Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 maja 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 11 lipca 2014 r., odmówił A. M. prawa do świadczenia przedemerytalnego. W uzasadnieniu wskazano, że ubezpieczony nie spełniła warunku wymaganego 40 letniego stażu pracy do dnia rozwiązania stosunku pracy, gdyż udokumentował jedynie 39 lat, 6 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

decyzja w aktach ZUS

Ubezpieczony uznał w/w decyzję za krzywdzącą i w dniu 15 maja 2014 r. złożył odwołanie.

odwołanie – k. 2

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc te same argumenty, co w zaskarżonej decyzji.

odpowiedź na odwołanie – k. 3

Wyrokiem z dnia 8 marca 2016 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał A. M. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 11 lutego 2014 roku.

wyrok k 44

Wyrokiem z dnia 9 maja 2017 roku, Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd II instancji podniósł, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe na okoliczność podlegania przez wnioskodawcę ubezpieczeniom społecznym w okresie od 18.10.1977 do 14.11.1977, czyli po powrocie ze służby wojskowej, jak też w okresie od 01.03.1994 do 01.04.1994 roku, tj okres pracy w firmie introligatorskiej (...).

Wyrok z uzasadnieniem k 75-79

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny

A. M. urodził się w dniu (...) we wsi M. P..

Po ukończeniu szkoły podstawowej wnioskodawca uczęszczał do zasadniczej szkoły poligraficznej w Ł. i pomieszkiwał w internacie. Jednak na stałe był cały czas zameldowany w rodzinnej wsi. Wnioskodawca wracał do domu na wsi, gdzie mieszkał razem z rodzicami i rodzeństwem, podczas każdej przerwy w szkole (świątecznej, feryjnej czy wakacyjnej) i wówczas pomagał rodzicom w pracy w gospodarstwie rolnym. Dotyczy to lat 1971, 1972 i 1973. Odległość z Ł. do rodzinnej wsi wynosiła około 100 km.

Rodzice wnioskodawcy mieli swoje gospodarstwa rolne, przejęte po swoich rodzicach. Dopiero w 1976 roku matka wnioskodawcy uzyskała akt własności ziemi o powierzchni 1,28 ha, zaś ojciec o powierzchni 1,01 ha.

Dowód: akty własności k 41 i k 66, przesłuchanie wnioskodawcy k 101 w zw z k 109 odw

Przez cały okres szkoły, wnioskodawca był zameldowany w rodzinnej wsi.

W okresie letnim wnioskodawca pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym, co najmniej po 8 godzin dziennie. Wnioskodawca pracował przy żniwach (w tym okresie zboże było koszone kosą), sianokosach (trzeba było siano skosić ręcznie, a potem przerzucać, aby wyschło), pomagał przy obrządku zwierząt tj. krów, świń, owiec. Musiał min. siekać tzw. sieczkę. Skoszone i wysuszone zboże, czy siano należało zwieźć do stodoły i robiło się to również w niedziele czy święta tak, aby zdążyć przed deszczem. Praca w tym okresie była wykonywana ręcznie, nie było dostępnych maszyn rolniczych. Jesienią wnioskodawca pomagał przy wykopkach – wtedy kopało się motykami.

Wnioskodawca pomagał także przy obrządku zwierząt, przygotowywał pokarm, karmił i poił zwierzęta.

Wnioskodawca był najstarszy z rodzeństwa. Jego siostra miała około 9 lat, a brat 2,5 roku. Mama zajmowała się wychowywaniem dzieci, zaś ojciec pracował na cały etat.

Zimą wnioskodawca odgarniał na podwórku śnieg, rąbał drzewo, przynosił wodę, oporządzał zwierzęta. Zimą również młóciło się zboże. Początkowo robiono to cepami, a z czasem ojciec wnioskodawcy wynajmował młockarnię. Praca w gospodarstwie rolnym zimą, podczas ferii zajmowała mu około 6 godzin.

Dowód: zeznania świadków: J. K. k 30, S. G. k 31, przesłuchanie wnioskodawcy k 36, k 101 w zw z k 109 odw

W okresie od 16 sierpnia 1973 roku był zatrudniony w Spółdzielni Pracy (...), w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 25 października 1975 do 17 października 1977 roku wnioskodawca był w wojsku. W dniu 9 listopada 1977 roku wnioskodawca napisał do pracodawcy podanie o przyjęcie go do pracy od 15 listopada 1977 roku, tj. po odbyciu zasadniczej służby wojskowej.

Na podaniu uczyniono adnotację o zgodzie na zatrudnienie od 15 listopada 1977 roku z wynagrodzeniem 13 zł za godzinę, tj. VI kategoria zaszeregowania plus premia regulaminowa.

Wnioskodawca był zatrudniony w I. do 30 września 1993 roku

Dowód: oryginał akt osobowych wnioskodawcy k 107 a w nich podanie wnioskodawcy k 11

W okresie od 5 marca 1994 roku do 31 grudnia 1997 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) Firma (...), należącej do W. D..

Właścicielka zakładu pracy zgłosiła wnioskodawcę do ubezpieczeń dopiero od 5 kwietnia 1994 roku.

Wcześniej wnioskodawca pracował w firmie (...) – Francja (do 28.02.1994 roku) i tą firmę przejęła W. D.. Dla wnioskodawcy nic się nie zmieniło. Nadal pracował w tym samym miejscu.

Dowód: świadectwo pracy w aktach ZUS, kopia legitymacji ubezpieczeniowej k 69, przesłuchanie wnioskodawcy k 110

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. z 2013, poz. 170 ze zm.) Nr 120, poz. 1252, z późn. zm.), prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która:

do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.

W myśl art. 2 ust. 3, świadczenie przedemerytalne przysługuje po upływie co najmniej 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1) nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Zgodnie z art. 10 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

- przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Zauważyć należy, że istotą przepisu art. 10 ustawy o emeryturach i rentach jest przede wszystkim możliwość zaliczenia okresu ubezpieczenia rolniczego do stażu ubezpieczeniowego, wymaganego do świadczenia pracowniczego. Przepis ten umożliwia ubezpieczonemu nabycie świadczenia z ubezpieczenia społecznego, mimo braku wystarczającego stażu pracowniczego, po uzupełnieniu tego stażu wskazanym stażem rolniczym. Choć przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 nie wyznacza warunków, od których wystąpienia uzależnione jest uznanie okresu pracy w gospodarstwie rolnym, to przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.), przesądza wystąpienie dwóch okoliczności, a mianowicie: wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie./tak SA w Rzeszowie w wyroku z dnia 3 lipca 2014 r , III AUa 184/14, LEX nr 1489152/

Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników /t.j. Dz.U.2016.277/ ilekroć w ustawie jest mowa o:

domowniku - rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

a) ukończyła 16 lat,

b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

W rozpoznawanej sprawie, Sąd wziął pod uwagę następujące okoliczności.

Po pierwsze ZUS nie kwestionował innych, poza okresem składkowym i nieskładkowym, przesłanek do nabycia świadczenia przedemerytalnego, dlatego Sąd skoncentrował się na ustalaniu, czy wnioskodawca posiada 40 lat okresów ubezpieczenia, uprawniających do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego.

ZUS uwzględnił wnioskodawcy w sumie 39 lat 5 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Po drugie, Sąd ustalił, że ZUS prawidłowo pomniejszył okres ubezpieczenia o dni od 18.10 do 14.11.1977 roku, bowiem z akt osobowych wnioskodawcy wynika wprost, że nie świadczył on w tym okresie pracy. Wnioskodawca zakończył odbywanie zasadniczej służby wojskowej w dniu 17.10.1977 roku i w dniu 9 listopada 1977 roku napisał do zakładu pracy podanie o ponowne przyjęcie go do pracy, po zakończeniu wojska, od dnia 15 listopada 1977 roku. Otrzymał zgodę, ustalono warunki zatrudnienia, w tym stanowisko i wynagrodzenie i dopiero od dnia 15 listopada 1977 roku wnioskodawca przystąpił do pracy.

Dlatego Sąd odmówił wiary twierdzeniom wnioskodawcy, co do tego, że zaraz następnego dnia po zakończeniu służby wojskowej, przystąpił ponownie do świadczenia pracy. Przeczą temu dokumenty z akt osobowych, które w oryginale zostały sądowi przesłane przez archiwum. W szczególności twierdzeniom wnioskodawcy przeczy jego podanie, własnoręcznie napisane i podpisane, z dnia 9 listopada 1977 roku, o ponowne zatrudnienie go od dnia 15 listopada 1977 roku.

Po trzecie Sąd uwzględnił – do stażu ubezpieczeniowego – okres pracy wnioskodawcy podczas wakacji i ferii zimowych w gospodarstwie rolnym rodziców, okresach: od 25.06.1971 r. do 31.08.1971 r. od 25.06.1972 r. do 31.08.1972 r. i od 25.06.1973 r. do 13.08.1973r oraz po 2 tygodnie ferii zimowych w 1971, 1972 i 1973 roku.

Zdaniem Sądu Okręgowego, praca wnioskodawcy w tych okresach nie miała charakteru „doraźnej pomocy, wykonywanej zwyczajowo przez dzieci osób zamieszkałych na terenach wiejskich” ale była „pracą w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia”. Terminy te oscylują wokół przepisu art. 10 ust 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych . Dokonując wykładni tego przepisu nie można pominąć, że nie zawiera on warunku wykonywania pracy stałej, czy też sezonowej. Nie ma zatem żadnych racji przemawiających za pomijaniem pracy w okresie wakacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2014 r., III UK 180/13, LEX nr 1483963). Ważne jest jedynie to, czy domownik, który ukończył 16 lat przed 1 stycznia 1983 r. pracował przez określony czas w gospodarstwie rolnym. Powiązanie art. 10 ust 1 pkt 3 ustawy emerytalnej z art. 6 ust 2 pkt 1 tej ustawy pozwala wyłącznie na wygenerowanie przesłanki, zgodnie z którą praca taka powinna być wykonywana w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. W orzecznictwie wyjaśniono, a pogląd ten jest nadal aktualny, że zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przed objęciem ubezpieczeniem społecznym, uzależnione jest od wymiaru pracy nie krótszego niż 4 godziny dziennie (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96, OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 473; z dnia 7 listopada 1997 r., II UKN 318/97, OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 491; z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 299/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 799; z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 190/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 122).

W tym kontekście w orzecznictwie pojawiło się określenie doraźnej pomocy w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika (wyrok z dnia 10 maja 2000 r., II UKN 535/99, OSNAPiUS 2001, nr 21, poz. 650). Oznacza to, że doraźna pomoc postrzegana jest jako antonim terminu pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze nie krótszym niż 4 godziny dziennie.

Z ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy wynika, że wnioskodawca w okresach od 25.06.1971 r. do 31.08.1971 r. a także od 25.06.1972 r. do 31.08.1972 r., od 25.06.1973 r. do 13.08.1973r., a także w okresach ferii zimowych, trwających zawsze 2 tygodnie, wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Potwierdzili to świadkowie, którzy mieszkali w tej samej wsi – po sąsiedzku i widywali wnioskodawcę przy pracy. Należy także mieć na uwadze to, że ojciec wnioskodawcy pracował na cały etat, a matka zajmowała się młodszym rodzeństwem. Wydaje się więc bardzo prawdopodobne, że wnioskodaca, jak tylko miał wolne w szkole, przyjeżdżał do domu i pomagał w gospodarstwie. Początek lat siedemdziesiątych oznaczał wykonywanie ręcznie wielu prac, nie było jeszcze machanizacji rolnictwa. Potwierdza to materiał dowodowy, z którego wynika, że żniwa czy sianokosy wymagały ręcznego koszenia, młócenie odbywało sie przy pomocy cepów, jesienią ręcznie zbierano na polu kartofle. Wiarygodne wydaje się również to, że zimą wnioskodawca musiał rąbać drewno, które stanowiło często jedyny materiał opałowy w tamtych czasach.

Po czwarte, w ocenie Sądu Okręgowego, należało uznać, że okrs od 05.03 1994 do 04.04.194 roku również powinien być uwzględniany wnioskodawcy jako okres składkowy.

Z załączonego do akt ZUS (akt dotyczacych kapitału poczatkowego) świadectwa pracy jednoznczacznie wyniaka, że wnioskodawca był zatrudniony od 5 marca 1994 roku w (...), a nie od 5 kwietnia 1994 roku. Potwierdza to również zapis w legitymacji ubezpieczeniowej. To, że właścieciel zakładu pracy zgłosił wnioskodwcę do ubezpieczeń społecznych dopiero od dnia 5 kwietnia 1994 roku nie powinno ujemnie skutkować dla samego wnioskodawcy. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i opłacanie składek należą do podstawowych obowiązków pracodawcy. Tak było również w 1994 roku.

Dlatego, mając na uwadze treść dokumentów, Sąd Okręgowy uznał, że okres od 05.03 do 04.04.1994 roku jest okresem składkowym.

Sąd nie przyjął twierdzeń wnioskodawcy oraz poprawionych dokumentów, mających świadczyć o tym, że wnioskodawca rozpoczął pracę od dnia 1 marca 1994 roku. Wnioskodawca nie był w stanie przedstawić wniosków dowodowych na okoliczbność tego, że fatycznie pracował od dnia 1 a nie od 5 marca 1994 roku.

Podsumowując należy stwierdzić, że do przyjętych przez ZUS 39 lat 5 miesięcy i 15 dni należy dodać miesiąc pracy od 05.03 do 04.04. 1994 (30 dni), 5 miesięcy 23 dni okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców podczas wakacji oraz 42 dni (3 lata x14 dni) pracy w gospopdarstwie rolnym podczas ferii zimowych. W sumie staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy wynosi 40 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. M. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 12 lutego 2014 roku, tj. od dnia następnego po dniu złożenia wniosku.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z pouczeniem, oraz protokołami rozpraw, wypożyczając akta rentowe.