Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa P. S., R. S. i K. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 24 października 2016 r. sygn. akt I C 144/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, nie obciążając pozwanego tymi kosztami w pozostałym zakresie.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 233/17

UZASADNIENIE

Powodowie P. S., R. S. i (...) K. C. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. następujących kwot: 229.237,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 czerwca 2013r. do dnia zapłaty na rzecz powoda P. S., 225.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 czerwca 2013r. do dnia zapłaty na rzecz powódki R. S., 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 czerwca 2013r. do dnia zapłaty na rzecz powoda K. C. oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że wskazane kwoty dochodzone są tytułem zadośćuczynienia po śmierci córki powodów R. i P. S. oraz siostry powoda K. C., która zmarła w wyniku obrażeń doznanych w wypadku drogowym. Powodowie R. i P. S. zgłosili także roszczenie o zapłatę odszkodowania z tytułu pogorszenia się ich sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej, na podstawie art. 446§3 k.c., w wysokości po 100.000 zł, a ponadto powód P. S. domagał się zwrotu dotąd niepokrytych kosztów pogrzebu córki i stypy w wysokości 4.237,60 zł. Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu, podnosząc zarzut przyczynienia się do wypadku w 25 % poszkodowanej J. S., która wtargnęła na jezdnię, a nadto wskazując, że jedną z przyczyn wypadku było nieprawidłowe sprawowanie opieki nad poszkodowaną przez E. U., nadzorującą dziecko. Pozwany wskazał również, iż roszczenia powodów zostały już częściowo zaspokojone w toku postępowania likwidacyjnego w łącznej wysokości 70.000 zł, natomiast żądanie dalszych kwot tytułem zadośćuczynienia jest niezasadne, bowiem są to żądania wygórowane. W ocenie pozwanego niezasadne było także żądanie zasądzenia odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej powodów P. S. i R. S., bowiem wypadek nie spowodował tego rodzaju skutku, a nadto dolegliwości powoda K. C., który już wcześniej miał(...) nie można wiązać ze śmiercią siostry powoda.

Wyrokiem z dnia 24 października 2016r. Sąd Okręgowy w B. zasądził od pozwanego na rzecz powoda P. S. kwotę 129.237,60 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27.06.2013 r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki R. S. kwotę 145.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27.06.2013 r. do dnia zapłaty, na rzecz powoda K. C. kwotę 60.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27.06.2013 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwa w pozostałym zakresie oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania. Sąd Okręgowy ustalił, że (...)w N. przy ul. (...) doszło do wypadku samochodowego spowodowanego przez L. W., kierującego pojazdem marki V. (...) nr rej. (...). Kierujący pojazdem w terenie zabudowanym przekroczył prawie dwukrotnie dopuszczalną prędkość i potrącił (...)

J. S.. (...) J. S. w chwili wypadku była pod opieką E. U. - osoby przeszkolonej, trudniącej się stale m.in. odprowadzaniem z przedszkola dzieci różnych osób. Wyrokiem z dnia 12 lutego 2015r. w sprawie (...)Sąd Rejonowy w B. uznał L. W. winnym tego, że (...) w N. na ul. (...), gdzie obowiązywał zakaz przekraczania prędkości 40 km/h, kierując samochodem dostawczym marki V. (...) o nr rej. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że poruszał się z prędkością co najmniej 72 km/h i z tego powodu nie zdołał zahamować przed przebiegającą przez drogę w miejscu niedozwolonym, niespełna (...) J. S., powodując jej potrącenie, uszkodzenie jej centralnego układu nerwowego, a w następstwie tego jej śmierć, tj. przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 11 stycznia 2016r. (...) E. U. została uznana winną tego, że (...) w N. na ulicy (...) umyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że mając obowiązek opieki nad (...) J. S. poruszała się z nią po drodze znajdując się w (...), przez co miała ograniczoną możliwość reagowania na zmieniającą się sytuację na drodze, nienależycie obserwowała drogę, nadjeżdżające pojazdy oraz zachowanie (...), a także nie poruszała się z (...) w taki sposób, aby oddzielić ją swoim ciałem od jezdni, przez co nie podjęła działań zmierzających do zapobiegnięcia wtargnięciu na jezdnię J. S., w wyniku czego ta wbiegła na jezdnię przed nadjeżdżający samochód, który ją potrącił doprowadzając do jej śmierci, tj. przestępstwa z art. 177 § 2 k.k .w zw. z art. 4§1 k.k.

Sprawca wypadku kierujący samochodem V. (...) L. W., ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przez pozwanego. W toku postępowania likwidacyjnego powodowie P. i R. S. otrzymali od pozwanego zadośćuczynienie w kwotach po 25.000 zł, zaś K. C. - w kwocie 20.000 zł. Pozwany zwrócił powodowi P. S. część kosztów pogrzebu w kwocie 4.560 zł. Pozwany nie uwzględnił żądania powodów w zakresie odszkodowania za pogorszenie się ich sytuacji życiowej po śmierci córki, uznając, iż do takiego skutku nie doszło. Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że powód P. S. poniósł koszty pogrzebu córki J. S., na które składało się: wykupienie miejsca na cmentarzu, wystawienie pomnika, koszt stypy, a także koszt pogrzebu, kwiatów, oprawy muzycznej, ubierania ciała w szpitalu. Łączna kwota kosztów z powyższych tytułów wyniosła, bez uwzględnienia kostki brukowej wokół pomnika, 11.098 zł.

J. S. była jedynym wspólnym dzieckiem powodów R. i P. S.; w chwili śmierci miała(...). Powodowie wychowują wspólnie syna powódki R. S. z poprzedniego związku, K. C., a także córkę M., która urodziła się już po śmierci J. S., (...)

W dacie śmierci J. S. mieszkała z rodzicami i bratem w N.. J. uczęszczała do (...)w N., była zdolnym, łagodnym, dobrze rozwijającym się dzieckiem. J. S. była „oczkiem w głowie" całej rodziny, kochanym przez rodziców i starszego brata, stanowiła źródło radości i dumy rodziców. Relacje w domu

powodów były ciepłe, radosne i przyjazne; rodzina wzajemnie się wspierała a rodzeństwo miało ze sobą dobry kontakt. Po wypadku powodowie liczyli, że szybka interwencja lekarska i opieka w szpitalu pozwoli na uratowanie ich córki. Po kilku dniach pobytu w szpitalu okazało się jednak, że stan dziecka uległ gwałtownemu pogorszeniu, a w rezultacie po 8 dniach hospitalizacji ich córka zmarła.

Śmierć J. S. była dramatycznym wydarzeniem dla rodziny, spowodowała spustoszenie w życiu jej rodziców i brata. Dotychczasowe spokojne, radosne, stabilizujące się życie powodów uległo nagłemu zburzeniu. Do dziś wszyscy powodowie odczuwają żal i rozpacz po stracie córki i siostry. Powodowie P. i R. S. usiłowali wzajemnie wspierać się w przeżywaniu tragedii, jednakże sytuacja ta znacznie ich przerosła. Powód P. S. był silnie związany z córką, stanowiła dla niego motor napędowy wielu działań, jak np. budowa domu

Powód P. S., w szpitalu po wypadku doglądający córki stale,(...)doznał po śmierci dziecka szoku, ogromnego cierpienia psychicznego i żalu. (...) Powód (...), nie może pogodzić się z ogromem tragedii, jaka spotkała jego osobiście i jego najbliższą rodzinę. Z uwagi na charakter straty oraz (...) stwierdzono u powoda długotrwały uszczerbek na zdrowiu sięgający 5%.

Powódka R. S. miała silny związek z córką, wiązała z dzieckiem nadzieje na przyszłość, a po jego śmierci przeżyła szok i wstrząs psychiczny, doszło u niej (...)wciąż towarzyszy jej poczucie niesprawiedliwości i krzywdy, nie zaakceptowała odejścia córki, nadal płacze. Powódka (...)Nasilenie objawów powoduje długotrwały uszczerbek na zdrowiu powódki sięgający 10%.

Po wypadku powodowie odizolowali się od społeczeństwa, nie utrzymują już relacji towarzyskich w takim zakresie, jak przed wypadkiem.

Powodowie odczuwają ogromny lęk o bezpieczeństwo dzieci, boją się powierzyć córkę M. osobom trzecim, a z domu powodów R. S., jako matka uczyniła „twierdzę", (...). Sąd Rejonowy ustalił także, że powód K. C., jako (...)Było to dla niego tym trudniejsze, że nie mógł liczyć na szczególne, większe niż dotąd oparcie w rodzicach, którzy początkowo skupieni byli na wizytach w szpitalu, następnie w prokuraturze, wreszcie musieli radzić sobie z własnym rozstrojem emocjonalnym i cierpieniem psychicznym, które obserwował (...)syn, co stanowiło dla niego dodatkowe obciążenie. Powód utracił towarzyszkę wspólnych zabaw, ukochaną młodszą siostrę, którą opiekował się jako starszy brat i dla której był dotychczas wzorem i przewodnikiem. Powód (...) w związku ze stwierdzonym (...), jednakże po wypadku (...) jego już wyrównany stan uległ znacznemu pogorszeniu. Powód po śmierci siostry zamknął się w sobie, często izolował się we własnym pokoju, ponadto bywał agresywny w stosunku do dziewczynek. W konsekwencji powód K. C. został objęty (...)a następnie orzeczono wobec powoda o potrzebie indywidualnego nauczania. W uzasadnieniu przedmiotowego orzeczenia wskazano m.in., że: (...) Powód P. S. jest(...), a powódka R. S. (...). P. S. od dnia 22 listopada 2004r. nieprzerwanie prowadzi (...) (...)Powódka R. S. pomagała mężowi w prowadzonej (...)w S., jednakże nie została zgłoszona jako osoba współpracująca. Powód P. S. po śmierci córki J. S. powrócił do pracy zawodowej, w której częściowo znajdował ukojenie. Powód nie mógł pozwolić sobie na zwolnienie lekarskie w związku z leczeniem z(...) ze względu na zaciągnięty jeszcze przed śmiercią córki wysoki kredyt na dom. Powód po śmierci córki nadal prowadził działalność w ramach (...) W rozliczeniu PIT-36L z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej powód P. S. wskazał, iż osiągał następujące dochody: w (...) Powódka R. S. w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu(...). Obecnie powódka zajmuje się córką M., choć(...) Po śmierci siostry J. S. powód K. C. był w złym stanie psychicznym, (...)Wspomnienia związane z przeżywaniem żałoby, smutek i żal najprawdopodobniej będą powracały, co może mieć wpływ na funkcjonowanie powoda. Powód zdradza nadto obawy w kontaktach z najmłodszą siostrą M., w szczególności boi się brać dziecko na ręce. Sąd Okręgowy wskazał, że stan faktyczny sprawy ustalił w oparciu o wiarygodne dokumenty, zeznania świadków i przesłuchanie stron postępowania, a także na podstawie sporządzonych w sprawie opinii biegłych: (...) T. S., (...) A. K. oraz biegłego z dziedziny (...) P. A.. W odniesieniu do zeznań świadków E. U., L. W. i D. U. Sąd Okręgowy opierał się przede wszystkim na potwierdzonych ustaleniach poczynionych w postępowaniu karnym, a w szczególności prawomocnych orzeczeniach skazujących za popełnienie przestępstwa, którymi był związany zgodnie z treścią art. 11 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie uznał za miarodajne zeznań powoda P. S. jedynie odnośnie kwestii pogorszenia się sytuacji materialnej powodów, albowiem twierdzeniom tym przeczył pozostały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy.

Sąd Okręgowy uznał powództwa za częściowo uzasadnione.

Odnosząc się do zarzutu przyczynienia się do powstania szkody zmarłej J. S. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak było wystarczających podstaw dla uwzględnienia powyższego zarzutu i w rezultacie odpowiedniego skorygowania wysokości zgłoszonych roszczeń. W tym zakresie Sąd Okręgowy miał na uwadze treść opinii biegłego(...) P. A. oraz wyroków skazujących zapadłych przeciwko oskarżonym E. U. oraz L. W.. Obliczenia biegłego wykazały, że bezpośredni wpływ na zaistnienie wypadku miało nie samo przebieganie pieszej przez jezdnię, lecz błędne rozpoznanie przez nią odległości od nadjeżdżającego pojazdu w relacji do jego prędkości. Odległość ta była bowiem wystarczająca do rozminięcia się uczestników zdarzenia, ale tylko wówczas, gdyby kierowca jechał z prędkością dopuszczalną. Pojazd ten poruszał się z prędkością znacząco większą od dopuszczalnej, zatem dziewczynka, nawet biegnąc, nie zdążyłaby przemieścić się poza tor jego jazdy. Sąd I instancji miał na uwadze, że piesza była dziewczynką (...), znajdująca się pod opieką osoby dorosłej, wobec czego nie można było od niej oczekiwać oceny odległości w relacji do prędkości nadjeżdżającego pojazdu, a nawet właściwej oceny prędkości pojazdu. Jeśli natomiast mieć na względzie obiektywne przyczynienie się (...) do zaistnienia zdarzenia to w okolicznościach tego konkretnego przypadku, przy uwzględnieniu w szczególności zachowania się kierowcy, charakteru miejsca zdarzenia, przesłanek ograniczenia prędkości w tym rejonie, stopnia ostrożności, jakiej można zasadnie wymagać od dziecka (...)jest ono - zdaniem Sądu Okręgowego - pomijalne. Wskazując na treść przepisu art. 446 § 4 k.c. Sąd Okręgowy zważył, że na podstawie wszechstronnej analizy zgromadzonego materiału dowodowego należy przyjąć, iż w rozpatrywanym przypadku niewątpliwie każdy z powodów doznał krzywdy w postaci przede wszystkim cierpień o charakterze psychicznym, czy też emocjonalnym, pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z wypadkiem (...) W wyniku obrażeń doznanych w tym wypadku życie straciła (...)córka powodów, a siostra powoda K. C., z którą łączyły ich bardzo silne, pozytywne więzi emocjonalne. Powodowie utracili najbliższą, kochaną przez nich osobę, która była ich „oczkiem w głowie" i z którą wiązali swoje nadzieje i plany na przyszłość. Tragedia jaka spotkała powodów jest trudna do wyobrażenia; J. S. była jedynym wspólnym dzieckiem powodów R. i P. S., nigdy nie sprawiała im kłopotów, była łagodna, radosna i kochana przez rodziców i brata. Jednocześnie, Sąd Okręgowy nie znalazł wystarczających podstaw do różnicowania wymiaru krzywdy doznanej przez każdego z rodziców, jedynie z uwagi na okoliczność, że -jak wynika z opinii biegłego (...)- jedno z nich nieco lepiej poradziło sobie z doznaną stratą. Należy mieć na względzie, że zarówno ojciec, jak i matka zmarłej J. S. darzyli swoje dziecko ogromną miłością, a jego utrata spowodowała w ich życiu wręcz traumę. W tym stanie, rzeczy, Sąd Okręgowy uznał roszczenia powodów P. i R. S. oparte na art. 446 § 4 k.c.c. za usprawiedliwione w całości, tak co do zasady, jak i wysokości, przyznając im zadośćuczynienie w żądanych kwotach po 125.000 zł, które łącznie z kwotami wypłaconymi z tego tytułu przez pozwanego dobrowolnie wyniosło po 150.000 zł. W świetle materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd Okręgowy nie miał także wątpliwości co do faktu zaistnienia głębokiej krzywdy wywołanej tragicznym zdarzeniem, również po stronie powoda K. C.. W tym zakresie wystarczającymi dla Sądu Okręgowego okazały się dowody z dokumentów zgromadzonych w sprawie w postaci obszernej dokumentacji(...) zeznań świadków i stron oraz opinii biegłego (...). W kontekście treści tych dowodów nie bez znaczenia były też zasady doświadczenia życiowego, zgodnie z którymi istnieją podstawy do przyjęcia, że w indywidualnym przypadku(...)powoda, dotkniętego (...), a nadto znajdującego się w określonym, tzw. trudnym okresie życia związanym z wiekiem i zmianą szkoły, nauczycieli, towarzystwa zetknięcie z tragedią osobistą, skutkującą nadto okresową utratą dotychczasowego wsparcia rodziców wywołało uszczerbek emocjonalny, z którym trudniej poradzić sobie dziecku ze wskazanym schorzeniem i w tym konkretnym momencie życia. Tym niemniej, wobec braku badania powoda przez biegłą, utrudnione zostało ustalenie rozmiaru krzywdy doznanej przez powoda K. C., jako bezpośredniego następstwa tragedii związanej z utratą siostry i jej rozgraniczenia od objawów spowodowanego innymi względami. Sąd Okręgowy miał na uwadze, że negatywne odczucia występujące u powoda po wypadku mogły być pogłębione poprzez jego schorzenie oraz ówczesny okres rozchwiania emocjonalnego chłopca i w tym kontekście roszczenie powoda wymagało miarkowania, przy uwzględnieniu, iż rozmiar doznanej przez niego krzywdy pozostaje w związku przyczynowym nie tylko z przeżytą tragedią. Wobec powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, rozmiar krzywdy doznanej przez małoletniego powoda został przez niego wykazany w zgodzie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., tylko w takim zakresie, który odpowiada kwocie na poziomie około połowy stawki przyznanej rodzicom zmarłej, tj. łącznie 80.000 zł, z czego 20.000 zł pozwany wypłacił już powodowi dobrowolnie. Sąd Okręgowy stwierdził, że wszystkie wykazane wydatki powoda związane z organizacją ceremonii pogrzebowej wraz z przygotowaniem zmarłej i jej rodziny, koszt organizacji stypy i wystawienia nagrobka, mieszczą się co do rodzaju wydatków w ramach zwyczajowo przyjętych i pozostają w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem wydatki te generującym, zatem roszczenie powoda P. S. w tym zakresie pozostawało uzasadnione. W odniesieniu do roszczenia powodów o zapłatę na podstawie art. 446 § 3 k.c. odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej Sąd Okręgowy miał na względzie, iż dowody zgromadzone w sprawie dostarczyły wystarczających podstaw dla uwzględnienia tego żądania jedynie w części i w zakresie sformułowanym tylko przez powódkę. Sąd Okręgowy uznał na podstawie dostarczonych dowodów z dokumentów rozliczeniowych oraz zeznań świadków i stron, a także zasad doświadczenia życiowego, że utrata ewentualnych dochodów możliwych do osiągnięcia przez powódkę począwszy od kwietnia 2013r., z wyjątkiem przerwy spowodowanej ciążą(...), zamknęłaby się kwotą 20.000 zł.

Dowody z dokumentów o charakterze rozliczeniowym, w szczególności deklaracje podatkowe przedłożone przez powoda P. S., po ich kompleksowym uwzględnieniu za cały okres następujący po tragicznym zdarzeniu wskazują, że spadek dochodów powoda miał charakter jedynie przejściowy w roku 2013, jednak ich wysokość uzyskiwana w latach kolejnych, kiedy to powód, jak sam wskazywał dla ukojenia bólu po stracie córki m.in. uciekał w pracę, pozwala na ustalenie, iż do daty orzekania w sprawie dochody te średniorocznie nie są niższe niż uzyskiwane przez powoda w analogicznym okresie poprzedzającym dzień wypadku, w którym przejściowo powód notował nawet stratę. O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, akceptując w tym zakresie aktualną linię orzeczniczą, zgodnie z którą sam fakt przyznania sądom stosunkowo znacznej swobody w zakresie ustalenia wysokości świadczenia z tytułu zadośćuczynienia nie zwalnia działających profesjonalnie i obciążonych ryzykiem gospodarczym ubezpieczycieli od obowiązku obiektywnej, uzasadnionej okolicznościami analizy konkretnych przypadków w postępowaniach likwidacyjnych. Wiąże się to z rygorem odpowiedzialności pieniężnej z tytułu opóźnień w zapłacie, spowodowanych nierzetelnym przeprowadzeniem postępowań ubezpieczeniowych, zakończonych przyznaniem decyzją zakładu ubezpieczeń świadczeń zaniżonych. W takich przypadkach data decyzji wydanej w terminie ustawowym stanowić powinna - zdaniem Sądu Okręgowego - najpóźniejszy termin zapłaty określonego świadczenia z tytułu ubezpieczenia.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 101 k.p.c. oraz 100 kpc w zw. z art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, dokonując ich stosunkowego rozdziału, przy uwzględnieniu zasad odpowiedzialności stron za wynik postępowania oraz kosztów niezbędnych i celowych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w B. wywiódł pozwany zaskarżając go w zakresie zasądzenia na rzecz P. S. kwoty 39.259,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty, na rzecz powódki R. S. kwoty 42.500 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty, na rzecz powoda K. C. kwoty 35.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu i zarzucając naruszenie prawa procesowego, tj.:

1.art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia oraz błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, wyprowadzenie wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego skutkujące błędnymi ustaleniami faktycznymi przyjętymi za podstawę rozstrzygnięcia, tj. niezasadne przyjęcie, że w niniejszej sprawie nie zaszły przesłanki obniżenia zadośćuczynienia i odszkodowania przyznanych na rzecz powodów, podczas gdy:

- zgodnie ze sporządzoną w sprawie opinią biegłego dr inż. P. A. to (...) J. S. przebiegając jezdnię w miejscu niedozwolonym stworzyła bezpośredni stan zagrożenia w ruchu drogowym, wkroczyła na jezdnię poza oznakowanym przejściem i to jej zachowanie było bezpośrednią przyczyną zaistnienia wypadku,

- wiek (...) J. S. (...)oraz poziom jej rozwoju uprawnia do stwierdzenia, że miała ona co najmniej ograniczoną świadomość tego jakie zasady panują w ruchu drogowym, w tym w jaki sposób należy poruszać się po drogach oraz z jakimi niebezpieczeństwami wiąże się nagłe wtargnięcie pod nadjeżdżający samochód, zaś jej zachowanie uznać należy za obiektywnie nieprawidłowe i znajdujące się w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem powodującym szkodę;

2. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów, co miało wpływ na treść wydanego w sprawie wyroku i w konsekwencji doprowadziło do ustalenia, że krzywda poniesiona przez brata zmarłej J. S. powoda K. C. winna być zrekompensowana kwotą 80.000 zł, podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie uzasadnia stwierdzenie, że jest to kwota rażąco zawyżona oraz nieudowodniona, gdyż z dokumentacji dotyczącej powoda nie wynika by jego obecny stan psychiczny był spowodowane śmiercią siostry, a powód już przed śmiercią siostry cierpiał na(...), zaś wnioski biegłego (...)oparte zostały na wywiadzie przeprowadzonym z matką powoda, zatem nie była możliwa ocena (...);

oraz naruszenie prawa materialnego tj.:

-art. 362 k.c. w związku z art. 446 § 4 k.c. i 446 § 3 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy nieprawidłowe zachowanie zmarłej J. S. powinno być pomijalne przy ustalaniu należnej powodom kwoty zadośćuczynienia i odszkodowania, podczas gdy wskazany przepis powinien być zastosowany przez Sąd I instancji, a w konsekwencji obniżeniu powinny ulec kwoty ustalone przez Sąd I instancji jako adekwatne,

- art. 446 § 4 k.c. poprzez uznanie, że ustalona kwota zadośćuczynienia na rzecz powoda K. C. w wysokości 80.000 zł stanowi sumę odpowiednią do zrekompensowania krzywdy powstałej na skutek śmierci przyrodniej siostry, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy oraz okoliczności faktyczne sprawy uzasadniają stwierdzenie, że przyjęta jako odpowiednia kwota 80.000 zł jest kwotą rażąco zawyżoną i nieadekwatną do krzywdy powoda.

Skarżący domagał się zmiany wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w części uwzględniającej powództwo w zaskarżonym zakresie i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu apelacji skarżący podkreślił, że zachowanie się (...) poszkodowanego, któremu z powodu wieku winy przypisać nie można, może stosownie do art. 362 k.c. uzasadniać zmniejszenie odszkodowania należnego od osoby odpowiedzialnej za szkodę na podstawie art. 436 k.c.; wystarcza w takiej sytuacji obiektywna nieprawidłowość zachowania się poszkodowanego, przy czym stosowany wzorzec postępowania powinien uwzględniać przy ocenie zdarzenia wiek, stopień świadomości i rozeznania(...). Podkreślił skarżący, że biegły(...) P. A. w swej opinii wskazał, że piesza J. S. przebiegając jezdnię przed nadjeżdżającym pojazdem stworzyła bezpośredni stan zagrożenia w ruchu drogowym, czym przyczyniła się do zaistnienia wypadku, przy czym w ocenie skarżącego przyczynienie to wynosi 25 %. . Istnieją nadto podstawy do twierdzenia, że zmarła J. S. miała co najmniej ograniczoną świadomość tego jakie zasady panują w ruchu drogowym, w tym w jaki sposób należy poruszać się po drogach oraz z jakimi niebezpieczeństwami wiąże się nagłe wtargnięcie pod nadjeżdżający samochód. Ponadto (...) znała drogę na której zdarzył się wypadek, albowiem miał on miejsce tuż obok miejsca jej zamieszkania. Skarżący wskazał także, że powód K. C. już od najmłodszych lat był dzieckiem(...)i brak jest podstaw do przyjęcia, że wskazane zachowanie powoda ma związek przyczynowy ze śmiercią (...) J. S..

W ocenie skarżącego tylko biegły byłby w stanie w sposób obiektywny ocenić jakie cechy osobowości powoda pozostają w związku ze śmiercią siostry, jak powód przeżył to zdarzenie i w jaki sposób to wydarzenie rzutowało i rzutuje na jego aktualny stan psychiczny, jednakże przeprowadzenie wywiadu z matką, osobą, która wprawdzie ma znaczną wiedzę na temat syna, ale która jednocześnie jest współuczestnikiem postępowania, w którym powód dochodzi określonej kwoty pieniężnej i oparcie na nim opinii w sprawie nie powinno zostać uznane za obiektywny i wiarygodny dowód w sprawie. Co do zasady dzieci szybciej odnajdują się w nowych sytuacjach - poprzez szkołę, zabawę, mają swój świat, nie koncentrują się na negatywnych przeżyciach, szybciej zapominają, poświęcają uwagę czemuś innemu. Zatem również wiek powoda w chwili śmierci siostry (...) jest okolicznością, która nie może pozostawać bez wpływu na określenie wysokości zadośćuczynienia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia stanu faktycznego sprawy poczynione przez Sąd Okręgowy i uznaje je za własne, zatem nie zachodziła potrzeba ich ponownego przytaczania. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może zostać skutecznie przedstawiony przez wykazanie, że Sąd I instancji popełnił błędy w ocenie dowodów, naruszył zasady logicznego rozumowania czy doświadczenia życiowego; konieczne pozostaje przy tym jednocześnie wskazanie konkretnych dowodów, których zarzut taki dotyczy. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, po wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału dowodowego. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a ponadto powinna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Zarówno w literaturze jak i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się także, że powyższa ocena musi być oparta na wszechstronnym rozważeniu zgromadzonego materiału dowodowego, przez co należy rozumieć uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych środków dowodowych, mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności.

Zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c może zostać uwzględniony jedynie w przypadku wykazania jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając, a także w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r. II CKN 817/00, publ. LEX 56906). Natomiast nie czyni zarzutu tego skutecznym przedstawianie przez skarżącego własnej wizji stanu faktycznego w sprawie, opartej na dokonanej przez siebie odmiennej ocenie dowodów, a nawet możliwość w równym stopniu wyciągnięcia na podstawie tego samego materiału dowodowego odmiennych wniosków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r. sygn. akt II CKN 817/00, publ. LEX nr 56906, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r. sygn. akt IV CKN 970/00, publ. LEX nr 52753).

Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy wskazać należy, że skarżący kwestionuje poczynione przez Sąd Okręgowy oceny dotyczące braku uwzględnienia przyczynienia się (...) J. S. do wypadku oraz przyjęcia kwoty 80.000 zł jako odpowiedniego zadośćuczynienia dla powoda K. C. z tytułu śmierci jego siostry J. S..

Nie ulega wątpliwości, że możliwe jest uznanie przyczynienia się do zdarzenia powodującego szkodę wskazanego art. 362 k.c. poszkodowanego, któremu z powodu wieku nie można przypisać winy, wówczas gdy jego zachowanie pozostaje obiektywnie nieprawidłowe.

Odstąpienie przez Sąd I instancji od odpowiedniego zmniejszenia zasądzonych na rzecz powodów świadczeń w związku z przyczynieniem się (...) J. S. do wypadku nie stanowi jednak naruszenia art. 233 § 1 w zw. z art. 227 k.p.c., ani też nie narusza prawa materialnego, tj. art. 362 w zw. z art. 446 § 4 i 446 § 3 k.c. W istocie z opinii biegłego (...) P. A. wynika, że zagrożenie dla bezpieczeństwa na drodze wytworzyła (...) piesza J. S., jednakże przyczyną wypadku drogowego było nieprawidłowe zachowanie E. U. – opiekunki (...) pieszej J. S. oraz kierującego samochodem V. (...) L. W.. Jeśli bowiem samochód V. (...) poruszałby się z prędkością dopuszczalną na tym odcinku drogi, tj. 40 km/h to w przypadku podjęcia przez kierującego samochodem manewru hamowania w tym samym momencie, jak miało to miejsce w toku zdarzenia, samochód ten zatrzymałby się przed późniejszym miejscem potrącenia J. S., niezależnie od prędkości ruchu pieszej. Jednocześnie biegły wskazał, że należy mieć na uwadze wiek dziecka będącego pod opieką osoby dorosłej w odniesieniu do możliwości prawidłowej oceny norm wynikających z postanowień Prawa o ruchu drogowym, w tym odległości w relacji prędkości nadjeżdżającego samochodu, podkreślając ustawowy zakaz samodzielnego korzystania z drogi przez dzieci poniżej 7 roku życia.

Sąd Okręgowy rozważył skutki obiektywnie nieprawidłowego zachowania (...) J. S., przy czym doszedł do słusznego przekonania, iż w istniejących okolicznościach, przy uwzględnieniu zachowania się kierowcy, charakteru miejsca zdarzenia, przesłanki ograniczenia prędkości w tym rejonie, a i stopnia ostrożności jakiego można wymagać od (...) dziecka, przyczynienie się J. S. do wypadku, dla celów ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki tego wypadku, pozostaje pomijalne. Nie może także ujść uwadze, że rodzice dziecka, właśnie z uwagi na naturalny poziom obniżonej ostrożności, jakiego można wymagać od dziecka(...), powierzyli je w trakcie przebywania w okolicach drogi użytkowanej przez samochody opiece osoby dorosłej. Nie można też bez wątpliwości przyjąć, aby wiek (...) i poziom jej rozwoju uprawniał do stwierdzenia, że miała ona co najmniej ograniczoną świadomość tego jakie zasady obowiązują w ruchu drogowym. Uwzględnienie przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody lub odstąpienie od obniżenia stosownego świadczenia, pomimo literalnego brzmienia przepisu art. 362 k.c., uzależnione pozostaje od uznania sądu, które musi znajdować uzasadnienie w okolicznościach sprawy, wskazanych tym przepisem. Nie może wreszcie uiść uwadze, że przepis art. 362 k.c. wprost odnosi się jedynie do przyczynienia się poszkodowanego, podczas gdy powodami w sprawie pozostają członkowie rodziny zmarłej poszkodowanej; okoliczność ta również wskazuje na słuszność stanowiska Sadu I instancji, które uznał przyczynienie się poszkodowanej J. S. do szkody za pomijalne. Rację ma także skarżący wskazując, że wnioski opinii biegłej nie zostały oparte na bezpośrednim badaniu powoda K. C., jednakże dowolne pozostaje stwierdzenie, że dokumentacja dotycząca stanu psychicznego powoda, a i pozostały materiał dowodowy, nie wskazuje na związek tego stanu również ze śmiercią siostry. Już choćby z treści orzeczenia (...)w N. (...) wynika, że nasilenie niepożądanych zachowań u powoda K. C. nastąpiło w okresie wystąpienia (...) którego powodem była śmierć jego siostry. Z opinii biegłej (...) A. K. nie wynika także, aby dla podjęcia wniosków opinii dotyczących skutków śmierci siostry w sferze psychicznej powoda K. C. konieczne było badanie powoda, zwłaszcza że wskazuje ona przede wszystkim skutki występujące bezpośrednio po śmierci J. S.. Fakt, że powód K. C. cierpi na (...)nie umniejsza bólu i straty jakich doznał i doznaje na skutek utraty osoby bliskiej, zaś zasadzenie na jego rzecz dodatkowego zadośćuczynienia z tego tytułu w kwocie 60.000 zł nie stanowi naruszenia art. 233 § 1 w zw. z art. 232 kpc oraz 446 § 4 kc. Łącznie przyznana powodowi kwota 80.000 zł zadośćuczynienia z tytułu cierpień związanych ze śmiercią siostry, z którą był silnie związany z całą pewnością nie pozostaje kwotą rażąco wygórowaną, nawet przy uwzględnieniu okoliczności, ze część niekorzystnych objawów wykazywanych przez powoda związana pozostaje ze schorzeniem na jakie cierpi powód. Sąd Okręgowy w należyty sposób uwzględnił fakt, że w toku przeprowadzania dowodu z opinii biegłych nie zostało dokonane badanie powoda K. C., zaś zasądzona na jego rzecz tytułem zadośćuczynienia kwota nie wymaga korekty.

Wobec powyższych okoliczności apelacja z mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 98 § 1 i 3 oraz art. 108 § 1 i 102 k.p.c. i § 3 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. poz. 1804 z późn. zm.). Sąd Apelacyjny biorąc pod uwagę charakter dochodzonego przez powodów roszczenia, koszty procesu, jakimi pozwany został obciążony w postępowaniu przed Sądem I instancji, a wreszcie nakład pracy pełnomocnika powoda w postępowaniu apelacyjnym doszedł do przekonania, iż pozwany winien ponieść koszty zastępstwa procesowego powodów w postępowaniu apelacyjnym w jednej kwocie, jednakże liczonej od zsumowanej wartości przedmiotu zaskarżenia, zaś w pozostałym zakresie zasadne pozostaje nie obciążanie powoda kosztami zastępstwa procesowego powodów w postępowaniu apelacyjnym.