Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 kwietnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że M. P. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 marca 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą u płatnika składek (...) Ton G. P. oraz ustalił M. P. (1) podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż w toku przeprowadzonej kontroli płatnika składek (...) Ton G. P. ustalono, że M. P. (1) współpracowała przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej męża w okresie od 1 stycznia 2010 roku do 31 grudnia 2014 roku. Zdaniem organu rentowego M. P. (1) w sposób ciągły realizowała zadania związane z reprezentowaniem firmy, na bieżąco wykonywała wszelkie czynności faktyczne związane z prowadzeniem działalności: obsługiwała kasę fiskalną, klientów, gotowała w kuchni, przygotowywała faktury, dokonywała zakupów i rozładunku towaru. Na podstawie zdarzeń gospodarczych ewidencjonowanych regularnie w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, zeznań płatnika składek G. P., zeznań M. P. (1) złożonych do protokołu przesłuchania, mając jednocześnie na uwadze charakter prowadzonej działalności gospodarczej, tj. prowadzenie małej gastronomii oraz wynajem sprzętu nagłaśniającego oraz faktu, że G. P. posiada znaczny stopień niepełnosprawności, ustalono, że czynności wykonywane w ramach współpracy przez M. P. (1) przy prowadzonej działalności gospodarczej G. P. miały charakter pracy wykonywanej wspólnie i we wzajemnym porozumieniu z prowadzącym działalność. Organ rentowy wskazał także, że z ustaleń kontroli wynika, że bez udzielanej przez M. P. (1) pomocy świadczonej na rzecz działalności prowadzonej przez męża, działalność ta nie mogłaby być prowadzona. Uznał, że czynności wykonywane przez M. P. (1) pozostają w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności oraz charakteryzują się systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem, tym samym generują stałe, dodatkowe dochody z tej działalności, co w konsekwencji skutkuje obowiązkiem ubezpieczenia. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że G. i M. P. (1) prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 29 lutego 2012 r. M. P. (1) posiadała inny tytuł do ubezpieczeń, była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Wskazał, że G. P. nie zgłosił swojej żony M. P. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, wypadkowego i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby współpracującej przy prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 1 marca 2012 r. do 31 grudnia 2014r. oraz nie zadeklarował składek. /decyzja k.549 – 553 akt ZUS/

W dniu 9 czerwca 2016 r. G. P. złożył odwołanie od powyższej decyzji, w którym wniósł o jej uchylenie i rozstrzygnięcie co do istoty sprawy , względnie o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że M. P. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresie od 1 marca 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność z uwagi na fakt, iż okazjonalna pomoc żony nie nosi cech świadczących o stałej współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez płatnika składek. W treści odwołania podkreślił, że pomoc ze strony żony, która w ocenie organu świadczyć ma o wykonywaniu pracy, sprowadza się w istocie, co wynika z treści zeznań wyżej wymienionej, do takich czynności, jak na przykład wymiana rolek w kasie fiskalnej około jeden raz w miesiącu, jeżdżenie na zakupy wraz z mężem raz na dwa tygodnie, dekorowanie ciast, półmisków około jeden raz na miesiąc. Należy także wskazać, iż w okresach korzystania przez płatnika składek ze zwolnień lekarskich, działalność gospodarcza praktycznie nie jest wykonywana, nie jest ona także wykonywana w okresie zimowym, gdyż w lokalu gastronomicznym brak jest ogrzewania. Podniósł, że wystarczającym, jednoznacznym dowodem potwierdzającym tę okoliczność jest zestawienie przychodów i rozchodów firmy, z którego wynika, iż prowadzona działalność przynosi, o ile w ogóle, to minimalne dochody. Jest ona jednak prowadzona rzez płatnika składek, który w ten sposób stara się normalnie żyć i funkcjonować jako osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Podał nadto, że pomimo znacznego stopnia niepełnosprawności płatnik składek sam wykonuje znaczącą większość czynności związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, sam zamawia i kupuje artykuły i produkty spożywcze, które są mu zazwyczaj dowożone na miejsce i rozładowywane przez pracowników firm dowożących zakupione produkty, sam prowadzi rozmowy z klientami, sam czynnie gotuje w kuchni, organizuje różne okazjonalne przyjęcia dla klientów i znajomych, a faktyczne czynności podejmowane przez M. P. (1) miały charakter pomocy czysto rodzinnej. Podał także, że wydana w sprawie decyzja nie odnosi się w ogóle do zakresu udzielonego M. P. (1) przez płatnika składek pełnomocnictwa celem ustalenia charakteru tego pełnomocnictwa i szczegółowych czynności , do których przedmiotowe pełnomocnictwo umocowywało wyżej wymienioną w kontekście zawartych tam sformułowań. /odwołanie k.2 – 11/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 27 czerwca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniósł o jego oddaleniepodtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. / odpowiedź na odwołanie k.16 – 16 odwrót/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Od 1 października 1991 r. G. P. prowadzi działalność gospodarczą w formie lokalu gastronomicznego – baru i zajmuje się m.in. organizowaniem niewielkich imprez rodzinnych. W zakresie prowadzonej działalności wnioskodawca zajmuje się także okazjonalnym wynajmem sprzętu nagłaśniającego. /okoliczności bezsporne , a nadto zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58 oraz zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k.29 – 30 akt ZUS/

M. P. (1) oraz G. P. pozostają w związku małżeńskim. Małżonkowie nie mają rozdzielności majątkowej. /okoliczności bezsporne/

W latach 2010 – 2012 M. P. (1) była zatrudniona w firmie (...). /zeznania zainteresowanej min.00:30:50 – 00:34:01 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:44:15 – 00:55:27 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

Prowadzony przez G. P. bar, z uwagi na brak ogrzewania, funkcjonuje przede wszystkim w okresie wiosenno – letnim. Z uwagi na niewielką ilość klientów uzyskiwane przez G. P. dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są niewielkie. /zeznania świadka D. P. min. 01:18:07 – 01:27:54 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58 , zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

Przychody firmy płatnika kształtowały się następująco:

- za 2010 r. (od stycznia do listopada) – 112 516,92 zł ( dochód – 9 791,72 zł).

- za 2011 r. – 94 810,57 ( strata – 3 586,77 zł).

- za 2012 r. – 96 528,46 zł ( dochód – 12 496,37 zł).

- za 2013 r. – 100 765,31 zł ( dochód – 19 292,99 zł).

- za 2014 r. ( za miesiące od stycznia do września) – 83 141,44 zł ( dochód – 8 483,05 zł).

/zestawienia finansowe k.31 – 276 akt ZUS/

W okresie zimowym G. P. zajmuje się wynajmem sprzętu nagłaśniającego, a także świadczeniem usług cateringowych. M. P. (1) nie pomaga mężowi przy tych czynnościach. /zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

G. P. legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności oraz ma przyznane prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wnioskodawca cierpi na niedowład lewostronny po udarze mózgowym. W związku zaś z występującą u niego cukrzycą oraz zakrzepową chorobą żył przyjmuje zastrzyki z insuliny oraz zastrzyki przeciwzakrzepowe. G. P. nie jest w stanie samodzielnie się ubrać czy też przebrać i w tym zakresie korzysta z pomocy żony. W okresie funkcjonowania baru pomoc M. P. (1) sprowadzała się jedynie do otwarcia baru, przebrania męża oraz ewentualnie do wymiany rolek w kasie fiskalnej. Po wykonaniu wskazanych czynności M. P. (1) wracała do domu i jedynie na wyraźnie polecenie męża (tj. w razie potrzeby) , zjawiała się ponownie w barze. Sporadycznie M. P. (1) zajmowała się załatwianiem formalności związanych z zezwoleniem na sprzedaż alkoholu, a także dostarczeniem dokumentów czy też faktur do księgowej. W sytuacji zaś niezdolności do pracy męża (co mogło mieć miejsce 2 razy do roku) spotykała się z klientami celem omówienia ewentualnych zleceń na usługi baru. Zainteresowana nie zajmowała się gotowaniem, a jej sporadyczna pomoc w barze sprowadzała się jedynie do udekorowania stołu czy też do udekorowania zakupionych w cukierni torcików. /zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58 oraz zeznania zainteresowanej min.00:30:50 – 00:34:01 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:44:15 – 00:55:27 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

W okresie korzystania przez wnioskodawcę z zabiegów rehabilitacyjnych (co miało miejsce przez okres jednego miesiąca w roku), a także podczas dłuższej nieobecności wnioskodawcy bar funkcjonował sporadycznie, a jego obsługą zajmowali się wówczas synowie wnioskodawcy oraz siostra zainteresowanej (A. M.) i jej córki ( M. M. i K. M.) . W latach 2012 – 2014 A. M. oraz K. M. sporadycznie pomagały G. P., a ich pomoc sprowadzała się do obsługi imprez, baru oraz sprzątania. /zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58 oraz zeznania zainteresowanej min.00:30:50 – 00:34:01 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:44:15 – 00:55:27 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58 , zeznania świadków : A. M. min.00:11:35 – 00:22:22 , K. M. min.00:22:54 – 00:29:15 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97/

W okresach od 6 marca 2012 r. do 3 września 2012 r. , od 29 października 2012 r. do 26 kwietnia 2013 r. , od 15 lipca 2013 r. do 2 stycznia 2014 r. oraz od 11 marca 2014 r. do 8 września 2014 r. G. P. korzystał ze zwolnień lekarskich. /ustalenia w aktach ZUS/

W związku z długotrwałymi okresami zwolnień lekarskich G. P. udzielił swej żonie pełnomocnictwa do prowadzenia spraw związanych z działalnością gospodarczą płatnika. /zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58

M. P. (1) nie zajmowała się prowadzeniem baru czy też obsługą klientów. Była obecna w barze, ale wówczas tylko pomagała mężowi przy wykonaniu zastrzyku. Obsługą kuchni zajmował się wyłącznie G. P.. /zeznania świadków : A. M. min.00:11:35 – 00:22:22 , K. M. min.00:22:54 – 00:29:15 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97/

W latach 2012 – 2014 prowadzeniem baru oraz przygotowywaniem posiłków zajmował się przede wszystkim G. P.. M. P. (1) nie wykonywała prac gastronomicznych, nie umawiała klientów, a jedynie sporadycznie zajmowała się niewielką pomocą np. obierając warzywa. Pomagała natomiast mężowi przy czynnościach życiowych, których wnioskodawca nie mógł wykonać sam, takich jak pomoc przy rozebraniu go w toalecie, ubranie się. Robiła mu także zastrzyki insulinowe.

/zeznania świadków: D. P. min. 01:18:07 – 01:27:54 , M. P. (2) min.01:27:54 – 01:32:08 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą G. P. zajmował się zamawianiem towaru, a po jego dostarczeniu przez firmy zewnętrzne, także jego przyjmowaniem (m.in. napojów bezalkoholowych , opakowań jednorazowych czy też środków czystości). /zeznania świadków: P. M. min.01:02:14 – 01:07:55 , P. K. min.01:07:55 – 01:13:37 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r., płyta CD k.58/

G. P. potrafi samodzielnie prowadzić samochód i zajmuje się zakupem towaru w hurtowniach (np. w Selgrosie, gdzie obecny tam asystent pomaga mu przy załadunku towaru). / zeznania wnioskodawcy min.00:18:26 – 00:25:01 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127 , min.00:34:38 – 00:42:36 protokołu rozprawy z dnia 22 sierpnia 2017 r. , płyta CD k.97 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:07:04 – 00:44:15 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

M. P. (1) była obecna w barze jedynie sporadycznie i nie zajmowała się obsługą realizowanych przez firmę płatnika imprez czy też pomocą w kuchni. /zeznania świadków: P. M. min.01:02:14 – 01:07:55 , P. K. min.01:07:55 – 01:13:37 , A. F. min.01:13:37 – 01:18:07 , J. M. min. 01:32:08 – 01:34:36 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

Obsługą klientów w barze oraz przygotowywaniem posiłków zajmował się G. P.. M. P. (1) nie była obecna w barze. /zeznania świadków : R. Z. min.01:36:33 – 01:41:19 , D. M. min.01:41:19 – 01:44:18 protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2017 r. , płyta CD k.58/

W okresie od 1 lipca 2013 r. do 30 września 2016 r. R. A. była zatrudniona w firmie (...) na stanowisku kelnerki – barmanki. W okresie od 13 stycznia 2015 r. do 30 września 2016 r. R. A. korzystała z urlopu wychowawczego. Świadczyła pracę w godzinach od 13/14 do wieczora tj. przez około 8 godzin dziennie. Zajmowała się podawaniem kawy, herbaty, piwa, chipsów, paluszków, orzeszków, a także przygotowanych przez G. P. obiadów. W czasie gdy G. P. korzystał ze zwolnień lekarskich bar nie wydawał ciepłych posiłków, a jedynie frytki i napoje. Podczas nieobecności R. A. w pracy obsługą klientów zajmował się wnioskodawca. Bar nie funkcjonował w okresie zimowym. /zeznania świadka R. A. min.00:06:33 – 00:15:13 świadectwo pracy k.120 protokołu rozprawy z dnia 20 października 2017 r. , płyta CD k.127/

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z powołanych dokumentów oraz zeznań świadków P. M., P. K., A. F., J. M., R. Z., D. M., D. P., M. P. (2) i R. A. oraz na podstawie przesłuchania wnioskodawcy i zainteresowanej.

Zgromadzone dokumenty, przesłuchanie wnioskodawcy i zainteresowanej oraz zeznania świadków nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności, znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji , uzupełniają się wzajemnie i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe. Wprawdzie zeznający w sprawie świadkowie różnili się co do kwestii przebywania zainteresowanej w barze prowadzonym przez płatnika, to jednak ze złożonych zeznań nie wynika, aby zachowanie M. P. (1) wyczerpywało znamiona współpracy przy prowadzonej przez jej męża działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art.6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 1778) obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym - podlegają, z zastrzeżeniem art.8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Ponadto jak stanowi art.11 ust.2 cytowanej ustawy dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10.

Według art.13 pkt 5 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby współpracujące od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.

W myśl art.8 ust.11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art.6 ust.1 pkt 4 i 5 uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

W zakresie wyliczania podstawy wymiaru składek należy wskazać, iż jak stanowi art.18 ust. 8 powołanej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art.6 ust.1 pkt 5 stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art.19 ust.10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie zaś z art.20 ust.1 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 10 (ust. 3).

W myśl zaś art.36 ust.1 ustawy systemowej każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Warunkiem, jaki jest konieczny do uznania danej osoby za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest zaliczenie tej osoby do kręgu osób najbliższych dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Za osobę tę może być uznana tylko taka osoba najbliższa , która pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym – które to warunki niewątpliwie w przedmiotowej sprawie były spełnione pomiędzy zainteresowaną , a płatnikiem.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy M. P. (1) współpracowała z mężem G. P. przy prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej oraz ocena charakteru tej współpracy w aspekcie kryteriów określonych w art.8 ust.11 powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli zakresu prac małżonka na rzecz działalności gospodarczej żony i ewentualnie ich kwalifikacji w sensie techniczno-prawnym jako „współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej”.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że zainteresowana oraz skarżący od momentu zawarcia związku małżeńskiego, czyli także w okresie spornym, pozostawali we wspólnym gospodarstwie domowym.

Kwestią sporną, poddaną ocenie Sądu Okręgowego, było więc jedynie ustalenie, czy relacje łączące zainteresowaną z płatnikiem spełniały kryterium uznania ich za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Przeprowadzone w tym kierunku postępowanie dowodowe doprowadziło Sąd Okręgowy do przekonania, że zainteresowana w spornym okresie nie współpracowała z G. P. przy prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bowiem, iż rozmiar prac zainteresowanej na rzecz prowadzonej przez G. P. działalności gospodarczej, ich rodzaj, zorganizowanie i częstotliwość nie mają wymiaru ekonomicznego i organizacyjnego na tyle istotnego, by można było uznać je za współpracę w rozumieniu ww. ustawy.

Pojęcie „współpraca gospodarcza” nie zostało zdefiniowane ani w ww. ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych ani w ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (jednolity tekst: Dz.U. 2015 roku, poz.584)

W wyroku z dnia 20 maja 2008 roku (II UK 286/07, Lex nr 516822) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych uznać można tylko taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia współdziałanie przy tym przedsięwzięciu. Takie rozumienie współpracy odpowiada bowiem celom ustawy systemowej wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości wszystkich zarobkujących własną pracą (niezależnie od podstawy jej świadczenia). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił, iż ustawa systemowa nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności”, a przy interpretacji tego sformułowania nie można abstrahować od obowiązków małżonków wynikających w Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a także od ratio objęcia współpracowników obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, jakim jest jak najszersze zabezpieczenie obywateli na wypadek wystąpienia ryzyk ubezpieczeniowych, co jednak nie prowadzi do konstatacji, że w każdej sytuacji wykonywania określonego zadania (pracy) przez małżonka osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na rzecz małżonka - przedsiębiorcy, dla celów prowadzonej przez niego działalności musi i może być kwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności, wymagająca objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.

Warto dodatkowo zaznaczyć, że zwrot „współpraca przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej” jest użyty w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych i ta właśnie ustawa, a w szczególności norma prawna zamieszczona w jej art.8 ust.11 w związku z art.6 ust.1 punkt 5 powinna wyznaczać jego znaczenie.

Ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę stanowiącą podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju tych czynności, stąd przeprowadzone postępowanie dowodowe.

W literaturze przedmiotu wyrażany był pogląd, iż w sformułowaniu o współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej należy upatrywać nie tylko pracy na rzecz tego przedsięwzięcia, ale także współudziału w prowadzeniu tej działalności, włączając nawet w ten udział „zysk” (por. Z. Myszka: Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1994, II UZP 27/94, PiZS 1995 nr 5, s. 74-82). Ów zysk jako wyznacznik współpracy raczej został odrzucony przez naukę (por. M. Skąpski: Zagadnienia stosunku pracy między członkami rodziny, Warszawa 2000, s. 203), co nie wydaje się trafne o tyle, że współpraca osoby bliskiej musi mieć znaczenie ekonomiczne dla prowadzącego działalność.

Zgodnie z definicją zamieszczoną w Słowniku języka polskiego „współpraca” oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś; także: pomoc, udział we wspólnej pracy, działalności (Nowy słownik języka polskiego pod. red. Elżbiety Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, str.1150).

Z wykładni literalnej wynika zatem, iż pojęcie „współpracy przy prowadzeniu działalności” zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca. Nie bez przyczyny stawiano w literaturze wymaganie, by odnosić ową współpracę i jej wartość do zysku przedsięwzięcia gospodarczego, prowadzonego przez małżonka. Z terminem współpraca wiąże się także cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno-zawodowej osoby zainteresowanej. Ważne jest istnienie pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zasadne jest też przyjęcie, że wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i pewną ciągłością. Nie może zatem stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu.

Taki pogląd wyznacza też wykładnia historyczna. Aczkolwiek de lege lata ustawodawca zrezygnował z wymagania, by osoba objęta ubezpieczeniem z tytułu współpracy pracowała co najmniej w wymiarze ½ etatu, to jednak ta zmiana ustawodawcza wynikała głównie ze zmiany systemu ubezpieczeń społecznych, polegającej na tym, iż każdy tytuł prawny wpisany do ustawy prowadzi do powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego, bez względu na rozmiar przychodu ubezpieczonego. Ustawodawca musiał być świadom, że nie będzie do końca możliwe ustalenie jakie i ile czynności, czy też ile czasu dziennie małżonek jako osoba współpracująca musi poświęcić na sprawy firmy, aby można było ją za taką uznać. W przypadku małżonków nie zawsze da się oddzielić czynności związane z szeroko pojętym obowiązkiem dbania o dobro rodziny od czynności związanych z prowadzeniem firmy.

Rezygnacja z przesłanki pracy w połowie wymiaru czasu pracy nie jest związana z chęcią uniezależnienia omawianego tytułu ubezpieczenia społecznego od rozmiaru zadań wykonywanych przez współpracującego i ich znaczenia ekonomicznego, co niewątpliwie pośrednio może być łączone z ilością czasu poświęcaną przedsięwzięciu gospodarczemu. Dotyczy to szczególnie prac rutynowych, niewymagających twórczego zaangażowania.

Reasumując cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy działalności gospodarczej”, o której mowa w art.8 ust.11 ww. ustawy są występujące łącznie:

a)  istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego,

b)  bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej,

c)  stabilność i zorganizowanie,

d)  znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 roku, II UK 134/0, Lex nr 584969, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 roku, II UK 315/09, Legalis nr 316866).

Ustalenia te wskazują, że ocena, czy pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art.8 ust.11 ustawy systemowej, stanowiącą w myśl art.6 ust.1 punkt 5 ww. ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzedniego zbadania stanu faktycznego nie tylko w zakresie charakteru i rodzaju czynności podejmowanych przez członka rodziny, ale także czasu potrzebnego na ich wykonanie, ich wartości i zorganizowania.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, że czynności wykonywane na rzecz wnioskodawcy przez M. P. (1) nie mieszczą się w pojęciu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, gdyż rozmiar prac, ich rodzaj, zorganizowanie i częstotliwość nie miały wymiaru ekonomicznego i organizacyjnego na tyle istotnego, by można było uznać je za współpracę w rozumieniu art.8 ust.11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wprawdzie pomagała ona mężowi w czynnościach związanych z otwarciem baru czy też przebraniem wnioskodawcy, ale czynności te nie wpływały istotnie na prowadzoną przez skarżącego działalność.

Co również istotne, ustalenia Sądu dokonane w niniejszej sprawie wykazały, że po wykonaniu powyższych czynności zainteresowana wracała do domu i tylko na wyraźne polecenie męża ponownie zjawiała się w barze. Faktem jest, że pomagała ona mężowi przy załatwianiu pewnych formalności (związanych z uzyskaniem zezwolenia na sprzedaż alkoholu czy też dostarczeniem dokumentów), a nawet wykonywała czynności związane z funkcjonowaniem lokalu (zajmowała się dekoracją stołu czy też ciast), to jednak czynności te nosiły przymiot sporadyczności czy też okazjonalności i co do zasady były one wykonywane jedynie podczas czasowej niezdolności jej męża do pracy.

W ocenie Sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę rodzaj prowadzonej przez skarżącego działalności, jej niewielki zakres oraz sezonowość nie wymagały od zainteresowanej znacznego wsparcia.

Godnym podkreślenia jest również fakt, że G. P. przy prowadzeniu działalności w rozpatrywanym okresie korzystał z pomocy innych osób tj. innych członków rodziny i zatrudnianego pracownika, a pomoc ta sprowadzała się do bieżącej obsługi klientów oraz realizacji imprez okolicznościowych.

Jednocześnie Sąd pragnie zwrócić uwagę, że w latach 2010 – 2012 M. P. (1) pozostawała w stosunku pracy u innego pracodawcy, zaś analiza przychodów osiąganych przez firmę płatnika w latach 2010 - 2014 prowadzi do wniosku, że płatnik co roku uzyskiwał przychód na zbliżonym poziomie. Wobec zatem braku osiągnięcia przez niego wyższych przychodów w spornym okresie, tym bardziej nie jest możliwym przyjęcie, że zainteresowana miała istotny wpływ na prowadzoną przez płatnika działalność.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd Okręgowy uznał, że nie można przyjąć, iż M. P. (1) współpracowała przy prowadzeniu działalności gospodarczej G. P. w spornym okresie. Podejmowane przez nią w tym okresie czynności dotyczące pomocy w prowadzeniu działalności gospodarczej wnioskodawcy miały jedynie sporadyczny charakter i nie miały stałego i systematycznego charakteru. Okazjonalna pomoc nie może być traktowana jako współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Pomoc taka stanowi normalną konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny (art. 23 i 27 k.r.o.).

Inne – związane z obsługą wnioskodawcy czynności, typu pomoc w przebraniu się nie mogą być zaś w żadnym razie uznane za czynności związane z prowadzeniem działalności, gdyż stanowią one jedynie naturalną pomoc małżonkowi w życiu codziennym.

Reasumując Sąd uznał, że pomoc skarżącej w prowadzonej działalności miała jedynie charakter incydentalny, kiedy wyręczając zainteresowanego przy składaniu dokumentacji, wymieniając rolki w kasie, czy też dekorując stół działała niejako "w jego zastępstwie". Tego rodzaju działań nie można zaś uznać za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Wszak, jak to wyżej wskazano, za współpracującego przy prowadzeniu pozarolniczej działalności można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu działalności.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i stwierdził, że M. P. (1) w okresie od 1 marca 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek G. P..

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 § 1 i 3 k.p.c.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił na podstawie § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz.1800 ze zm.) w związku z §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 3 października 2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668) tj. w brzmieniu obowiązującym do 26 października 2016 r.

S.B.