Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 maja 2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2016r. poz. 887) , odmówił M. K., prawa do renty rodzinnej po zmarłym A. K. (1). W uzasadnieniu wskazał, że nie został spełniony jeden z wymienionych w art. 70 warunków, a mianowicie – wnioskodawczyni, z byłym mężem do dnia jego śmierci nie pozostawała we wspólności małżeńskiej oraz nie miała prawa do alimentów z jego strony ustalonych na podstawie wyroku lub ugody sądowej.

/ decyzja k. 26 akt ZUS/.

W dniu 8 czerwca 2017 r. wnioskodawczyni, działając przez pełnomocnika, złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do renty rodzinnej. Skarżonej decyzji zarzucono naruszenie prawa materialnego poprzez błędną interpretację art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dodatkowo podniosła, że, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie SK 61/13, art. 70 ust. 3 cytowanej ustawy, w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej, uzależnia od wymogu posiadania, w dniu śmierci męża, prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem Trybunału, małżonkowie rozwiedzeni, którzy w drodze zgodnego porozumienia, ustalają sposób realizacji obowiązku alimentacyjnego, ciążącego na jednym z nich względem drugiego, nie mogą ponosić ujemnych następstw, w postaci nierównego traktowania w zakresie prawa do renty rodzinnej w porównaniu z osobami, które kwestie wzajemnej alimentacji ustaliły w wyroku lub ugodzie sądowej. Wskazała, że obowiązek alimentacyjny w stosunku do niej był przez małżonka realizowany dobrowolnie /odwołanie k. 2-6/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie argumentując jak w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 8-8 odw./.

Na rozprawie pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/e-protokół rozprawy z 4.12.2017 r. – płyta CD k. 120/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. K., z domu W., urodziła się (...) Z zawodu jest technikiem chemikiem. Związek małżeński z A. K. (1), urodzonym w dniu (...) , zawarła 5 czerwca 1976r.

Okres aktywności zawodowej wnioskodawczyni: 9.05.1972-30.06.1973r. pracowała w Spółdzielni Pracy (...), w 2.07.1973-30.08.1983r. – Instytucie (...) , w 5.09.1980-30.08.1983r. – korzystała z urlopu [ w świadectwie pracy zostało umieszone: macierzyński bezpłatny] , w okresie 1.01.1993-31.03.1993, 1.01.1999-31.12.1999r. prowadziła działalność gospodarczą

/ okoliczności bezsporne, akta emerytalne wnioskodawczyni , świadectwie pracy ze Spółdzielni Pracy (...) k. 13 akt emerytalnych ZUS, /.

Wyrokiem z dnia 14 lutego 1985 r. Sąd Rejonowy w Łodzi, w sprawie XV RC 83/84 rozwiązał ich związek małżeński, bez orzekania o winie stron. Powództwo wniósł A. K. (1). Sąd powierzył , wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron: E. K. , urodzoną (...) i A. K. (2) , urodzonym (...) – obojgu rodzicom, ustalając miejsce zamieszkania dzieci – u marki. Sąd zobowiązał obojga rodziców do ponoszenia kosztów utrzymania małoletnich dzieci, zasądzając od A. K. (1) na rzecz córki E.- po 6000 zł. miesięcznie, a na rzecz syna A. po 1000 zł. miesięcznie, płatne do rąk matki .

/bezsporne, akta sprawy XV RC 83/84 , załączone do akt sprawy /.

Po rozwodzie – żadna ze stron nie zawarła innego związku małżeńskiego.

/okoliczność bezsporna/

Po rozwodzie wnioskodawczyni zamieszkała w lokalu mieszkalnym , po zmarłych, w 1983r., rodzicach w Ł. na ul. (...), o powierzchni ok.50 m. kw. Jej siostra J. W. , wyraziła na to zgodę, posiadając własny lokal mieszkalny. Podobnie wyraziła zgodę na sprzedaż tego lokalu w 1997r. . A. K. (1) mieszkał po rozwodzie , wspólnym mieszkaniu - byłych małżonków, położonym na W. o powierzchni ok. 59 m.,kw. ; mieszkanie pozyskane w dwóch książeczek mieszkaniowych , wykupione za zgodę wnioskodawczyni przez A. B. małżonkowie posiadali działkę położną poza Ł. o powierzchni ok,. 700 z, która sprzedali w 2010r.

/zeznania świadka J. W. e-protokół rozprawy z dnia 11.09.2017r. płyta CD k. 28, wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 4.12.2017r. płyta CD k. 120/

Aktem notarialnym z dnia 16.04.1997r. M. K. i A. K. (1) kupili samodzielny lokal mieszkalny nr (...), położony w Ł. przy ul. (...) wraz z przynależnym udziałem w częściach wspólnych budynku i w prawie użytkowania wieczystego działki gruntu. W mieszkaniu zamieszkali A. K. (1) i M. K. z dziećmi, choć córka E. w latach 2004 lub 2005 wyjechała z Polski do USA, syn A. - mieszkał do 2012r. Czynsz za lokal nie był opłacany regularnie, powstawały zaległości czynszowe , które były spłacane. A. K. (1), z konta swojej firmy (...) – opłacał czynsz , także – zaległy - za wnioskodawczynię, w niektórych miesiącach, przelewem , w niektórych miesiącach kwoty np. w dniu 6.07.2015r., na ubezpieczenie wnioskodawczyni , dokonywał także - za wnioskodawczynie – niekiedy opłat za energię . Zasilał jej konto kwotą 10 zł. – 9.07.2015r. Dawał pieniądze na zakupy .

/kserokopia aktu notarialnego k. 19-20 akt ZUS, /zeznania świadków: J. W., A. K. (2), A. Ł., M. M. e-protokół rozprawy z dnia 11.09.2017r. płyta CD k. 28, wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 4.12.2017r. płyta CD k. 120, wydruki z konta bankowego A. K. (1) k. 73--92/

M. K. pobiera emeryturę, przyznaną decyzją zaliczkową ZUS z dnia 13.03.2013r. w kwocie – 749,10 zł., a decyzją ZUS z dnia 16.04.2013r. w kwocie - do wypłaty 832,22 zł. Zgodnie z decyzją ZUS – ostateczną - z dnia 16.04.2013r.o przyznaniu emerytury , staż ubezpieczeniowy wnioskodawczyni wynosi: okresy składkowe 14 lat 10 miesięcy 27 dni, , nieskładkowe – 4 lata 11 miesięcy 19 dni

/decyzja ZUS k. 75 i decyzja k. 79 – obie decyzje z dnia 16.04.2013r. akt ZUS/

A. K. (1), z zawodu inżynier włókiennik, pobierał emeryturę, której wysokość , ustalona została decyzją ZUS z dnia 29.06.2016r. w kwocie - do wypłaty 3456,27 zł. Przed uzyskaniem prawo do emerytury prowadził swoją firmę (...) .

/decyzja ZUS k. 57 akt ZUS, akta emerytalne A. K. (1)/

A. K. (1) zmarł w dniu 21 marca 2017 r. Nie pozostawił testamentu.

/bezsporne/.

Wnioskodawczyni, z wnioskiem o rentę rodzinną po zmarłym mężu wystąpiła w dniu 12 kwietnia 2017 r.

/ wniosek k. 1—13 akt ZUS/.

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o dowody z dokumentów, zawartych w aktach ZUS i , załączonych do akt sprawy, oraz z zeznań wnioskodawczyni i zgłoszonych świadków. : J. W., A. K. (2), A. Ł., M. M. , którym Sąd dał wiarę . Podobnie jak dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni, która szczerze zeznała, że nie otrzymywała pieniędzy regularne, podobnie jak nieregularnej opłacany był czynsz za zajmowany lokal , choć potem, – zaległości czynszowe były spłacane. Ten element zeznań implikuje uprawnioną tezę , że dochody A. K. (1) , aczkolwiek – z złączonych – projektów zeznań podatkowych PIT 36 [ nie są to egzemplarze zeznań złożonych do Urzędu Skarbowego , albowiem brak na nich pieczątki organu , który miałby je przyjąć , są na nich skreślenia zatem – to tylko mogą być projekty] , uprawdopodobniona jest kwota całościowa , ale nie były regularne, zatem – nie regularnie – wnioskodawczyni mogła liczyć na finansowe wsparcie , mieszkającego też w lokalu nr (...) , na ul. (...) - A. K. (1), który będąc właścicielem tego lokalu w 50 %, także miał – własny obowiązek czynszowy , ponoszenia opłat za energię i innych kosztów eksploatacyjnych - do spełnienia .

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowią przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. 2016 poz. 887).

Z mocy art. 67 ust. 1 pkt. 3 do renty rodzinnej uprawniony jest małżonek (wdowa i wdowiec) spełniający warunki określone w art. 70.

Na podstawie art. 70 ust. 1 wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2)wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

W myśl art. 70 ust. 2 prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

Zgodnie z art. 70 ust. 3 małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

W rozpoznawanej sprawie, odwołująca się wystąpiła z wnioskiem o rentę rodzinną po zmarłym mężu, z którym rozwiodła się w 1985r. .

Podstawą decyzji odmawiającej przyznania wnioskodawczyni prawa do renty rodzinnej po zmarłym – byłym - mężu było ustalenie, że do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, a nie była osobą, która w chwili śmierci byłego męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wg nurtu judykatury (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 sierpnia 2007 r., I UK 67/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 97, z dnia 9 marca 2011 r., III UK 84/10, OSNP 2012 nr 7-8, poz. 100), wynika, że art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej należy do imperatywnych norm prawa ubezpieczeń społecznych, przez co nie jest dopuszczalna wykładnia rozszerzająca rozumienie prawa do alimentów, ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową, wyłącznie na podstawie art. 60 k.r.o.

Dla rozstrzygnięcia rozbieżności interpretacyjnych istotne znaczenie na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2014 r., SK 61/13 (OTK-A 2014 Nr 5, poz. 52; Dz. U. z 2014 r. poz. 683), który uznał, że art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. W uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny argumentował, między innymi, że małżonki rozwiedzione, które nie zostały uznane w wyroku rozwodowym za wyłącznie winne rozkładu pożycia małżeńskiego mogą wystąpić do sądu z roszczeniem alimentacyjnym, skierowanym przeciwko byłemu mężowi, na podstawie art. 60 § 1 k.r.o. Taką cechą istotną w ujęciu art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej jest warunek, aby małżonka rozwiedziona "miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony". W takiej sytuacji faktycznej i prawnej znajdują się zarówno byłe małżonki, które mają takie prawo ustalone wyrokiem lub ugodą sądową, ale również byłe małżonki, które otrzymywały alimenty od zmarłego w ramach dobrowolnego wywiązywania się przez niego z obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w art. 60 § 1 k.r.o. Tylko wtedy, gdy małżonki rozwiedzione nie podjęły żadnych działań zmierzających do ustalenia lub wyegzekwowania przysługujących im alimentów od byłego małżonka, niezależnie od tego, czy na podstawie porozumienia stron czy na drodze sądowej, nie dochodzi do konkretyzacji abstrakcyjnego prawa do alimentów przysługującego ex lege, a zatem tylko wówczas nie można uznać, że ich prawo do alimentów jest prawem "ustalonym" w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy FUS. W porównywalnej sytuacji znajdują się zatem tylko te małżonki rozwiedzione, które przed śmiercią współmałżonka skutecznie wyegzekwowały przysługujące im z ustawy prawo do alimentów, tj. uzyskały świadczenia alimentacyjne na podstawie porozumienia stron, bądź uzyskały korzystny dla nich wyrok lub ugodę sądową w tej kwestii. Małżonkowie rozwiedzeni, którzy w drodze zgodnego porozumienia ustalają sposób realizacji obowiązku alimentacyjnego ciążącego na jednym z nich względem drugiego, nie mogą ponosić ujemnych następstw w postaci nierównego traktowania w zakresie prawa do renty rodzinnej w porównaniu z osobami, które kwestie wzajemnej alimentacji ustaliły w wyroku lub ugodzie sądowej.

Zgodnie z powołanym a rt. 60 . § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego -KRO - małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

§ 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

§ 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Z dokonanych ustaleń wynika , że M. K. i A. K. (1) rozwiedli się, bez orzeczenia o winie. Wnioskodawczyni nigdy nie wystąpiła z powództwem o zasądzenie, na jej rzecz , alimentów. Z dokonanych ustaleń wynika, że M. K. ma stałe źródło dochodu w postaci świadczenia emerytalnego, przyznanego decyzją ZUS z dnia 16.04.2013r. w kwocie - do wypłaty 832,22 zł. Zatem – nie była i nie jest w niedostatku. Pomiędzy małżonkami został orzeczony rozwód, zatem uzyskanie przez jednego z nich, w przedmiotowym stanie faktycznym – przez wnioskodawczynię - praw do renty rodzinnej po A. K. (1), możliwe jest tylko i wyłącznie, przy spełnieniu przesłanek w ramach art. 60 KRO. Należy bowiem zauważyć, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie przewidują ogólnego prawa do renty rodzinnej, przez małżonka, niezależnie od posiadanego przez niego statusu. Małżonek rozwiedziony nie został bowiem zaliczony do kategorii członków rodziny osoby zmarłej przez art.67 cyt. Ustawy . Przy braku realizacji przesłanek art. 60 KRO , a taka sytuacja ma miejsce w przedmiotowo-podmiotowym stanie faktycznym, samo dobrowolne przyczynianie się, nawet stałe – do utrzymania, jednego z rozwiedzionych małżonków przez drugiego, nie spełnia wymogu , dotyczącego alimentów ( tak orzekł m.in. Sąd Najżywszy w wyroku z dnia 25.05.2017r.).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c, orzekł jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni