroku w części zaskarżonej i odrzucenia pozwu, ewentualnie zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa oraz zasądzenia kosztów za I instancję oraz instancję odwoławczą.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego zaoferowanego w toku postępowania przez strony bez przekroczenia bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 § 1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości akceptuje i przyjmuje za własne.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności rozpoznał zarzut nieważności postępowania z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej (art. 379 pkt 1 kpc w zw. z art. 199 § 1 kpc w zw. z art. 2 kpc).

Pozwany podnosił, że z dniem 01.01.2010 roku weszła w życie ustawa z dnia 27. 08.2009 roku o finansach publicznych (Dz. U. 2009 r. Nr 157, poz. 1240), która w art. 60 zawiera definicję środków publicznych stanowiących nie podatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym, a w punkcie 7 art. 60 mieści się opłata objęta żądaniem pozwu, gdyż stanowiła dochód pobierany przez samorządową jednostkę budżetową na podstawie odrębnych przepisów. Jednocześnie w art. 67 tej ustawy przewidziano, że do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29.08.1997 roku – Ordynacja podatkowa. Natomiast zgodnie z art. 115 ustawy z dnia 27.08.2009 r. – przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych, do spraw dotyczących nie podatkowych należności budżetowych, o których mowa w art. 60 ustawy o finansach publicznych, wszczętych i nie zakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższa regulacja nie wyłącza drogi sądowej, którą zgodnie z art. 2 kpc należy domniemywać i jest ona rozumiana szeroko, a jej granicą jest wyraźny przepis prawa, który wprost przewiduje dla konkretnej kategorii spraw jedynie drogę administracyjną.

W tym miejscu przywołać należy pogląd wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24.06.2010 r. w sprawie iv CSK 554/09 (Lex nr 738131), że nie jest uzasadnione odrzucenie pozwu ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej w sprawie nie mającej cech sprawy cywilnej, jeżeli powód przestawił okoliczności i zdarzenia, które mogą stanowić cywilnoprawne źródło jego żądań.

Powodowie w pozwie jako podstawę faktyczną swojego żądania wskazywali pobranie przez pozwanego bez podstawy prawnej opłaty, wskutek czego pozwany stał się bezpodstawnie wzbogacony, czyli roszczenia o zwrot tej kwoty od pozwanego upatrywali w przepisach prawa cywilnego, art. 405 i nast. kc. Natomiast przytoczone przez pozwanego przepisy ustawy o finansach publicznych z 27.08.2009 r. regulują kwestię pobierania opłat.

W powyższej sprawie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 06.06.2012 r. w sprawie o sygn. akt: III CZP 24/12 na pytanie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy zadane w analogicznej sprawie zajął stanowisko, że wejście w życie z dniem 01.01.2010 r. ustawy z dnia 27.08.2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2009 r. Nr 157, poz. 1240), która w art. 60 pkt 7, jako środki publiczne stanowiące nie podatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym wymienia: „dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie innych ustaw”, a w art. 67 do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą przewiduje stosowanie przepisów ustawy z dnia 14.06.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) i odpowiednio przepisów działu III ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2005 r. nr 8, poz. 60 , z późn. zm.), nie spowodowało niedopuszczalności drogi sądowej w sprawach o zwrot nienależnie pobranych opłat za karty pojazdu na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28.07.2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. 2003 r. Nr 137, poz. 1310).

Z powyższego względu zarzut niedopuszczalności drogi sądowej uznać należy za niezasadny. W dalszej kolejności rozpoznaniu podlegał zarzut naruszenia w wyroku art. 410 § 2 kc.

W kwestii zgodności § 1 ust. 1 rozporządzenia z 2003 r. z prawem wspólnotowym wypowiedział się na pytanie prejudycjalne Sądu Rejonowego w Jaworznie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który postanowieniem z dnia 10.12.2007 r., sygn. akt C-134/07 (Dz. U. UE C 64, poz. 15), orzekł, że art. 90 akapit pierwszy WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on opłacie, takiej jak ta przewidziana w § 1 ust. 1 rozporządzenia ministra Infrastruktury z dnia 28.07.2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, która to opłata w praktyce jest nakładana w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa członkowskiego, lecz nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.

Postanowienie to ma skutek ex tunc, tj. wywołuje skutek retroaktywny. W świetle tego postanowienia nakładane opłaty za kartę pojazdu było sprzeczne z prawem unijnym i było z nim sprzeczne od samego początku. Oznacza to, że kupujący nie był w ogóle zobowiązany do uiszczenia opłaty. Bez wpływu zatem na rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje odroczenie obowiązywania mocy przepisów rozporządzenia z 2003 r. o opłacie za wydane karty pojazdu przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17.01.2006 r., sygn. akt: U 6/04.

Podkreślić należy, że postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się do pełnej wysokości opłaty za kartę pojazdu w kwocie 500 zł, a nie jedynie do różnicy 425 zł pomiędzy kwotami określonymi w rozporządzeniach z 2003 i 2006 r.

Trybunał Sprawiedliwości uznał bowiem za sprzeczną z prawem unijnym (wspólnotowym) opłatę nakładaną w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa członkowskiego w sytuacji, w której opłata taka nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.

Zważyć jednocześnie należy, że sprzeczność przepisów rozporządzeń krajowych z prawem wspólnotowym, wywoływało skutek nieważności tych rozporządzeń ex tunc, dlatego odroczenie przez Trybunał Konstytucyjny utraty mocy obowiązującej przepisów prawa, nie ma znaczenia dla ich nieważności od samego początku.

Powyższe pozostaje w zgodności ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 02.06.2010 r. (sygn. akt: III CZP 37/10, OSNC 2011/1/2, LEX nr 578583).

Podzielając powyższą ocenę wyrażoną przez Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy uznał, że powodowie wykazali zaistnienie przesłanek domagania się zwrotu należności pobranej opłaty na podstawie art. 410 kc.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego, jako niezasadną (art. 385 kpc). O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 98 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc.